Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 16 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Agata Kowalska

Protokolant: Iwona Jasińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2024 r.

sprawy z wniosku K. K. (1)

z udziałem A. K. (1)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 31 lipca 2023 r. sygn. akt I Ns 658/22

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od wnioskodawcy K. K. (1) na rzecz uczestniczki A. K. (1) kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie należnymi za czas po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Agata Kowalska

     

Sygn. akt II Ca 892/23

UZASADNIENIE

Wnioskiem z 18 lipca 2022 roku K. K. (1), reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o podział majątku wspólnego wnioskodawcy i uczestniczki A. K. (1) poprzez:

-

stwierdzenie nieważności umowy o podział majątku wspólnego - Aktu notarialnego z dnia (...) za repertorium (...) zawartej przed notariuszem M. N. w Ł.,

a następnie:

-

ustalenie, że w skład majątku wspólnego małżonków wchodzą ruchomości wymienione w pkt. I ppkt 1-6 wniosku, a także nieruchomości gruntowe położone w G. objęte księgami wieczystymi prowadzonymi przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim o numerach (...)/ (...) i (...);

-

ustalenie nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym poprzez ustalenie, że udział wnioskodawcy w majątku wspólnym wynosi 70%, a udział uczestniczki postępowania 30%

-

przyznanie na rzecz wnioskodawcy wszystkich składników majątku wspólnego z obowiązkiem spłaty na rzecz uczestniczki postępowania kwoty odpowiadającej 30% wartości nieruchomości.

Ponadto wnioskodawca wniósł o „wyłączenie ze wspólności majątkowej” składnika majątkowego w postaci (...) udziałów w kapitale zakładowym spółki (...) sp. z o.o., które to udziały zdaniem wnioskodawcy miałyby stanowić jego majątek osobisty.

W odpowiedzi na wniosek z dnia 28 września 2022 roku uczestniczka postępowania A. K. (1), reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła o oddalenie wniosku w całości i zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W ocenie uczestniczki postępowania, wniosek był niezasadny, bowiem uczestnicy dokonali zgodnego podziału majątku wspólnego, oświadczając, że umowa ta wyczerpała w całości ich roszczenia względem siebie z tytułu podziału majątku wspólnego. Uczestniczka postępowania podniosła, że żądanie wnioskodawcy w zakresie unieważnienia ww. umowy jest bezpodstawne. Zdaniem uczestniczki postępowania, przedmiotowa w sprawie umowa o podział majątku wspólnego nie jest umową pozorną, jest w całości ważna i skuteczna. Nadto, w ocenie uczestniczki postępowania nie sposób uznać przedmiotowej umowy za zawartą dla pozoru, bowiem niezależnie od pobudek, miała ona wywołać skutki prawne takie jak wynikające z umowy, a mianowicie przeniesienie własności nieruchomości składników majątku.

Postanowieniem z dnia 31 lipca 2023 roku, w sprawie sygn. akt I Ns 658/22 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim oddalił wniosek i zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania kwotę 10 817, 00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Podstawę powyższego orzeczenia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

Wnioskodawca K. K. (1) i uczestniczka A. K. (1) zawarli związek małżeński w dniu (...) w Ł.. Strony mają jedną córkę. Pomiędzy stronami nie doszło do rozwiązania małżeństwa przez rozwód, postępowanie w tym zakresie jest obecnie w toku przed Sądem Okręgowym w Łodzi.

W styczniu 2011 roku wnioskodawca, w związku z prowadzonym przeciwko niemu postępowaniem karnym o udział w zorganizowanej grupie przestępczej i popełnienie przestępstw skarbowych, został tymczasowo aresztowany i umieszczony w areszcie śledczym, opuszczając go w kwietniu 2011 roku. Wyrokiem z dnia 22 czerwca 2012 roku wnioskodawca został skazany na karę pozbawienia wolności w wymiarze jednego roku i sześciu miesięcy z warunkowym jej zawieszeniem na okres próby wynoszący lat 3 oraz na garę grzywny wynoszącą 168 stawek dziennych po 2 000 zł każda. Na poczet wymierzonej kary grzywny Sąd zaliczył okres pozbawienia wolności w postaci tymczasowego aresztowania. Nadto, wobec wnioskodawcy orzeczono środek kamy w postaci przepadku korzyści majątkowej uzyskanej z popełnienia przestępstw skarbowych w wysokości łącznie 10 000 zł.

W dniu (...) roku przed notariuszem M. N., prowadzącą Kancelarię Notarialną w Ł. wnioskodawca i uczestniczka postępowania zawarli umowę majątkową małżeńską za Repertorium (...), mocą której znieśli z dniem (...) roku obowiązujący ich ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej.

Tego samego dnia przed tym samym notariuszem, strony zawarły umowę majątkową małżeńską za repertorium (...) dotyczącą podziału majątku wspólnego małżonków, na podstawie której (...) udziałów w kapitale zakładowym spółki (...) sp. z o.o. o wartości nominalnej 50 zł każdy, stanowiących łącznie wartość 243 250 zł objął na własność K. K. (1), natomiast na wyłączną własność uczestniczki postępowania przekazano nieruchomość gruntową w miejscowości G. (...) w gminie W. o łącznej powierzchni (...) m ^{( 2)} składającej się z działek gruntu o nr (...) i (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz zabudowaną nieruchomość gruntową o powierzchni (...) m ^{( 2)} składającej się z działki gruntu nr (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Podziału majątku dokonano bez wzajemnych spłat i dopłat. Strony zgodnie ustaliły, że ich udziały w majątku wspólnym są równe (§ 2.1 umowy). Ponadto małżonkowie zgodnie oświadczyli, że przedmiotowa umowa wyczerpuje w całości ich roszczenia wobec siebie z tytułu podziału majątku wspólnego, albowiem podziału pozostałej części majątku dokonali przed zawarciem niniejszej umowy (§ 5 umowy).

W skład majątku wspólnego stron poza ww. składnikami majątkowymi tj. nieruchomościami położonymi w G. oraz udziałami w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. wchodziły także ruchomości stanowiące wyposażenie domu stron (m.in. te wymienione w punkcie I ppkt 1-6 petitum wniosku) oraz samochód osobowy marki A. (...), który w 2013 r. w staniu uszkodzonym wskutek wypadku drogowego został przez małżonków sprzedany. Wszystkie ww. ruchomości zostały nabyte przez małżonków K. po zawarciu przez nich związku małżeńskiego i przed zawarciem wyżej wymienionych umów o ustanowienie rozdzielności majątkowej i o podział majątku wspólnego. Ww. nieruchomości w G. strony nabyły na podstawie umowy kupna sprzedaży w 2007 r. za środki w znacznej części pochodzące z kredytu hipotecznego.

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością została założona na podstawie umowy zawartej (...) r. między wspólnikami K. K. (1) oraz M. K. (1). Na jej podstawie wnioskodawca objął w kapitale zakładowym spółki (...) udziałów o łącznej wartości nominalnej 243 250 zł, natomiast M. K. (1) objęła (...) udziałów w spółce o łącznej wartości nominalnej 2 450 zł. Wnioskodawca objęte udziały pokrył częściowo wkładem pieniężnym w kwocie 97 550 zł, a w pozostałym zakresie wkładem niepieniężnym (aportem) o łącznej wartości 145 700 zł w postaci szeregu ruchomości (głównie kontenerów, wag samochodowych, samochodów ciężarowych i osobowych). Ww. przedmioty, szczegółowo wymienione w umowie spółki stanowiły własność wnioskodawcy, które nabył na podstawie umów kupna sprzedaży od D. K. (1) (brata) i J. K. (ojca) jako wspólników spółki cywilnej pn. (...). Umowy te zostały zawarte przez wnioskodawcę około (...) r.

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością wpisana została do Krajowego Rejestru Sądowego postanowieniem z dnia (...) r. Spółkę wykreślono z Rejestru wpisem z dnia (...) r., natomiast uchwałę o rozwiązaniu spółki wspólnicy podjęli (...) r. przed Notariuszem W. M. w Akcie notarialnym za Rep. (...). Przedmiotem działalności spółki była zasadniczo sprzedaż hurtowa odpadów i złomu.

