Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 28 grudnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSA w SO Grzegorz Ślęzak
Sędziowie:	SSA w SO Stanisław Łęgosz (spr.) SSO Paweł Lasoń
Protokolant:	st. sekr. sąd. Anna Owczarska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 grudnia 2017 roku

sprawy z wniosku M. L. (1)

z udziałem E. C. (1), Z. C., Z. R., T. R., A. R., J. S. (1), B. C., H. K., A. B., E. C. (2), M. L. (2), I. S., B. S., D. D., M. W., D. S., A. H., A. D. (1), A. C.

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestników: J. S. (1) i B. S.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 27 lipca 2017 roku, sygn. akt I Ns 2099/15

postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie w całości i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za instancję odwoławczą.

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Paweł Lasoń

Sygn. akt II Ca 800/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 27 lipca 2017 r., w sprawie I Ns 2099/15 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim:

- dokonał zniesienia współwłasności zabudowanej nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...), składającej się z działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni (...) ha, dla której to nieruchomości w VI Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. założona jest księga wieczysta Kw nr (...) w ten sposób, że przyznał przedmiotową nieruchomość na wyłączną własność wnioskodawczyni M. L. (1);

- tytułem spłaty zasądził od wnioskodawczyni M. L. (1) na rzecz uczestniczki postępowania A. C. kwotę 12 000 złotych, na rzecz uczestników postępowania B. S. i J. S. (1) solidarnie kwotę 5.000 złotych, na rzecz uczestników postępowania E. C. (1), Z. C., Z. R., T. R., A. R., B. C., H. K., A. B., E. C. (2), M. L. (2), I. S., D. D., M. W., D. S., A. H., A. D. (2) solidarnie kwotę 70.000 złotych;

- nakazał uczestnikom postępowania B. S. i J. S. (1) wydanie wnioskodawczyni M. L. (1) zajmowane przez nich pomieszczenie o powierzchni około 70 m ², usytuowane po prawej stronie na parterze budynku mieszkalnego, opróżnienie przedmiotowego pomieszczenia z rzeczy stanowiących ich własność oraz nakazał wydanie wszystkich kluczy do pomieszczeń związanych z przedmiotową nieruchomością;

- ustalił, że każdy uczestnik postępowania ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Nieruchomość położona w P. przy ulicy (...), składająca się z działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) ma powierzchnię (...) ha. Dla nieruchomości tej założona jest w VI Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. księga wieczysta Kw nr (...).

Aktualnie jako jej współwłaściciele wpisani są w ewidencji gruntów M. L. (3) 3 150/4320 częściach, J. L. w 360/4320 częściach, W. C. (1) w 324/4320 częściach, R. C. w 126/4320 częściach oraz J. i B. małżonkowie S. w 120/4320 częściach na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej.

W. C. (2), R. C., S. C. oraz J. L. już nie żyją. Uczestnicy postępowania są ich spadkobiercami lub też weszli w posiadanie udziałów w nieruchomości na mocy stosownych umów.

Aktualna wartość przedmiotowej nieruchomości wynosi 176.000 złotych.

Nieruchomość zabudowana jest dwukondygnacyjną kamienicą, podpiwniczoną, wybudowaną w 1918 r. Powierzchnia użytkowa budynku wynosi 163 m2 ². Budynek podzielony jest funkcjonalnie na dwa lokale mieszkalne oraz poddasze, również wykorzystywane na cele mieszkaniowe. Budynek nie jest zamieszkały.

Jedno z pomieszczeń na parterze budynku o powierzchni około 70 m ² nadaje się do zamieszkania (jest w dobrym stanie technicznym), reszta pomieszczeń wymaga generalnego remontu. Działka jest ogrodzona. Uczestnicy postępowania J. S. (1) oraz B. S. zajmują bez jakiejkolwiek umowy i bez ustaleń poczynionych z pozostałymi współwłaścicielami nieruchomości lokal mieszkalny oznaczony numerem (...) w związku z zakupem udziału w nieruchomości od R. G.. Obecnie uczestnicy postępowania w tym lokalu nie zamieszkują.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, przy czym ustalając wartość nieruchomości będącej przedmiotem postępowania Sąd oparł się na opiniach wydanych w sprawie przez biegłą sądową E. B..

