Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 31 stycznia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Paweł Hochman
Sędziowie	SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSO Dariusz Mizera (spr.)
Protokolant	st. sekr. sąd. Beata Gosławska

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku T. Z. (1)

z udziałem J. Z.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 3 lipca 2018 roku, sygn. akt I Ns 533/12

postanowił:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punktach:

A/ I.1 w ten sposób, że wartość nakładów określić na kwotę 56.632,70 zł (pięćdziesiąt sześć tysięcy złotych sześćset trzydzieści dwa złote 70/100),

B/ I.14 w ten sposób, że nadać mu brzmienie „wierzytelność z tytułu nakładu z majątku wspólnego na majątek odrębny uczestniczki obejmująca przysługujące jej prawa wspólnika spółki cywilnej (...) spółka cywilna w S. o wartości 35.142,00 zł ( trzydzieści pięć tysięcy sto czterdzieści dwa złote)”

C/ III. w ten sposób, że zasądzić od uczestniczki J. Z. na rzecz wnioskodawcy T. Z. (1) kwotę 9.286,15 zł ( dziewięć tysięcy dwieście osiemdziesiąt sześć złotych 15/100) tytułem dopłaty płatną w terminie do końca kwietnia 2019r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

D/ IV. w ten sposób, że ustalić wartość przedmiotu sprawy na kwotę 282.091,39 zł (dwieście osiemdziesiąt dwa tysiące dziewięćdziesiąt jeden złotych 39/100);

2.  oddalić apelacje w pozostałej części;

3.  ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane z własnym udziałem w sprawie.

SSO Paweł Hochman SSO Dariusz Mizera SSA w SO Grzegorz Ślęzak

Sygn. akt. II Ca 750/18

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 3 lipca 2018 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z wniosku T. Z. (1) z udziałem J. Z. o podział majątku dorobkowego,

I. ustalił, że w skład wspólności majątkowej małżeńskiej J. Z. i T. Z. (1), których wspólność majątkowa małżeńska ustała z dniem 28 sierpnia 2006 na skutek umowy o ustanowieniu rozdzielności majątkowej sporządzonej w Kancelarii Notarialnej w B. przed notariuszem D. B. wchodzą następujące składniki:

1) nakłady z majątku wspólnego stron na nieruchomość położoną w B. przy ulicy (...), w postaci działki o numerze ewidencyjnym (...), o powierzchni (...) ha, stanowiącej własność wnioskodawcy T. Z. (1), dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie urządzona jest księga wieczysta o numerze KW (...) , w postaci rozbudowy budynku mieszkalnego , budowy budynku gospodarczego, zagospodarowania terenu, o wartości 59836 zł (pięćdziesiąt dziewięć tysięcy osiemset trzydzieści sześć złotych),

2) nieruchomość w postaci działki o numerze ewidencyjnym (...), o powierzchni (...) ha , położona w P. , gmina B., dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), o wartości 15000,00 zł (piętnaście tysięcy złotych),

3) nieruchomość w postaci działki o numerze ewidencyjnym (...), o powierzchni (...) ha , położona w P. , gmina B., dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), o wartości 15000,00 zł (piętnaście tysięcy złotych),

4) nieruchomość w postaci działki o numerze ewidencyjnym (...), o powierzchni (...) ha , położona w P. - L., gmina K., dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), o wartości 4000,00 zł (cztery tysiące złotych),

5) środki pieniężne pochodzące ze sprzedaży samochodu osobowego T. (...) o numerze rejestracyjnym (...) w kwocie 15500,00 zł (piętnaście tysięcy pięćset złotych),

6) środki pieniężne pochodzące ze złomowania samochodu Ł. S. o numerze rejestracyjnym (...) w kwocie 200 zł (dwieście złotych),

7) akcje spółki (...) w ilości 5090 (pięć tysięcy dziewięćdziesiąt ) sztuk,

8) jednostki uczestnictwa J. Z. z (...) w W. Ubezpieczenie na życie z funduszem kapitałowym (...) nr (...) o wartości 3794,93 zł (trzy tysiące siedemset dziewięćdziesiąt cztery złote dziewięćdziesiąt trzy grosze),

9) jednostki uczestnictwa T. Z. (1) z (...) w W. „Ubezpieczenie na życie z funduszem kapitałowym (...) nr (...) o wartości 2754,25 zł (dwa tysiące siedemset pięćdziesiąt cztery złote dwadzieścia pięć groszy),

10) jednostki uczestnictwa J. Z. z Polisy nr (...) (...)w W. o wartości 13503,25 zł (trzynaście tysięcy pięćset trzy złote dwadzieścia pięć groszy),

11) środki zgromadzone przez wnioskodawcę T. Z. (1) na subkoncie emerytalnym ZUS w kwocie 36959,43 zł (trzydzieści sześć tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt dziewięć złotych czterdzieści trzy grosze) ,

12) środki zgromadzone przez uczestniczkę J. Z. na subkoncie emerytalnym ZUS w kwocie 26169,84 zł (dwadzieścia sześć tysięcy sto sześćdziesiąt dziewięć złotych osiemdziesiąt cztery grosze) ,

13 ) środki pieniężne w kwocie 20213,15 zł (dwadzieścia tysięcy dwieście trzynaście złotych piętnaście groszy) z tytułu wypłaconych wnioskodawcy T. Z. (1) dywidend za posiadane akcje (...),

14) nakłady z majątku wspólnego stron w postaci środków pieniężnych w kwocie 10.000,00 zł (dziesięć tysięcy złotych) stanowiące wkład uczestniczki J. Z. w spółkę cywilną (...) z siedzibą w S.

