Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 17 marca 2016r. T. i M. małż. S. domagali się stwierdzenia, że nabyli z mocy prawa przez zasiedzenie na zasadzie małżeńskiej wspólności ustawowej z dnia 20 grudnia 2012r. udział wynoszący (...) we własności nieruchomości położonej w T., oznaczonej jako działki nr (...) o pow. (...) ha, mająca urządzoną księgę wieczystą (...).

Wnioskiem z dnia 11 kwietnia 2016r. M. S. (1) domagał się stwierdzenia nabycia przez zasiedzenie z dniem 26 lutego 2016r. własność nieruchomości położonej w T. o powierzchni (...) ha, oznaczonej jako działka (...), mającej urządzoną księgę wieczystą Kw (...). Następnie w dniu 19 kwietnia 2016r. rozszerzył swoje żądanie o stwierdzenie zasiedzenia również działki (...).

Sąd Rejonowy w Opocznie postanowieniem z dnia 15 września 2016 roku obie powyższe sprawy połączył do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcie i prowadził je pod sygnatura pierwszej z nich.

Po ich rozpoznaniu postanowieniem z dnia 9 sierpnia 2019r. sygn.. akt INs 555/17 Sąd Rejonowy:

1. stwierdził, że T. S. (1) syn B. i K. oraz jego żona M. S. (2) nabyli przez zasiedzenie z dniem 19 grudnia 2012 roku na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej własność udziału (...) części - należącego do S. S. córki W. - w nieruchomości położonej w T., gmina Ż., obręb (...) oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...) o powierzchni (...) ha, dla której urządzona jest księga wieczysta (...);

2. oddalił wniosek T. S. (2) i M. S. (2) w pozostałej części;

3. oddalił wniosek M. S. (1);

4. stwierdził, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Działka nr (...) o pow. (...) ha położona jest w T., gmina Ż.. Udział (...) części w tej działce wraz z innymi działkami wchodził w skład gospodarstwa rolnego należącego do B. i K. małż. S.. Nieruchomości te umową przekazania gospodarstwa rolnego (...) małż. S. przekazali swojemu synowi T. S. (1). Działka nr (...) jest współwłasnością po (...) części współwłaścicieli: T. S. (1), S. S. c. W. i S. S. c. W.. Działka nr (...) należała do trójki rodzeństwa: B. S. (1), S. S. i J. S. (1) dzieci W.. Działka ta była zabudowana drewnianym domem, który szczytem stał do drogi przez wieś. Do domu były urządzone trzy odrębne wejścia. W pierwszej części od drogi zamieszkiwał J. S. (1) z żoną S., w środkowej części mieszkał B. S. (2) wraz z rodziną. Na końcu mieszkała S. S.. J. S. (1) zmarł przez swoją żoną S.. Jego żona S. S. córka W. zmarła w dniu (...) roku. Natomiast S. S. c. W. zmarła (...) S. S. c. W. była panną, nie miała dzieci. Również J. i S. małż. S. nie mieli dzieci.

Działka nr (...) o powierzchni (...) ha położona jest w T., gmina Ż. obok działki (...). Obie działki stanowią jedną całość gospodarczą. Działka nr (...) została kupiona na początku lat 70 przez B. i K. małżonków S. od B.. Po zakupie działki nr (...), B. i K. małż. S. rozpoczęli budowę domu. W pracach budowlanych pomagał T. S. (1). Do nowego domu przeprowadzili się B. i K. małżonkowie S. wraz z córką R. i wnukiem M. S. (1). Matka M. S. (1) L. S. uległa wypadkowi i zmarła w (...) roku. Opiekę nad wnukiem przejęli dziadkowie. Pozostałe dzieci B. i K. małż. S. już opuściły dom rodzinny. B. S. (3) i K. S. (1) mieli 8 dzieci: T. S. (1), M. T., A. S., J. S. (2), H. S., J. S. (3), R. S. i L. S.. T. S. (1) wraz z małżonką K. po zawarciu w (...) roku związku małżeńskiego zamieszkali u rodziców K. S. (2) w S.. M. S. (1) po ukończeniu liceum w O., poszedł do seminarium do Ł.. Przyjeżdżał do swoich dziadków, miał klucze do domu. B. S. (2) zmarł w (...) roku, a K. S. (2) zmarła w (...) roku. W domu na działce (...) pozostała R. S., która przebywała tam do czasu swojej śmierci w (...) roku. Obecnie klucze do domu w dalszym ciągu posiada M. S. (1). M. S. (1) wykonywał też drobne prace naprawcze przy domu (malowanie dachu, okien, remont komina). M. S. (1) mieszka w Ż. i czasami przebywa na działce (...). T. S. (1) wraz z małżonką uprawiał pola orne położone w T., które otrzymał od rodziców. T. S. (1) nie zamieszkiwał w domu na działce nr (...).

