Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 6 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Agata Kowalska

Protokolant: Monika Zbrożek

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 maja 2024 r.

sprawy z wniosku Z. J.

z udziałem R. J. (1)

o zobowiązanie do opuszczenia mieszkania

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 26 września 2023 r. sygn. akt (...)

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

a)  w punkcie pierwszym zobowiązać uczestniczkę R. J. (1) do opuszczenia budynku mieszkalnego usytuowanego na nieruchomości położonej w T. (...) przy ul. (...) oraz zakazać uczestniczce zbliżania się do opisanego wyżej budynku mieszkalnego i jego bezpośredniego otoczenia na odległość mniejszą niż 150 metrów,

b)  w punkcie drugim zasądzić od uczestniczki R. J. (1) na rzecz wnioskodawcy Z. J. kwotę 240,00 (dwieście czterdzieści) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów postępowania;

2.  zasądzić od uczestniczki R. J. (1) na rzecz wnioskodawcy Z. J. kwotę 120,00 (sto dwadzieścia) złotych
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie należnymi za czas po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Agata Kowalska

Sygn. akt II Ca 1034/23

UZASADNIENIE

W dniu 27 marca 2023 r. Z. J. złożył do tutejszego Sądu wniosek o nakazanie uczestniczce R. J. (1) aby opuściła i opróżniła ze swoich rzeczy nieruchomość stanowiącą budynek mieszkalny posadowiony na nieruchomości gruntowej położonej przy ul. (...) w T. (...), oraz zakazanie uczestniczce zbliżania się do budynku mieszkalnego opisanego powyżej, i jego bezpośredniego otoczenia na odległość mniejszą niż 150 metrów. Ponadto wnioskodawca domagał się zasądzenia od uczestniczki kosztów postępowania wedle norm przepisanych.

W odpowiedzi na wniosek, uczestniczka postępowania wniosła o oddalenie wniosku w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm prawem przepisanych.

Postanowieniem z dnia 26 września 2023 r., w sprawie sygn. akt (...) Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim oddalił wniosek i ustalił, że każdy uczestnik postępowania ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

Z. i R. J. (1) byli małżeństwem, Sąd Okręgowy w/m wyrokiem z dnia (...) r. rozwiązał małżeństwo orzekając rozwód z winy obojga małżonków. Wnioskodawca i uczestniczka mają dwójkę wspólnych dzieci - P. J. i J. J.. Dom położony przy ul. (...) w T. (...) stanowi majątek wspólny byłych małżonków, a obecnie trwa postępowanie o podział tego majątku.

J. J. – starsza córka stron – zamieszkuje i pracuje w W.. Młodsza córka P. J. zamieszkuje z ojcem Z. J.. Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi postanowieniem z dnia (...) r. ustalił miejsce pobytu małoletniej P. J. przy ojcu, oraz ograniczył władzę rodzicielską R. J. (1) nad małoletnią córką P. J. poprzez zobowiązanie do zaprzestania używania alkoholu i podjęcie leczenia odwykowego.

W dniu 11 lipca 2022 r. R. J. (1) złożyła do tut. Sądu wniosek tożsamy do tego inicjującego niniejsze postępowanie, gdzie domagała się zobowiązania Z. J. do opuszczenie wspólnie zajmowanego lokalu mieszkalnego w związku ze stosowaną przez niego przemocą. Postępowanie toczyło się pod sygn. (...).

Funkcjonariusz policji z Komisariatu Policji w T. (...) w dniu 25 czerwca 2022 r. wydał wobec Z. J. nakaz natychmiastowego opuszczenia lokalu przy (...) w T. (...) oraz zakaz zbliżania się do niego. W dniu 14 lipca 2022 r. Sąd udzielił R. J. (1) zabezpieczenia poprzez przedłużenie tego nakazu poprzez nakazanie natychmiastowego opuszczenia przez Z. J. wspólnie zajmowanego lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w T. (...) oraz zakaz zbliżania się przez niego do tego lokalu mieszkalnego i jego bezpośredniego otoczenia na odległość nie mniejszą niż 150 metrów. Postępowanie to zakończyło się postanowieniem o oddaleniu wniosku z dnia 14 września 2022 r.