15) środki pieniężne pobrane przez uczestniczkę J. Z. z tytułu dopłat z (...)w kwocie 37221,83 zł (trzydzieści siedem tysięcy dwieście dwadzieścia jeden złotych osiemdziesiąt trzy grosze),

II. dokonał podziału majątku wspólnego J. Z. i T. Z. (1) w ten sposób, że:

1. opisane w punkcie I.1), I.3), I.6), I.9), I.11), I.13) składniki majątkowe przyznał na wyłączną własność T. Z. (1),

2. opisane w punkcie I.2), I.4), I.5), I.8), I.10), I.12), I.14), I.15) składniki majątkowe przyznał na wyłączną własność uczestniczki J. Z.,

3. opisane w punkcie I.7) akcje w ilości 2545 (dwa tysiące pięćset czterdzieści pięć) sztuk przyznał na wyłączną własność wnioskodawcy T. Z. (1) ,

4. opisane w punkcie I.7) akcje w ilości 2545 (dwa tysiące pięćset czterdzieści pięć) sztuk przyznał na wyłączną własność uczestniczki J. Z.,

III. zasądził od wnioskodawcy T. Z. (1) na rzecz uczestniczki J. Z. kwotę 4.886,49 (cztery tysiące osiemset osiemdziesiąt sześć złotych czterdzieści dziewięć groszy) tytułem spłaty płatną w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności,

IV. ustalił wartość przedmiotu sprawy na kwotę 229.873,96zł (dwieście dwadzieścia dziewięć tysięcy osiemset siedemdziesiąt trzy złote dziewięćdziesiąt sześć groszy),

V. ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawą rozstrzygnięcia były przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

T. Z. (1) i J. Z. zawarli związek małżeński 26-08-1995r. W dniu 28-08-2006 r. zawarli umowę majątkową małżeńską |o ustanowieniu rozdzielności majątkowej. Małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem SO w Piotrkowie Tryb. z 10-08-2010 r. I C 822/10, który uprawomocnił się 01-09-2010 r.

Strony poniosły nakłady z majątku wspólnego na nieruchomość położoną w B. przy ulicy (...), w postaci działki o numerze ewidencyjnym (...), o powierzchni(...) ha, stanowiącej własność wnioskodawcy T. Z. (1), dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie urządzona jest księga wieczysta o numerze KW (...), w postaci rozbudowy budynku mieszkalnego, budowy budynku gospodarczego, zagospodarowania terenu, o wartości 59.836 zł.

Prace budowlane na działce rozpoczął wnioskodawca jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego.

W chwili wprowadzenia się stron w 1996 r. dom był w części w stanie surowym zamkniętym. Była kuchnia, w łazience były podłączone sanitariaty na betonie. Działka była zagospodarowana w bardzo niewielkiej części. Strony dokonały nasadzeń, założyły trawnik, położyły kostkę brukową. Wymieniły bramę. Wybudowały garaż.

Byli małżonkowie wspólnie wykończyli wnętrza. Zamontowane zostały kaloryfery, wykonane ogrodzenie, wymienione okna w kuchni i łazience, wymieniono umywalkę, WC, termę. Zakupione zostały meble na wymiar do kuchni i szafy. Korek na ścianę w sypialni kupił wnioskodawca jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego.

W trakcie trwania wspólności strony nabyły nieruchomości:

- w postaci działki o numerze ewidencyjnym (...), o powierzchni (...) , położona w P. , gmina B., dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...),

- w postaci działki o numerze ewidencyjnym (...), o powierzchni (...) ha , położona w P. - L., gmina K., dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), o wartości 4000,00 zł (cztery tysiące złotych).

Wartość nieruchomości w P. wynosi 15 000 zł, a nieruchomości w P.-L.: 4 000 zł.

W 2001 r. strony kupiły samochód osobowy T. (...), który uczestniczka sprzedała w 2007 r. Wartość na chwilę sprzedaży wynosiła 15500,00 zł. Pieniądze ze sprzedaży wzięła uczestniczka.

W trakcie trwania wspólności strony kupiły samochód Ł. S., który uczestnik zezłomował po ustaniu wspólności i otrzymał z tego tytułu kwotę 200 zł.

W 2005 r. uczestnik otrzymał akcje (...), za które później (w następstwie przekształceń spółki) otrzymał akcje spółki (...)w ilości 5090 sztuk. Tytułem dywidendy wnioskodawca otrzymał w 2010 r. kwotę 20 213,15 zł.

J. Z. na dzień 28-08-2006 r. miała jednostki uczestnictwa z (...) w W. Ubezpieczenie na życie z funduszem kapitałowym (...) nr (...) o wartości 3794,93 zł.

Na dzień 28-08-2006 r. T. Z. (1) miał jednostki uczestnictwa z (...) w W. Ubezpieczenie na życie z funduszem kapitałowym (...) nr (...) o wartości 2754,25 zł.

