Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 stycznia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSA w SO Grzegorz Ślęzak
Sędziowie	SSO Jarosław Gołębiowski (spr.) SSO Paweł Hochman
Protokolant	stażysta Katarzyna Pielużek

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2019 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa M. K. (1)

przeciwko M. S.

o usunięcie wodociągu

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 27 września 2018 roku, sygn. akt I C 495/18

oddala apelację.

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

SSO Jarosław Gołębiowski SSO Paweł Hochman

Sygn. akt II Ca 901/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 września 2018r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim po rozpoznaniu sprawy z powództwa M. K. (1) przeciwko M. S. o nakazanie oddalił powództwo.

Podstawą powyższego orzeczenia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

M. K. (1) jest właścicielem zabudowanej nieruchomości położonej P. przy ulicy (...) oznaczonej ewidencyjnie nr działki (...) o powierzchni (...) ha, objętej urządzoną w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. księgą wieczystą nr (...). Nabył ją na podstawie umowy o dział spadku i zniesienie współwłasności z dnia 3.07.2008 r.

M. S. jest właścicielem nieruchomości sąsiedniej położonej P. przy ulicy (...). W kwietniu 1971 r. powstał projekt przyłącza oraz wewnętrznej instalacji wodno-kanalizacyjnej do domu M. S. przy ulicy (...). Decyzją z dnia 12.05.1971 r. M. S. otrzymał pozwolenie na budowę tego przyłącza. Przyłącze zostało zaprojektowane w ten sposób, że przebiegało od wodociągu z ulicy (...) prostopadle przez nieruchomość M. K. (1) w odległości około 3 metrów od granicy działki, a następnie równolegle do ulicy do budynku na nieruchomości M. S.. Ówczesny współwłaściciel nieruchomości przy ulicy (...) (ojciec powoda M. K. (2)) wyraził zgodę na taki przebieg przyłącza.

Przyłącze zostało wykonane do końca 1971 r., M. S. i M. K. (2) wspólnie pracowali przy robotach ziemnych związanych z posadowieniem przyłącza, (okoliczności bezsporne - kopia projektu k. 38, 58-65, kopia decyzji k. 54; zeznania świadka W. K. na rozprawie w dniu 28.06.2018 r.; zeznania świadka A. R. na rozprawie w dniu 28.06.2018 r.; zeznania powoda na rozprawie w dniu 24.07.2018 r.; zeznania pozwanego na rozprawie w dniu 2.09.2018 r.)

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 222 § 2 kc, właściciel rzeczy może żądać od osoby, która narusza jego własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad tą rzeczą, przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń.

W sprawie bezspornym jest, iż pozwany korzysta z nieruchomości powoda w ten sposób, że woda z wodociągów do domu pozwanego dostarczana jest przyłączem przebiegającym częściowo przez tą nieruchomość. Pozwany od 1971 r. korzysta ze służebności przesyłu.

Konstrukcja prawna służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorcy została wprowadzona z dniem 3.08.2008 r. i generalnie od lej daty możliwe jest także zasiadywanie służebności przesyłu przez przedsiębiorcę.

Sąd Najwyższy jednak w swoich uchwałach z dnia 17.01.2003 r. Ili CZP 73/02 i z dnia 7.10.2008 r. 111 CZP 89/08 stanął na stanowisku, iż możliwe jest nabycie przez zasiedzenie z datą wcześniejszą służebności gruntowej o cechach odpowiadających służebności przesyłu. Stanowisko to zostało ugruntowane w późniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego (np. ostatnio uchwała z 22.05.2013 r. III CZP 18/13). Sąd Rejonowy w sprawie także podziela ten pogląd i wyraża zapatrywanie, iż pogląd len ma także zastosowanie w sprawach, w których nic występuje jako strona przedsiębiorstwo przesyłowe.

Zasiedzenie może być stwierdzone nie tylko w drodze odrębnego postępowania w trybie art. 609-610 kpc. ale także jako przesłanka rozstrzygnięcia w konkretnej sprawie (jednolite stanowisko w praktyce sądowej). Skutek w postaci nabycia prawa przez zasiedzenie następuje ex lege, nie wymaga konstytutywnego orzeczenia sądu. Przestankowe ustalenie, że doszło do zasiedzenia nie jest jednak w takim przypadku równoznaczne ze stwierdzeniem zasiedzenia na podstawie art. 609 kpc. Ma ono bowiem jedynie incydentalny charakter, co oznacza, że następuje w uzasadnieniu postanowienia i nic jest objęte jego mocą wiążącą, a zatem może być kwestionowane w innych postępowaniach (tak też Sąd Najwyższy np. w uchwale z dnia 23.03.2016 r. w sprawie III CZP 101/15).