Suma aktywów ww. spółki na dzień (...) r. (pół roku przed zawarciem przedmiotowej w sprawie umowy o podział majątku wspólnego) wynosiła 1 260 367, 14 zł, spółka posiadała na ten dzień środki pieniężne w kwocie 555 195, 30 zł oraz m.in. środki trwałe o wartości księgowej 198 915, 08 zł. Z danych księgowych spółki wynika również, że Spółka osiągnęła w 2011 r. przychód ze sprzedaży w łącznej kwocie 9 482 137,29 zł, osiągając ostateczny zysk ze sprzedaży w kwocie 378 272, 22 zł netto. Spółka ponadto była właścicielem szeregu urządzeń, środków transportu i innych środków trwałych o znacznej wartości. Kapitał zapasowy Spółki na dzień (...) r. wynosił łącznie 744 116, 60 zł. Jak wynika ponadto z treści sprawozdania zarządu Spółki za 2011 r. spółka zatrudniła 7 osób, prowadząc działalność gospodarczą w trzech lokalizacjach w Ł., a w 2012 r. zamierzała w dalszym ciągu kontynuować działania mające na celu pozyskiwanie nowych klientów oraz rozszerzanie rynku zbytu, co miało przynieść poprawę wyniku finansowego Spółki.

Małżonkowie K. mieszkali wspólnie do lutego 2022 roku. Przez cały okres wspólnego pożycia oboje pracowali zarobkowo, dzieląc się jednocześnie obowiązkami w zakresie prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego oraz opieką nad dzieckiem. Małżonkowie mimo zawarcia w (...) r. umowy o ustanowienie rozdzielności majątkowej oraz umowy o podział majątku wspólnego nadal prowadzili wspólne gospodarstwo domowe.

Po opuszczeniu przez wnioskodawcę aresztu śledczego w 2011 r. małżonkowie za radą adwokata oraz za namową członków rodziny wnioskodawcy (głównie D. K. (1)) zdecydowali się zawrzeć umowę ustanawiającą rozdzielność majątkową oraz umowę o podział majątku wspólnego. Umowa o podział majątku wspólnego, na podstawie której uczestniczka postępowania stała się wyłącznym właścicielem nieruchomości, w tym nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym, została zawarta z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze małżonkowie, w tym przede wszystkim wnioskodawca, próbował uniknąć skierowania ewentualnej egzekucji do nieruchomości małżonków, a po drugie celem zawarcia tegoż porozumienia było zabezpieczenie na przyszłość potrzeb mieszkaniowych rodziny - głównie uczestniczki postępowania i małoletniej córki stron oraz zapewnienie członkom rodziny poczucia bezpieczeństwa, które w sposób oczywisty zaburzone zostało po tym jak wnioskodawca w związku z popełnianymi przez siebie przestępstwami skarbowymi został osadzony w areszcie śledczym.

W tutejszym Sądzie Rejonowym III Wydziale Rodzinnym prowadzona była sprawa z powództwa wnioskodawcy o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności - wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 11 grudnia 2012 roku w sprawie o sygn. III RC 434/12, mocą którego zasądzono od pozwanego K. K. (1) do rąk A. K. (1) kwotę po 3 000 zł miesięcznie tytułem przyczynienia się do zaspokajania potrzeb rodziny poczynając od 30 lipca 2012 r. W uzasadnieniu pozwu K. K. (1) podniósł, że w sprawie III RC 432/12 strony uzyskały wyrok celem zabezpieczenia na przyszłość środków finansowych w obawie przed egzekucją w związku z procesem karnym, w którym wnioskodawca był oskarżony. W ocenie wnioskodawcy treść powództwa o roszczenie alimentacyjne nie odzwierciedlała ich rzeczywistych zamiarów, gdyż wnioskodawca zaspokajał potrzeby materialne rodziny. Na rozprawie w dniu 12 grudnia 2022 r. wnioskodawca podniósł, że w 2011 roku uczestniczka złożyła pozew o zasądzenie alimentów z uwagi na próbę zachowania majątku dla dziecka, zaś sam pozew był składany w Sądzie przez wnioskodawcę, a uczestniczka nigdy nie musiała egzekwować treści wyroku. Uczestniczka zaś podniosła, że w domu ciągle były problemy finansowe, ale cały czas pomagali rodzice jednych i drugich. Po aresztowaniu wnioskodawcy, uczestniczka była pozbawiona środków do życia. Wyrokiem z dnia 11 stycznia 2023 roku Sąd w całości oddalił powództwo.

Sąd Rejonowy ustalił powyższy stan faktyczny przede wszystkim na podstawie złożonych do sprawy dowodów z dokumentów tj. aktów notarialnych dot. ustanowienia rozdzielności majątkowej i umowy o podział majątku wspólnego małżonków, umowy spółki (...) sp. z o.o., a także dokumentów w postaci wydruków ksiąg wieczystych, wydruków z CI KRS oraz dokumentów bilansowych (...) sp. z o.o. za lata 2011-2012. Część ustaleń faktycznych Sąd w niniejszej sprawie poczynił również na podstawie złożonych zeznań przez uczestników postępowania oraz świadków, których przesłuchania w toku procesu domagały się strony. Sąd z dużą ostrożnością podszedł do oceny właściwie wszystkich osobowych źródeł dowodowych. Odnosząc się do zeznań złożonych przez wnioskodawcę oraz uczestniczkę postępowania Sąd podniósł w pierwszej kolejności, że małżonkowie od dłuższego czasu pozostają w bardzo silnym konflikcie, a z uwagi na wagę niniejszego postępowania, każdy z nich był zdeterminowany, aby przekonać sąd do własnej wersji wydarzeń. Jeżeli natomiast chodzi o przesłuchanych w sprawie świadków, to Sąd tylko w niewielkim zakresie wziął pod uwagę zeznania złożone przez świadków: D. K. (1), M. K. (2), M. K. (1), D. K. (2) czy P. Ż.. Zdaniem Sądu zeznania ww. świadków były pozbawione walom obiektywizmu, albowiem wszystkie ww. osoby (poza świadkiem P. Ż.) są członkami najbliższej rodziny wnioskodawcy i niewątpliwie zależało im na złożeniu zeznań korzystnych z punktu widzenia wnioskodawcy. Po drugie, w ocenie Sądu, mimo iż wszyscy ww. świadkowie co do zasady zgodnie zeznawali jakoby strony postępowania przedmiotową w sprawie umowę majątkową zawarli w sposób fikcyjny, to po pierwsze nie wszyscy oni ową „fikcyjność” rozumieli w taki sam sposób, a po drugie realna wiedza świadków na temat treści zawartej między stronami była bardzo niewielka i pobieżna. Przede wszystkim Sąd podkreślił, że żaden z przesłuchanych w sprawie świadków, których przesłuchania domagał się wnioskodawca (poza świadkiem P. Ż.) nie miał okazji nigdy zapoznać się z treścią przedmiotowej w sprawie umowy o podział majątku wspólnego, co więcej żaden ze świadków nie miał de facto wiedzy ani co było przedmiotem umowy między stronami (świadkowie mówili o darowiźnie na rzecz uczestniczki postępowania, żaden z nich natomiast nie miał wiedzy, że strony dokonały podziału majątku wspólnego), ani jaka była treść rzeczonej umowy. Żaden ze świadków, mimo że w ich obecności małżonkowie mieli rzekomo omawiać szczegóły i warunki umowy (por. zeznania świadka D. K. (1) czy M. K. (1)) nie miał jakiejkolwiek wiedzy i informacji, że na podstawie ww. umowy o podział majątku wspólnego na wyłączną własność wnioskodawcy przypadły wszystkie udziały w (...) sp. z o.o. o nominalnej tylko wartości 243 250 zł. Sąd odniósł się do zeznań złożonych przez świadka P. Ż., które również zdaniem Sądu, mają relatywnie niewielką wartość dowodową. Po pierwsze świadek ten pozostaje z jednej strony w konflikcie z uczestniczką postępowania, a z drugiej strony cały czas jest zawodowo powiązany z rodziną wnioskodawcy (obecnie jest pracownikiem spółki, w której członkiem zarządu i większościowym udziałowcem jest M. K. (1) - bratowa wnioskodawcy). Po drugie mimo dość obszernych zeznań złożonych przez świadka, jego wiedza na temat okoliczności zawarcia umowy o podział majątku wspólnego między małżonkami była dość płytka i pobieżna, a niektóre informacje które przekazał w toku zeznań wprost mijały się z prawdą i były ewidentnie sprzeczne z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Świadek wskazał np. że wg jego wiedzy urząd skarbowy egzekwował od wnioskodawcy należności publicznoprawne w związku z popełnianymi przez niego przestępstwami skarbowymi, na co nie ma żadnych obiektywnych dowodów i której to okoliczności zaprzeczył sam wnioskodawca. Ponadto zdaniem świadka przeciwko wnioskodawcy były prowadzone postępowania egzekucyjne, które okazały się bezskuteczne, a wnioskodawca swoich zobowiązań względem Skarbu Państwa nie spłacił. Również powyższe twierdzenia nie znajdują potwierdzenia w pozostałym zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, w tym również w zeznaniach samego wnioskodawcy. Zeznania świadka P. Ż. pozostają również w jawnej sprzeczności z obiektywnym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym w zakresie sytuacji majątkowej (...) sp. z o.o. Jak wynika z zeznań świadka udziały posiadane przez wnioskodawcę w ww. spółce na dzień dokonywania podziału majątku ((...) r.) nie były warte 200 000 zł, albowiem zdaniem świadka spółka ta dopiero zaczynała działalność, a dodatkowo w związku z posiadanymi długami została niebawem zamknięta. Mając na uwadze zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym przede wszystkim dokumenty rejestrowe oraz finansowe spółki, wskazać należy że (...) sp. z o.o. powstała 2,5 roku przed zawarciem przez strony umowy o podział majątku wspólnego, a ponadto wbrew twierdzeniom świadka nie sposób przyjąć jakoby spółka w dacie zawierania umowy dopiero zaczynała swoją działalność. Wszak, jak już wyżej wskazano, tylko w 2011 r. przychody spółki wyniosły niebagatelne ponad 9 000 000 zł, uchwałę o rozwiązaniu (...) sp. z o.o. podjęto (...) r. tj. po upływie niemalże 5 lat od zawarcia przez strony umowy o podział majątku wspólnego. Reasumując, wiedzę świadka P. Ż. w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, Sąd ocenił jako powierzchowną i niepełną, a jego zeznania jako nieprzydatne z uwagi na ich tendencyjność i brak obiektywizmu. Relatywnie niewielki wpływ na ustalenia faktyczne w sprawie miały również zeznania świadków S. K. (1) i M. P. jako osób niezwiązanych ze stronami i nie posiadających szczegółowej i rzetelnej wiedzy na temat relacji majątkowych między małżonkami.

