Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 21 stycznia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Jarosław Gołębiowski (spr.)
Sędziowie:	SSO Dariusz Mizera SSA w SO Stanisław Łęgosz
Protokolant:	st. sekr. sąd. Beata Gosławska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 stycznia 2019 roku

sprawy z wniosku A. D. (1) , K. D.

z udziałem P. D. (1), B. D., J. D., R. R. (1), D. S. (1) i M. D.

o częściowy dział spadku izniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestników R. R. (1) i D. S. (1)

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie

z dnia 8 lutego 2018 roku, sygn. akt I Ns 288/17

postanawia:

1. z apelacji uczestniczki R. R. (1) zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie szóstym podpunkty c,d,e,f w ten sposób, że zasądzone na rzecz uczestników: M. D., P. D. (1), B. D. i J. D. spłaty pieniężne w kwotach po 6.641,47 złotych obniżyć do kwot po 5.861 (pięć tysięcy osiemset sześćdziesiąt jeden) złotych na rzecz każdego z nich;

2. oddalić apelację uczestniczki R. R. (1) w pozostałej części oraz apelację D. S. (1) w całości;

3. zasądzić od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bełchatowie na rzecz Kancelarii Adwokackiej adwokata B. U. kwotę 738(siedemset trzydzieści osiem) złotych brutto za pomoc prawną udzieloną z urzędu uczestniczce R. R. (1) w postępowaniu odwoławczym;

4. ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSO Dariusz Mizera SSA w SO Stanisław Łęgosz

Sygn. akt II Ca 775/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 8 lutego 2017 r. Sąd Rejonowy w Bełchatowie po rozpoznaniu sprawy z wniosku A. D. (1) i K. D. z udziałem D. S. (1), R. R. (1), M. D., P. D. (1), B. D. i J. D. o dział spadku i zniesienie współwłasności

1.  ustalił, że w skład spadków po W. D. (1), synu A. i J. oraz po W. D. (2), córce S. i M. wchodzą udziały w wysokości po 1/2 (jednej drugiej) części w nieruchomości położonej w B. oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie urządzona jest księga wieczysta KW Nr (...) o wartości 321.000,00 zł (trzysta dwadzieścia jeden tysięcy złotych);

2.  ustalił, że w skład spadku po P. D. (2), synu W. i W. wchodzi udział wynoszący 6/32 (sześć trzydziestych drugich) w nieruchomości opisanej w punkcie 1 postanowienia;

3.  ustalił, że współwłaścicielami nieruchomości opisanej w punkcie 1 postanowienia są: uczestniczka R. R. (1), córka W. i W. w 20/64 (dwudziestu sześćdziesiątych czwartych) części, uczestniczka D. S. (1), córka W. i W. w 20/64 (dwudziestu sześćdziesiątych czwartych) części, wnioskodawca K. D., syn R. i A. w 6/64 (sześciu sześćdziesiątych czwartych) części, wnioskodawca A. D. (1), syn R. i A. w 6/64 (sześciu sześćdziesiątych czwartych) części, uczestniczka M. D., córka Z. i J. w 3/64 (trzech sześćdziesiątych czwartych) części, uczestnik P. D. (1), syn P. i M. w 3/64 (trzech sześćdziesiątych czwartych) części, uczestnik B. D., syn P. i M. w 3/64 (trzech sześćdziesiątych czwartych) części, uczestnik J. D., syn P. i M. w 3/64 (trzech sześćdziesiątych czwartych) części;

4.  dokonał działów spadków po W. D. (1), po W. D. (2) i częściowego działku spadku po P. D. (2) i częściowego zniesienia współwłasności w ten sposób, że nieruchomość oznaczoną numerem (...) szczegółowo opisaną w punkcie 1 postanowienia przyznaje na współwłasność po 1/2 (jednej drugiej części) uczestniczce D. S. (1), córce W. i W. oraz uczestniczce R. R. (1), córce W. i W.;