Podstawę prawną złożonego wniosku stanowi art. 210 k.c. W przedmiotowej sprawie jedynym problemu było ustalenie sposobu zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w P., przy ulicy (...), składającej się z zabudowanej działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni (...) ha oraz ustalenie wartości nieruchomości..

W ocenie Sądu mając na uwadze wielkość udziałów w nieruchomości przypadających wnioskodawcy i uczestnikom postępowania, zasadnym było uwzględnienie stanowiska wnioskodawczyni M. L. (1) i przyznanie jej nieruchomości w całości z zasądzeniem stosownej spłaty pieniężnej na rzecz uczestników postępowania.

M. L. (1) jest współwłaścicielem nieruchomości w 3150/44320 częściach (co stanowi prawie 73 % w niej udziału). Uczestnicy postępowania akceptujący spłatę pieniężną posiadają łącznie udziały wynoszące 24%, zaś udział małżonków S. wynosi jedynie około 3 %.

W tej sytuacji oczywistym i zasadnym jest przyznanie całej nieruchomości na rzecz wnioskodawczyni ze stosowną spłatą pieniężną na rzecz uczestników postępowania. Wydzielenie dla uczestników postępowania samodzielnego lokalu mieszkalnego spowodowałoby, iż otrzymaliby oni udział w nieruchomości znacznie przekraczający ich udział (w powierzchni budynku ponad 40 %). W tej sytuacji Sąd nie uwzględnił stanowiska uczestników postępowania w tym zakresie, tym bardziej jeśli zauważy się ze uczestnicy w tym lokalu nie zamieszkują. Sąd w tym zakresie w pełni akceptuje i podziela stanowisko pełnomocników wnioskodawczyni, zawarte w piśmie z dnia 29 kwietnia 2017 r, czego pełnomocnicy reprezentujący uczestników postępowania małżonków S. nie zakwestionowali, nie zgłosili w tym zakresie żadnych konkretnych wniosków dowodowych.

W przedmiotowej sprawie ustalając wartość nieruchomości będącej przedmiotem postępowania, Sąd oprał się na opinii wydanej przez biegłą sądową E. B.. Biegła w wydanej opinii podstawowej oraz opinii uzupełniającej wskazała w oparciu o jakie przesłanki i kryteria ustaliła wartość nieruchomości

Jak wynika z opinii biegłego wartość całej nieruchomości oraz znajdujących się na niej naniesień wynosi 176 000 złotych. Ponieważ wnioskodawczyni zaproponowała spłaty w kwocie wyżej niż to wynika z opinii biegłej sądowej, Sąd uwzględniło to stanowisko przy zasądzaniu stosownej kwoty pieniężnej.

W tej sytuacji mając na wadze powyższe okoliczności, Sąd na podstawie art. 210 k.c. w zw. z art. 211 k.c. orzekł jak w punkcie pierwszym i drugim postanowienia, nakazując równocześnie uczestnikom postępowania B. S. i J. S. (1) wydanie zajmowanego lokalu mieszkalnego oraz kluczy do pomieszczeń związanych z przedmiotową nieruchomością.

O kosztach postępowania w przedmiotowej sprawie , Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Od powyższego postanowienia apelację złożyli uczestnicy postępowania B. i J. S. (2), zaskarżając postanowienie w części tj. w punkcie 1 w całości, punkcie 2 lit. b, w zakresie w jakim Sąd zobowiązał wnioskodawczynię do spłaty na rzecz B. i J. S. (1) solidarnie kwotę 5.000 zł zamiast kwoty 60.000 zł, w punkcie 3 w całości.

W apelacji zarzucili:

1 naruszenie przepisów postępowania tj.:

- art. 214 § 1 k.p.c. poprzez nieodroczenie rozprawy z dnia 20 lipca 2017 roku pomimo doręczenia pełnomocnikowi skarżących zawiadomienia o terminie posiedzenia Sądu już po dniu, w którym rzeczone posiedzenie miało się odbyć, przez przeprowadzenie rozprawy/ przesyłka była awizowana powtórnie w dniu 27.07.2017r., czyli już po terminie rozprawy wyznaczonym na dzień 20 lipca 2017 roku) i przeprowadzenie jej bez obecności uczestników postępowania i ich pełnomocników oraz zamknięcie rozprawy w tym dniu i wydanie zaskarżonego postanowienia, co stanowi przyczynę nieważności określoną w art. 379 pkt 5 k.p.c.;