Konkludując, Sąd I instancji zasadnicze ustalenia faktyczne poczynił na podstawie zgromadzonych w sprawie dowodów z dokumentów, których rzetelności i prawdziwości strony nie podważały, a ich treść nie mogła budzić jakichkolwiek wątpliwości. Co do ostatecznych powodów i przyczyn, dla których małżonkowie zdecydowali się na zawarcie umowy o ustanowienie rozdzielności majątkowej oraz umowy o podział majątku wspólnego, Sąd ustalenia faktyczne w tym zakresie poczynił wyciągając wnioski zgodne z zasadami doświadczenia życiowego oraz zawodowego z całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Oceniając w ten sposób zeznania złożone w toku sprawy przez strony oraz przesłuchanych w sprawie świadków Sąd doszedł do przekonania, że z całą pewnością były co najmniej dwa powody, dla których małżonkowie podjęli decyzję o dokonaniu takiego, a nie innego podziału majątku wspólnego. Otóż strony, w ocenie Sądu, podjęły tego rodzaju decyzję po pierwsze w celu ochrony majątku przed potencjalną egzekucją, a po drugie w celu zapewnienia poczucia bezpieczeństwa uczestniczce postępowania i ich małoletniej córce.

Zdaniem Sądu Rejonowego przeprowadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, za twierdzeniami wnioskodawcy, jakoby strony w dacie zawierania umowy o podział majątku wspólnego porozumiały się co do tego, że po upływie 10 lat zawrą kolejną umowę ponownie przenoszącą własność przedmiotowych w sprawie nieruchomości na rzecz wnioskodawcy. Na tę okoliczność nie został przeprowadzony w toku postępowania żaden obiektywny i wiarygodny dowód. Ponadto, zdaniem Sądu, w toku postępowania nie został przeprowadzony jakikolwiek wartościowy dowód mogący wskazywać na to, że uczestniczka postępowania miałaby wyrazić zgodę na zawarcie przedmiotowej w sprawie umowy o podział majątku wspólnego dla pozoru, tj. aby wyraziła zgodę i zdecydowała się na zawarcie tej umowy co najmniej godząc się na to, aby nie odniosła ona wynikających z niej skutków prawnych. Tym bardziej, że tym twierdzeniom wnioskodawcy uczestniczka postępowania kategorycznie i konsekwentnie zaprzecza.

Sąd pierwszej instancji uznał, że w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy wniosek o podział majątku wspólnego podlegał oddaleniu w całości.

Sąd przypomniał, że zgodnie z treścią art. 567 § 3 k.p.c. do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku (art. 680- 689 k.p.c.). Stosownie natomiast do treści art. 688 k.p.c. do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności (art. 617-625 k.p.c.). Artykuł 31 § 1 krio stanowi, że wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty' majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków, ich katalog zawiera art. 33 krio.

Po ustaniu wspólności majątkowej każdy z małżonków może wystąpić do sądu z wnioskiem o podział majątku wspólnego - w razie śmierci jednego z małżonków uprawnienie takie przysługuje jego spadkobiercy. Przepis art. 46 krio stanowi o tym, że do podziału majątku objętego uprzednio wspólnością majątkową w kwestiach nieunormowanych przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o dziale spadku tj. art. 1035-1046 k.c. Z kolei art. 1035 k.c. przewiduje, iż do działu spadku i wspólności majątku spadkowego (a zatem także do podziału majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej) stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Z mocy art. 684 k.p.c. Sąd ustala skład i wartość majątku podlegającego podziałowi. W nauce prawa i w orzecznictwie podkreśla się, że podział majątku wspólnego obejmuje składniki należące do tego majątku w dacie ustania wspólności oraz istniejące w chwili dokonywania podziału - rozliczeniu podlega całość stosunków majątkowych między małżonkami według stanu na dzień ustania wspólności ustawowej, natomiast przedmiotem podziału pozostaje stan czynny masy majątkowej w czasie orzekania o podziale (uzasadnienie orzeczenia SN z dnia 7 kwietnia 1994 r., IIICZP 41/94, Biul. SN 1994, nr 5, s.22).

Małżonkowie, na podstawie art. 47 § 1 krio, mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa. W myśl art. 51 krio w razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później.

Sąd zważył, że w kontekście okoliczności niniejszej sprawy należy przede wszystkim zwrócić uwagę na treść wyżej cytowanego art. 46 krio oraz art. 1038 § 2 k.c., zgodnie z którym umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku. Z treści powyższych przepisów wysnuć należy podstawowy wniosek wskazujący na możliwość dokonania skutecznego i ważnego podziału majątku wspólnego przez małżonków w drodze umowy.

Sąd wskazał, ze dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotną okolicznością było to, że strony aktem notarialnym za repertorium (...) z (...) roku zawarły umowę rozdzielności majątkowej małżeńskiej, zgodnie z którą z dniem (...) r. ustała łącząca ich wspólność majątkowa, a następnie aktem notarialnym za repertorium (...) z (...) roku strony dokonały wspólnego podziału majątku wspólnego, która to umowa szczegółowo opisana w poprzedniej części uzasadnienia wobec zgodnych oświadczeń małżonków obejmowała cały majątek wspólny stron. Co ważne, prezentowane w toku przez strony stanowiska procesowe tej okoliczności nie kwestionowały. Ani wnioskodawca ani uczestniczka postępowania nie podnosili w toku postępowania, aby ww. umowa miała nie obejmować całego majątku wspólnego zgromadzonego przez strony do momentu zawarcia przez małżonków umowy ustanawiającej między nimi ustrój rozdzielności majątkowej.