5.  tytułem spłaty oraz rozliczeń długów spadkowych i pobranych wierzytelności spadkowych zasądził od uczestniczki D. S. (1) na rzecz:

a.  uczestniczki R. R. (1) kwotę 2.344,81zł,

b.  uczestnika K. D. kwotę 13.175,44 zł

c.  uczestnika A. D. (1) kwotę 13.175,44 zł,

d.  uczestniczki M. D. kwotę 6.993,19 zł,

e.  uczestnika P. D. (1) kwotę 6.993,19 zł

f.  uczestnika B. D. kwotę 6.993,19 zł

g.  uczestnika J. D. kwotę 6.993,19 zł

2.  tytułem spłaty oraz rozliczeń pobranych wierzytelności spadkowych zasądził od uczestniczki R. R. (1) na rzecz:

a.  uczestnika K. D. kwotę 13.282,93 zł

b.  uczestnika A. D. (1) kwotę 13.282,93 zł

c.  uczestniczki M. D. kwotę 6.641,47 zł,

d.  uczestnika P. D. (1) kwotę 6.641,47 zł,

e.  uczestnika B. D. kwotę 6.641,47 zł

f.  uczestnika J. D. kwotę 6.641,47 zł,

3.  zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bełchatowie na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. B. U. kwotę 5.412,00 zł brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestniczce R. R. (1) z urzędu;

4.  nie obciążył uczestniczki R. R. (1) nieuiszczonymi kosztami sądowymi z tytułu udzielonej jej pomocy prawnej z urzędu i częścią kosztów sądowych ją obciążających;

5.  nakazał pobrać od wnioskodawców A. D. (1) i K. D. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bełchatowie kwotę 280 zł tytułem części nieuiszczonych w sprawie kosztów sądowych;

6.  nakazał pobrać od uczestników M. D., P. D. (1), B. D. i J. D. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bełchatowie kwotę 280 zł tytułem części nieuiszczonych w sprawie kosztów sądowych;

7.  zasądził od uczestniczek D. S. (1) i R. R. (1) na rzecz A. D. (1) i K. D. solidarnie kwoty po 250 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania oraz zasądził od uczestników M. D., P. D. (1), B. D. i J. D. solidarnie na rzecz A. D. (1) i K. D. solidarnie kwotę 250 zł tytułem zwrotu kosztów postepowania, zaś w pozostałym zakresie ustalił, że każda ze stron ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

W dniu 10 maja 2012 roku R. D. złożył wniosek o dział spadku po swoich rodzicach W. D. (2) zmarłej (...) r. i po W. D. (1) zmarłym (...) r.

Wnioskodawca w toku sprawy dnia 21 stycznia 2013 r. darował swój udział w spadkach po W. i W. małżonkach D. na rzecz swoich synów K. D. i A. D. (1), których reprezentowała ich matka A. D. (2).

Postanowieniem z dnia 17 stycznia 2013 r. Sąd ustanowił dla głuchoniemej uczestniczki R. R. (1) pełnomocnika z urzędu, na którego został wyznaczony przez Okręgową Radę Adwokacką w C. adwokat B. U..

Uczestnicy co do zasady popierali wniosek.

Uczestniczka D. S. (1) zgłosiła do działu spadku dodatkowo ciągnik(...)maszyny rolnicze, rusztowania, dwa konie. Nadto wskazała, że do spadków wchodził również byk, którego sprzedała za 2.300 zł i podzieliła się pieniędzmi z uczestniczką R. R. (1). Uczestniczka zgłosiła również do rozliczenia w ramach działów spadków nakłady jakie poczyniła na majątek spadkowy w postaci wyremontowanego poddasza domu mieszkalnego oraz spłacone przez nią długi spadkowe związane z urządzeniem pogrzebów, pokryciem wydatków związanych z pochówkiem oraz wybudowaniem pomnika (k. 18-20).

W piśmie procesowym z dnia 1 października 2014 r. uczestniczka R. R. (1) zgłosiła do działu spadku nakłady na majątek spadkowy w zakresie wykonanego remontu zajmowanej części domu mieszkalnego (k. 249-250).

W piśmie procesowym z dnia 23 kwietnia 2015 r. pełnomocnik uczestniczki D. S. (1) wniósł o uwzględnienie w dziale spadku ciągnika, maszyn rolniczych oraz dwóch koni znajdujących się w posiadaniu uczestnika P. D. (2) oraz rozliczenie korzyści uzyskanej ze sprzedaży źrebiąt (k. 339) oraz wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego na wycenę tych składników majątku spadkowego; podtrzymał wniosek o rozliczenie w dziale spadku kosztów pogrzebu.

W piśmie procesowym z dnia 22 sierpnia 2016 r. pełnomocnik uczestniczki D. S. (1) wniósł o przyznanie na współwłasność uczestniczek D. S. i R. R. domu mieszkalnego (k. 498).

Postanowieniem z dnia 14 października 2016 r. Sąd zawiesił postępowanie w sprawie z dniem (...) r. z uwagi na śmierć uczestnika P. D. (2) (k. 509).