W dniach 12.05.2021 r., 27.07.2022 r. 23.08.2022 r., 11.05.2021 r. pod adresem (...) (...) T. miały miejsce interwencje policji, w których zgłaszającym był wnioskodawca, a miały one dotyczyć nadużywania alkoholu przez R. J. (1). Policja skierowała w dniu 12.05.2021 r. wniosek do SR w/m o podjęcie postępowania opiekuńczego wobec przebywania R. J. (1) pod wpływem alkoholu w trakcie opieki na dzieckiem – P. J.. W rodzinie stosowano procedurę Niebieskiej Karty.

R. J. (1) była pacjentką Oddziału (...) (...) Centrum (...)w okresie od (...) r. U pacjentki rozpoznano:

1. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane użyciem alkoholu – inne zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania;

2. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane użyciem alkoholu – zespół uzależnienia;

3. Zaburzenia adaptacyjne.

Wypisana z oddziału w stanie ogólnym dobrym, do dalszego leczenia ambulatoryjnego w (...)/ (...). W chwili wypisu: spokojna, krytyczna do uzależnienia od alkoholu, zmotywowana do podjęcia terapii odwykowej i psychoterapii.

R. J. (1) wznowiła leczenie odwykowe w (...) i podaje, że utrzymuje abstynencję. Uczestniczka uczęszcza na spotkania grup wsparcia dla osób uzależnionych.

R. J. (1) w dniu 24 czerwca 2022 r. złożyła w Komisariacie Policji w R. zawiadomienie o przestępstwie, które miał popełnić na jej szkodę Z. J.. Zawiadamiająca wskazała, że od 2015 r. mąż znęcał się nad nią psychicznie i fizycznie. Wedle treści zawiadomienia, R. J. (1) miała zostać w dniu 20 czerwca 2022 r. uderzona przez Z. J. pięścią w twarz. R. J. (1) udała się tego dnia do szpitala im. K. w Ł., stwierdzono podbiegnięcie krwawe pod lewym oczodołem i w okolicy lewego łuku jarzmowego z bolesnością palpacyjną tych okolic. Pacjentkę wypisano do domu z zaleceniem dalszej opieki w POZ, obserwacji w warunkach domowych przez 24 godziny po urazie, zażywanie leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty, w razie wystąpienia niepokojących objawów konsultację z lekarzem. Obrażenia, których doznała R. J. (1), mogły powstać w okolicznościach, które deklarowała.

W toku postępowania z zawiadomienia R. J. (1) dopuszczono opinię biegłego psychologa. Ustalono, że rozwój umysłowy, sprawność funkcji intelektualnych R. J. (2) mieści się w granicach normy wiekowej - na poziomie przeciętnym. R. J. (2) nie jest osobą upośledzoną umysłowo. Pokrzywdzona R. J. (2) nie cierpi na chorobę psychiczną czy zaburzenia psychiczne. Nie stwierdzono zaburzeń funkcji amnestycznych (pamięciowych). R. J. (2) ma zachowaną potencjalną zdolność do adekwatnego postrzegania, odtwarzania i zapamiętywania przeżyć po czasie. R. J. (2) z uwagi na prawidłowo rozwinięty intelekt dysponuje zdolnościami do wiernego odtwarzania własnych spostrzeżeń, nie przejawia skłonności do fantazjowania ani konfabulacji. R. J. (2) nie pozostaje pod wpływem czynników zewnętrznych mogących mieć wpływ na treść jej relacji. Nie wykluczono, że wypowiedzi R. J. (1) mogą być zniekształcone stanem emocjonalnym. Bardzo wysoki wynik w skali histerii może wskazywać na istnienie histerii jako cechy osoby badanej. Osoby o rysie histerycznym mają tendencję do doświadczania negatywnych stanów emocjonalnych takich jak złość. Stwierdzony testowo wysoki stopień w skali histerii może skutkować w jej wypowiedziach zniekształconym obrazem sytuacji. Niektóre fakty mogą być wyolbrzymiane, interpretowane na wyrost a nawet być całkowicie zniekształconymi. Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym zakłócająco na interpretacje spostrzeżeń i śladów pamięciowych przez świadka jest jej bardzo wysoce negatywne nastawienie emocjonalne względem osoby z najbliższego otoczenia (były mąż). R. J. (2) może być świadkiem o bardzo ograniczonej wiarygodności jako źródło informacji o tym konkretnym zdarzeniu. Prezentuje ona osobowość nieprawidłową dyssocjalną z tendencją do działań nieprzemyślanych, pochopnych i impulsywnych. Jest nastawiona na bieżące zaspokajanie potrzeb bez prawidłowo ukształtowanej umiejętności odraczania gratyfikacji. Nie potrafi w sposób należyty kontrolować swoich emocji. Refleksyjnym staje się dopiero po czynie w zderzeniu z nieuchronnie grożącymi jej konsekwencjami. R. J. (2) z uwagi na brak ograniczeń intelektualnych oraz niewystępowanie zaburzeń psychotycznych, które mogłyby zniekształcić treść myślenia w sposób chorobowy, ma potencjalne możliwości do odzwierciedlania rzeczywistych przeżyć, relacjonowania faktycznie doświadczalnych zdarzeń bez zafałszowania rzeczywistości i w tym znaczeniu może być wiarygodnym źródłem informacji. Należy natomiast zwrócić uwagę na bardzo wysoki wynik w skali histeria i wysoki wynik w skali psychopatia.

