Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 4 grudnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSA w SO Grzegorz Ślęzak
Sędziowie:	SSO Dariusz Mizera SSO Beata Grochulska (spr.)
Protokolant:	st. sekr. sąd. Anna Owczarska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 listopada 2017 roku

sprawy z wniosku M. M. (1)

z udziałem B. J.

o zasiedzenie własności nieruchomości

na skutek apelacji wnioskodawcy M. M. (1)

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 22 grudnia 2014 roku, sygn. akt I Ns 469/14

postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Tryb. pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za instancję odwoławczą.

Grzegorz Ślęzak

Dariusz Mizera Beata Grochulska

Sygn. akt II Ca 736/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 22 grudnia 2014 r. Sad Rejonowy w Piotrkowie Tryb. oddalił wniosek K. S. w sprawie z udziałem B. J. o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości oraz ustalił, że każdy uczestnik postępowania ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego.

(...) będąca przedmiotem postępowania położona jest w miejscowości G., gminie G.. Składa się z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami (...) oraz (...) o łącznej powierzchni (...) ha. Dla nieruchomości tej w VI Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. założona jest księga wieczysta Kw nr (...), w której jako właścicielka wpisana jest uczestniczka postępowania B. J..

W 1926 roku J. S., teść wnioskodawczyni wybudował w G. budynek mieszkalny, posadowiony obecnie na działkach oznaczonych numerami (...).

Aktem notarialnym z dnia 22 stycznia 1930 r. J. S. nabył wraz ze S. S. (1) (łącznie w 1/2 części) oraz S. i J. małżonkami R. (w 1/2 części) prawo walności nieruchomości — osady włościańskiej położonej we wsi G.. W jej skład wchodziły działki oznaczone później w ewidencji gruntów numerami (...), (...) oraz (...).

Z kolei aktem notarialnym z dnia 11 lutego 1959 r. S. R. nabył dla J. R. udział w nieruchomości wynoszący 1/4 części.

W wyniku dokonanych czynności własność działki (...) nabył J. S., działki numer (...) S. S. (1), zaś działki o numerze (...) S. i J. małżonkowie R..

Natomiast w 1967 roku zawarta została nieformalna umowa sprzedaży na mocy której S. i J. małżonkowie R. sprzedali S. S. (1) część należącej do nich nieruchomości. Był to grunt który S. S. (1) dzierżawił od 1930 r.

W 1974 r. wydane zostały na przedmiotowe nieruchomości dwa akty własności ziemi.

Akt własności ziemi numer (...) wydany został w dniu 15 listopada 1974 r. przez Naczelnika (...) w P. na rzecz J. i T. małżonków O. i obejmował działki oznaczone numerami (...).

Z kolei akt własności ziemi numer(...) wydany został w dniu 15 listopada 1974 r. przez Naczelnika (...) w P. na rzecz I. i K. małżonków S. i obejmował działkę oznaczoną numerem (...).

W dniu 16 lipca 1997 r. działki oznaczone numerami (...) przeszły na własność J. O., który równocześnie przekazał na rzecz brata uczestniczki postępowania

J. D. działki o numerach (...) (powstałą w wyniku podziału działki (...)) oraz (...) (powstałą w wyniku podziału działki (...)).

Przedmiotowe grunty uległy dalszym podziałom - działka (...) na działki o numerach (...), zaś działka o numerze (...) na działki o numerach (...).

Aktem notarialnym z dnia 28 lutego 2008 r. J. D. podarował wnioskodawczym (swoje siostrze) działki o numerach (...). Dwa lata później aktem notarialnym z dnia 26 listopada 2010 r. J. D. darował wnioskodawczym B. J. dwie kolejne działki o numerach (...).

W sierpniu 1980 r. T. O. wyraziła zgodę na korzystanie przez swojego kuzyna S. D. z części placu siedliskowego i górki - obecnie są to działki oznaczone numerami (...).

W. zawarła związek małżeński z I. S. (synem J. S. i A. S. (1) z domu C.) w 1961 r.

Po zawarciu związku małżeńskiego zamieszkali w budynku mieszkalnym wybudowanym przez J. S..