J. Z. na dzień 28-08-2006 r. miała jednostki uczestnictwa z (...) w W.

o wartości 13503,25 zł.

Kwota środków zgromadzonych przez wnioskodawcę T. Z. (1) na subkoncie emerytalnym ZUS wynosi 36959,43 zł.

Kwota środków zgromadzonych przez uczestniczkę J. Z. na subkoncie emerytalnym ZUS wynosi 26169,84 zł.

Uczestniczka w 2005 r. zawarła umowę spółki ze swoją koleżanką M. P. i rozpoczęły prowadzenie (...). Wkładem uczestniczki do spółki była kwota 10 000 zł. Udział w zyskach wynosi 50 %. Ponadto uczestniczka zaciągnęła kredyty na wyposażenie (...), zakup towaru. Spłacała je już po ustaniu wspólności. Uczestniczka nadal prowadzi (...) (...).

Uczestniczka w latach 2006-2017 pobierała dopłaty z (...) z działek w P. i M., łącznie w kwocie 37221,83 zł (prace na działce w P., tj. nawożenie, koszenie, faktycznie wykonywał dla siebie od 2006 r. J. C., jednak dopłaty pobierała uczestniczka).

Po ustaniu wspólności wnioskodawca płacił podatek od nieruchomości

w P. oraz opłaty za meliorację i za energie elektryczną. Łącznie zapłacił 278,72 zł.

Uczestniczka w 2007 r. kupiła na kredyt mieszkanie w którym zamieszkuje.

W dniu 14-01-2004 r. rodzice uczestniczki darowali jej działki (...) we wsi M. (KW nr (...)).

W czasie wspólnego zamieszkiwania w domu przy ul. (...) w okresie po ustaniu wspólności małżonkowie wnioskodawca i uczestniczka uzgodnili, kto jakie koszty pokrywa i w ten sposób każde z nich uczestniczyło w regulowaniu bieżących opłat i wydatków na utrzymanie.

Stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dokumenty dotyczące własności i nabycia nieruchomości, umowy spółki, posiadanych aktywów (jednostki uczestnictwa, akcje, składki emerytalne), zeznań stron i świadków (z zastrzeżeniami poczynionymi dalej) oraz opinii biegłego do spraw wyceny nieruchomości.

Nie były wiarygodne zeznania świadka M. R. (k. 148-149), wedle którego ogrodzenie pomiędzy tą nieruchomością a działką zajmowaną przez M. R. sfinansował ten ostatni, a wnioskodawca jedynie pomagał mu w pracach. Przedstawiana wersja jest w ocenie Sądu wykreowana na potrzeby niniejszego postępowania.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka R. Z. (brata wnioskodawcy) – k. 235, wedle którego dom przy ul. (...) był całkowicie wykończony przed zawarciem związku małżeńskiego stron, gdyż nawet sam wnioskodawca przyznał, że przynajmniej niektóre prace były wykonywane wspólnie przez strony po zawarciu małżeństwa.

Nie były z kolei przydatne dla rozstrzygnięcia zeznania świadka J. W. (k. 236), ponieważ udzielił on tylko ogólnych informacji o kupieniu przez wnioskodawcę w latach 90-tych drewna przywiezionego na działkę przy ul. (...), przy czym sam fakt rozpoczęcia prac przez samego wnioskodawcę przed zawarciem małżeństwa nie był sporny.

Podobnie zeznania świadka W. W. (k. 236, sąsiada wnioskodawcy) dotyczyły w większości okoliczności niespornych (wykonanie stanu surowego przez samego wnioskodawcę). Sąd nie dał wiary tym zeznaniom w zakresie, w jakim świadek podał, że kładł płytki w łazience w czasie przed ślubem stron. Świadek nie potrafił zdecydowanie podać nawet w przybliżeniu, kiedy wykonywał prace remontowe. Ponadto odnośnie wykończenia łazienki za wiarygodne Sąd uznał w szczególności zeznania świadka A. Ł. (k. 167), która nie był związana z żadną stroną, od wielu lat nie utrzymywała z nimi kontaktu (a podała, że strony zamieszkały w domu z niewykończona łazienką ¬– były zamontowane tylko sanitariaty na betonowej posadzce).

Nie były przydatne dla rozstrzygnięcia zeznania świadka W. R. (k. 237), który nie potrafił sprecyzować, kiedy wykonywał opisywane przez siebie prace wykończeniowe (kładzenie podłogi).

Wnioskodawca podnosił, że z kwoty 10 000 zł wniesionej do spółki kwota 7000 zł pochodziła z likwidacji jego polisy będącej majątkiem odrębnym, ale takiego twierdzenia nie udowodnił. Uczestniczka przyznała, że kwota 10 000 pochodziła

z majątku wspólnego.

Nie była przydatna do rozstrzygnięcia opinia biegłego z zakresu rachunkowości na okoliczność zysków wspólników od 28-08-2006 r.

Wnioskodawca nie udowodnił swojego twierdzenia, że samochód Ł. S. kupił za pieniądze z odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu.

Mając takie ustalenia Sąd Rejonowy zważył iż wniosek o podział majątku wspólnego zasługuje na uwzględnienie.