Żądanie wnioskodawcy dokonania podziału majątku wspólnego zasadzało się natomiast na twierdzeniu, że zawarta między stronami wyżej opisana umowa o podział majątku wspólnego była umową pozorną w rozumieniu art. 83 k.c., a w konsekwencji nieważną i nie wywołującą żadnych skutków prawnych, w tym skutków polegających na przeniesieniu prawa własności nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego na uczestniczkę postępowania.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że żądanie wnioskodawcy dot. stwierdzenia na podstawie art. 83 k.c. nieważności zawartej przez małżonków umowy o podział majątku wspólnego z dnia (...) r. ocenić należało jako bezzasadne i nieudowodnione. W konsekwencji wniosek o podział majątku wspólnego jako bezprzedmiotowy musiał podlegać oddaleniu.

Sąd przytoczył brzmienie art. 83 § 1 k.c.. zgodnie z którym nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Sąd wyjaśnił, że pozorność stanowi wadę oświadczenia woli polegającą na tym, że strony stwarzają pozór rzeczywistego dokonania czynności prawnej o określonej treści, podczas gdy tak naprawdę nie chcą wywołać żadnych skutków prawnych lub wywołać inne niż w pozornej czynności deklarują (B. Lewaszkiewicz-Petrykowska [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz, red. M. Pyziak-Szafnicka, Warszawa 2009). W judykaturze stwierdzono, że oświadczenie woli ma charakter pozorny, jeżeli jest symulowane. Wskazana symulacja składa się z dwóch elementów. Po pierwsze, strony które dokonują symulowanej czynności prawnej, próbują wzbudzić u osób trzecich niezgodne z rzeczywistością przeświadczenie, że ich zamiarem jest wywołanie skutków prawnych objętych treścią ich oświadczeń woli. Po drugie, między stronami istnieje tajne, niedostępne osobom trzecim porozumienie, że te oświadczenia woli nie mają wywrzeć zwykłych skutków prawnych (akt konfidencji). Jest to porozumienie co do tego, że zamiar wyrażony w treści symulowanych oświadczeń woli nie istnieje lub że zamiar ten jest inny niż ujawniony w symulowanych oświadczeniach. Niezgodność rzeczywistego zamiaru stron z treścią czynności prawnej musi odnosić się do jej skuteczności prawnej, woli powołania do życia określonego stosunku prawnego. Czynność prawna jest pozorna, gdy oświadczający, nie mając zamiaru wywołania skutków prawnych, których powstanie stanowi normalną konsekwencję złożenia przez niego oznaczonego oświadczenia woli, jednocześnie tworzy pozór faktycznego dokonania czynności prawnej o treści wskazanej w ujawnionym na zewnątrz oświadczeniu woli w celu wywołania u podmiotów prawa cywilnego lub organów władzy publicznej mylnego przekonania, że rzeczywiście miało to miejsce. Sąd Najwyższy w wyroku z 12.07.2002 r. w sprawie V CKN 1547/00 wyjaśnił, że oświadczenie woli złożone jest dla pozoru wtedy, gdy z góry powziętym zamiarem stron jest brak woli wywołania skutków prawnych przy jednoczesnej chęci wprowadzenia innych osób (lub organów) w błąd co do dokonania określonej czynności prawnej. (M. Maciejewska-Szałas [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2023).

Jak podkreślił w jednym ze swoich orzeczeń Sąd Najwyższy, ze względu na odmienność obu instytucji prawnych, tj. wady oświadczenia woli w postaci pozorności i skargi pauliańskiej, nie występuje zbieg obu regulacji prawnych, w tym sensie, że te same okoliczności faktyczne uzasadniają ich zastosowanie. Wykazanie istnienia przesłanek skargi pauliańskiej wyklucza pozorność zaskarżonej czynności prawnej. W uzasadnieniu wyroku, SN wskazał co następuje „ustalony przez Sądy meriti stan faktyczny sprawy nie pozwalał na przyjęcie pozorności umowy sprzedaży z dnia 9 lipca 2003 r. zwartej pomiędzy pozwaną T. M. a interwenientem ubocznym. Przeciwnie, celem dokonania tej czynności fraudacyjnej było przeniesienie prawa własności tej nieruchomości na pozwaną, by wierzyciele interwenienta ubocznego nie mogli skierować egzekucji do tego właśnie składnika majątkowego” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2019 r., IICSK 105/18, LEXnr 2648681).

Odnosząc ustalony w sprawie stan faktyczny do powyższych rozważań Sąd I instancji doszedł do przekonania, że twierdzenia wnioskodawcy o rzekomej pozorności zawartej przez strony umowy o podział majątku wspólnego są zupełnie bezpodstawne. W pierwszej kolejności Sąd wskazał, że jako niewykazane ocenić należy twierdzenia wnioskodawcy jakoby jedynym celem zawarcia przez strony przedmiotowej w sprawie umowy o podział majątku wspólnego była chęć uniknięcia potencjalnej egzekucji z majątku stron. Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego umowę o podział majątku wspólnego małżonkowie zawarli bowiem co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze małżonkowie, w tym przede wszystkim wnioskodawca, rzeczywiście próbowali uniknąć skierowania ewentualnej egzekucji do nieruchomości małżonków. Drugim jednak celem zawarcia tegoż porozumienia było zabezpieczenie na przyszłość potrzeb mieszkaniowych rodziny - głównie uczestniczki postępowania i małoletniej córki stron oraz zapewnienie członkom rodziny poczucia bezpieczeństwa, które zaburzone zostało po tym jak wnioskodawca w związku z popełnianymi przez siebie przestępstwami skarbowymi został osadzony w areszcie śledczym.

W ocenie Sądu Rejonowego, przedmiotowa umowa podziału majątku wspólnego nie mogła nosić cech pozorności w rozumieniu art. 83 k.c., albowiem zgodnie z zamiarem stron tejże umowy miała ona wywołać skutki dla których została zawarta, tj. m.in. ten w postaci przeniesienia własności nieruchomości stanowiących wcześniej ich wspólny majątek małżeński, wyłącznie na uczestniczkę postępowania. Ten skutek prawny zawartej umowy miał być osiągnięty również w celu uniemożliwienia skierowania do nieruchomości małżonków ewentualnej egzekucji należności publicznoprawnych i kar zasądzonych od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa wyrokiem skazującym, który miał zapaść przeciwko wnioskodawcy w procesie toczącym się przed Sądem Okręgowym w Łodzi w sprawie o sygn. akt XVIIIK 46/12. Zupełnie bez znaczenia w kontekście powyższego pozostaje fakt, że zgodnym zamiarem stron zawierających przedmiotową w sprawie umowę o podział majątku wspólnego było jednocześnie dalsze wspólne zamieszkiwanie w nieruchomości, która wcześniej stanowiła centrum życiowe rodziny, a w konsekwencji umowy o podział majątku stała się wyłączną własnością uczestniczki postępowania. Podkreślić należy, że celem zawarcia umowy było właśnie osiągnięcie owego skutku prawnego w postaci przeniesienia własności nieruchomości na rzecz uczestniczki postępowania, a to z kolei w celu uchronienia się przed ich ewentualną egzekucyjną sprzedażą w przypadku obciążenia wnioskodawcy zobowiązaniami finansowymi w skazującym wyroku karnym za popełnienie przestępstw publiczno-skarbowych. Już tylko z tych względów, zdaniem Sądu, nie może być mowy o pozorności przedmiotowej umowy. Małżonkowie zawierając przedmiotową umowę chcieli „wyprowadzić” własność nieruchomości poza majątek wspólny i taki cel poprzez przeniesienie własności na wyłączną własność uczestniczki postępowania osiągnęli. Za taką oceną stanu faktycznego ustalonego w sprawie przemawia również fakt, że małżonkowie zawierając przedmiotową umowę mieli również drugi cel tj. zabezpieczenie uczestniczki postępowania i małoletniej córki stron przed ewentualnymi negatywnymi konsekwencjami błędnych działań i decyzji już podjętych przez wnioskodawcę jak i tych które miałyby ewentualnie mieć miejsce w przyszłości. Podsumowując, o braku pozorności zawartej przez małżonków umowy o podział majątku wspólnego, wbrew twierdzeniom podnoszonym przez wnioskodawcę, świadczy fakt że z uwagi na istniejące w dacie jej zawierania okoliczności faktyczne z powodów wyżej opisanych małżonkowie chcieli osiągnąć wynikające z tej umowy skutki prawne w postaci przeniesienia na rzecz uczestniczki postępowania prawa własności opisanych we wniosku nieruchomości, a na rzecz wnioskodawcy udziałów w kapitale zakładowym (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł..

