Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 26 października 2023 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Paweł Hochman

Protokolant: Monika Zbrożek

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 października 2023 r.

sprawy z wniosku S. R., M. R. (1)

przy udziale (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wniesionej przez uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 21 listopada 2022 r. sygn. akt I Ns 673/15

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego w orzeczeniu kończącym postępowanie.

Paweł Hochman

Sygn. akt II Ca 718/23

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 21 listopada 2022 roku ( uzupełnionym postanowieniem z 30 czerwca 2023 r.) Sąd Rejonowy w Bełchatowie po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z wniosku S. R. i M. R. (1) z udziałem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. (Oddział Ł. Teren w Ł.) o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem:

1. ustanowił na nieruchomości położonej B. ul. (...) gmina B. województwo (...) oznaczonej numerem (...), o powierzchni (...) ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie Wydział Ksiąg Wieczystych urządzona jest księga wieczysta (...), stanowiąca własność S. i M. małżonków R. służebność przesyłu na rzecz (...) Spółką Akcyjna z siedzibą w L. (Oddział Ł. Teren w Ł.) o przebiegu wskazanym na mapie sporządzonej przez uprawnionego geodetę mgr inż. J. Z. przyjętej do zasobu geodezyjnego i kartograficznego w dniu 15 marca 2018 roku pod numerem ewidencyjnym (...) napięciu znamionowym (...) w postaci trzech przewodów roboczych (...) (...) mm2 w układzie trójkątnym wraz z częścią odgałęzienia do napowietrznej słupowej stacji transformatorowej, o osi symetrii odgałęzienia przedającego na odcinku 3m przebiegających nad granicą, zbudowanej na dwóch rozkraczonych ( nowych) słupach żelbetonowych typu (...) postanowionych na granicy przedmiotowej działki o długości (...) = 17 m o szerokości ( odstęp między dwoma dolnymi przewodami (...) 2 m oraz napowietrzna linia elektroenergetyczna niskiego napięcia znamionowego (...) o długości lnn=17 m i szerokości B. =1 m z prawem do korzystania z nieruchomości Obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania napraw, konserwacji, remontów z prawem wejścia na tą nieruchomość w celu dokonania tych czynności;

2. zasądził od uczestnika postępowania (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. (Oddział Ł. Teren w Ł.) solidarnie na rzecz wnioskodawców S. i M. małżonków R. kwotę 15.054,- zł tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczone od dnia 14 sierpnia 2015 roku do dnia zapłaty; 

3. zasądził od uczestnika postępowania (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. (Oddział Ł. Teren w Ł.) solidarnie na rzecz wnioskodawców S. i M. małżonków R. kwotę 2.040,- zł (dwa tysiące czterdzieści złotych tytułem częściowego zwrotu kosztów postępowania:

4. nakazał pobrać od uczestnika postępowania (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. (Oddział Ł. Teren w Ł.) na rzecz Skarbu Państwa ( Kasa Sądu Rejonowego w Bełchatowie kwotę 2.726,95 zł tytułem brakujące zaliczki na koszt opinii biegłego;

5. ustalił, że w pozostałym zakresie każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoi, udziałem w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

S. R. i M. R. (1) są współwłaścicielami działki oznaczonej numerem (...) położonej w S.. Dla przedmiotowej nieruchomości założona jest księga wieczysta. Małżonkowie R. kupili przedmiotową działkę w 1993 roku. Na przedmiotowej nieruchomości został wybudowany dom mieszkalny, jednakże na wybudowanie garażu pozwolenia nie otrzymali. Projekt linii wysokiego napięcia został sporządzony w latach 1990 a oddano go do użytku w 1992 roku. Od momentu powstania linii jego lokalizacja nie została zmieniona.

Protokół nr (...) dotyczył odbioru technicznego i przekazania do eksplantacji robót inwestycyjnych i po kapitalnym remoncie. Przedmiotowy protokół dotyczył stacji transformatorowej nr ekspl (...)położonej Osiedle (...).

Aktem notarialnym z dnia 12 lipca 1993 roku Zakład (...) w Ł. z siedzibą w Ł. dokonała przekształcenia na postawie ustawy z dnia 12 lipca 1993 roku Zakład (...) Spółka Akcyjna. Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2008 roku uczestnik postępowania zmienił nazwę na (...) Spółka Akcyjna.