Postępowanie karne umorzono w zakresie czynu z art. 207 § 1 kk na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 kpk tj. wobec stwierdzenia, że czyn nie zawierał znamion czynu zabronionego, a w zakresie czynu z art. 157 § 2 kk wobec stwierdzenia, iż brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia czynu zabronionego tj. zgodnie z art. 17 § 1 pkt 1 kpk.

Z. J. zamieszkuje obecnie w domu przy ul. (...) w T. (...). Wcześniej mieszkał razem z córką P. w wynajmowanym mieszkaniu w Ł., które wynajmował od sierpnia 2022 r. Umowę zawarto na czas oznaczony do 18 sierpnia 2023 r. Od sierpnia 2023 r. nie przebywa w wynajmowanym mieszkaniu, mieszka w T. (...). Kiedy wprowadzał się do domu w T. (...) nie było w nim R. J. (1), wszedł do domu w asyście ojca.

R. J. (1) od odebrania postanowienia z 3 lipca 2023 r. o zabezpieczeniu roszczenia wnioskodawcy opuściła dom w T. (...). Mieszka u swojej matki w R.. Uczestniczka spotyka się z córką, rozmawiają także przez telefon, matka interesuje się edukacją P. J.. Przesyła jej nieregularnie drobne kwoty na potrzeby dziecka.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o wszystkie zgromadzone dowody, nie tylko z akt niniejszego postępowania, ale także akt postępowań załączonych. Sąd dał wiarę wszystkim zgormadzonym dokumentom co do zawartej w nich treści, albowiem nie była ona kwestionowana przez strony.

Sąd I instancji dał wiarę zeznaniom stron tylko w części. Sąd miał na uwadze, że w tego typu sprawach na treść zeznań nakłada się niewątpliwie istniejący intensywny konflikt oraz pragnienie każdej ze stron by korzystnie przedstawić swoje postępowanie. Sąd w zeznaniach wnioskodawcy i uczestniczki dostrzegł, że przedstawiają oni swoje zachowania i stanowiska w taki sposób by umniejszać wagę własnych negatywnych zachowań w byłej relacji, jednocześnie hiperbolizując takie postępowania u oponenta. Mając to na względzie Sąd uwzględnił przy ustaleniu stanu faktycznego zeznania wnioskodawcy i uczestniczki tylko w zakresie w jakim potwierdzały się one wzajemnie czy dotyczyły okoliczności stwierdzonych dokumentami. Sąd uznał, że w pozostałym zakresie tzn. w zakresie przemocy stosowanej przez małżonków wobec siebie ich wersje wzajemnie się wykluczają, a dowody z innych źródeł są na tyle fragmentaryczne, że uznanie wersji jednej ze stron za prawdziwą jest niemożliwe. Jako istotne Sąd uznał, że strony od wydania postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia w sprawie (...) nie miały ze sobą kontaktów, a relacjonowane przez nich zdarzenia dotyczące przemocy miały miejsce przed czerwcem 2022 r. (poza tymi dotyczącymi obecnych kontaktów z córką).