I. S. zmarł w dniu (...) r.

A. S. (2) - teściowa wnioskodawczym zmarła w dniu(...) r. Wnioskodawczyni na przedmiotowej nieruchomości zamieszkiwała jedynie przez okres około dwóch lat, po czym w 1964 r. przeprowadziła się do P., gdzie zamieszkała na stale

Na nieruchomości tej w latach pięćdziesiątych zamieszkiwały także inne osoby - S. D., matka uczestniczki postępowania oraz M. S..

Nieruchomość na którą K. i I. małżonkowie S. otrzymali stosowny akt własności ziemi oddali w dzierżawę małżonkom K..

Właściciele działki (...) z uwagi na panujące zgodne stosunki rodzinne nie występowali przeciwko wnioskodawczyni i jej rodzinie z żadnymi roszczeniami (np. o wydanie nieruchomości, o odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z gruntu).

Na działce numer (...) czynione były różnego rodzaju nasadzenia, przede wszystkim przez barat uczestniczki postępowania. W latach siedemdziesiątych na działce tej stworzył tzw. skalniak, sadził też drzewa owocowe - śliwki oraz modrzewie.

Na działce (...) ojciec J. D. postawił domek dla królików związku z prowadzoną działalnością. Było to na początku lat osiemdziesiątych.

Nasadzenia i budowa dokonane zostały za zgodą i wiedzą małżonków O..

Część ziemi nazywana „górką” należała do rodziny O. i R.. O. na części ziemi wypasali własne zwierzęta, zaś część udostępnili rodzinie uczestniczki postępowania.

Rodzina O. pozwalała także wnioskodawczyni przejeżdżać przez część należących do nich gruntów, aby mieli łatwiejszy dojazd do swojej nieruchomości. Tak było do lat osiemdziesiątych gdy pomiędzy nimi powstał konflikt o wydzierżawiane grunty.

W latach osiemdziesiątych remontowany był budynek mieszkalny na działce (...). Malowanie robił J. D.. On również w połowic lat siedemdziesiątych zasypał i zabetonował piwnicę w budynku mieszkalnym z uwagi na spróchniała i walącą się podłogę.

Z budynku korzystali wszyscy członkowie obu rodzin, każdy miał do niego swobodny dostęp, wszyscy składali się na opłaty z tytułu zużytej energii elektrycznej.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, przedstawione przez strony toczącego się postępowania.

Sąd Rejonowy zważył, iż wniosek o stwierdzenie zasiedzenia złożony przez pełnomocnika wnioskodawczyni K. S. w ocenie Sądu nie jest uzasadniony.

Zgodnie z aktualnie obowiązującą treścią art. 172 k.c. posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Natomiast po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Przedmiotowy przepis w powyższym brzmieniu obowiązuje od dnia 01 października 1990 r. W okresie od dnia 01 stycznia 1965 r. (chwila wejścia w życie kodeksu cywilnego) do dnia 01 października 1990 r. terminy zasiedzenia przewidziane przez ustawodawcę były krótsze i wynosiły odpowiednio 10 lat (posiadanie w dobrej wierze) i 20 lat (posiadania w złej wierze).

Nabycie własności w drodze zasiedzenia uzależnione jest od spełniania kumulatywnego dwóch przesłanek - władania nieruchomością jako posiadacz samoistny oraz upływ określonego terminu zasiedzenia.

Posiadanie nieruchomości ma charakter posiadania samoistnego, jeżeli posiadacz włada rzeczą jak właściciel, co oznacza iż wykonuje faktycznie uprawnienia składające się na treść prawa własności.

Odnosząc powyższe do niniejszej sprawy podzielić należy argumenty pełnomocnika uczestniczki postępowania, iż nie zostały spełnione przesłanki o których mowa w powołanym przepisie.