Postanowieniem z dnia 8 maja 2017 r. Sąd podjął zawieszone postępowanie z udziałem M. D., P. D. (1), B. D. i J. D. – ustawowych spadkobierców P. D. (2) (k. 531-532).

Postanowieniem częściowym z dnia 4 sierpnia 2017 r. Sąd dokonał częściowego działu spadku w zakresie działki numer (...), dla której urządzona jest księga wieczysta numer (...) i przyznał ją na wyłączną własność uczestniczki D. S. (1) ze spłatą na rzecz pozostałych spadkobierców; postanowienie to uprawomocniło się26 sierpnia 2017 r. (k. 562).

Sąd Rejonowy ustalił i zważył następujący stan faktyczny:

Nieruchomości położone w B. oznaczone w ewidencji gruntów numerami (...) i (...) o łącznej powierzchni (...) ha wraz z znajdującymi się na działce numer (...) zabudowaniami w postaci domu mieszkalnego i budynków gospodarczych pierwotnie należały do spadkodawców W. D. (2) i W. D. (1).

W dniu (...) r. zmarł W. D. (1). Spadek po nim na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 4 listopada 2011 r. w sprawie I Ns 648/11 nabyli: żona W. D. (2) 4/16 części oraz dzieci: P. D. (2), R. D., R. R. (1) i D. S. (1) po 3/16 części każde z nich.

W dniu (...) r. zmarła W. D. (2). Spadek po niej na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 4 listopada 2011 r. w sprawie I Ns 648/11 nabyli: syn P. D. (2), syn R. D. po 3/20 części oraz córka R. R. (1) i córka D. S. (1) po 7/20 części.

Umową darowizny z dnia 21 stycznia 2013 r. R. D. darował swoje udziały w nieruchomościach po W. D. (2) i W. D. (1) na rzecz swoich synów K. D. oraz A. D. (1) po 3/32 części.

Działka położona w B. przy ul. (...) oznaczona w ewidencji gruntów numerem (...) ma powierzchnię (...) ha. Jest to działka zabudowana budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym oraz dwoma budynkami gospodarczymi. Wartość tej nieruchomości na dzień (...) r. oraz (...) r. wynosi 321.000 złotych.

Działka położona w B. przy ul. (...) oznaczona w ewidencji gruntów numerem (...) ma powierzchnię (...) ha. Jest to działka niezabudowana. Wartość tej nieruchomości na dzień (...) r. oraz (...) r. wynosi 4.000 złotych.

P. D. (2) nigdy nie ubiegał się o płatności bezpośrednie do Agencji(...).

Uczestniczka D. S. (1) dnia 21 lipca 2011 r. otrzymała z polisy grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ (...) spadkodawczyni W. D. (2) kwotę 3.600 zł. Uczestniczka była osobą uprawnioną do otrzymania sumy ubezpieczenia.

W (...) na dzień śmierci W. D. (2) na rachunku bankowym W. D. (2) znajdowała się kwota 15.188,32 zł.

Uczestniczka D. S. (1) w dniu śmierci W. D. (2) dokonała wypłaty gotówkowej z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w kwocie 3.000 zł. W dniach 13 lipca 2011 r. oraz 20 lipca 2011 r. uczestniczka D. S. (1) dokonała likwidacji lokaty terminowej i wypłaty łącznie kwoty w 13.173,40 zł. Po wypłacie środków uczestniczka poinformowała bank o śmierci właściciela i wydała dyspozycję zamknięcia rachunków zmarłej.

Wyrokiem z dnia 30 marca 2017 r. Sądu Rejonowego w Bełchatowie w sprawie II K 569/16 wobec uczestniczki D. S. (1) oskarżonej o to, że w okresie od dnia (...) r. do dnia 20 lipca 2011 r. w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru na terenie B. woj. (...) dokonała przywłaszczenia pieniędzy poprzez złożenie jako ustanowiony przez właścicielkę konta w (...) W. D. (2) pełnomocnik do dysponowania środkami na rachunkach bankowych i lokatach dyspozycji wypłat środków pieniężnych w łącznej kwocie 16173,40 zł, pomimo wygaśnięcia pełnomocnictwa z chwilą śmierci właścicielki konta w dniu (...) r. zostało umorzone z uwagi na znikomą społeczną szkodliwość czynu. Wyrok ten uprawomocnił się 18 maja 2017 r.

Dnia 29 marca 2011 r. spadkodawca W. D. (1) sprzedał swojemu synowi P. D. (2) ciągnik rolniczy (...) o nr rej. (...) za kwotę 4.000 zł.