Na działce nr (...) w drewnianym domu, po wyprowadzeniu się B. i K. małżonków S. do nowego domu pozostały S. S. c. W. i S. S. c. W.. Obie S. mieszkały tam do czasu swojej śmierci. Podatek od tej nieruchomości był opłacany przez każdą z nich od swojej części. B. i K. małż. S. również opłacali podatek od swojej części. Po przekazaniu gospodarstwa rolnego przez B. i K. małż. S. na rzecz T. S. (1) podatek od udziału w działce (...) oraz od pozostałych nieruchomości płacił T. S. (1). Po śmierci w dniu (...) r., S. S. c. W. podatek od jej udziału przejął T. S. (1). Taka sama sytuacja nastąpiła po śmierci w dniu (...) roku S. S. c. W.. Po śmierci S. S. c. W. stary dom drewniany został rozebrany przez T. S. (1) i jego ojca B. .

Gospodarstwo rolne położone w T. T. i M. małż. S. darowali swojemu wnukowi M. S. (3).

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie powołanych w uzasadnieniu dokumentów, zeznań wnioskodawców, uczestników postępowania M. S. (1), K. J., A. P. oraz zeznań świadków J. L., D. P., Z. P., H. T. i J. W.. Z zeznań stron jak i świadków wynika, że na działce (...) w drewnianym domu mieszkało troje rodzeństwa - dzieci W.: J. S. (3) z żoną S., B. S. (2) z żoną K. i S. S. (panna). Taki stan posiadania istniał do początku lat 70, kiedy to B. i K. małż. S. wyprowadzili się do nowego domu na działce sąsiedniej nr (...). W domu na działce (...) B. i K. małż. S. mieszkali wraz ze swoim wnukiem M. S. (1) i córką R.. B. i K. małż S. mieszkali tam do czasu swojej śmierci. Podobnie ich córka R. zamieszkiwała tam do czasu swojej śmierci. Uczestnik M. S. (1) również zamieszkiwał w tym budynku. Obecnie mieszka w Ż., lecz widywany jest w domu, posiada klucze do domu. M. S. (1) wykonywał również drobne prace naprawcze przy domu. M. S. (1) nie płaci podatków od nieruchomości.

Tak ustalony stan faktyczny nie był między stronami sporny. Spór bowiem dotyczy tego, czy fakt zamieszkiwania w domu na działce nr (...) przez M. S. (1) daje mu prawo własności nieruchomości.

Sąd Rejonowy zważył, iż wniosek T. S. (1) i M. S. (2) jest zasadny w częśći, natomiast wniosek M. S. (1) jest niezasadny.

Przesłanką nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia jest nieprzerwane posiadanie nieruchomości przez określony czas jako posiadacz samoistny (art. 172 k.c.). Stan posiadania tworzą element władania rzeczą (corpus) i zamiar władania nią dla siebie (animus rem sibi habendi). Zasiedzenie jest sposobem nabycia prawa własności związanym z upływem czasu. Upływ odpowiedniego czasu zróżnicowany jest od dobrej lub złej woli posiadacza danej rzeczy. Posiadacz samoistny, który uzyskał posiadanie w złej wierze nabywa nieruchomość przez zasiedzenie, jeżeli posiadają nieprzerwanie przez lat trzydzieści. Natomiast posiadacz samoistny, który uzyskał posiadanie w dobrej wierze nabywa nieruchomość przez zasiedzenie, jeżeli posiadają nieprzerwanie przez lat dwadzieścia.