Uczestnicy przed 28-08-2006 r. nie zawierali umowy majątkowej małżeńskiej, w związku z czym – zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – między małżonkami z mocy ustawy istniał ustrój wspólności majątkowej (wspólności ustawowej) obejmującej przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny); udziały obojga małżonków w majątku wspólnym są równe (art. 43 § 1 Kodeksu). Ustawowa wspólność majątkowa między małżonkami ustała wraz z zawarciem powołanej umowy majątkowej o rozdzielności majątkowej.

Na podstawie art. 45 § 1 Kodeksu, każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. W myśl art. 45 § 2, zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego.

Stosownie do art. 46, w sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Na podstawie art. 1035 Kodeksu cywilnego, jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów tytułu VIII księgi czwartej Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 1037 § 1 Kodeksu cywilnego, dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Jak stanowi art. 212 § 1 Kodeksu cywilnego (do którego m. in. odsyła powołany wyżej art. 1035), jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (art. 212 § 2), przy czym preferowanym sposobem zniesienia współwłasności rzeczy jest podział rzeczy wspólnej (art. 211 kc). Jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek (§ 3).

W myśl art. 687 w związku z art. 567 § 3 kpc, podział majątku wspólnego powinien nastąpić przede wszystkim na zgodny wniosek stron. Stosownie do art. 622 § 2 kpc (znajdującego zastosowanie odpowiednio do podziału majątku wspólnego na podstawie art. 567 § 3 i 688 kpc), gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wyda postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

Majątek wspólny będący przedmiotem podziału obejmuje co do zasady przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (art. 31 § 1 krio). Do majątku wspólnego stron należy zatem zaliczyć nieruchomości w P. i w P.-L., nakłady na nieruchomość przy ul. (...) w B. (na zasadzie rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawcy), samochody Ł. i T. oraz zgromadzone w trakcie trwania wspólności akcje, jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych oraz składki na koncie w ZUS.

Do majątku wspólnego należą także dochody z majątku wspólnego i osobistego (art. 31 § 2 pkt 2 krio), stąd przedmiotem podziału jest także kwota otrzymana przez wnioskodawcę tytułem dywidendy z akcji oraz kwota pobrana przez uczestniczkę tytułem dopłat z (...) za wspólną działkę w P. oraz działkę w M. będącą jej majątkiem odrębnym. Ponieważ wspomniane samochody zostały sprzedane po ustaniu wspólności (Ł. przez wnioskodawcę, T. przez uczestniczkę, a każda ze stron zatrzymała pieniądze dla siebie), to przy podziale należy uwzględnić kwoty odpowiadające wartości tych składników na chwilę sprzedaży (wartości te były niesporne).

Podstawę takiego rozliczenia można wywodzić z art. 45 § 1 krio, gdyż pieniądze ze sprzedania wspólnej rzeczy są korzyścią nabytą tylko przez jednego małżonka, a pochodzącą z majątku wspólnego.

Ponadto nakładem na majątek uczestniczki z majątku wspólnego, którego rozliczenia może żądać wnioskodawca, jest kwota 10 000 zł przeznaczona na pokrycie jej wkładu jako wspólniczki spółki cywilnej.

Nie są natomiast majątkiem wspólnym dochody ze spółki, zgodnie bowiem z art. 33 pkt 3 krio, do majątku osobistego każdego z małżonków należą prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom. Takimi przepisami są art. 860 i następne kc, normujące spółkę cywilną. Prawem wspólnika należącym do majątku osobistego jest m. in. prawo do udziału w zysku. Jedynie wierzytelność z tytułu pokrycia wkładu jednego z małżonków w spółce cywilnej ze środków należących do majątku wspólnego podlega rozliczeniu na podstawie art. 45 k.r.o., stosowanego w drodze analogii (por. uchwała SN z 15.09.2004 r., III CZP 46/04, postanowienie SN z 16.04.2008 r., V CSK 548/07).

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą ponadto przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił (art. 33 pkt 2 krio). W związku z tym nieruchomość w M. otrzymana przez uczestniczkę od jej rodziców tytułem darowizny należy do jej majątku osobistego. Z treści umowy nie wynika, aby darczyńcy zastrzegli, że przedmiot darowizny ma wejść do majątku wspólnego małżonków. Ponadto wbrew sugestiom wnioskodawcy, umowy wyraźnie oznaczonej jako darowizna nie można utożsamiać z umową przekazania gospodarstwa rolnego następcy.

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą także przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (art. 33 pkt 6 krio). Wnioskodawca podnosił, że z kwoty 10 000 zł wniesionej do spółki kwota 7000 zł pochodziła z likwidacji jego polisy będącej majątkiem odrębnym, ale takiego twierdzenia nie udowodnił.

Zasadne na gruncie art. 45 § 1 i 2 krio jest żądnie wnioskodawcy zwrotu połowy nakładów poczynionych po ustaniu wspólności z jego majątku osobistego na utrzymanie działki w P. , udowodnione do kwoty 278.72 zł fakturami i decyzjami o wysokości podatku.