Podstawę prawną do stwierdzenia zasiedzenia służebności gruntowej o cechach odpowiadających służebności przesyłu stanowi art. 292 kc .

Zgodnie z treścią art. 292 kc, służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.

Odpowiednie stosowanie przepisów o zasiedzeniu własności do zasiedzenia służebności gruntowej o cechach odpowiadających służebności przesyłu oznacza, że posiadanie prowadzące do nabycia tej służebności nic należy utożsamiać z posiadaniem prowadzącym do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości. Należy bowiem mieć na uwadze okoliczność, iż przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności chodzi - zgodnie z art. 352 § 1 kc - o faktyczne korzystanie z cudzej nieruchomości w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność. Posiadacz służebności nie włada nieruchomością jak właściciel, ale korzysta z niej w zakresie prawa służebności, czyli korzysta z nieruchomości np. celem użytkowania linii, jej kontroli, konserwacji, naprawy, modernizacji itp. Posiadanie służebności nie musi być wykonywane w sposób ciągły, lecz stosownie do potrzeb (tak też SN w postanowieniu z dnia 4.10.2006 r. II CSK 119/06).

Pojęcie widocznego urządzenia obejmuje nie tylko urządzenia przesyłowe faktycznie usytuowane na obciążonej nieruchomości w sposób umożliwiający stwierdzenie tego faktu przez każdego obserwatora, ale także urządzenie przesyłowe, które nie są na pierwszy rzut oka widoczne, lecz istnienia których właściciel nieruchomości obciążonej powinien mieć świadomość na podstawie konkretnych okoliczności, np. rozmieszczenia rurociągu na sąsiednich działkach, usytuowania na niech komory rewizyjnej czy możliwości zapoznania się z mapami dokumentującymi przebieg rurociągu (tak Sąd Najwyższy np. w postanowieniu z dnia 31.05.2017 r. w sprawie V CSK 557/16 ).

W sprawie ojciec powoda i pozwany wspólnie pracowali przy posadowieniu przyłącza wodociągowego, co potwierdziła nawet matka powoda. Oznacza to, iż powód powinien mieć świadomość, iż od 1971 r. pozwany korzysta z tego przyłącza.

Stosowany odpowiednio przepis art. 172 kc stanowi, iż posiadacz służebności nabywa tą służebność, jeżeli posiadają przez określony czas jako posiadacz samoistny. Posiadanie ma charakter posiadania samoistnego, jeżeli jest wykonywane samodzielnie (bezpośrednio lub pośrednio), we własnym imieniu i we własnym interesie.

Art. 172 kc w dacie wejścia w życic stanowił, iż nabycie własności nieruchomości przez zasiedzenie następuje z upływem 10-tu lat w przypadku uzyskania posiadania w dobrej wierze, a z upływem 20-tu lat w przypadku uzyskania posiadania w złej wierze.

Dobra wiara posiadacza samoistnego służebności polega na usprawiedliwionym - w towarzyszących okolicznościach - przekonaniu, że przysługuje mu posiadane prawo. Dla oceny istnienia dobrej wiary decydujące są kryteria obowiązujące przy nabyciu przez zasiedzenie własności nieruchomości (art. 292 zd. 2 kc w zw. z art. 172 kc), co w przypadku służebności oznacza analizowanie chwili rozpoczęcia wykonywania służebności, czyli korzystania z urządzenia.

W sprawie Sąd przyjął domniemanie dobrej wiary, albowiem nie zostało ono obalone w postępowaniu dowodowym. Zgodnie z treścią art. 7 kc, sąd jest związany domniemaniem dobrej wiary, dopóki inny uczestnik postępowania, stosownie do art. 6 kc nie udowodni złej wiary (tek też Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 20.04.1994 r., 1 CRN 44/94 i wyroku z dnia 17.04.2008 r. 1 CSK 500/07).

Mając na uwadze powyższe Sąd doszedł do przekonania, iż w niniejszej sprawie pozwany nabył służebność przesyłu wody obciążającą nieruchomość powoda poprzez zasiedzenie z końcem 1981 r., a zatem powód nie udowodnił, że pozwany narusza własność jego nieruchomości niezgodnie z prawem. Dlatego Sąd powództwo oddalił.

W sprawie nie znajdzie zastosowanie powołany w uzasadnieniu pozwu przepis art.