Widniejący na umowie sprzedaży z dnia 29 marca 2011 r. w pozycji sprzedający podpis najprawdopodobniej nie został nakreślony przez W. D. (1).

Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2017 r. Sądu Rejonowego w Bełchatowie w sprawie II K 148/17 wobec uczestniczki M. D. podejrzanej o to, że w okresie od 29 marca 2011 r. w B. woj. (...) w celu użycia za autentyczną sfałszowała podpis P. D. (2) na umowie kupna-sprzedaży ciągnika rolniczego marki U. (...) o nr rej. (...) zawartej pomiędzy jej teściem W. D. (1) a jej mężem P. D. (2) w ten sposób, że po wypełnieniu jej treści naniosła na niej podpis o treści (...) w miejscu kupującego, a następnie tak sporządzona umowa została użyta jako autentyczna w Starostwie Powiatowym w B. w celu rejestracji ciągnika postępowanie karne zostało warunkowo umorzone na okres próby 1 roku. Wyrok ten uprawomocnił się 15 września 2017 r.

Klacz F. została zarejestrowana na spadkodawcę W. D. (1) dnia 18 kwietnia 2008 r. przez (...) w Ł.. Dnia 7 grudnia 2011 r. nastąpiła zmiana posiadacza na P. D. (2); P. D. (2) nabył klacz w dniu 15 grudnia 2010 r.

Klacz G. była zarejestrowana przez (...) w Ł. na P. D. (2) od dnia 10 maja 2008 r.

Dnia 15 września 2011 r. uczestniczka D. S. (1) sprzedała wchodzącego w skład spadków byka za kwotę 2.291,22 zł. Uczestniczka podzieliła się uzyskaną należnością z siostrą R. R. (1).

Uczestniczka D. S. (1) pokryła koszty pogrzebu spadkodawców oraz wykonania nagrobka z płytą napisową. Łączny koszt wyniósł 8.670 zł.

Uczestniczka D. S. (1) dokonała nakładów na spadkową nieruchomość oznaczoną numerem (...) w postaci wykończenia poddasza domu.

Łączna wartość nakładów dokonanych przez uczestniczkę D. S. (1) wynosi 30.624 zł.

Uczestniczka R. R. (1) dokonała nakładów na spadkową nieruchomość oznaczoną numerem (...) w postaci remontu pomieszczeń znajdujących się na parterze.

Łączna wartość nakładów dokonanych przez uczestniczkę R. R. (1) wynosi 9.300 zł.

W dniu (...) r. zmarł P. D. (2). Spadek po nim na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 17 stycznia 2017 r. w sprawie I Ns 1071/16 nabyli: żona M. M. (3) oraz synowie: P. D. (1), B. D. i J. D. po 1/4 części każde z nich.

Uczestniczki D. S. (1) i R. R. (1) wniosły o przyznanie im na współwłasność po 1/2 części całej działki numer (...), ze spłatą na rzecz pozostałych spadkobierców.

Sąd Rejonowy zważył, iż przedmiotem podziału w niniejszej sprawie jest spadek po W. D. (2) i po W. D. (1).

Z treści art. 684 k.p.c., wynika, że sąd spadku w postępowaniu działowym winien ustalić skład i wartość spadku. Wartość nieruchomości wchodzących w skład spadku została ustalona w oparciu o obiektywną opinię biegłego z zakresu budownictwa lądowego i szacowania nieruchomości Z. K.. Strony zgodnie potwierdziły wartość tych nieruchomości.

Zgodnie z art. 687 k.p.c. Sąd powinien dążyć do zgodnego działu spadku. W przypadku braku takiej możliwości stosownie do art. 623 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c. gdy zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, Sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne.

W sprawie powstał spór co do składu spadku; w szczególności czy wchodzi do niego ciągnik rolniczy (...), maszyny rolnicze (bliżej nieokreślone przez zgłaszającą uczestniczkę D. S. (1)) oraz dwie klacze oraz uzyskane z nich pożytki w postaci źrebiąt.

W zakresie ciągnika rolniczego należało uznać, że spadkodawca W. D. (1) sprzedał go P. D. (2). W niniejszej sprawie oraz w sprawie II K 148/17 nie doszło do ustalenia, że podpis spadkodawcy został podrobiony; wniosku takiego nie można wyciągnąć z opinii biegłego grafologa M. K., który wskazał taką możliwość w zakresie prawdopodobieństwa takiej okoliczności. Brak jednoznacznego zakwestionowania podpisu spadkodawcy oznacza, iż doszło do skutecznego sprzedania tego pojazdu na rzecz P. D. (2).