Sąd Rejonowy uznał, że wniosek podlegał oddaleniu, wobec braku stwierdzenia ustawowych przesłanek jego uwzględnienia.

Na wstępie Sąd wskazał, że zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw, do spraw o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub o zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Sprawa został wszczęta 27 marca 2023 r., tym samym nie ma do niej zastosowania nowelizacja ustawy, która weszła w życie 22 czerwca 2023 r.

Podstawą roszczenia wnioskodawcy jest art. 11a ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1249). Jeżeli członek rodziny wspólnie zajmujący mieszkanie, swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie, osoba dotknięta tą przemocą może żądać, aby sąd, właściwy według przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym, zobowiązał go do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazał zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Przepis ten zgodnie z art. 11a ust. 2 pkt 1 w/w ustawy stosuje się również w przypadku, gdy osoba dotknięta przemocą w rodzinie opuściła wspólnie zajmowane mieszkanie z powodu stosowania wobec niej przemocy w tym mieszkaniu.

Powołany przepis, przekazując do dyspozycji sądu narzędzie, polegające na odseparowaniu sprawcy przemocy w rodzinie od jej ofiar, umożliwia zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia mieszkania. Niezbędnymi przesłankami do uwzględnienia wniosku jest:

1. wspólne zamieszkiwanie stron w mieszkaniu, oraz

2. stosowanie przez uczestnika postępowania przemocy w rodzinie w taki sposób, że zamieszkiwanie to jest szczególnie uciążliwe.

Przemoc w rodzinie jest definiowana w art. 2 tej ustawy, należy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób członków rodziny lub innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.

Sąd podkreślił, że wykładnia regulacji dotyczących ochrony ofiar przemocy w rodzinie musi być dokonywana z uwzględnieniem celu jakiemu służyć miało wprowadzenie tych przepisów. Celem tym była jak najszersza ochrona pokrzywdzonych i zapewnienie ofiarom przemocy w rodzinie stosownej ochrony przed dalszym krzywdzeniem ich. Art. 11a ustawy jest przepisem szczególnym i jako taki nie może być interpretowany rozszerzająco. Przedmiotowy przepis nie może być stosowany w każdej sytuacji istnienia konfliktu pomiędzy wspólnie zamieszkującymi uczestnikami, a jedynie w sytuacji stosowania przemocy przez jednego z domowników nad innym i istnienia wyraźnej relacji - sprawca przemocy i ofiara. (por. Postanowienie SO w Łodzi z 3.12.2020 r., III Ca 1462/20, LEX nr 3306310).

Jednocześnie wskazano, że art. 11a ustawy nie może służyć do eksmisji domownika, który z jakiegoś powodu stał się dla współmieszkających niewygodny, uciążliwy, ale nie ponad przeciętną miarę (tzn. nie „szczególnie uciążliwy” zgodnie z brzmieniem przepisu). Osoby dorosłe zdolne do podjęcia wspólnej decyzji o zamieszkaniu powinny być w stanie albo do porozumienia co do zakończenia relacji bądź skorzystania z innych prawem przewidzianych instytucji przewidujących opróżnienie lokalu przez jednego z mieszkańców. Nie służy temu zaś korzystanie ze szczególnego środka przewidzianego dla ofiar przemocy. Ma to szczególne znaczenie, kiedy za kontekst weźmiemy toczące się równolegle postępowanie o podział majątku wspólnego małżonków.

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd I instancji wskazał, że wnioskodawca nie sprostał udowodnieniu żadnej z dwóch przesłanek zastosowania art. 11a ustawy.