Nie zasługuje natomiast na uwzględnienie żądanie wnioskodawcy rozliczenia kwoty mającej mu przypadać jako wynagrodzenia za korzystanie przez uczestniczkę z nieruchomości przy ul. (...) (gdzie małżonkowie mieszkali z dziećmi) w okresie po ustaniu wspólności do czasu wyprowadzenia się uczestniczki w dniu 20-12-2008 r. Z logicznych i zgodnych z doświadczeniem życiowym zeznań uczestniczki wynika bowiem, że w czasie wspólnego zamieszkiwania w domu przy ul. (...) w okresie po ustaniu wspólności małżonkowie uzgodnili, kto jakie koszty pokrywa i w ten sposób każde z nich uczestniczyło w regulowaniu bieżących opłat i wydatków na utrzymanie. Trzeba tez wskazać, że pomimo istnienia rozdzielności małżonkowie wraz z dziećmi tworzyli w tym okresie rodzinę, i każdy powinien według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 27 krio). Zatem w przypadku wnioskodawcy zaspokajanie potrzeb rodziny polegało m. in. na udostępnieniu mieszkania będącego jego własnością.

Strony były zgodne co sposobu podziału nieruchomości w P.-L., w związku z czym w tym zakresie orzeczono zgodnie z ich wnioskiem, przyznając omawianą nieruchomość na wyłączną własność uczestniczki, co zostało uwzględnione w rozliczeniach przedstawionych dalej.

Działkę w P. każda ze stron chciała dla siebie. Ponieważ możliwe było dokonanie jej podziału fizycznego poprzez wyodrębnienie działek (...), to zniesienie współwłasności nastąpiło tym zakresie przez podział fizyczny zgodnie z zasadą pierwszeństwa podziału w naturze. Na wypadek podziału działki (...) strony uzgodniły, że wnioskodawcy ma przypaść działka oznaczona w projekcie podziału jako (...), a uczestniczce – (...).

Również podział fizyczny miał zastosowanie przy podziale akcji (...) pomiędzy wnioskodawcę i uczestniczkę postępowania po ½ ilości akcji dla każdego z nich.

Z kolei inne aktywa przyznano tym stronom, które je posiadały (dla których były one zaewidencjonowane) z uwagi na to, że inna może być wartość niektórych z nich w porównaniu z chwilą ustania wspólności oraz dla uniknięcia trudności w realizacji ewentualnego podziału fizycznego. Dla wyrównania wartości otrzymanych aktywów z wartością udziału w majątku wspólnym zasądzono spłatę na rzecz uczestniczki w kwocie 4886,49 zł. Kwota ta wynika z następującego wyliczenia.

Wartość składników majątku wspólnego do podziału wynosi łącznie 230 152,68 zł plus wyodrębnione dwie działki w P. o równych wartościach oraz akcje (...). Udziały stron są równe, wobec czego każda powinna otrzymać aktywa o wartości połowy powyższej kwoty (115 076,34 zł). Wartość składników przyznanych wnioskodawcy wynosi 119 962,83 zł plus działka w P. oraz połowa ilości akcji (...), a uczestniczce – 110 189,85 zł plus działka w P. oraz połowa akcji (...).

Wnioskodawca otrzymuje w takiej sytuacji składniki o wartości wyższej o 9772,98 zł od wartości składników otrzymanych przez uczestniczkę. Dla wyrównania wartości otrzymanych aktywów z wartością udziałów powinien zapłacić uczestniczce połowę tej nadwyżki, tj. 4886,49 zł.

Termin płatność Sąd ustalił na podstawie art. 212 § 3 k.c. Zdaniem Sądu wnioskodawca prowadząc postępowanie podziałowe od 2012 r. powinien był od długiego już czasu liczyć się z ewentualnym obowiązkiem spłaty. Ustalony termin 3 miesięcy powinien być wobec powyższego wystarczający do zorganizowania pieniędzy na dokonanie spłaty, a jednocześnie słuszny interes uczestniczki nie zostanie w ten sposób naruszony.

O odsetkach na wypadek opóźnienia Sąd orzekł na podstawie art. 212 § 3 i 481 § 1 kc,

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 kpc.

Apelacje od powyższego rozstrzygnięcia złożył wnioskodawca za pośrednictwem swojego pełnomocnika.

Zaskarżył postanowienie w części dotyczącej:

- składu majątku wspólnego w zakresie nieruchomości i wierzytelności wnioskodawcy względem uczestniczki z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawcy,

- wartości nakładów na nieruchomość wnioskodawcy przy ulicy (...) w B.,

- nakładów na (...) w S. i braku rozliczenia dochodów jakie uzyskała uczestniczka w zamian za wniesione przez nią nakłady z majątku wspólnego,

- dokonania podziału w naturze nieruchomości położonej w P.,

- podziału środków pochodzących z akcji pracowniczych wnioskodawcy T. Z. (1).