W zakresie maszyn rolniczych uczestniczka nie przedstawiła (poza zdjęciami z nieznanej daty) żadnych dowodów co do tego jakie maszyny rolnicze wchodziły na dzień otwarcia spadków do spadków, stąd też Sąd nie był zobowiązany kontynuować w tym zakresie ustaleń.

Natomiast co się tyczy dwóch klaczy F. i G. Sąd również przyjął, że P. D. (2) wykazał, iż jeszcze za życia swojego ojca W. D. (1) stał się właścicielem tych klaczy, co potwierdza do jednej z nich paszport, a do drugiej dokumentacja w postaci zgłoszenia do rejestracji. W konsekwencji Sąd nie wziął tych klaczy do działów spadków, ani też pożytków z nich pozyskanych (jeżeli w ogóle takowe zostały uzyskane). Przesłuchani w tym zakresie świadkowie nie byli w stanie wypowiedzieć się co do kwestii prawa własności koni; wskazywali jedynie, że spadkodawca W. D. (1) zajmował się nimi przed swoją śmiercią. Fakt ten nie świadczy jednakże o prawie własności.

W stosunku do koni prowadzony jest rejestr przez (...) prowadzony zgodnie z ustawą z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r. poz. 546 ze zm.). Koniowate są identyfikowane i zaopatrywane w dokument identyfikacyjny. Zgodnie art. 16 wskazanej ustawy w przypadku zmiany właściciela koniowatego dokument identyfikacyjny jest przekazywany nowemu właścicielowi koniowatego wraz z przeniesieniem posiadania tego koniowatego, a nowy właściciel koniowatego jest obowiązany zawiadomić o tej zmianie, w terminie 7 dni od dnia dokonania tej zmiany, podmiot prowadzący rejestr przedstawiając umowę, na podstawie której zostało przeniesione prawo własności koniowatego, albo pisemne oświadczenie o nabyciu koniowatego, w którym są zawarte imię i nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwa, siedziba i adres poprzedniego właściciela koniowatego oraz dokument identyfikacyjny. P. D. (2) wykazał zatem zgodnie z powołaną ustawą, że przeszła na niego własność obu klaczy.

W przedmiotowej sprawie Sąd częściowo zniósł współwłasność przyznając zabudowaną nieruchomość oznaczoną numerem (...) na współwłasność uczestniczkom D. S. (1) i R. R. (1); uczestniczki o to zgodnie wnosiły, a nadto wspólnie zamieszkują w tej nieruchomości. W przedmiotowej sprawie wobec dojścia przez strony do zgodnych stanowisk co do działu spadku i częściowego zniesienia współwłasności Sąd dokonał działu spadku i częściowego zniesienia współwłasności w taki sposób jak strony ostatecznie ustaliły.

Uczestniczki D. S. (1) i R. R. (1) zgłosiły do działu spadku nakłady, jakie dokonały na spadkową nieruchomość. Sąd dał wiarę twierdzeniom uczestniczek co do dokonanych przez nie nakładów, co zładowało potwierdzenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym w postaci zeznań świadków oraz złożonych przez uczestniczki częściowo rachunków. Wartości tych nakładów ustalona została w oparciu o opinie biegłych sądowych z zakresu szacunku nieruchomości.

Wartość działki (...) została wynosiła 321.000 zł, przy czym należało ją obniżyć o kwoty wartości nakładów D. S. (1) w kwocie 30.624 zł oraz R. R. (1) w kwocie 9.300 zł. Wartość nieruchomości wzięta do rozliczeń wynosiła zatem 281.076 zł. Wysokość udziału uczestniczek R. R. (1) i D. S. (1) wynosiły po 20/64 stąd wartość ich udziału wynosił po 87.836,25 zł; wartość udziału wnioskodawców K. i A. D. (1) wynosiła po 6/64 stąd wartość ich udziału wynosił po 26.350,87 zł; wartość udziału uczestników M. D., P. D. (1), B. D. i J. D. wynosiła po 3/64 stąd wartość ich udziału wynosił po 13.175,44 zł.

Udziały wnioskodawców K. i A. D. (1) oraz uczestników M. D., P. D. (1), B. D. i J. D. uczestniczki D. S. (1) i R. R. (1) winny spłacić po połowie, wobec przyznania im w takim udziale całej nieruchomości. Stąd należało zasądzić z tego tytułu na rzecz K. i A. D. (1) od uczestniczek D. S. (1) i R. R. (1) po 13.175,44 zł, a na rzecz M. D., P. D. (1), B. D. i J. D. po 6.587,72 zł.