Kolejnym argumentem przemawiającym za bezzasadnością żądania stwierdzenia nieważności na podstawie art. 83 k.c. umowy o podział majątku wspólnego jest okoliczność, że na jej podstawie na wyłączną własność wnioskodawcy przeniesione zostały udziały w kapitale zakładowym (...) sp. z o.o. W ocenie Sądu, powyższa okoliczność świadczy o tym, że celem zawarcia przez małżonków umowy o podział majątku wspólnego nie była chęć doprowadzenia do bezskuteczności potencjalnej przyszłej egzekucji skierowanej przeciwko wnioskodawcy, a jedynie doprowadzenie do takiej sytuacji aby wierzyciel nie mógł tejże egzekucji skierować do składników majątku wspólnego w postaci nieruchomości (w tym nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym). W kontekście powyższego wskazać należy, że tylko nominalna wartość ww. udziałów na dzień zawarcia umowy wynosiła 243 250 zł. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala natomiast przypuszczać, że wartość tynkowa tychże udziałów była znacznie większa. Ww. spółka, w okresie kiedy strony zawierały umowę o ustanowienie rozdzielności majątkowej oraz umowę o podział majątku wspólnego, prowadziła działalność gospodarczą w zakresie handlu złomem. Na koniec 2011 r. osiągnęła niebagatelny przychód wynoszący ponad 9 000 000 zł, a jej roczny zysk wyniósł ponad 370 000 zł. Kapitał zapasowy Spółki na dzień 31.12.2021 r. wynosił zaś łącznie 744 116, 60 zł. Dodatkowo podkreślenia wymaga, że spółka była właścicielem szeregu środków trwałych w postaci samochodów osobowych, samochodów ciężarowych, kontenerów czy wag towarowych.

W konsekwencji zdaniem Sądu przyjąć należało po pierwsze, że w ramach dokonanej przez strony umowy o podział majątku wspólnego oboje małżonkowie otrzymali składniki majątkowe o ekwiwalentnej wartości, a także że w razie konieczności skierowania egzekucji przeciwko wnioskodawcy wierzyciele z całą pewnością mogliby podjąć skuteczną próbę skierowania egzekucji do jego majątku w postaci udziałów w (...) sp. z o.o. z/s w Ł..

W kontekście powyższego Sąd na marginesie podkreślił, że względem wnioskodawcy nie skierowano w związku z postępowaniem karnym prowadzonym przeciwko niemu jakiegokolwiek postępowania egzekucyjnego. Nie wszczęto również przeciwko niemu jakiegokolwiek postępowania administracyjno-skarbowego mającego na celu wyegzekwowanie ewentualnych należności publicznoprawnych.

Odnośnie żądania wnioskodawcy „wyłączenia ze wspólności majątkowej” ww. składnika majątkowego, za jednolitym stanowiskiem judykatury Sąd wskazał w pierwszej kolejności, że jeżeli wkład wniesiony do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością należy do majątku wspólnego wspólnika i jego małżonka, również udział w spółce objęty przez wspólnika wchodzi w skład tego majątku (por. m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2016 roku w sprawie o sygnaturze III CZP 32/16, opublikowano OSNC 2017/5/57). Zdaniem Sądu, wnioskodawca nie zdołał w najmniejszym stopniu wykazać jakoby przedmiotowe udziały wnioskodawcy w (...) sp. z o.o. miały stanowić majątek odrębny wnioskodawcy. Wnioskodawca nie zaoferował jakiegokolwiek materiału dowodowego pozwalającego na poczynienie tego rodzaju ustaleń faktycznych, a te dowody które zostały w sprawie przeprowadzone pozwalają ustalić, że udziały w (...) sp. z o.o. objęte zostały za środki stanowiące majątek wspólny małżonków. O powyższym w pierwszej kolejności świadczy treść przedmiotowej w sprawie umowy o podział majątku wspólnego, w której małżonkowie zgodnie i jednoznacznie oświadczyli że udziały w spółce (...) stanowią majątek wspólny, co z kolei musi oznaczać że zostały one objęte za środki stanowiące majątek wspólny. Ponadto wskazać należy, że jak wynika z umowy spółki wnioskodawca objął w niej udziały częściowo wkładem pieniężnym (97 550 zł), a częściowo poprzez wniesienie aportu o wartości 145 700 zł w postaci szeregu ruchomości (samochodów, wag towarowych, kontenerów). Umowa została zawarta w (...) r., a związek małżeński strony zawarły w (...) r. Stosownie do zeznań samego wnioskodawcy przyjąć należało, że składniki majątkowe wniesione następnie aportem do ww. Spółki zostały przez niego zakupione około (...) r. od ojca i brata. Biorąc dodatkowo pod uwagę, że w dacie zawarcia przez strony związku małżeńskiego żadna ze stron nie posiadała właściwie żadnych oszczędności, a jedynym źródłem dochodów małżonków były ich wynagrodzenia za pracę, nie ma jakichkolwiek obiektywnych podstaw aby przypuszczać że środki posiadane przez wnioskodawcę za które objął udziały w spółce oraz środki finansowe które przeznaczył na zakup ruchomości, następnie wniesionych jako aport do spółki, mogły stanowić jego majątek osobisty.

Konkludując, zdaniem Sądu I instancji, umowa o podział majątku wspólnego zawarta w dniu (...) roku przed Notariuszem za repertorium (...) jest w pełni ważna i skuteczna. Małżonkowie zawierając przedmiotową umowę mieli pełną zdolność do czynności prawnych, a w toku postępowania nie ujawniły się jakiekolwiek okoliczności faktyczne mogące wskazywać na konieczność stwierdzenia jej nieważności przez Sąd z urzędu.

Rozpoznając wniosek o podział majątku dorobkowego sąd może oddalić żądanie tylko w przypadku ustalenia, że nie istnieje majątek dorobkowy, którego wniosek dotyczy, gdyż jego podział został już dokonany (por. m.in. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15.10.2014 r., sygn. akt V CZ 67/14, Lex 1598717).

W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd stosownie do zgodnych oświadczeń zawartych przez małżonków w Umowie o podział majątku wspólnego z dnia (...) r. przyjął, że dokonali oni podziału majątku wspólnego w całości, w tym podziału ruchomości opisanych w pkt. I wniosku. Z treści § 5 przedmiotowego aktu notarialnego wynika wprost, że małżonkowie zawierając umowę wyczerpali w całości roszczenia wobec siebie z tytułu podziału majątku wspólnego, albowiem podziału pozostałej części majątku (poza nieruchomościami i udziałami w spółce) dokonali przed zawarciem niniejszej umowy. W kontekście powyższego Sąd ustalił, na podstawie zgodnych oświadczeń stron w tym zakresie, że wszystkie ruchomości opisane we wniosku nabyte zostały przez małżonków po zawarciu związku małżeńskiego i przed dokonaniem umownego podziału majątku. W konsekwencji, w tym również wobec braku jakiejkolwiek inicjatywy dowodowej stron, Sąd przyjął że umową o podział majątku wspólnego strony objęły wszystkie składniki majątkowe, w tym wymienione w petitum wniosku ruchomości.

Wobec tak ustalonego w sprawie stanu faktycznego wniosek o podział majątku wspólnego jako bezprzedmiotowy Sąd oddalił w całości.