- art. 623 k.p.c. przez zniesienie współwłasności przedmiotowej nieruchomości w sposób, w którym Sąd meriti przyznał ją na wyłączną własność M. L. (1), w sytuacji, gdy zachodzą w niniejszej sprawie warunki do dokonania jej podziału w naturze;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

- art. 211 k.c. poprzez zniesienie współwłasności przedmiotowej nieruchomości przez przyznanie jej na wyłączną własność M. L. (1), w sytuacji, gdy uzasadnionym było zniesienie współwłasności przez fizyczny podział w drodze ustanowienia na rzecz skarżących odrębnej własności zajmowanego przez nich lokalu mieszkalnego, w szczególności, że podział ten nie jest sprzeczny z przepisami powszechnie obowiązującego prawa lub ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem rzeczy, ani nie pociągałby za sobą istotnej zmiany rzeczy lub znacznie zmniejszał jej wartości;

- art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokalu (Dz. U. z 2015 r., poz. 1892), poprzez jego niezastosowanie i pominięcie faktu, że lokal znajdujący się na przedmiotowej nieruchomości stanowi samodzielny lokal mieszkalny.

Występując z powyższymi zarzutami skazując wnosili o uchylenie postanowienia w zaskarżonej części, zniesienie postępowania przed Sądem I Instancji w zakresie dotkniętym nieważnością, poczynając od rozprawy w dniu 20 lipca 2017 roku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, w przypadku nieuwzględnienia zarzutu nieważności postępowania wnosili o zmianę postanowienia w zaskarżonej części poprzez zniesienie współwłasności przedmiotowej nieruchomości przez fizyczny jej podział w drodze ustanowienia na rzecz skarżących odrębnej własności zajmowanego przez nich lokalu mieszkalnego z dopłatami na rzecz pozostałych uczestników postępowania stosownie do posiadanych przez nich udziałów, a w przypadku nieuwzględnienia tego wniosku o zobowiązanie wnioskodawczyni do solidarnej spłaty na rzecz skarżących kwoty w wysokości 60.000,- zł. Wnosili również o zasądzenie od wnioskodawczyni, na rzecz skarżących zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni wnosiła o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od uczestników kosztów procesu za II Instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wprawdzie skarżący w apelacji wskazali, że co do punktu 2 postanowienia skarżą rozstrzygnięcie w zakresie jakim sąd zobowiązał wnioskodawczynię do spłaty na rzecz B. i J. S. (1) solidarnie kwoty 5.000 złotych zamiast 60.000 złotych, to jednak z racji, że zaskarżyli również rozstrzygnięcia w zakresie punktu 1 i 3 postanowienia należy uznać, że zakresem zaskarżenia objęte jest całe postanowienia sądu w przedmiocie zniesienia współwłasności. W judykaturze wyjaśniono, że sprawy działowe stanowią jedną całość w tym sensie, że wydane w nich rozstrzygnięcia są w zasadzie wzajemnie zależne i uwarunkowane (tzw. integralność orzeczeń działowych). Taki nierozerwalny związek zachodzi zwłaszcza pomiędzy rozstrzygnięciami o sposobie podziału oraz o spłatach lub dopłatach, a wadliwość jednego z nich skutkuje koniecznością uchylenia orzeczenia działowego w całości. Jedynie wyjątkowo, gdy zaskarżona część postanowienia działowego nie ma wpływu na rozstrzygnięcie o samym dziale, a więc nie jest nierozerwalnie związana z pozostałymi, możliwe jest rozpoznanie sprawy w tym zakresie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 1964 r., III CR 294/64, OSNCP 1965, nr 7-8, poz. 130, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 1999 r., III CKN 63/98, niepublikowane, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2008 r., III CZP 26/08, OSNC 2009, nr 6, poz. 90).

Wniesiona apelacja wywołuje skutek w postaci uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Nie sposób bowiem odmówić trafności zarzutowi wydania orzeczenia warunkach nieważności postępowania, określonej w przepisie art. 379 pkt 5 k.p.c.