Z zenan przesłuchanych w sprawie świadków wynika, iż przedmiotowe gruntu należały rodziny O., która otrzymała na nie stosowny akt własności ziemi. Zdaniem Sądu gdyby były jakiekolwiek wątpliwości co do posiadania przez nich gruntów w latach sześćdziesiątych czy siedemdziesiątych niewątpliwie wnioskodawczyni i jej rodzina podniosłaby stosowne zarzuty, ubiegłaby się o prawo walności tych działek, tym bardziej jeśli zauważy się że w tym czasie oni również otrzymali stosowny tytuł własności na działkę (...), położona przecież po sąsiedzku. Z poczynionych w sprawie ustaleń nie wynika, aby kiedykolwiek osoby te wyzbywały się posiadania gruntu na rzecz rodziny wnioskodawczyni. Przesłuchani w sprawie świadkowie tj. J. D., T. O., S. S. (1), A. G., J. O. czy też R. J. jednoznacznie stwierdzili, że to rodzina O. o wszystkim decydowała, wyrażała zgodę na korzystanie z gruntu przez inne osoby, na czynienie przez nich nasadzeń czy budowę budynków.

Wnioskodawczyni wskazuje, iż weszła w posiadanie spornych działek o numerach (...) w 1961 r. z chwilą zawarcia związku małżeńskiego, ale nie przedstawia na tę okoliczność żadnych przekonywujących dowodów. Przecież do 1966 r. żyła jeszcze jej teściowa A. S. (2) i Sąd nie znajduje argumentów które przekonałyby go, że zrezygnowała ona z tych gruntów na rzecz wnioskodawczyni i jej męża. Ponadto zauważyć, że wnioskodawczyni na przedmiotowej nieruchomości zamieszkiwała jedynie przez okres dwóch lat, po czym w 1964 r. przeprowadziła się do P., gdzie zamieszkała na stale i nie wskazane zostało w jaki sposób miała dalej samoistnie z tych konkretnych działek korzystać.

W tej sytuacji, mając na uwadze całokształt powyższych okoliczności w tym zakresie Sąd na podstawie art. 172 k.c. orzekł jak w punkcie pierwszym postanowienia.

O kosztach postępowania w przedmiotowej sprawie (punkt drugi postanowienia) Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł pełnomocnik wnioskodawczyni w części oddalającej wniosek (punkt 1 rozstrzygnięcia).

Zarzucając mu:

1. naruszenie przepisów postępowania, a to:

a. art. 227 k.p.c. w zw. z art. 292 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z oględzin nieruchomości będącej przedmiotem wniosku o nabycie prawa własności przez zasiedzenie, w sytuacji gdy ów dowód jest niezbędny celem zbadania położenia działek numer (...), zwłaszcza że świadkowie zeznający w sprawie posługiwali się jedynie opisowymi stwierdzeniami, nie mającymi odzwierciedlenia w złożonych dokumentach tj. mapie geodezyjnej, co nie pozwoliło na precyzyjne ustalenie, które z części nieruchomości były i są w samoistnym posiadaniu wnioskodawczyni;

b. art. 244 k.p.c w zw. z art. 233 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez oparcie rozstrzygnięcia m.in. na zaświadczeniu z Urzędu (...)z dnia 20 maja 2014 roku o obciążeniu opłatami za meliorację i wyciągniecie z tego dokumentu wniosku, że opłat w tym zakresie dokonywali małżonkowie O., w sytuacji gdy dokument ten nie określa numeracji działek, a także poprzez pominięcie przeprowadzenia dowodu z dokumentów załączonych do wniosku, z których wynika, że to wnioskodawczyni ponosiła ciężary związane z opłatami za nieruchomość stanowiącą przedmiot niniejszego postępowania, a nadto wyciągnięcie wniosków przemawiających za oddaleniem wniosku z dokumentów w postaci aktów własności ziemi z 1974 roku, w sytuacji gdy dokumenty te stwierdzają jedynie prawo własności, a nie rzeczywiste posiadania nieruchomości;

c. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów z zeznań świadków tj. pominięcie zeznań tych wszystkich świadków, którzy wskazywali, że samoistnym posiadaczem działek o numerach (...) była wnioskodawczyni, która posiadała klucze do nieruchomości, uprawiała warzywa, zajmowała się nieruchomością, a także sprzeczny z materiałem dowodowym wniosek, że K. S. nie wykazała, że po przeprowadzeniu się do P. samoistnie posiadała nieruchomość objętą wnioskiem, skoro z zeznań świadków wynika, że rodzeństwo męża uczestniczki - I. S. odpisało się od nieruchomości, a co za tym idzie korzystanie z niej przez rodzeństwo I. S. oraz ich rodziny miało charakter zależny - odbywało się za zgodą wnioskodawczyni, a wcześniej jej małżonka;