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

- błędne ustalenie składu majątku wspólnego poprzez nieuwzględnienie otrzymanych przez uczestniczkę w drodze darowizny dwóch działek rolnych o nr (...)w M. gmina M. o łącznej powierzchni (...) ha,

- nieuwzględnienie zgłoszonego przez wnioskodawcę żądania zasądzenia od uczestniczki na jego rzecz odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowiącej własność

T. Z. (1) położonej w B. przy ulicy (...) za okres 28 miesięcy,

- błędne ustalenia w zakresie dokonanych przez strony z majątku wspólnego nakładów na majątek odrębny wnioskodawcy tj. nieruchomość położoną w B. przy ulicy (...),

- błędne ustalenia w zakresie nakładów z majątku wspólnego i z majątku osobistego wnioskodawcy na urządzenie i wyposażenie (...) w S. oraz nie rozliczenie zysków z prowadzonej przez uczestniczkę (...) pochodzących z zainwestowania w/w środków,

- dokonanie podziału w naturze nieruchomości w P. mimo braku zgody na dokonanie podziału ze strony wnioskodawcy,

- dokonanie podziału środków zgromadzonych przez wnioskodawcę pochodzących z zakupu akcji pracowniczych, mimo, iż stanowią one pakiet zabezpieczający w przyszłości stabilną sytuację finansową wnioskodawcy po jego przejściu na emeryturę.

Powołując się na powyższe zarzuty skarżący wnosił o:

1. zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez przyznanie wnioskodawcy T. Z. (1):

- całej nieruchomości położonej w P. stanowiącej obecnie działki o nr (...) o powierzchni (...)ha.

- zgromadzonych przez niego środków pochodzących z zakupu akcji pracowniczych,

- nakładów z majątku wspólnego na nieruchomość położoną w B. przy ulicy (...),

oraz zasądzenie na jego rzecz od uczestniczki J. Z.:

- spłaty w wysokości 40.000 złotych tytułem wyrównania jego udziału w majątku wspólnym,

- kwoty 20.000 złotych tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie przez uczestniczkę z nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...),

natomiast J. Z. przyznanie pozostałych składników majątku wspólnego,

ewentualnie wnosił o:

2. uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił:

Płot rozdzielający nieruchomość wnioskodawcy z działką M. R. wybudowany został za środki pochodzące od M. R. przy czym wnioskodawca pomagał jedynie fizycznie przy jego budowie. Wartość tego nakładu to kwota 2.519,10 zł. Robocizna wnioskodawcy przy utwardzaniu terenu była warta 684,20 zł

Dowód: - zeznania wnioskodawcy T. Z. k.693 w zw. z k. 73

- zeznania świadka M. R. k. 148-149

- opinia biegłego Z. K. (1) k. 276 i nast.

- opinia uzupełniająca biegłego Z. K. k. 345-349

Wartość udziału w spółce cywilnej uczestniczki na dzień ustanowienia rozdzielności majątkowej wyniosła 18.224,63 zł.

Dowód: - obliczenie udziału uczestniczki k. 177-178

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy częściowo jest zasadna.

Sąd Okręgowy co do zasady podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i przyjmuje je za własne czyniąc je podstawą swojego rozstrzygnięcia oczywiście z uwzględnieniem korekty tych ustaleń w zakresie środków na budowę ogrodzenia od strony sąsiada które nie pochodziły z majątku wspólnego oraz po uzupełnieniu tych ustaleń co do wartości udziału uczestniczki w spółce cywilnej na dzień ustania wspólności między stronami.

Skarżący w apelacji co prawda wprost nie wskazuje na naruszenie art. 233 k.p.c. niemniej jednak zarzuca szereg błędnych ustaleń faktycznych podkreślając, iż Sąd dokonał tych ustaleń niewłaściwie i z pogwałceniem zebranego materiału dowodowego.

Taka konstrukcja apelacji której argumentacja na dodatek została rozwinięta w piśmie wnioskodawcy załączonym do apelacji obliguje Sąd Okręgowy do odniesienia się do każdego z zarzutów wskazujących na konkretne błędne ustalenia.

Przechodząc zatem do szczegółowych rozważań w tym zakresie należy przypomnieć, iż obowiązkiem Sądu w postępowaniu o podział majątku wspólnego jest ustalenie składu i majątku podlegającego podziałowi. Ustaleń w tym zakresie Sąd dokonuje z urzędu.

Skarżący zarzuca Sądowi Rejonowemu, iż ten błędnie ustalił skład majątku wspólnego poprzez nieuwzględnienie otrzymanych przez uczestniczkę w drodze darowizny od swoich rodziców działek rolnych położonych w M..

Bezspornym jest, że nieruchomości te zostały przekazane uczestniczce w drodze darowizny. Zgodnie z art. 33 pkt 2 krio przedmioty majątkowe nabyte w drodze darowizny wchodzą w skład majątku osobistego obdarowanego chyba, że darczyńca postanowił inaczej. Analiza umowy darowizny w żaden sposób nie wskazuje aby wolą darczyńców było przekazanie nieruchomości do majątku wspólnego. Przekazujący gospodarstwo rolne mieli pełną swobodę co do sposobu w jaki to uczynią czy nastąpi to na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego na następcę w trybie ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tj. Dz.U. z 2017r. poz.2336 ) czy też w drodze cywilnoprawnej umowy darowizny. Oba te sposoby są dopuszczalne i bez znaczenia pozostaje fakt, iż rodzice uczestniczki po przekazaniu gospodarstwa otrzymali emerytury rolnicze. Wątpliwości skarżącego wiążą się zapewne z tym, iż gdyby do przekazania doszło na zasadzie umowy z następcą to nieruchomości te weszłyby do majątku wspólnego. Istnieje bowiem bogate orzecznictwo zarówno sądów powszechnych jak i Sądu Najwyższego dotyczące tej problematyki. Niemniej jednak okoliczności te dla niniejszej sprawy są całkowicie obojętne, a to z tego powodu, iż rodzice uczestniczki przekazali jej nieruchomości rolne w drodze darowizny co determinuje fakt wejścia tych nieruchomości do majątku osobistego uczestniczki.