Nieuwzględnienie żądania wnioskodawcy stwierdzenia nieważności umowy o podział majątku wspólnego z dnia (...) r. skutkowało koniecznością oddalenia wniosku o podział majątku wobec stwierdzenia nieistnienia majątku dorobkowego, Sąd nie dokonywał oceny zasadności żądania wnioskodawcy ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Na marginesie Sąd wskazał, że w treści umowy o podział majątku wspólnego (§ 2.1 Aktu Notarialnego) małżonkowie zgodnie oświadczyli, że ich udziały w majątku wspólnym są równe.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 3 zd. 1 k.p.c., zgodnie z którym jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika. Wobec faktu, że wniosek wnioskodawcy nie zasługiwał na uwzględnienie i został oddalony, Sąd w punkcie 2 postanowienia obciążył wnioskodawcę obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania uczestnice, które wyniosły 10 817 zł. Na koszt złożyły się koszt zastępstwa procesowego w wysokości 10.800 zł (§ 4 ust. 1 pkt 8 w zw. § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie wobec wskazania przez wnioskodawcę wartości przedmiotu sprawy na poziomie 669.500 zł) oraz 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Apelację od powyższego postanowienia złożył wnioskodawca, skarżąc je w całości.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

-

art. 83 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji niewłaściwe przyjęcie, że wniosek o podział majątku wspólnego, w tym wniosek o uznanie za nieważną w całości umowy o podział majątku wspólnego - aktu notarialnego z dnia (...) roku Repertorium (...), zawartej przed notariuszem M. N., prowadzącą kancelarię notarialną w Ł., przy ul. (...) był bezzasadny, podczas gdy z analizy całokształtu materiału dowodowego jednoznacznie wynika, że czynności, których dokonali małżonkowie były dokonane dla pozoru;

-

art. 83 § 1 k.c. poprzez niewłaściwe uznanie, iż poprzez zawarcie umowy o podział majątku małżonkowie osiągnęli cel, podczas gdy żadna egzekucja z majątku wnioskodawcy nie była prowadzona;

-

art. 618 k.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy stan prawidłowo oceniony stan faktyczny przemawiał za spełnieniem przesłanek do jego zastosowania.

2.  obrazę przepisów postępowania, która miała istotny wpływ na treść wyroku a mianowicie:

-

przepisów art. 231 k.p.c. w zw. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, dokonanie jego dowolnej oceny w zakresie uznania, że sporna umowa o podział majątku nie była zawarta przez małżonków dla pozoru, w konsekwencji oddalenie wniosku o uznanie tej umowy za nieważną, a w konsekwencji o podział majątku;

-

przepisów art. 232 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez ustalenie, że wnioskodawca nie wykazał, że przedmiotowa nieruchomość stanowiła przez cały czas trwania małżeństwa współwłasność jego i uczestniczki postępowania, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego płyną odmienne wnioski, w konsekwencji oddalenie wniosku o podział majątku;

-

art. 233 § 1 k.p.c., art. 232 k.p.c., art. 224 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodu z przesłuchania wnioskodawcy, a w konsekwencji bezzasadne uznanie, że w sprawie nie zaszły przesłanki do uznania za nieważną umowy o podział majątku wspólnego - aktu notarialnego z dnia (...) roku Repertorium (...);

-

art. 233 § 1 k.p.c. przez uznanie dowodu z przesłuchania wnioskodawcy jako niewiarygodnego podczas gdy zeznania te w pełni korespondowały z materiałem dowodowym, nadto były spójne i logiczne, w przeciwieństwie do zeznań uczestniczki;

-

art. 233 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie, dlaczego Sąd dał wiarę zeznaniom uczestniczki, natomiast odmówił waloru wiarygodności zeznaniom wnioskodawcy;

-

art. 233 k.p.c. poprzez pominięcie, że w spornej nieruchomości obecnie zamieszkuje wnioskodawca wraz z córką, nadto, iż to wnioskodawca od początku zawarcia umowy o kredyt hipoteczny po dzień dzisiejszy sam spłaca kredyt hipoteczny za dom;

-

art. 233 k.p.c. poprzez pominięcie, iż w tej samej dacie, w której małżonkowie zawarli majątkowe umowy małżeńskie tj. w maju 2012 roku został skierowany do Sądu pozew przeciwko wnioskodawcy w sprawie o zaspokajanie przez niego potrzeb rodziny za sygn. akt III RC 434/12, co też było czynnością pozorną, bowiem czynność ta służyła zabezpieczeniu środków przed ewentualną egzekucją;

-

art. 233 k.p.c. poprzez pominięcie zeznań uczestniczki, złożonych na ostatniej rozprawie, z których wynika, że zamieszkiwała w dalszym ciągu z wnioskodawcą, ponieważ dom był wspólny;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z przesłuchania informacyjnego uczestniczki, podczas którego zeznała ona, że w czerwcu 2022 roku zamierzała zwrócić wnioskodawcy część jego majątku;

-

art. 233 k.p.c. poprzez pominięcie, iż małżonkowie mimo zawarcia w maju 2012 r. umowy o ustanowienie rozdzielności majątkowej oraz umowy o podział majątku wspólnego nadal prowadzili wspólnego gospodarstwo domowe, w sytuacji gdy okoliczność ta ma kapitalne znaczenie dla sprawy;

-

art. 233 k.p.c. poprzez uznanie, że umowa o podział majątku została zawarta celem uniknięcia skierowania ewentualnej egzekucji do nieruchomości małżonków, podczas gdy tak właśnie okoliczność świadczy o pozorności zawartej umowy;

-

art. 233 k.p.c. poprzez uznanie, że celem zawarcia spornej umowy było zabezpieczenie na przyszłość potrzeb mieszkaniowych uczestniczki postępowania i małoletniej córki stron z jednoczesnym pominięciem osoby wnioskodawcy i zabezpieczenia jego potrzeb mieszkaniowych;

-

art. 233 k.p.c. poprzez pominięcie okoliczności, iż strony zawierając sporną umowę nie zamierzały się ze sobą rozstać;

-

art. 233 k.p.c. i 232 k.p.c. polegające na całkowitym pominięciu dowodu z zeznań świadków M. K. (1) i D. K. (1) w części, w której zeznawali oni na okoliczność tożsamych czynności, podejmowanych przez brata wnioskodawcy celem ochrony jego majątku przed egzekucją, w związku z procesem karnym, w którym bracia K. mieli status oskarżonych (w tym umowy o podział majątku małżonków oraz zasądzenia alimentów);

-

art. 233 k.p.c. poprzez błędne przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka P. Z., polegające na dokonaniu przesłuchania tego świadka na okoliczność kondycji finansowej spółki w latach (...), co było niezgodne z tezą dowodową, z pominięciem, iż świadek ten nie był wspólnikiem spółki, ani też jej księgowym;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę zeznań świadka P. Z. w zakresie w jakim Sąd przyjął, że świadek ten jest skonfliktowany z uczestniczką, podczas gdy z zeznań tych wynika, że świadek jest skonfliktowany z uczestniczką dopiero od momentu, w którym zdecydował się zeznawać w sprawie;

-

art. 233 § 1 k.p.c. polegające na podważeniu zeznań P. Z. z uwagi na fakt, iż świadek ten zatrudniony jest w rodzinnej firmie wnioskodawcy przy jednoczesnym braku wykazania przez Sąd jaki wpływ ma ta okoliczność na zeznania tego świadka;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie oceny dowodu z zeznań świadków B. Z. i A. K. (2), w sytuacji gdy z zeznań matki uczestniczki płynęły odmienne wnioski, niż te które Sąd przyjął za podstawę rozstrzygnięcia, co powoduje, iż ocena przez Sąd zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego odbyła się z pominięciem zasady równości stron w postępowaniu oraz bezstronności Sądu;