d. art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez zaniechanie przez Sąd wskazania w uzasadnieniu postanowienia dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, które powoduje utrudnioną kontrolę instancyjną zaskarżonego postanowienia, które to powyższe naruszenia miały istotny wpływ na wynik sprawy, bowiem doprowadziły do oddalenia wniosku o zasiedzenie, w sytuacji gdy prawidłowa i wszechstronna analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do przekonania, że wniosek o nabycie prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie jest uzasadniony.

2. naruszenie prawa materialnego, tj.:

a. art. 172 k.c. przez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że wnioskodawczym' posiadała samoistnie nieruchomość objętą wnioskiem od co najmniej 1961 roku, a niewątpliwie od 1966 roku, a zatem od dnia śmierci teściowej A. S. (2), a także poprzez zaniechanie ustalenia czy istniały przesłanki do uwzględnienia wniosku o nabycie nieruchomości w drodze zasiedzenia z punktu widzenia innego okresu samoistnego posiadania wymienionych nieruchomości przez wnioskodawczynię, aniżeli podany w treści złożonego wniosku;

b. art. 336 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na utożsamieniu prawa własności z posiadaniem samoistnym, w sytuacji gdy posiadanie samoistne nie wymaga aby posiadacz był równocześnie właścicielem rzeczy;

c. art. 339 k.c. w zw. z art. 6 k.c. przez ich niezastosowanie i przerzucenie ciężaru dowodu, że wnioskodawczyni władała nieruchomością samoistnie na wnioskodawczynię, w sytuacji gdy na wnioskodawczyni ciążył jedynie obowiązek wykazania faktu, że władała nieruchomością, co też w toku niniejszego postępowania niewątpliwie udowodniła;

3. sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na błędnym ustaleniu, że J. D. darował wnioskodawczyni (a swojej siostrze) działki o numerach (...).

Apelująca wnosiła o przeprowadzenie dowodu z oględzin nieruchomości będącej przedmiotem wniosku - na okoliczność wielkości posadowionego na niej budynku, stanu nieruchomości, warunków mieszkaniowych, samoistnego posiadania przez wnioskodawczynię przedmiotowej nieruchomości, którego to dowodu nie przeprowadził Sąd I instancji, a którego oddalenie przez ten Sąd nie podlegało odrębnemu zaskarżeniu.

Wskazując na powyższe apelująca wnosiła o:

1. zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie złożonego wniosku i stwierdzenie, że wnioskodawczyni K. S. i I. S. nabyli z dniem 1 stycznia 1985 roku do majątku wspólnego małżeńskiego przez zasiedzenie własność nieruchomości położonej w miejscowości G., gm. G. o powierzchni (...) ha, stanowiącej działki o numerach (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim, VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...); bądź uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim

2. zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych za obie instancje.

Uczestniczka B. J. wnosiła o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pełnomocnika wnioskodawczyni jest zasadna. Sąd Okręgowy podzielając większość zarzutów dotyczących naruszenia zarówno przepisów prawa materialnego jak i procesowego uznał iż Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy, co skutkuje koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Tryb.