Sąd Okręgowy w pełni podziela także stanowisko Sądu I instancji co do braku podstaw do zasądzenia na rzecz wnioskodawcy odszkodowania za korzystanie przez uczestniczkę z nieruchomości wnioskodawcy przez okres 28 miesięcy tj. od ustanowienia rozdzielności majątkowej do czasu wyprowadzki uczestniczki. W tym okresie czasu uczestniczka zamieszkiwała wraz z dziećmi stron na posesji wnioskodawcy przy ul. (...) w B., a sam wnioskodawca nie płacił alimentów. Pomimo, że strony pozostawały wtedy w rozdzielności majątkowej to jednak w dalszym ciągu pozostawały w związku małżeńskim i tworzyły rodzinę. Nie można zatem mówić o bezumownym korzystaniu z nieruchomości przez uczestniczkę i jej dzieci albowiem podstawy do zamieszkiwania przez uczestniczkę należy poszukiwać w swoistym stosunku prawno - rodzinnym o charakterze quazi- alimentacyjnym. Wnioskodawca zapewniając mieszkanie w pewnym sensie realizował swój obowiązek alimentacyjny wobec rodziny. Nie może zatem obecnie dochodzić w związku z tym odszkodowania za rzekome bezumowne korzystanie z jego nieruchomości w tym okresie.

Jako częściowo zasadny należy potraktować zarzut błędnego ustalenia w zakresie dokonanych nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny wnioskodawcy tj. nieruchomość przy ul. (...) w B.. Nie można bowiem zaakceptować stanowiska Sądu Rejonowego który nie dał wiary obcej osobie jaką był sąsiad wnioskodawcy. M. R. przesłuchany jako świadek co do okoliczności, iż to on wykonał za własne środki płot rozdzielający nieruchomości potwierdził te okoliczności. Ocena Sądu Rejonowego wskazująca na rzekome wykreowanie wersji na potrzeby postępowania jest zupełnie dowolna i nie poparta przekonującą argumentacją, a w zasadzie nie zawiera żadnej argumentacji. Świadek R. nie był w żaden sposób zaangażowany w spór między stronami, jako osoba obca i postronna pod rygorem odpowiedzialności karnej zeznał, iż płot był budowany z jego własnych środków. W takiej sytuacji brak było podstaw do odmowy wiarygodności zeznaniom tego świadka. Przyjęcie zatem przez Sąd płotu jako nakładu z majątku wspólnego na majątek odrębny wnioskodawcy nie znajduje podstaw prawnych w związku z tym należało dokonać odpowiedniej korekty zmniejszając wartość nakładów o kwotę 2.519,10 zł z tego tytułu. Podobnie jeżeli chodzi o nakład związany z utwardzeniem terenu to w tym zakresie wyliczony nakład należy pomniejszyć o koszty robocizny wykonywanej przez wnioskodawcę określone przez biegłego na kwotę 684,20 zł. Była to bowiem osobista praca wykonana przez wnioskodawcę na własnej nieruchomości. Reasumując nakłady wyliczone przez biegłego na kwotę 59.836 zł należało obniżyć do kwoty 56.632,70 zł. Pozostałe zarzuty wnioskodawcy skierowane do opinii biegłego nie znajdują jakiegokolwiek uzasadnienia. Biegły w sposób wyczerpujący odpowiedział na zastrzeżenia wnioskodawcy kierowane w stosunku do opinii na etapie postępowania przed Sądem I instancji. Obecne zastrzeżenia są w istocie powieleniem tamtych zastrzeżeń i stanowią nieuprawnioną polemikę z prawidłowymi wnioskami opinii która nie została skutecznie podważona.

Błędnie zostało także dokonane rozliczenie wkładu w spółce cywilnej prowadzonej przez uczestniczkę i jej koleżankę. Sąd bowiem rozliczył nominalnie wartość wkładu nie uwzględniając przy tym faktu, iż kredyt który zaciągnęły strony w czasie trwania wspólności majątkowej został w części spłacony w czasie trwania wspólności ale środki z tego kredytu zostały w istocie zainwestowane w spółkę cywilną której udziałowcem była uczestniczka. W takiej sytuacji rozliczenie nominalnej wartości samego wkładu obarczone jest poważnym błędem i nie uwzględnia nakładu w postaci częściowo spłaconego w czasie trwania wspólności kredytu frankowego włożonego w działalność gospodarczą prowadzoną na własny rachunek przez uczestniczkę.