W pierwszej kolejności w sprawie nie udowodniono, ażeby strony zamieszkiwały razem, co stanowi warunek sine qua none stosowania art. 11a ustawy. Zgodnie z zeznaniami stron, Z. J. wyprowadził się z domu w T. (...) po otrzymaniu nakazu opuszczenia lokalu wydanego przez policję z 24 czerwca 2022 r. Wprowadził się on do domu ponownie po otrzymaniu postanowienia o zabezpieczeniu w niniejszym postępowaniu i zastał dom pusty. R. J. (1) już w nim nie przebywała. Było to w sierpniu 2023 r. W toku postępowania nie pojawił się żaden dowód, który wskazałby, że wnioskodawca zamierzał opuścić dom w T. (...) przed czerwcem 2022 r., co więcej Sąd ocenia, że ujawnione zostały okoliczności odwrotne tj. dokonany przez niego podział pomieszczeń, wyodrębnienie sobie sypialni z łazienką. Każe to uznać, że miał on zamiar zamieszkania przy ul. (...) w T. (...), mimo deklarowanego przez wnioskodawcę zachowania uczestniczki. Wyprowadzka Z. J. koreluje wyłącznie z otrzymanym nakazem opuszczenia lokalu stąd też nie można uznać, że aktualna byłaby dyspozycja art. 11a ust. 2 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, albowiem wyprowadzka nie była spowodowana przemocą R. J. (1), a przeciwnie postępowaniem o stosowanie przemocy przez wnioskodawcę. Oczywistym i zgodnym między stronami jest to, że R. J. (1) nie zamieszkiwała ze Z. J. i P. J. w Ł., stąd Sąd ocenia, że przesłanka wspólnego zamieszkiwania sprawcy i ofiary przemocy w rodzinie nie została w niniejszej sprawie udowodniona.

Zdaniem Sądu ciężko odnieść się merytorycznie do drugiej z przesłanek z art. 11a ustawy, bacząc, że strony nie zamieszkiwały wspólnie od czerwca 2022 r. i miały ze sobą sporadyczny kontakt, tym samym nie ma nawet zdarzeń z okresu złożenia wniosku które Sąd mógłby uznać za przemoc w rodzinie i ocenić poprzez definicję wskazaną w ustawie w art. 2. Sądowi nie przedstawiono żadnych dowodów mówiących o stosowaniu przez R. J. (1) przemocy w 2023 r. (wniosek wpłynął w marcu 2023 r.). Jednocześnie uczestniczka wykazała, że pozostaje w abstynencji, korzysta z pomocy specjalistów zdrowia psychicznego, uczęszcza na spotkania grup wsparcia osób uzależnionych. Interesuje się potrzebami córki, chociaż zdaniem Sądu nie w wymiarze wystarczającym, co jednak nie jest przedmiotem niniejszego postępowania. Niemniej jednak jej obecne zachowanie nie stanowi przemocy domowej w rozumieniu ustawy, co więcej wskazuje na poprawę względem zachowań jakie przejawiała w 2021 i 2022 r. W niniejszej sprawie brak dowodów na to, aby uczestnik swoim umyślnym działaniem lub zachowaniem był aktualnie sprawcą przemocy wobec wnioskodawcy lub członków rodziny.

Sąd orzekł o kosztach postępowania w oparciu o art. 520 § 1 kpc.

Apelację od powyższego postanowienia złożył wnioskodawca, skarżąc orzeczenie w całości.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

1) naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

a. art. 233 § 1 zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez częściową odmowę uznania zeznań wnioskodawcy za wiarygodne, w szczególności w zakresie faktu stosowania przemocy przez uczestniczkę postępowania, podczas gdy w oparciu o zebrany materiał dowodowy nie istnieją podstawy do przyjęcia, że zeznania wnioskodawcy są niewiarygodne w jakiejkolwiek części, jednocześnie istnieją podstawy do odmówienia wiarygodności zeznaniom uczestniczki;

b. art. 233 § 1 zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i prawidłowego rozumowania oceny zebranego materiału dowodowego, i w konsekwencji błędne ustalenie stanu faktycznego, polegające na przyjęciu, że nie udowodniono stosowania przez uczestniczkę przemocy wobec swojego męża, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy w postaci niekwestionowanej dokumentacji medycznej dotyczącej uczestniczki oraz wiarygodnych zeznań wnioskodawcy potwierdzał fakt stosowania przemocy;