Sąd pierwszej instancji wydał orzeczenie znoszące współwłasność po rozprawie odbytej w dniu 20 lipca 2017 roku, o której to rozprawie nie zostali powiadomieni pełnomocnicy uczestników S.. Zawiadomienie o terminie rozprawy wraz z odpisem opinii uzupełniającej dla radcy prawnego C. P. zostało wysłane w dniu 14 lipca 2017 roku (k. 276). Jak wynika z elektronicznego potwierdzenia odbioru (k- 32) pierwsze awizowanie przesyłki dla pełnomocnika miało miejsce w dniu 19 lipca a drugie w dniu 28 lipca. Zawiadomienie zostało odebrane przez pełnomocnika w dniu 28 lipca 2017 roku, a więc 1 dzień już po ogłoszeniu przez sąd postanowienia znoszącego współwłasność.

Przeprowadzenie rozprawy i wydanie postanowienia kończącego postępowanie przed sądem pierwszej instancji mimo, że strona postępowania o tej rozprawie nie była zawiadomione oznacza, iż strona została pozbawiona możliwości obrony swoich praw, a tym samym skutkuje nieważnością postępowania.

Już sama ta okoliczność powoduje konieczność uchylenia zaskarżonego postanowienia.

W niniejszej sprawie istnieje także druga okoliczność powodująca uchylenie zaskarżonego postanowienia związana z przemilczeniem przez wnioskodawczynię, że przed Sądem Rejonowym od dnia 31 marca 2016 roku toczy się postępowanie w sprawie I C 890/16 z powództwa E. S. przeciwko M. L. (1), E. L. i H. S. o uzgodnienie treści księgi wieczystej (...) z rzeczywistym stanem prawnym. W postępowaniu tym w dniu 24 kwietnia 2017 roku doszło do wydania orzeczenia nakazującego wpisanie w księdze wieczystej w miejsce współwłaścicielki M. L. (1) w 3150/4320 współwłaścicieli M. L. (1) w 945/1728 części oraz E. S. w 315/1729 częściach. Orzeczenie powyższe nie jest jeszcze prawomocne, bowiem strony tego postępowania wniosły apelacje. Z powyższego wynika, że między wnioskodawczynią a osobami trzecimi istnieje spór co do prawa własności nieruchomości objętej niniejszym postępowaniem o zniesienie współwłasności. Rozstrzygnięcie tego sporu ma znaczenie dla postępowania o zniesienie współwłasności, bowiem w tym ostatnim musza brać udział wszyscy współwłaściciele i musi być ustalona wielkość udziałów przysługująca każdemu z nich. Jest to niezbędne dla wydania prawidłowego orzeczenia nie tylko o sposobie zniesieni współwłasności ale również o wysokości ewentualnych spłat. Nie jest przy tym dopuszczalne, jak uczynił sąd, zasądzenie na rzecz 16 współwłaścicieli solidarnie jednej spłaty. Przecież każdy z nich ma swój indywidualnie określony (co do wysokości) udział we współwłasności. Wielkości udziałów tych współwłaścicieli nie zostały wymienione w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, a to one przede wszystkim decydują o rozmiarach spłaty należnej każdemu ze współwłaścicieli . Natomiast rozstrzygając ponownie kwestię sposobu zniesienia współwłasności, która w przedmiotowej sprawie między wnioskodawczynią a skarżącymi jest sporną sąd powinien mieć na uwadze, że przepisy art. 211 kc i art. 623 kpc, w związku z art. 11 ust. 1 ustawy o własności lokali, wymagają, żeby zniesienie współwłasności przez ustanowienie odrębnej własności lokali uwzględniało nie tylko wielkość udziałów współwłaścicieli i nominalną wartość odrębnej własności nowoutworzonych lokali, ale żeby takie zniesienie współwłasności zapewniało w miarę możliwości jednakowe - zróżnicowane jedynie ze względu na wielkość udziałów we współwłasności - zaspokojenie interesów współwłaścicieli, bez rażącego pokrzywdzenia jednych, kosztem innych. ( Por postanowienie Sądu najwyższego z dnia 4 czerwca 2003 roku I CKN 447/01 Legalis). Do takiej oceny niezbędne jest wyjaśnienie sytuacji życiowej i materialnej osób konkurujących do nieruchomości oraz zamierzeń i planów jakie mają w stosunku do niej.

Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386§2 kpc uchylił zaskarżone postanowienie w całości i sprawę przekazał sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, pozbawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za instancję odwoławczą.

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Paweł Lasoń