W niniejszej sprawie odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów naruszenia prawa procesowego należy stwierdzić , że Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według swego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena sędziowska nie może mieć jednak charakteru dowolnego. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. przy uwzględnieniu treści art. 328 § 2 k.p.c., nakłada na sąd orzekający obowiązki: po pierwsze - wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, po drugie - uwzględnienia wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, po trzecie - skonkretyzowania okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności, po czwarte - wskazania jednoznacznego kryterium oraz argumentacji pozwalającej - wyższej instancji i skarżącemu - na weryfikację dokonanej oceny w przedmiocie uznania dowodu za wiarygodny bądź też jego zdyskwalifikowanie, po piąte - przytoczenia w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia dowodów, na których sąd się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności. Ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Ustalenia faktyczne dokonane na podstawie tak ocenionych dowodów nie mogą wykazywać błędów tak faktycznych, tzn. nie mogą być sprzeczne z treścią dowodów, jak i logicznych - błędności rozumowania i wnioskowania.Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według swego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena sędziowska nie może mieć jednak charakteru dowolnego. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. przy uwzględnieniu treści art. 328 § 2 k.p.c., nakłada na sąd orzekający obowiązki: po pierwsze - wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, po drugie - uwzględnienia wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, po trzecie - skonkretyzowania okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności, po czwarte - wskazania jednoznacznego kryterium oraz argumentacji pozwalającej - wyższej instancji i skarżącemu - na weryfikację dokonanej oceny w przedmiocie uznania dowodu za wiarygodny bądź też jego zdyskwalifikowanie, po piąte - przytoczenia w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia dowodów, na których sąd się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności. Ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Ustalenia faktyczne dokonane na podstawie tak ocenionych dowodów nie mogą wykazywać błędów tak faktycznych, tzn. nie mogą być sprzeczne z treścią dowodów, jak i logicznych - błędności rozumowania i wnioskowania. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według swego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena sędziowska nie może mieć jednak charakteru dowolnego. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. przy uwzględnieniu treści art. 328 § 2 k.p.c., nakłada na sąd orzekający obowiązki: po pierwsze - wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, po drugie - uwzględnienia wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, po trzecie - skonkretyzowania okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności, po czwarte - wskazania jednoznacznego kryterium oraz argumentacji pozwalającej - wyższej instancji i skarżącemu - na weryfikację dokonanej oceny w przedmiocie uznania dowodu za wiarygodny bądź też jego zdyskwalifikowanie, po piąte - przytoczenia w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia dowodów, na których sąd się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności. Ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Ustalenia faktyczne dokonane na podstawie tak ocenionych dowodów nie mogą wykazywać błędów tak faktycznych, tzn. nie mogą być sprzeczne z treścią dowodów, jak i logicznych - błędności rozumowania i wnioskowania.

W przedmiotowej sprawie uzasadnienie orzeczenia zostało sporządzone przez Sąd Rejonowy z naruszeniem norm artykułu 328 § 2k.p.c. i w zasadzie uchyla się kontroli in meritii.

Sąd pierwszej instancji nie wskazał bowiem jakim dowodom ( w szczególności w zakresie środków osobowych) nie dał wiary i z jakich przyczyn, pominął też część środków dowodowych w postaci dokumentów bez odniesienia się w ogóle do kwestii ich wiarygodności i ogólnie powołał się na zeznania grupy świadków jako podstawy ustaleń faktycznych w sprawie. Ocena zebranego materiału dowodowego ma więc charakter wybiórczy. Nadto należy też podnieść że wbrew ustaleniom Sądu zeznania wskazanych przez niego świadków, na których oparł swoje rozstrzygnięcie wskazują jednoznacznie, że poprzednicy prawni wnioskodawczyni posiadali nieprzerwanie budynek mieszkalny posadowiony w 1926 roku na dwóch sąsiednich działkach ich oraz poprzedników prawnych uczestników, a także użytkowali obszar działki – bliżej nie sprecyzowany wokół tego pomieszczenia. Sąd Rejonowy nie dokonał żadnych ustaleń faktycznych dotyczących zakresu tego posiadania w okresie objętym wnioskiem o zasiedzenie i mimo, że zeznania stron i świadków jak zauważono wcześniej nie dają podstaw do dokładnego sprecyzowania tego obszaru i oddalił zgłoszony przez wnioskodawczynie dowód z oględzin nieruchomości w terenie mający kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Już powyższe uchybienia artykułu 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. powodują że nie zostały wyjaśnione wszystkie okoliczności faktycznie istotne do rozstrzygnięcia i wymagane jest przeprowadzenie całości postępowania dowodowego w tej części, a uprzednio ustalony stan faktyczny pozostaje w sprzeczności z zebranym w toku postępowania w I instancji nawet niepełnym materiałem dowodowym.