W rozpoznawanej sprawie małżonkowie T. i M. S. (2) wnieśli o zasiedzenie (...) udziałów w działce nr (...) położonej w T.. Nie ulega w niniejszej sprawie fakt, że umową przekazania gospodarstwa rolnego z dnia (...) roku T. S. (1) stał się właścicielem (...) udziału w/w działce. W ocenie Sądu okolicznością, która pozwala na przyjęcie, że doszło do zawładnięcia udziału innych współwłaścicieli przez wnioskodawców jest w okolicznościach niniejszej sprawy śmierć współwłaścicieli. W ocenie Sądu do czasu śmierci zarówno S. S. c. W. jak i S. S. c. W. wnioskodawcy nie mieli woli władania całą nieruchomością dla siebie. Jak zeznali wnioskodawcy każdy ze współwłaścicieli opłacał podatek od swojej części. Dopiero po śmierci obu S. obowiązek płacenia podatku został przejmowany przez wnioskodawców. Zatem zamiar władania całą nieruchomością dla siebie (animus rem sibi habendi) ujawnili dopiero po śmierci S. S. c. W. jak i S. S. c. W.. Do tego czasu wnioskodawcy akceptowali taki stan posiadania, który wynikał z rodzinnych podziałów. W tych okolicznościach nie można przyjąć, że początku biegu zasiedzenia należy upatrywać w przekazaniu gospodarstwa rolnego przez B. i K. małż. S. w dniu (...) roku na rzecz wnioskodawcy T. S. (1).

Mając powyższe na względzie Sąd uwzględnił wniosek T. S. (1) i M. S. (2) w części, tylko w zakresie udziału należącego do S. S. c. W., gdyż 30 letni okres niezbędny do zasiedzenia udziału upłynął w dniu (...) roku. Natomiast wniosek o zasiedzenie udziału w nieruchomości należącego do S. S. c. W. podlegał oddaleniu z uwagi na brak spełnienia przesłanki upływu 30 letniego terminu koniecznego do zasiedzenia, od śmierci współwłaścicielki.

Natomiast wniosku M. S. (1) odnoszący się zarówno do działki (...) jak i (...)w całości podlega oddaleniu .

Uczestnik M. S. (1) upatruje początku zasiedzenia w dacie przekazania gospodarstwa rolnego (...) przez jego rodziców (tj. od dnia (...) r). Uczestnik wskazuje, iż on pomagał dziadkom w pracach polowych, zamieszkiwał z nimi oraz już po ich śmierci dokonywał napraw domu. W ocenie Sądu fakt zamieszkiwania w domu na działce (...) oraz czynienie przez użytkownika - art. 710 k.c. (a za takiego należy uznać M. S. (1), po przekazaniu przez jego dziadków gospodarstwa rolnego (...)), nie pozbawił T. S. (1) prawa własności do działki nr (...). M. S. (1) mógł bowiem zamieszkiwać na nieruchomości, gdyż przecież był siostrzeńcem wnioskodawców, opiekę nad nim sprawowali rodzice T. S. (1). Gdyby wolą B. i K. małż. S. było przekazanie działki siedliskowej na rzecz M. S. (1), to zapewne zrobiliby taki zapis w akcie notarialnym. Wolą jednak B. i K. małż. S. było uczynienie właścicielem tej nieruchomości jak i udziału w działce (...) T. S. (1).

Dlatego też w ocenie Sądu wniosek M. S. (1) podlegał oddaleniu.

Od powyższego postanowienia apelację złożył M. S. (1). Zaskarżył je w pkt 1 stwierdzającym nabycie przez T. i M. małż. S. udziału (...) w działce (...) oraz w pkt 3 oddalającym jego wniosek o zasiedzenie działki (...).