-

art. 227, art. 232 i art. 233 § 1 k.p.c. polegające na pominięciu wyjaśnienia i ustalenia istotnych dla sprawy okoliczności, podnoszonych w postępowaniu toczącym się przed Sądem Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim I Wydziałem Cywilnym w sprawie o sygn. akt I C 601/22, z których wynika, iż uczestniczka złożyła pozew o rozwód z jednoczesnym powierzeniem opieki nad małoletnią córką stron ojcu, co powoduje, iż od samego początku to ojciec dziecka zajmował się córką, w konsekwencji, że nie istniała potrzeba, aby zabezpieczać uczestniczkę i małoletnią córkę przed negatywnymi decyzjami finansowymi wnioskodawcy, w konsekwencji nieprzeprowadzeniu prawidłowego postępowania dowodowego i nierozważeniu w sposób bezstronny zeznań wnioskodawcy;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyznanie jedynie w części waloru wiarygodności powołanym przez wnioskodawcę świadkom, wyrażające się w oczekiwaniu od świadków szczegółowej wiedzy w przedmiocie treści zawieranych przez małżonków umów, w konsekwencji wymaganie od świadków szczegółowej wiedzy w tym przedmiocie, podczas gdy doświadczenie i logika wskazują, że nie było żadnej podstawy do tego, aby literalna treść tych umów była świadkom znana w całokształcie;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez odmowę przyznania waloru wiarygodności w części zeznaniom M. K. (1), D. K. (1), D. K. (2), M. K. (2) podczas gdy zeznania te korespondowały ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, nadto świadkowie bywali w domu stron i utrzymywali kontakty z obiema stronami, a nie tylko z jedną;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyznanie jedynie w części waloru wiarygodności powołanym przez wnioskodawcę świadkom z racji tego, że są to osoby bliskie wnioskodawcy, podczas gdy ani M. P., ani S. K. (2) nie są osobami bliskim wnioskodawcy;

-

art. 233 § 1 k.p.c. pominięcie oceny dowodu z zeznań świadka M. P. i S. K. (2), podczas gdy z treści tych zeznań, jako osób obcych wnioskodawcy płynęły odmienne wnioski, niż wywiedzione przez Sąd;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyznanie jedynie w części waloru wiarygodności powołanym przez wnioskodawcę świadkom z racji tego, że są to osoby bliskie, podczas gdy okoliczność ta przecież nie oznacza, że z racji stosunków rodzinnych osoby te będą zeznawały nieprawdę;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie okoliczności, wynikających z akt sprawy Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim I Wydziału Cywilnego w sprawie o sygn. akt I C 601//22 o rozwód, z których wynika, iż pozwana nie zamieszkuje od początku 2022 roku z powodem, że powód zamieszkuje wraz z córką, której zapewnia sam utrzymanie. Nadto, że pozwana będąc matką dziecka nie łoży na ten cel żadnych środków, że pozwana mieszka obecnie ze swoim partnerem, w konsekwencji błędne uznanie, że w sprawie istnieją podstawy do egzekwowania kwoty 3000,00 złotych tytułem zaspokajania potrzeb rodziny od powoda. Nadto na okoliczność, iż z treści pozwu rozwodowego wynika, iż po stronie pozwanej nie istniała ani potrzeba, ani zamiar egzekwowania spornej należności;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niewzięcie pod uwagę, że skoro świadkowie M. K. (1) i D. K. (1) nie mieli jakiejkolwiek wiedzy i informacji, że na podstawie ww. umowy o podział majątku wspólnego na wyłączną własność wnioskodawcy przypadły wszystkie udziały w (...) sp. z o.o., to wynikało z faktu, że kwestia przejęcia na własność udziałów w tej spółce była fikcją;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie zeznań świadka P. Z. w zakresie, w którym świadek zeznał że przejęcie przez wnioskodawcę udziałów w (...) sp. z o.o. było fikcją;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie, że sama uczestniczka w toku postępowania nie powoływała się na okoliczność przyznania na własność wnioskodawcy udziałów w spółce (...);

-

art. 328 § 2 § w związku z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie posiadającego braki uzasadnienia postanowienia, wyrażające się między innymi brakiem uzasadnienia dlaczego danym dowodom odmówiono wiarygodności oraz polegające na braku oceny wszystkich dowodów i okoliczności sprawy.

W konsekwencji powyższego skarżący zarzucił Sądowi I instancji sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego w zakresie przyjęcia, że istniały podstawy do oddalenia wniosku.

Podnosząc powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku, w konsekwencji uznanie za nieważną w całości umowy o podział majątku wspólnego - aktu notarialnego z dnia (...) roku Repertorium (...), zawartej przed notariuszem M. N., prowadzącą kancelarię notarialną w Ł., przy ul. (...) oraz dokonanie podziału majątku zgodne z wnioskiem, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi 1 instancji, a nadto zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa prawnego za obie instancje, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik uczestniczki wniósł o utrzymanie zaskarżonego postanowienia w mocy i zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki zwrotu kosztów postępowania przed sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm prawem przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna, podlega oddaleniu.

Wbrew zarzutowi apelanta, w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy i nie naruszył dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Ustalenia te Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne, zwracając jedynie uwagę na błędy w opisie nieruchomości – zabudowana nieruchomość stanowi działkę nr (...), zaś działka (...) wchodzi w skład nieruchomości niezabudowanej o łącznej powierzchni (...) ha.

Stwierdzić należy, że strona, która podnosi taki zarzut i chce podważyć ocenę dowodów, nie może ograniczyć się do przedstawienia własnej oceny, nawet jeśli jej ocena jest przekonująca. Konieczne jest bowiem wskazanie istotnych błędów logicznego rozumowania, sprzeczności oceny z doświadczeniem życiowym, braku wszechstronności rozważenia zebranego materiału dowodowego. Przedstawiona w apelacji ocena materiału dowodowego, odmienna od oceny Sądu I instancji, stanowi jedynie polemikę i nie odnosi skutku. Sędziowskiej ocenie dowodów nie można bowiem przeciwstawić własnej oceny. Konieczne jest wskazanie przyczyn, dla których w tej konkretnej sprawie ocena dowodów nie spełnia reguł wskazanych w art. 233 § 1 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.08.2002 r., II CKN 817/00, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23.01.2001 r., IV CKN 970/00).

Wbrew sugestiom skarżącego, przeprowadzona przez Sąd I instancji ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego nie jest dowolna ani powierzchowna, a w konsekwencji błędna. Sąd w ramach swobodnej oceny dowodów, kierując się wymaganiami prawa procesowego, zasadami doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważył materiał dowodowy, dokonał wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odniósł je do pozostałego materiału dowodowego.

Niezasadnie zarzuca skarżący , że dokonując oceny zeznań świadków zgłoszonych przez wnioskodawcę – D. K. (1), M. K. (2), D. K. (2) i M. K. (1), Sąd I instancji odmówił im częściowo wiarygodności tylko ze względu na bliskie stosunki łączące świadków z wnioskodawcą. Wbrew tym twierdzeniom, Sąd przedstawił także inne merytoryczne przyczyny , dla których w ten sposób ocenił wiarygodność tych świadków i poprawności tej oceny apelacja nie zdołała podważyć . Sąd w ramach swobodnej oceny sędziowskiej, ale nie oceny dowolnej, ocenił także moc dowodową zeznań świadka P. Ż., dokonując zestawienia treści jego zeznań z innymi dowodami naświetlającymi okoliczności sprawy w sposób odmienny i podając wynikłe sprzeczności rozważaniom w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego. Całkowicie bezzasadne są twierdzenia apelanta zarzucające Sądowi „błędne przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka P. Ż.”. Świadek został przesłuchany w obecności stron i pełnomocników, którzy nie zgłaszali żadnych zastrzeżeń w tym przedmiocie. O samym zaś zakresie tematycznym zeznań świadka decyduje ostatecznie przewodniczący składu orzekającego i nie ma żadnych przeszkód procesowych do wyjścia poza tezę dowodową zakreśloną postanowieniem dowodowym.

Skarżący, pomimo takiego zarzutu apelacji, nie wyjaśnił także na czym miała polegać niezgodność pomiędzy zeznaniami świadka B. Ż. a ustalonymi przez Sąd faktami. Samo zaś poczynienie ustaleń także na podstawie zeznań świadka B. Ż. wskazuje na przyznanie im przez Sąd wiarygodności i mocy dowodowej.

Rację ma skarżący, że Sąd Rejonowy zaniechał oceny dowodu z zeznań świadka A. K. (2). Analiza treści tych zeznań prowadzi jednak do konkluzji, że nie przedstawiają one znaczenia dla ustalenia kluczowych dla rozstrzygnięcia faktów.