Uczestniczka D. S. (1) zgłosiła do działu spadku spłacone przez nią długi spadkowe. Sąd w pierwszej kolejności miał na względzie ustalając zgłaszane przez spadkobierczynię spłacone długi spadkowe treść art. 1034 §1 k.c. zgodnie z którym do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów. Oznacza to, że rozliczeniu podlegają jedynie długi spadkowe spłacone ponad swój udział. Spadkobierca, który spłacił dług spadkowy ponad swój udział, może żądać od pozostałych spadkobierców spłaty w częściach odpowiadających ich udziałom w spadku.

Zgodnie z art. 922 §3 k.c. do długów spadkowych należą między innymi koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku.

Ostatecznie Sąd uznał, że D. S. (1) skutecznie zgłosiła do działu spadku spłacone długi spadkowe na łączną kwotę 8.670 zł. Kwota ta znajduje potwierdzenie w przedstawionych przez uczestniczkę pokwitowaniach, oświadczeniach i rachunkach. Dalej idące długi spadkowe nie zostały przez uczestniczkę udowodnione.

Uczestniczkę z uwzględnieniem jej udziałów spadkowych obciążały długi spadkowe w kwocie 2.709,37 zł (8.670 zł x 20/64). W takiej samej wysokości długi spadkowe obciążały uczestniczkę R. R. (1), która w tej sytuacji winna zwrócić uczestniczce D. S. spłacone przez nią długi spadkowe w tej wysokości, zaś wnioskodawcy K. i A. D. (1) w kwotach po 812,81 zł (8.670 zł x 6/64), a M. D., P. D. (1), B. D. i J. D. w kwotach po 406,40 zł (8.670 zł x 3/64).

Uczestniczka D. S. (1) dnia 21 lipca 2011 r. otrzymała z polisy grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ P spadkodawczyni W. D. (2) kwotę 3.600 zł. Uczestniczka była osobą uprawnioną do otrzymania sumy ubezpieczenia. W tym zakresie należało stwierdzić, że zgodnie z art. 831 §3 k.c. suma ubezpieczenia przypadająca uprawnionemu nie należy do spadku po ubezpieczonym. Stąd też Sąd nie brał tej sumy do rozliczeń w ramach działu spadku.

Sąd wziął natomiast do rozliczenia kwotę 16.173,40 zł jaką uczestniczka D. S. (1) wypłaciła z rachunku matki W. D. (2). Pieniądze tam zgromadzone stanowiły wspólne pieniądze spadkodawców. Z chwilą śmierci spadkodawczyni wygasło pełnomocnictwo udzielone uczestniczce D. S. (1) (art. 101 §2 k.c.), umowa rachunku bankowego wygasła z mocy prawa (art. 59a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe) a zgromadzone na rachunku bankowym pieniądze weszły do spadku (art. 922 §1 k.c.)

Uczestniczka D. S. (1) w dniu śmierci W. D. (2) dokonała wypłaty gotówkowej z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w kwocie 3.000 zł. W dniach 13 lipca 2011 r. oraz 20 lipca 2011 r. uczestniczka D. S. (1) dokonała likwidacji lokaty terminowej i wypłaty łącznie kwoty w 13.173,40 zł. Dopiero po wypłacie środków uczestniczka poinformowała bank o śmierci właściciela i wydała dyspozycję zamknięcia rachunków zmarłej. Uczestniczka winna zatem z pozostałymi spadkobiercami rozliczyć się stosownie do udziałów w spadkach z pobranych w ten sposób pieniędzy stanowiących część spadków. W tej sytuacji winna zwrócić uczestniczce R. R. (2) tej sumy kwotę 5.054,18 zł (16.173,40 zł x 20/64), zaś wnioskodawcom K. i A. D. (1) kwoty po 1.516,25 zł (16.173,40 zł x 6/64), a M. D., P. D. (1), B. D. i J. D. kwoty po 758,12 zł (16.173,40 zł x 3/64).

Uczestniczki R. R. (1) i D. S. (1) winny rozliczyć się także
z pozostałymi spadkobiercami z sumy uzyskanej ze sprzedaży byka który stanowił majątek spadkowy tj. sumą 2.293,22 zł, którą podzieliły się po połowie.

Stąd należało zasądzić z tego tytułu na rzecz K. i A. D. (1) od uczestniczek D. S. (1) i R. R. (1) kwoty po 107,49 zł (2.293,22 zł x 6/64 : 2), a na rzecz M. D., P. D. (1), B. D. i J. D. po 53,75 zł(2.293,22 zł x 3/64 : 2).