Przyjmuje się, że rozliczenie w postępowaniu o podział majątku wspólnego nakładu dokonanego z majątku wspólnego na wkład jednego z małżonków do spółki cywilnej następuje przy ustaleniu jego wartości na podstawie określenia fikcyjnego udziału, jaki przysługiwałby małżonkowi - wspólnikowi spółki, gdyby z niej wystąpił w chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, oraz jego wartości z chwili orzekania. (por. postanowienie SN z dnia 17 czerwca 2010r. III CSK 274/09, baza Legalis) W aktach sprawy /k.177-178/ znajduje się wycena wartości udziału uczestniczki w spółce na dzień ustania wspólności, nie była zakwestionowana w postępowaniu przed Sądem Rejonowym a zatem należy przyjąć, iż jest miarodajna. Jako nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki należy przyjąć jej prawa udziałowe które przysługiwałyby jej gdyby wystąpiła ze spółki w chwili ustania wspólności majątkowej wg stanu na dzień ustania wspólności oraz wg cen z chwili orzekania.

Jak wynika z zawartego na k.177-178 wyliczenia udział należny uczestniczce w końcu sierpnia 2006r. wynosił 18.224,63 zł. Udział ten należało zwaloryzować w oparciu o zmianę siły nabywczej pieniądza. Najbardziej racjonalnym jak się wydaje będzie odniesienie do średniego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. W III kwartale 2006r. wynagrodzenie to wyniosło 2.628 zł, udział uczestniczki stanowił zatem 6,93 średniego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw.

Średnie wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2018r. wynosiło 5.071 zł. Na dzień orzekania wartość zwaloryzowanego nakładu wynosi zatem 35.142 zł. I taką to kwotę należało uwzględnić w ramach wzajemnych rozliczeń związanych ze spółką cywilną uczestniczki. Powyższe uwzględnia zarówno wkład gotówkowy jak i kredyt frankowy w części spłacony w czasie trwania wspólności który został przeznaczony na spółkę cywilną.

Brak natomiast jakichkolwiek podstaw do rozliczenia zysków z prowadzonej przez uczestniczkę działalności gospodarczej jak chce tego wnioskodawca. Prawa udziałowe wspólnika należą do majątku osobistego uczestniczki brak zatem podstaw do jakichkolwiek rozliczeń w tym zakresie w czasie trwania rozdzielności majątkowej między stronami. Uregulowanie z art. 31 § 2 pkt 2 krio obejmuje bowiem swoim zakresem jedynie dochody z majątku osobistego ale uzyskiwane w czasie trwania wspólności a nie jak oczekuje tego skarżący po ustanowieniu rozdzielności majątkowej gdy uczestniczka pracowała już niejako na własny rachunek.

Odnosząc się natomiast do zarzutu błędnego podziału w naturze nieruchomości w P. i akcji pracowniczych wnioskodawcy to wskazać należy, iż przepisy kodeksu cywilnego stosowane poprzez art. 46 krio oraz art. 1035 k.c. preferują podział fizyczny rzeczy wspólnej (por. art. 211 k.c.). Podział w naturze jest rozważany w pierwszej kolejności, tak też uczynił Sąd Rejonowy. Zresztą z zapisu w protokole rozprawy z dnia 19 czerwca 2018r. k.693 wynika, iż strony na wypadek gdyby doszło do fizycznego podziału nieruchomości w P. to wskazały działki które chcieliby mieć przyznane na własność. Sąd orzekł zgodnie z tą ewentualną sugestią.

Brak także podstaw do zakwestionowania podziału w naturze akcji pracowniczych wnioskodawcy. Zostały one nabyte w czasie trwania wspólności i w całości wchodzą w skład majątku wspólnego, nie ma przy tym znaczenia okoliczność, iż ich liczba uzależniona była od stażu pracy który w części obejmował okres sprzed zawarcia związku małżeńskiego.

Wartość składników majątkowych do podziału bez akcji pracowniczych podzielonych po połowie wynosi zatem 282.091,39 zł . Udziały stron są równe a zatem każda ze stron winna otrzymać aktywa warte połowę w/w kwoty tj. 141.045,70 zł. Wartość składników przyznanych uczestniczce wynosi 150.331,85 zł natomiast wnioskodawcy przyznano składniki o wartości 131.759,53 zł. Uczestniczka otrzymuje w wyniku podziału składniki o wartości o 18.572,32 zł wyższej niż składniki przyznane wnioskodawcy. W ramach dopłaty winna zatem zwrócić wnioskodawcy tytułem wyrównania udziałów połowę tej kwoty czyli kwotę 9.286,15 zł.

Reasumując apelacja w części okazała się zasadna co prowadziło do odpowiedniej korekty zarówno w zakresie wierzytelności z tytułu nakładów określonej w pkt I.1 jak i nadania nowego brzmienia pkt I.14 co w konsekwencji prowadziło do ustalenia dopłaty od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy tytułem wyrównania udziałów w kwocie 9.286,15 zł oraz na nowo ustalenia wartości przedmiotu działu o czym orzeczono na podstawie art. 386§ 1 k.p.c. w zw. z art. 13§ 2 k.p.c.

Dalej idącą apelację wnioskodawcy należało oddalić jako nieuzasadnioną, a to na podstawie art. 385 k.p.c. z przytoczonych powyżej powodów.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono na podstawie art. 520§ 1 k.p.c. ustalając, iż każdy z uczestników ponosi koszty związane z własnym udziałem w sprawie.

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSO Paweł Hochman SSO Dariusz Mizera