2) naruszenie prawa materialnego, tj.:

a. art. lla ust. 1 w zw. z ust. 2 pkt 1 i 2 u.p.p.d. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na błędnym uznaniu, iż skoro strony bezpośrednio przed wydaniem orzeczenia nie zamieszkiwały razem, to nie została spełniona jedna z dwóch przesłanek wskazanych w art. lla ust. 1, których łącznie ziszczenie pozwoliłoby na nakazanie opuszczenia mieszkania, podczas gdy Sąd w oparciu o ust. 2 pkt 1 i 2 powinien uznać, iż fakt wspólnego zamieszkiwania Stron jest prawnie irrelewantny wobec ziszczenia się przesłanek alternatywnych w postaci opuszczenia mieszkania pierwotnie przez osobę doznającą przemocy, następnie przez osobę stosującą przemoc domową, a zatem możliwym było wydanie orzeczenia nakazującego uczestniczce opuszczenie mieszkania;

b. art.11a ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (t.j. Dz.U. 2021, poz. 1249 ze zm.; dalej jako: „u.p.p.d.”), poprzez jego błędne zastosowanie, polegające na niewłaściwym uznaniu, że nie została spełniona przesłanka stosowania przemocy domowej przez uczestniczkę zajmującą mieszkanie, w konsekwencji czego nie ma podstaw do skorzystania z instrumentu przewidzianego tym przepisem, podczas gdy w oparciu o zgromadzony w sprawie i prawidłowo oceniony materiał dowodowy Sąd powinien uznać, że wskazana przesłanka została spełniona, a w ślad za tym, że istnieje możliwość nakazania uczestniczce opuszczenia mieszkania.

W konsekwencji powyższego skarżący wniósł o:

1) zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zobowiązanie uczestniczki postępowania do opuszczenia i opróżnienia ze swoich rzeczy wspólnie zajmowanego mieszkania stanowiącego budynek mieszkalny posadowiony na nieruchomości gruntowej położonej w T. (...) przy ulicy (...), oraz zakazanie uczestniczce zbliżania się do budynku mieszkalnego opisanego powyżej i jego bezpośredniego otoczenia, na odległość mniejszą niż 150 metrów;

2) ponowne rozstrzygnięcie o zwrocie kosztów postępowania za I instancję, poprzez ich zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy, wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych;

3) zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił:

W czasie kiedy strony wspólnie z małoletnią córką zamieszkiwały w domu na nieruchomości przy ulicy (...) w T. (...) uczestniczka nadużywała alkoholu, nieraz łączyła alkohol z lekami psychoaktywnymi, zdarzały jej się ciągi alkoholowe. Po spożyciu alkoholu miała skrajne wahania nastroju. Niejednokrotnie bywała pobudzona, miała napady gniewu, wszczynała awantury, krzyczała, rzucała przedmiotami, używała słów obraźliwych i gróźb w stosunku do byłego męża. Innym razem była płaczliwa, zawodziła , miała ochotę na rozmowy i wspomnienia o różnych porach dnia i nocy, dlatego chodziła po domu próbując dostać się do pokoi pozostałych domowników, uderzała, kopała w drzwi, przerywała domownikom sen, zakłócała ich spokój , odpoczynek.

W przeddzień egzaminu ośmioklasisty uczestniczka przyszła do pokoju córki P. około godziny 22 ⁰⁰ – 23 ⁰⁰ i przekazała jej nieprawdziwą informację, że jej starsza siostra nie żyje.

Uczestniczka nadużywała alkoholu podczas zagranicznego wyjazdu wakacyjnego z P. w 2022 r., z powodu czego córka przez kilka nocy nocowała w pokoju znajomych.

/dowód: - zeznania wnioskodawcy Z. J. k. (...),

- zeznania P. J. k. (...) w aktach sprawy V. N. (...)/.

Zachowanie uczestniczki ma destrukcyjny wpływ na P. J.. Dziewczynka nie radzi sobie z sytuacją rodzinną. Od lipca 2022 r. korzysta z indywidualnego wsparcia psychologicznego w Centrum (...) w K..

Od października 2022 r. uczęszcza na spotkania z terapeutą U. P.. Córka stron ma charakterystyczne objawy dla dzieci rodziców nadużywających alkoholu, dzieci doświadczających przemocy domowej. P. J. nie wyobraża sobie wspólnego mieszkania z matką, boi się. Na zajęciach terapeutycznych P. uczy się rozumienia matki, „żeby było jej lżej, żeby nie straciła ponownie poczucia bezpieczeństwa”. Akceptuje tylko stan obecny, tj. spotkania z matką średnio raz na tydzień, 2 tygodnie i kontakt telefoniczny, choć każde osobiste spotkanie z matką dalej dużo ją kosztuje, wręcz boi się tych spotkań.