Niezależnie od nieprawidłowości dotyczących ustalenia stanu faktycznego sprawy co jest kwestią niezbędną do prawidłowego zastosowania norm prawa materialnego- artykułu 172 k.c. i następnych należy też podnieść, że Sąd Rejonowy w swoich rozważaniach prawnych pominął zagadnienie dotyczące charakteru posiadania współwłaścicieli nieruchomości. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą podział quod ad usum nieruchomości przez współwłaścicieli ( a z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie ) przemawia za przyjęciem, że posiadanie fizycznie wydzielonych części nieruchomości ma charakter niesamoistny- zależny, rozpoczęcie więc ewentualnego biegu zasiedzenia nieruchomości spornej może rozpocząć się z datą uzyskania aktualnych właścicieli bądź ich poprzedników prawnych tytułów własności na wydzielone części działek ( w przedmiotowej sprawie np. aktu własności ziemi). Również ta kwestia nie była przedmiotem ustaleń Sądu pierwszej instancji dlatego też zasadnym to czyni zarzut naruszenia prawa materialnego artykułu 172 k.c. które Sąd Odwoławczy bierze pod uwagę z urzędu niezależnie od zarzutów apelacyjnych ( zresztą podniesionych w złożonym środku zaskarżenia).

Zgodnie z postanowieniem Sądu najwyższego-Izba Cywilny z dnia 8 marca 2017 roku wydanym w sprawie IV CZ 130/16

„Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas, gdy sąd pierwszej instancji nie odniósł się tego, co było przedmiotem sprawy bądź gdy zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony (uczestnika), niezasadnie uznając, że konieczność taka nie zachodzi ze względu na występowanie materialnoprawnych lub procesowych przesłanek, które unicestwiają zgłoszone roszczenie. Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi także w przypadku dokonania przez sąd pierwszej instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby poczynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej; w takiej sytuacji uzasadnione jest uchylenie orzeczenia ze względu na respektowanie uprawnień stron (uczestników) wynikających z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego”.

W świetle powyższych rozważań Sąd Okręgowy uznał, iż w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy i uchylił ją do ponownego rozpoznania pozostawiając Sądowi I instancji rozstrzygnięcie o kosztach procesu.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności winien przeprowadzić postępowanie w zakresie potwierdzenia prawidłowości kręgu uczestników w sprawie (w zakresie postanowień o nabyciu praw do spadku po I. S. i jego synu). Celem określenia charakteru posiadania spornych działek po dacie 04.11.1971 roku przez poprzedników prawnych wnioskodawczyni-K. i I. S. oraz rodzeństwa I. S. zasadnym będzie dopuszczenie dowodów z akt uwłaszczeniowych dotyczących pozostałej części nieruchomości, na którą małżonkowie S. uzyskali tytuły własności z uwagi na podnoszone przez świadków okoliczność składania oświadczeń przez rodzeństwo I. S. co do sposobu do korzystania z wspólnego budynku mieszkalnego w toku tego postępowania administracyjnego.

Niezbędnym dla rozstrzygnięcia sprawy jest ustalenie zakresu posiadania spornych działek (...) przez strony w szczególności budynku mieszkalnego i działki siedliskowej. Zasadnym w tej kwestii jest dopuszczenie dowodu z oględzin spornych nieruchomości (wnioskowanego przez M. M.) i ewentualnie sporządzenie przez biegłego geodetę w oparciu o powyższe oględziny mapy geodezyjnej zwłaszcza że w aktach spraw brak jest geodezyjnych map działek ( poza sytuacyjno – wysokościową ). Dopiero po takim uzupełnieniu postępowania dowodowego i rozpoznaniu ewentualnie innych wniosków dowodowych wskazanych przez strony w toku postępowania Sąd Rejonowy dokona oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w granicach artykułu 233 § 1 k.p.c. i zdecyduje o zastosowaniu norm wynikających z artykułu 172 k.c. – zaistnienia przesłanek do zasiedzenia całości bądź części nieruchomości co do charakteru posiadania, jego zakresu
i czasu trwania.

Z tych względów Sąd Okręgowy zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

SSA w SSO Jarosław Ślęzak SSO Beata Grochulska SSO Dariusz Mizera