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach sądowych był art. 520 §1 i §2 k.p.c. Strony w równym stopniu były zainteresowane rozstrzygnięciem sprawy, a w toku postępowania poniosły koszty w podobnym zakresie. Sąd zasądził na rzecz wnioskodawców kwoty po 250 zł tytułem kosztów postępowania, albowiem to pierwotny wnioskodawca R. D. uiścił opłatę sądową od wniosku w kwocie 1000 zł.

O nieuiszczonych kosztach sądowych w zakresie opinii biegłego orzeczono na podstawie art. 130 ³ §2 k.p.c. w zw. z 13 §2 k.p.c. obciążając nimi w równych częściach strony postępowania (za wyjątkiem części obejmującej uczestniczkę R. R. (1), która była zwolniona od kosztów sądowych), które w równym stopniu zainteresowane rozstrzygnięciem sprawy. Nieuiszczone koszty sądowe obejmowały kwotę 840,01 zł (1.170,01 zł – 300 zł zaliczki wpłaconej przez uczestniczkę D. S.), co dzieląc na 3 linie uczestników (R. R. (1), dzieci R. D. i spadkobiercy P. D. (2)) dało po 280 zł od nich na rzecz Skarbu Państwa.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej uczestniczce R. R. (1) Sąd Rejonowy orzekł na podstawie §4, §8 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2016 r. poz. 1714 ze zm.) w wysokości 150% należnej stawki powiększonej o podatek VAT w wysokości 23%.

Apelację od powyższego postanowienia złożyła uczestniczka D. S. (1) i zaskarżyła postanowienie w punkcie 5, 6, 11. Powyższemu postanowieniu zarzuciła naruszenie:

I.  przepisów prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, jednostronnej i niezupełnej oceny przez Sąd I instancji zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, i w konsekwencji nie uwzględnienie w spłacie należnej od uczestniczki D. S. (1) na rzecz wnioskodawców oraz pozostałych uczestników nakładów w kwocie 30 624,00 zł, a tym samym zawyżenie spłat jakich powinna dokonać D. S. (1), natomiast zaniżenie spłat należnych wnioskodawcom oraz uczestnikom od R. R. (1).

II.  przepisów prawa materialnego art 1044 k.c. w związku z art. 686 k.p.c. poprzez pominięcie wartości nakładów poczynionych przez D. S. (1) w kwocie 30 624,00 zł, oraz nakładów poczynionych przez R. R. (1) w kwocie 9 300, 00 zł i w konsekwencji przyjęcie, iż spłaty przysługujące pozostałym uczestnikom oraz wnioskodawcom należne od w/w są jednakowe pomimo, iż nakłady przez nich poniesione są znacząco różne. Tym samym, przy zastosowaniu metody przyjętej przez Sąd, D. S. (1) musiałaby spłacić uczestników z nakładów, które sama poniosła.

III.  Mając na uwadze powyższe wnosiła o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, ewentualnie jego zmianę i uwzględnienie w spłatach wymienionych w pkt 5 i 6 nakładów faktycznie poniesionych przez D. S. (1) i R. R. (1).

IV.  Wnosiła o zasądzenie kosztów postępowania z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

V.  Wnosiła również o zwolnienie D. S. (1) od kosztów postępowania apelacyjnego w niniejszej sprawie. Adwokata B. U. - pełnomocnika z urzędu uczestniczki R. R. (1)

Apelacja uczestniczki R. R. (1) na podstawie art. 367 k.p.c. zaskarżyła powyższe postanowienia w części dotyczącej niezaliczenia do majątku spadkowego po spadkodawcach W. D. (1) i po W. D. (2) ciągnika rolniczego marki U. (...), nr rej. (...) oraz 2 koni i 2 źrebaków, które były własnością spadkodawców, a nie własnością P. D. (2), który po śmierci ojca W. D. (1) samowolnie zabrał je kłamliwie twierdząc, ze konie kupił i dlatego zapisał na siebie.