Zarzucił w niej dokonanie przez Sąd Rejonowy błędnych ustaleń co do posiadania nieruchomości będących przedmiotem wniosku i w efekcie nieprawidłowe uwzględnienie wniosku T. i M. S. (2) a oddalenie jego wniosku.

Występując z tymi zarzutami wnosi o zmianę zaskarżonego postanowienia i uwzględnienie jego wniosku o zasiedzenie.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja M. S. (1) skierowana do rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji w części dotyczącej oddalenia jego wniosku o stwierdzenie zasiedzenia działek (...) nie jest zasadna.

Sąd pierwszej instancji trafnie ustalił, że skarżący nie jest samoistnym posiadaczem nieruchomości, a jedynie zależnym korzystając z tych nieruchomości na zasadzie użyczenia. Fakt, że skarżący przebywał i nadal przebywa na tych nieruchomościach za zgodą ich właściciela, jako członek rodziny nie czyni z niego posiadacza samoistnego. Podnoszone przez skarżącego w apelacji wykonywanie takich czynności jak koszenie trawy, dokonywanie przycinki drzew rosnących na działkach, dokonywanie drobnych prac naprawczych dachu, czy też czerpanie wody ze studni na działce (...), są związane z zamieszkiwanie przez niego na nieruchomości i w żaden sposób nie czyni z niego posiadacza samoistnego. Będąc posiadaczem zależnym nie może on nabyć własności nieruchomości przez zasiedzenie.

Dlatego też rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji oddalające wniosek skarżącego jest prawidłowe a apelacja wywiedziona do tej części rozstrzygnięcia (pkt 3 postanowienia ) nie jest uzasadniona i podlega oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

Ponieważ M. S. (1) apelacją objął również rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji zawarte w pkt 1 stwierdzające nabycie przez T. i M. S. (2) udziału (...) w nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...), Sąd Okręgowy obligowany jest do przeprowadzenia kontroli instancyjnej także tego rozstrzygnięcie .

Na wstępie należy przypomnieć, że nieruchomość będąca przedmiotem wniosku T. i M. małż. S. ma urządzoną księgę wieczystą (...) i jako jej właściciele ujawnieni są w częściach równych: S. S. córka W. i M. (stryjenka wnioskodawcy T. S. (1) – żona brata ojca wnioskodawcy), S. S. c. W. i R. (ciotka wnioskodawcy T. S. (1)) i wnioskodawca T. S. (1), który udział w tej nieruchomości otrzymał od ojca B. umową przekazania gospodarstwa rolnego zawartą w dniu (...)

Zatem złożony w sądzie wniosek dotyczył stwierdzenia nabycia przez jednego ze współwłaścicieli nieruchomości udziałów należących do pozostałych współwłaścicieli.

Sąd pierwszej instancji ostatecznie uznał, że doszło do nabycia udziału należącego do S. S. córki W., przy czym zdaniem sądu początek zasiedzenia rozpoczyna się z momentem śmierci S. S., która nastąpiła w dniu (...) O przyjęciu przez wnioskodawcę tego udziału świadczyć ma opłacanie przez niego podatków od części wspólnej przysługującej zmarłej. Stąd też stwierdził zasiedzenie udziału z upływem 30 lat od śmierci S. S. c. W. tj. z dniem (...) Takiego rozstrzygnięcia nie sposób zaakceptować.

Po pierwsze w sprawie nie zostały zaprezentowane jakiekolwiek dowody na to, że przejęcie przez wnioskodawcę udziału S. S. c. W. nastąpiło tuż po jej śmierci. Wszak wnioskodawca nie zamieszkiwał na nieruchomości, zamieszkiwała na niej druga współwłaścicielka S. S. c. W. (ciotka wnioskodawcy). Wnioskodawca od czasu zawarcia związku małżeńskiego zamieszkiwał w innej miejscowości, skąd pochodziła jego żona, a gospodarstwo rolne po swoim ojcu objął dopiero w (...) Nie ma tez żadnego dowodu by już wówczas opłacał podatki z części należącej do S. S. c. W.. Zresztą z punktu widzenia doświadczenia życiowego i logiki, bardzo wątpliwe jest, by nie posiadając żadnego gospodarstwa rolnego na terenie T., opłacałby podatek z części nieruchomości przysługującej zmarłej stryjence, już zaraz po jej śmierci. Pierwsze dowody opłat takiego podatku pochodzą z lat dwutysięcznych, zatem nie mają większego znaczenia dla oceny posiadania w latach osiemdziesiątych.