P. J. winę za sytuacje konfliktowe przypisuje matce, w obecności terapeuty o ojcu nigdy nie mówiła źle.

Aktualnie pracę z terapeutą podjęła też starsza córka stron.

/dowód: - zeznania świadka U. P. k. (...),

- opinia z Centrum (...) w K. z (...)/.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna i skutkuje zmianą zaskarżonego postanowienia.

Przechodząc w pierwszej kolejności do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. stwierdzić należy, że przepis ten określa zasady oceny dowodów przez sąd i stanowi, że sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Jego naruszenie może polegać na błędnym uznaniu, że przeprowadzony w sprawie dowód ma moc dowodową i jest wiarygodny albo nie ma mocy dowodowej lub nie jest wiarygodny. Uchybienie tego rodzaju może być skutkiem nieuwzględnienia przez sąd przy ocenie poszczególnych dowodów zasad logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego lub całokształtu materiału dowodowego, bądź też przeprowadzenia określonych dowodów niezgodnie z zasadami procedury cywilnej. Za naruszające normę art. 233 § 1 k.p.c. uznać zatem należy także dokonanie oceny niekompletnej, a więc niewszechstronnej, pomijającej istotne dla poczynienia prawidłowych ustaleń fragmenty materiału dowodowego. Swobodna ocena dowodów nie może bowiem oznaczać arbitralności i dowolności. Błąd w ustaleniach faktycznych następuje, gdy zachodzi dysharmonia pomiędzy materiałem zgromadzonym w sprawie a konkluzją, do której dochodzi sąd na skutek przeinaczenia dowodów oraz wszelkich wypadków wadliwości wynikających z naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.

Zgodzić należy się z apelującym, że przyznanie przez Sąd przymiotu wiarygodności i mocy dowodowej zeznaniom wnioskodawcy tylko w zakresie w jakim „potwierdzały się one wzajemnie” z zeznaniami uczestniczki nastąpiło z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c. i naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy.

Rację ma apelujący, że skoro każda ze stron przedstawiła własną wersję wydarzeń, odmienną od okoliczności podawanych przez drugą stronę, to rolą Sądu było ustalenie, zgodnie z regułami oceny dowodów, która z tych wersji jest prawdziwa. Ocena wiarygodności zeznań stron powinna zatem opierać się na zestawieniu ich treści z pozostałymi dowodami i na dokonaniu prawidłowego wyboru, po rozważeniu wynikłych sprzeczności w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego.

Zdaniem Sądu Odwoławczego, poprawnie przeprowadzona ocena, przy uwzględnieniu pozostałych prawidłowo ustalonych faktów (na podstawie np. dokumentacji medycznej, notatek z interwencji policji), winna skutkować poczynieniem dodatkowych ustaleń w przedmiocie przemocowych zachowań uczestniczki w stosunku do wnioskodawcy, a także małoletniej córki stron z okresu wspólnego zamieszkiwania, który to okres – wbrew odmiennemu stanowisku Sądu Rejonowego – ma kluczowe znaczenie dla oceny żądania wniosku.

Sąd Okręgowy uzupełnił także ustalenia o fakty wynikające z dowodu z zeznań świadka, przeprowadzonego na etapie postępowania apelacyjnego.

Za uzasadniony uznać należy zarzut apelacji naruszenia art. 11a ust 1 w związku z ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (t.j. Dz. U. 2021, poz. 1249 ze zm.).

Wskazać należy, że art. 11a ww. ustawy z założenia ma chronić domowników przed aktami przemocy polegającymi na umyślnych działaniach lub zaniechaniach wywołujących cierpienia fizyczne i psychiczne i które to akty przemocy czynią szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie.

Wbrew odmiennej ocenie Sądu I instancji, fakt niezamieszkiwania w domu na posesji w T. (...) przez wnioskodawcę w dacie wystąpienia z niniejszą sprawą, a następnie fakt niezamieszkiwania uczestniczki – sprawcy przemocy na tej nieruchomości w chwili orzekania nie stanowi przeszkody w wydaniu żądanego przez wnioskodawcę rozstrzygnięcia.