Podnosząc powyższy zarzut wnosiła o zmianę zaskarżonego postanowienia :

-

w pkt. 6 lit "c" przez zmniejszenie spłaty uczestniczki R. R. (1) na rzecz M. D. do kwoty 5.078,97 zł

-

w pkt. 6 lit "d" przez zmniejszenie spłaty uczestniczki R. R. (1) na rzecz P. D. (1) do kwoty 5.078,97 zł/słownie złotych

-

w pkt. 6 lit "e" przez zmniejszenie spłaty uczestniczki R. R. (1) na rzecz B. D. do kwoty 5.078,97 zł

-

w pkt. 6 lit "f" przez zmniejszenie spłaty uczestniczki R. R. (1) na rzecz J. D. do kwoty 5.078,97 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Z apelacji uczestniczki D. S. (1)

Podnoszony zarzut obrazy zaskarżonym postanowieniem prawa procesowego – tj. art. 233§1 kpc – jest całkowicie niezrozumiały.

Sąd I instancji uwzględniając m.in. twierdzenia i wnioski skarżącej uznał nakłady na przedmiotową nieruchomość poczynione zarówno przez R. R. (1) jak też D. S. (1). Wielkość nakładów dokonana osobno przez każdą z w/w uczestniczek jest bezsporna. Sporządzona i załączona do akt sprawy opinia biegłego d/s szacowania nieruchomości Z. K. (por. k 227 – 238) nie była ostatecznie kwestionowana przez strony. Podważanie zatem ustaleń w tej mierze z powołania na art. 233 § 1 kpc nie znajduje akceptacji.

Tak zdefiniowany zarzut można natomiast ocenić w płaszczyźnie prawa materialnego tj. art. 1044 kc i prawa procesowego tj. art. 686 kpc.

Pogląd autorki apelacji, że wysokość spłat pieniężnych na rzecz pozostałych uczestników, o których mowa w pkt. 5 i 6 zaskarżonego postanowienia winna być uzależniona od wielkości nakładów poczynionych przez każdą ze skarżących nie ma jurydycznego uzasadnienia.

Rozliczeniu podlega wartość „czysta” majątku spadkowego, ta zaś została ustalona przez Sąd Rejonowy prawidłowo i uczestnicy, w tym skarżąca tego nie kwestionowali.

Przedmiotowa nieruchomość została przyznana wraz z nakładami apelantkom tj. osobom, które poczyniły na nią nakłady .

Spory i rozliczenia z tego tytułu nie były pomiędzy skarżącymi w toku postępowania zgłoszone. Jest to zagadnienie, które może być rozwiązane w ramach wzajemnego rozliczenia, w szczególności w sprawie o zniesienie współwlasności spornej działki.

Mając zatem na względzie przedstawione rozważania należało stwierdzić brak podstaw do uwzględnienia zarzutów obrazy przepisów wskazanych w apelacji.

W konsekwencji ów środek odwoławczy należało oddalić ( art. 385 kpc).

Z apelacji uczestniczki R. R. (1)

Apelacja odnosi skutek jedynie częściowo. Ma rację jej autorka, że ustalenia w zakresie Ciągnika (...)są całkowicie dowolne i zarzut obrazy prawa procesowego tj. art. 233 § 1 kpc jest trafny.

Podkreślenia wymaga, że do domniemanej umowy kupna-sprzedaży doszło kilka dni przed śmiercią spadkodawcy. Złożona do akt sprawy umowa budzi poważne wątpliwości. Opinia grafologiczna z dużą dozą prawdopodobieństwa wskazuje, że podpis spadkodawcy został podrobiony.

Brak było w zaistniałej sytuacji podstaw aby uznać, że składnik ten nie należy do majątku spadkodawcy.

Należało rzecz tę rozliczyć. Wartość tego pojazdu podczas rozprawy apelacyjnej zgodnie ustalona została przez strony na kwotę 10.000 złotych.

5/16 z tej kwoty to suma 3.125 złotych. Od sumy 26.565,88 zł odejmując kwotę 3.125 złotych uzyskujemy 23,441 zł. Spłata na rzecz każdego z uczestników o której mowa w pkt.6, podpunkt c, d, e, f wynosi więc 5.861 zł. – na rzecz każdego z nich.

Do takiej więc kwoty należne świadczenia zostały obniżone (art. 386 § 1 kpc).

W pozostałej części apelacja podlegała oddaleniu.

Ustalenia Sądu dotyczące 2 koni i 2 źrebaków są prawidłowe i znajdują potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym. Dowody te zostały poddane ocenie zgodnie z regułami wyrażonymi w art. 233§1 kpc. Apelacja nie dostarcza żadnych argumentów, które by skutecznie ustalenia Sądu zakwestionowały.

Należało więc w tej części ją oddalić (art. 385 kpc).

SSO Jarosław Gołębiowski

SSO Dariusz Mizera SSA w SO Stanisław Łęgosz