Po drugie Sąd Rejonowy przeoczył utrwaloną linię judykatury , w tym Sądu Najwyższego, stawiającą ostrzejsze wymagania przy zasiedzeniu udziału we współwłasności. Zasiedzenie przez jednego ze współwłaścicieli udziału należącego do drugiego współwłaściciela, jest możliwe. Zasiedzenie udziału we współwłasności wymaga jednak wyraźnego zamanifestowania woli władania cum animo rem sibi habendi, w sposób widoczny dla współwłaścicieli i dla pozostałych uczestników obrotu. Uzasadnione to jest bezpieczeństwem stosunków prawnych i ochroną własności, która narażona byłaby na uszczerbek, gdyby współwłaściciel, uprawniony do władania niepodzielnie całą rzeczą, mógł łatwo doprowadzić do utraty praw pozostałych współwłaścicieli, powołując się na zmianę swojej woli, a więc elementu subiektywnego. Niewykonywanie uprawnień współwłaścicielskich przez jednego ze współwłaścicieli nie wystarczy dla przyjęcia, że współwłaściciel aktywny w swym władaniu rzeczą wspólną posiada ją w szerszym zakresie.

Zasiedzenie udziału we współwłasności nieruchomości wymaga wykazania przez współwłaściciela, że posiada rzecz ponad swoje prawo wynikające ze współwłasności. Ze względu na szerokie uprawnienia współwłaściciela do rzeczy, konieczne jest wykazanie konkretnych faktów potwierdzających rzeczywiste przejęcie praw i obowiązków innych współwłaścicieli w sposób pozwalający im dostrzec zmianę. O takiej zmianie – manifestującej wolę posiadania samoistnego ponad udział we współwłasności nieruchomości – mogą świadczyć np. samodzielne działania współwłaściciela w zakresie wszczęcia procesu o eksmisję lokatorów, starania o uzyskanie lokali zastępczych, pobierania czynszu, opłacenia podatku, znacznych remontów, napraw i zmian w przedmiocie współwłasności (por. m.in. powołane post. SN z 29.6.2010 r., III CSK 300/09, oraz z 12.2.2015 r., IV CSK 251/14; post. SN z 15.5.2013 r., III CSK 263/12, Legalis oraz z 10.2.2016 r., I CSK 55/15, Legalis).

W przedmiotowej sprawie, jak już wcześniej wspomniano, wnioskodawca nie przedstawił żadnego dowodu, że już zaraz po śmierci S. S. c, W. rozpoczął opłacanie podatków należnych od jej udziału w działce (...). Nie ma zatem dowodu że już wtedy rozszerzył zakres swego posiadania o udział należący do stryjenki. Niewątpliwie za oznakę przejęcia jej udziału ( jak również udziału ciotki S. S. c. W.) może być uznane dokonanie rozbiórki starego domu mieszkalnego, w którym do śmierci zamieszkiwały obie współwłaścicielki . Ponieważ jak ustalił sąd pierwszej instancji nastąpiło to dopiero w (...) (już po śmierci S. S., córki W.) zatem termin zasiedzenia udziału (...) należącego do S. S. c. W. nie mógłby jeszcze upłynąć.

Z tych względów uznając, że rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji zawarte w pkt1 zaskarżonego postanowienia narusza prawo materialne art. 172 kc, zaś złożoną od niego apelację za uzasadnioną, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc, zmienił zaskarżone postanowienie w pkt 1 i wniosek o zasiedzenie udziału S. S. c. W., oddalił.

Stanisław Łęgosz Grzegorz Ślęzak Paweł Hochman