Rację ma skarżący, że zapisy art. 11a ust 2 pkt 1 i 2 ustawy umożliwiają ubieganie się o wydanie nakazu ochrony przez osobę, która nie mieszka już w lokalu z przyczyn przemocowych, a także wobec sprawcy przemocy już nie przebywającemu w lokalu.

Nie ulega zaś wątpliwości, że w niniejszej sprawie wobec uczestniczki został orzeczony środek zapobiegawczy w postaci okresowego nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego, co umożliwiło powrót do domu wnioskodawcy i córce stron. Jednocześnie uczestniczka cały czas przejawia wolę powrotu do tego lokalu i stałego w nim zamieszkiwania, a jego opuszczenie było konsekwencją jedynie zastosowania się do orzeczonego środka zabezpieczenia.

Sąd Okręgowy nie podziela także oceny Sądu Rejonowego, że w sprawie nie została spełniona przesłanka stosowania przemocy domowej przez uczestniczkę.

W ocenie Sądu odwoławczego zeznania wnioskodawcy, w zestawieniu z zeznaniami P. J., zeznaniami świadka U. P., treścią notatek policyjnych, informacjami udzielonymi przez niezależną placówkę leczniczą – (...) Sp. z o.o., dokumentacją zgromadzoną w sprawie V. N. (...) Sądu Rejonowego dla Łodzi -Śródmieścia w Łodzi i treścią zapadłego w niej rozstrzygnięcia, dowodzą, że zarówno wnioskodawca jak i małoletnia córka stron byli ofiarami przemocy domowej, doświadczali jej w postaci kierowanych w stosunku do wnioskodawcy słów obraźliwych, gróźb, poniżania go, zakłócania domownikom spokoju, odpoczynku, konieczności znoszenia agresywnych, nieracjonalnych zachowań uczestniczki po spożyciu alkoholu, nękania „wizytami” także w środku nocy i przerywania im snu, uniemożliwiania swobodnego, niezakłóconego i bezpiecznego korzystania z nieruchomości. Wszystkie te zachowania wywoływały u domowników cierpienie, krzywdę, naruszały ich godność, wzbudzały poczucie zagrożenia, udręczenia, powodując szkody na zdrowiu psychicznym i utrudnienia w codziennym funkcjonowaniu. Małoletnia P. J. obawia się zachowań matki, czuje przed nią lęk i nie jest w stanie mieszkać razem z nią.

Wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, materiał dowodowy nie pozwala na jednoznaczną ocenę, że obawa pozwanego wystąpienia przemocy ze strony uczestniczki po powrocie do domu minęła, że od ostatnich aktów przemocy zmieniła ona swoje zachowanie, przyzwyczajenia, że porzuciła nałóg. Dowodu na tę okoliczność nie stanowi zaświadczenie lekarskie z 17.07.2023 r., które zawiera informację „podaną” przez uczestniczkę, że utrzymuje abstynencję. Poza własnymi twierdzeniami uczestniczka nie przedstawiła w tym zakresie żadnych dowodów.

Uwzględniając wszystkie podniesione wyżej okoliczności oraz mając na uwadze, że istotą omawianej regulacji jest ochrona pokrzywdzonych przemocą członków rodziny przed dalszym krzywdzeniem (art. 3 ust 1 pkt 3) Sąd Okręgowy uznał, że wystąpiły przesłanki do wydania orzeczenia zgodnie z wnioskiem skarżącego, co skutkowało zmianą zaskarżonego postanowienia na podstawie art. 386 § 1 k.p,.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i orzeczeniem jak w punkcie pierwszym sentencji, z jednoczesną zmianą rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, przy zastosowaniu art. 520 § 3 k.p.c. z uwagi na sprzeczność interesów jego uczestników. Koszty postępowania w I instancji obejmowały wynagrodzenie pełnomocnika według norm przepisanych.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. Na koszy poniesione przez wnioskodawcę złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 120 zł ustalone na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 8 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015, poz. 1800 z późn. zm.).

Agata Kowalska