144 kc, albowiem z ustalonego stanu faktycznego nie wynika, ażeby pozwany dokonywał jakichkolwiek działań o charakterze immisji.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości powód. Apelacja zaskarżonemu wyrokowi zarzuca:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

a) art. 49 k.c. w związku z art. 3051 - 3054 k.e. polegający na ich błędnej wykładni wyrażający się w przyjęciu, iż w niniejszej sprawie zachodzą przesłanki uzasadniające oddalenie powództwa na skutek podniesionego i uznanego przez Sąd I instancji zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu na nieruchomości powoda, w' sytuacji gdy: urządzenia wodno-kanalizacyjne nigdy nie stanowiły własności pozwanego, a zatem są częścią składowa nieruchomości powoda, a nieruchomość można obciążyć jedynie na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, a nie na rzecz osoby fizycznej, która przedsiębiorcą przesyłowym nie jest;

b) art. 172 k.c. poprzez przyjęcie, że występują w niniejszej sprawie przesłanki warunkujące zasiedzenie służebności przesyłu, podczas gdy nie zostały spełnione warunki dające podstawę do takiego twierdzenia, a w szczególności zasiedzenie w dobrej wierze;

c) art 292 k.c., w związku z art. 305’ k.c. poprzez nieuwzględnienie faktu, iż służebność gruntowa odpowiadająca treści służebności przesyłu może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia przez przedsiębiorcę przesyłowego, a nie osobę fizyczną takim przedsiębiorcą nie będącą;

d) art. 222 § 2 k.c., w związku z art. 144 k.c. poprzez ich niezastosowanie w sytuacji, gdy działania pozwanego mają charakter immisji polegających na znoszeniu niedogodności w postaci połączenia wodociągu dwóch nieruchomości sąsiednich, jak również braku zgody ze strony powoda na dalsze połączenie z nieruchomością pozwanego i wolę zakręcenia zaworu dla sąsiada;

2. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu przez Sąd, iż doszło w niniejszej sprawie do zasiedzenia służebności przesyłu oraz wystąpienia dobrej wiary powoda, podczas gdy nie uwzględniono całego materiału dowodowego i stanu taktycznego w niniejszej sprawie, z którego wynika, że:

a) to pozwany przyłączał się do powoda w latach 70 XX w.,

b) pozwany nie jest przedsiębiorcą przesyłowym,

c) po stronie pozwanego nie wystąpiła dobra wiara ze względu na działania powoda,

W związku z powyższym, wnosił o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa,

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Z ostrożności procesowej, wnosił o:

1. uchylenie skarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sadowi I instancji,

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powoda nie jest uzasadniona. Sąd Rejonowy oddalił powództwo , wobec faktu , iż zarzut zasiedzenia służebności zgłoszony przez pozwanego stał się uzasadniony. Sformułowany zarzut apelacji: , że zaskarżony wyrok został wydany z obrazą przepisu art. 305 ⁴ kc jest całkowicie chybiony.

Charakter zgłoszonego w odpowiedzi na pozew żądania nie może budzić wątpliwości . Jego autor wyraźnie wskazuje, iż prawem, które nabył przez zasiedzenie nie jest służebność przesyłu. Ta natomiast jest uregulowana w przepisie art. 305 ¹ kc i in. Okres posiadania wymagany do zasiedzenia służebności został ustalony od przełomu lat 60-tych i 70-tych tj: od daty, w której pozwany wraz z poprzednikiem prawnym powoda wybudował wykop, a następnie sam zainstalował w gruncie urządzenia wodociągowe. W ówczesnym porządku prawnym brak było jeszcze rozdziału III kc normującego służebność przesyłu.

Z powyższych względów rozważania czy w realiach rozpoznawanej sprawy doszło do zasiedzenia służebności przesyłu są bezprzedmiotowe. Sąd I instancji oparł końcowe rozstrzygnięcie nie na dyspozycji art. 305 ¹kc i następnych lecz na przepisie art. 292 kc , który obowiązywał w okresie posiadania wymaganym do zasiedzenia.

Niezrozumiałym jest odwoływanie się do treści art. 49 kc . Przepis ten dotyczy urządzeń służących do doprowadzenia lub odprowadzenia płynów , pary, gazu itp., które należą do przedsiębiorstwa i stanowią składnik jego mienia.

Charakter podmiotu , który występuje po stronie pozwanego, wyklucza przypisanie mu przymiotu przedsiębiorcy w rozumieniu art. 43 ¹ kc. Takie cechy winien mieć pozwany , gdyby podnosił zarzut zasiedzenia służebności przesyłu. Co podniesiono wyżej zgłoszone roszczenie sformułowane zostało w oparciu o treść art. 292 kc, który dotyczy wyłącznie służebności gruntowych.