Skarżący nie wyjaśnia, na czym polega naruszenie przez Sąd pierwszoinstancyjny przepisów art. 231 k.p.c. i art. 232 k.p.c. Powołuje się także błędnie na naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. Z uzasadnienia zarzutu należy wywnioskować, iż odnosi się on do art. 327 ¹ § 1 k.p.c. W tym miejscu Sąd Okręgowy przypomina zatem, że zarzut naruszenia powołanego wyżej przepisu może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu całkowicie uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7.01.2010 r., II UK 148/09; z dnia 2.12.2014 r., I UK 139/14; z dnia 28.11.2014 r., I CSK 735/13; z dnia 8.10.2009 r., III CSK 153/09; opubl. Legalis).

Uzasadnienie zaskarżonego postanowienia pozwala na odtworzenie toku rozumowania, które doprowadziło Sąd I instancji do wydania takiego rozstrzygnięcia i w pełni pozwala na jego kontrolę instancyjną. Nie stoi temu w szczególności na przeszkodzie fakt nieomówienia w nim szczegółowo wszystkich osobowych źródeł dowodowych.

W przeważającej części konstrukcja zarzutów apelacji naruszenia przepisów prawa procesowego zmierza nie tyle do podważenia poprawności dokonanych przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych, ale do zakwestionowania wyprowadzonych na ich podstawie przez Sąd Rejonowy wniosków i oceny prawnej. Skarżący stara się bowiem wykazać, że Sąd nieprawidłowo ocenił zamiary obu stron umowy z dnia (...) r. Rep. (...) i błędnie uznał, że przedmiotowa umowa o podział majątku wspólnego nie była zawarta przez małżonków dla pozoru.

Przechodząc zatem do zarzutu apelacji naruszenia prawa materialnego, tj. art. 83 § 1 k.c. (zupełnie niezrozumiałym jest powołanie przez skarżącego art. 618 k.c.), Sąd Okręgowy podziela ocenę Sądu I instancji, że sporna umowa nie była umową pozorną.

Pozorność jako wada oświadczenia woli polega na zamierzonej przez obie strony czynności prawnej niezgodności pomiędzy rzeczywistą treścią aktu woli, a jego uzewnętrznieniem. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23.06.1986 r., I CR 45/86 (opubl. Legalis) określił pozorność jako „wadę oświadczenia woli polegającą na niezgodności między aktem woli, a jej przejawem na zewnątrz, przy czym strony zgodne są co do tego, aby wspomniane oświadczenie nie wywołało skutków prawnych”.

Oświadczenie woli dotknięte pozornością nakierowane jest zatem na stworzenie jedynie wrażenia, że składający je zmierza do osiągnięcia określonego celu, wynikającego z treści oświadczenia – a zatem do wywołania określonych skutków prawnych, podczas gdy w rzeczywistości w zgodnym zamiarze zarówno składającego oświadczenie woli, jak i jego adresata skutki takie nie mają powstać (B. Lewaszkiewicz – Petrykowska, Wady, s. 56).

Oświadczenie woli jest złożone dla pozoru, jeżeli jest symulowane. Oświadczenie symulowane polega na tym, że dokonaniu czynności prawnej towarzyszy próba wywołania u osób trzecich przeświadczenia, że zamiarem stron tej czynności jest wywołanie skutków prawnych objętych treścią ich oświadczeń woli oraz między stronami musi istnieć tajne porozumienie, że te oświadczenia woli nie mają wywołać zwykłych skutków prawnych, gdyż wyrażony zamiar nie istnieje lub jest inny niż ujawniony (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28.06.2023 r., I CSK 35/23, Legalis; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.04.2016 r., I UK 156/15, Legalis; wyrok Sądu najwyższego z dnia 10.06.2013 r., II PK 299/12; Legalis).

W niniejszej sprawie Sąd I instancji prawidłowo ustalił, że aktem notarialnym z dnia (...) r. Rep. (...) strony zawarły umowę rozdzielności majątkowej małżeńskiej, zgodnie z którą z dniem (...) r. zniosły obowiązujący ich ustrój majątkowej wspólności ustawowej, a następnie aktem notarialnym z tego samego dnia Rep. (...) dokonały podziału majątku wspólnego, która to umowa – wobec zgodnych oświadczeń stron – obejmowała cały majątek wspólny i wyczerpywała w całości ich roszczenia z tego tytułu.

Stanowisko wnioskodawcy, podtrzymywane w apelacji, że zgodnym zamiarem obu stron umowy podziału majątku wspólnego było jej upozorowanie, bez zamiaru wywołania skutków prawnych takiej czynności, jest całkowicie bezpodstawne. Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił, że przedmiotowa umowa nie nosiła cech pozorności w rozumieniu art. 83 k.c., albowiem zgodnie z zamiarem stron tejże umowy miała ona wywołać i wywołała skutki, dla których została zawarta, tj. te w postaci przeniesienia na wnioskodawcę udziałów w spółce (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ł. oraz przeniesienia na uczestniczkę własności nieruchomości stanowiących wcześniej wspólny majątek małżonków.

Słusznie także Sąd Rejonowy odróżnił skutki prawne czynności od pobudek, dla których działały strony i ocenił, że zawierając przedmiotową umowę strony miały na celu uniemożliwienie skierowania do nieruchomości małżonków ewentualnej egzekucji należności publiczno - prawnych i orzeczonych sądownie kar od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa, a także zabezpieczenie na przyszłość potrzeb mieszkaniowych rodziny – głównie uczestniczki i małoletniej córki stron.

Świadek M. K. (2) określił wprost cele umowy jako: „w pierwszej kolejności ochrona majątku stron przed zajęciem, a w drugiej – zabezpieczenie majątkowe uczestniczki i małoletniej córki”. Także świadek S. K. (1) zeznał: „Strony wspólnie podjęły decyzję, że pan K. przepisze wszystko na żonę, żeby zabezpieczyć rodzinę”.

Okoliczność, że uczestniczka odczuwała w tamtym okresie zaburzone poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji materialnej i chciała dla siebie oraz córki zabezpieczenia majątkowego potwierdzili świadkowie B. Ż. i E. Z..

Powyższe potwierdza jednoznacznie, że wiedzą i wolą obu stron umowy podziału majątku wspólnego było wywołanie skutków prawnych objętych treścią złożonych przez nich w umowie oświadczeń woli, czyli dokonanie określonych przesunięć majątkowych. W żadnym razie, w świetle reguł logiki i doświadczenia życiowego, nie można zgodzić się z sugestiami wnioskodawcy, że czynność prawna była symulowana, została zawarta dla pozoru i na jej pozorny charakter zgodziła się uczestniczka. Przeczą temu zdecydowanie wskazane wyżej motywy, którymi kierowała się uczestniczka dążąc do zawarcia umowy.

Materiał dowodowy nie potwierdził także, by zgodnym zamiarem stron było przeniesienie powrotne udziału w nieruchomości przez uczestniczkę na rzecz wnioskodawcy po 10 latach. Okoliczność tę wskazywali świadkowie D. K. (1) i M. K. (1) (choć dziwnym trafem nie byli już zgodni i zeznawali odmiennie co do tego, czy we własnej umowie taką ewentualność zastrzegli), co czyni ich zeznania w tym zakresie niewiarygodnymi. Inni świadkowie okoliczności tej nie potwierdzili, bądź jej zdecydowanie zaprzeczyli.

Wbrew twierdzeniom skarżącego, o pozorności przedmiotowej czynności prawnej nie dowodzą takie okoliczności, jak: wystąpienie ze sprawą o alimenty, dalsze wspólne zamieszkiwanie stron (pozostających przecież dalej w związku małżeńskim) i prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, sposób regulowania wspólnego zobowiązania kredytowego (dla banku oboje małżonkowie dalej byli dłużnikami osobistymi), a tym bardziej aktualne relacje stron i stanowiska co do sprawowania opieki nad córką po rozwodzie, czy też analogia przeprowadzonych przez strony w(...) r. czynności do działań podejmowanych przez brata i bratową wnioskodawcy.

Reasumując, Sąd odwoławczy podziela ocenę prawną Sądu niższej instancji co do ważności i skuteczności umownego podziału majątku wspólnego stron z dnia (...) r., a tym samym bezprzedmiotowości niniejszego wniosku.

Mając powyższe na uwadze, w uznaniu bezzasadności zarzutów skarżącego naruszenia prawa procesowego i materialnego, Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

Agata Kowalska