Przez część działki oznaczonej numerem (...) stanowiąca własność wnioskodawców przebiega napowietrzna linia elektroenergetyczna o napięciu znamionowym (...) w postaci trzech przewodów roboczych typu (...) (...) mm2 w układzie trójkątnym wraz z częścią odgałęzienia do napowietrznej słupowej części transformatorowej. Oś symetrii odgałęzienie przebiega w zasadzie nad działką sąsiednią prócz 3 m przebiegających nad granicą na dwóch rozkraczonych (nowych) słupach żelbetonowych typu - (...) posadowionych na granicy przedmiotowej działki z działką sąsiednią o numerze ewidencyjnym (...) (dwa słupy stanowiące dwie z czterech nóg stacji posadowione są na działce wnioskodawców. Długość linii znajdującej się na działka wnioskodawców wynosi hn=17 m a szerokość (odstęp między dolnymi przewodami nad działką w normalnych warunkach atmosferycznych wynosi w granicach od 10-8 m. Nad przedmiotową nieruchomości przebiega również napowietrzna linii elektroenergetyczną niskiego o napięciu znamionowym (...) o długości hn=17 m o szerokości B.+1 m oddana do eksportacji w 1990 roku. Właściciel urządzeń elektroenergetycznych Zakład (...) będzie prowadził eksplorację zgodnie z przepisami normy (...) L. napowietrzne. Przepisy budowy - według której były projektowane i budowane wszystkie przedmiotowe urządzenie elektroenergetyczne. Oznacza to to również, że eksploatujący ww. urządzenie nie będzie korzystał z wydłużonego okresu oględzin. Po przeanalizowania materiału biegły określił pasy technologicznego oraz granice stref koniecznych do prawidłowego wykonywania przez uczestnika uprawnień wynikających z zastosowania służebności przesyłu. Po przeanalizowaniu materiału biegły określił, iż szerokość pasa linii średniego napięcia wynosi 7,2 m, po 3,6 m po każdej ze stron od osi linii. Powierzchnia pasa wynosi 122,4 m2.

Odgałęzienie od linii (...) do stancji transformatorowej wraz ze stacją wynosi 8,2 m2. Powierzchnia pasa technologicznego wyniosła P.. -135,3 m2. Średnia arytmetyczna wyniosła 3,4 m natomiast rzeczywista powierzchnia wyniosła 56,1 m2. Część powierzchni P..rz. znajduje się pod stacją transformatorową szerokość stacji przy ziemi wynosi 12 m2. Linia niskiego napięcia wynosi 3 m. Powierzchnia pasa technologicznego niskiego napięcia wynosi 45 m2. Usytuowanie stacji transformatorowej na granicy przedmiotowej działki z działką ewidencyjna (...) tuż przy ul. (...) wyznaczenie drogi dojazdowej jest bez przedmiotów. Ograniczenie władztwa wnioskodawców - właścicieli nieruchomości obciążone w obszarze pasa służebności przesyłu obciążone jest wieloma zakazami: wznoszenia budynków mieszkalnych i innych obiektów (w tym tymczasowych); zmiany ukształtowania i przeznaczenia terenu; prowadzenia działalności mogącej zagrozić trwałości lub prawidłowemu funkcjonowaniu urządzenia przemysłowego; dokonywania czynności mogących prowadzić do uszkodzenia lub zniszczenia urządzenia przemysłowego lub utrudniania dostępu do niego; zalesiania i utrzymania drzew, krzewów i innej roślinności o wysokości niezgodnej z przyjętą normą obraz obowiązującymi przepisami prawa; korzystania z pasa służebności przemysłu niezgodnie z obowiązujemy przepisami dotyczącymi linii elektroenergetycznych, ochrony zdrowia i życia ludzkiego, zagospodarowania przestrzennego oraz ochrony środowiska.