W sprawie bezspornym jest , że budowa wodociągu , którego koniec usytuowany jest na działce pozwanego, była realizowana zgodnie i w porozumieniu przez obydwu ówczesnych właścicieli gruntów sąsiednich . W wykonaniu wykopu większy nakład pracy był po stronie poprzednika prawnego powoda. Montaż instalacji w ziemi w dużej mierze spoczywał na pozwanym.

Zgodnie z brzmieniem art. 292 kc do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej konieczne jest , by długotrwałe faktyczne korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej było związane z trwałym i widocznym urządzeniem. Urządzeniem tym musi być widoczna i trwała sztuczna konstrukcja , a nie następstwo działania przyrody. Musi ono być wynikiem świadomego i pozytywnego działania ludzkiego. Urządzenia wskazane w art. 292 kc muszą nadto odpowiadać służebności pod względem gospodarczym i umożliwiać lub ułatwiać korzystanie z danej nieruchomości w zakresie treści danej nieruchomości (por. np. orzecz. SN 17.02.1960r., IICR 951/59, OSN 1961, poz. 20).

Jak wynika z zebranego materiału dowodowego ten warunek został spełniony. Wodociąg ma przymiot trwałego urządzenia w rozumieniu art. 292 kc. Korzystanie z wodociągu jest trwałe i wykonywane od kilkudziesięciu lat (blisko 50 lat). Służy jednocześnie pozwanemu w prowadzonym gospodarstwie domowym.

Podkreśla się również, że urządzenia w/w winny być co najmniej współwykonane przez osobę, która wykonuje służebność, gdyż wtedy stanowi ona widoczną przestrogę dla właściciela nieruchomości o korzystaniu z jego nieruchomości przez inną osobę , w zakresie odpowiednim treści służebności (por. orzecz. SN z 7.02.1972, IIICRN 418/71 JP 1972/3-4/3 z 24.05.1974r., III CRN 94/74,OSN 1975, por.94).

Ta przesłanka również została spełniona. ówczesny właściciel gruntu obciążonego nie tylko miał świadomość , że są w ziemi zlokalizowane urządzenia wodociągowe, ale wręcz pomagał pozwanemu w ich budowie. Pozwany aktywnie -co przedstawiono wyżej- uczestniczył w budowie w/w urządzeń, co oznacza , że sygnalizowany warunek spełnił.

Skoro, jak przedstawiono wyżej, mamy do czynienia ze służebnością gruntową, rozważania apelacji dotyczące służebności przesyłu wykonywanej przez przedsiębiorstwo przesyłowe stają się bezprzedmiotowe.

Jurydycznego znaczenia pozbawiony jest zarzut oparty na treści art. 144 kc w powiązaniu z treścią art. 222 §2 kc .

Analiza pozwu i jego uzasadnienia prowadzi do wniosku, że powód żądania na podstawie art. 144 kc nie zgłaszał.

Na marginesie podnieść jedynie trzeba, że autor apelacji nie sprecyzował w sposób dostateczny o jakie konkretnie immisje chodzi, a następnie nie wykazał, jakie działania pozwanego mogą zakłócać korzystanie z nieruchomości powoda i czy te zakłócenia są ponad przeciętną miarę wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

Nie jest zasadny zarzut braku dobrej wiary po stronie pozwanego w wykonywaniu posiadania o treści odpowiadającej służebności gruntowej.

Ustalenia i rozważania sądu rejonowego w tej mierze są prawidłowe i sąd okręgowy przyjmuje je za własne.

Ma rację sąd meriti, że w realiach rozpoznawanej sprawy domniemanie dobrej wiary (por. art. 7 kc) nie zostało obalone. Ciężar dowodzenia w tym zakresie spoczywał na powodzie (art. 6 kc).

Dobra wiara w niniejszej sprawie wynika z faktu , iż powód wyraził zgodę na wykonanie wodociągu, a następnie aktywnie uczestniczył w jego realizacji.

Tylko uzupełniająco należy zauważyć, iż posiadanie przez pozwanego rozpoczęte na przełomie lat 60-tych i 70-tych trwa do dzisiaj. Spełnione zatem byłyby przesłanki do nabycia przez zasiedzenie służebności w złej wierze.

Z tych wyżej przyczyn i na podstawie art. 385 kpc należało orzec jak w wyroku.