Ponadto właściciel wnioskodawca narażony jest na różne niebezpieczeństwa w tym porażeniem prądem elektrycznym w przypadku: zerwania przewodów lub jego dotknięcie lub uszkodzenie linii na skutek warunków atmosferycznego; przeskoku napięcia do elementu znajdującej się w pobliżu maszyny przedmiotów -przewodzących i ludzi oraz w przypadku uszkodzenia izolacji; negatywne skutki powodowane przez urządzenia elektroenergetyczne jak: pole elektromagnetyczne, hałas (szumy akustyczne) zakłócenia radioelektryczne. Nadto właściciel zobowiązany jest do umożliwienia wejścia przedsiębiorcy na jego grunt praktyczne w każdej chwili, o każdej porze dnia w przypadku groźby zniszczenia urządzenie elektroenergetycznego (w stanach awaryjnych) bądź zagrożenia zdrowi lub życia ludzkiego. Przy wyznaczaniu współczynnika współkorzystania nie można kierować się tylko niewielką w skali np. 1 roku liczbą wejść na działkę przez pracowników uczestnika. Strefa służebności przesyłu to obszar, który oparty jest o pas technologiczny, ograniczony od góry przewodami roboczymi linii elektroenergetycznej. Ograniczenia dla wnioskodawcy spowodowane ustanowieniem służebności przesyłu polegają na tym, że w pasie technologicznym nie można bez wiedzy właściciela urządzenie elektroenergetycznego uprawiać drzew, krzewów szczególnie wysokopiennych, wznosić wszelkiego rodzaju budynków i obiektów mogących utrudnią eksploatację urządzenia. Uprawa drzew wysokopiennych w pobliżu lub na skraju pasa technologicznego jest możliwa pod warunkiem, że gałęzie będą cykliczne przycinane, aby ich odległości od przewodów roboczych linie nie była mniejsza niż od 2,5+U/150(m); gdzie U - napięcie znamionowe linii. Poza tym przy prowadzeniu prac budowanych w tzw. strefie niebezpiecznej, która jest obszarem związanym z odległości od rzutu poziomego skrajnego przewodu roboczego linii po obu jej stronach, należy przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy wynikających z rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2002roku (Dz.U Nr 47, poz. 401)ni ewentualnego planu zagospodarowania przestrzennego (przy czym rozporządzenie nie ma wpływu na szerokość pasa technologicznego. Podstawowym obowiązkiem uczestnika jest korzystanie z pasa technologicznego zgodnie z obowiązującymi przepisami eksploatacji, konserwacji i napraw urządzenia pryz zachowaniu zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska oraz unikania działań mogących powodować zbędne ograniczenia dla właściciela nieruchomości.

Wysokość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości składającej się z działki nr (...) zgodnie z zakreślonym przez biegłego geodetę zakresie wynosi 15.054,- zł.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że stan faktyczny niniejszej sprawy został ustalony w oparciu o dokumenty przedstawione przez uczestnika oraz zeznania świadka i wnioskodawców. Z zeznań świadka wprost wynika, iż przez działkę wnioskodawców przechodzi napowietrzna linia energetyczna wchodząca w skład przedsiębiorstwa uczestnika, kiedy rozpoczęto eksploatację linii oraz to, w jaki sposób uczestnik korzysta z nieruchomości. Z dowodów w postaci dokumentów wynika ciągłość po poprzednikach prawnych uczestnika począwszy od 1992 roku, złożonych przez uczestnika, jednak okoliczności te nie były sporne.

W następstwie powyższych ustaleń Sąd pierwszej instancji zważył, że stosownie do art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Z mocy art. 305 ⁴ k.c. do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych. Służebność gruntowa jest ograniczonym prawem rzeczowym skutecznym przeciwko wszystkim osobom (erga omnes), które obciąża nieruchomość jednego właściciela (nieruchomość służebną) na rzecz każdoczesnego właściciela (użytkownika wieczystego) innej nieruchomości. Treść tego prawa polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (art. 285 § 1 k.c.). Należy przy tym zastrzec, że ustanowienie służebności przesyłu następuje na rzecz przedsiębiorcy, a jej nabycie w drodze zasiedzenia następuje przez przedsiębiorcę, a nie na rzecz właściciela nieruchomości władnącej lub przez takiego właściciela. Przy instytucji przesyłu kategoria "nieruchomości władnącej" w ogóle nie występuje. Oznaczenie takiej nieruchomości jest więc dla ustanowienia lub nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu niepotrzebne (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 r. III CZP 89/08, LEX nr 458125).

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że w rozpoznawanej sprawie, uczestnik (...) S.A. podniósł zarzut zasiedzenia służebności przesyłu, wobec czego właściwym było rozważenie zasadności tego zarzutu, który ma zasadniczy wpływ na treść rozstrzygnięcia. Wskazał, że stosownie do treści art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, przy czym przepisy o nabyciu własności nieruchomości w drodze zasiedzenia stosuje się odpowiednio. Chodzi tu w szczególności o odpowiednie stosowanie przepisów o terminach zasiedzenia oraz skutkach ich przerwania i zawieszenia. W konsekwencji również służebność przesyłu - do której z mocy art. 305 ⁴ k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych - może zostać nabyta przez zasiedzenie. Zasiedzenie prowadzi do nabycia przez posiadacza prawa należącego do innej osoby na skutek wykonywania tego prawa przez czas w ustawie określony. Zasiedzenie polega na nabyciu prawa przez nieuprawnionego posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w okresie oznaczonego w ustawie czasu i biegnie przeciwko właścicielowi. Posiadaczem służebności jest w myśl art. 352 § 1 k.c. osoba, która faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności. Posiadanie służebności ma innych charakter niż posiadanie nieruchomości - jest wykonywane stosownie do potrzeb i może nie mieć charakteru ciągłego. W przypadku służebności przesyłu jej posiadanie będzie na ogół polegać na utrzymywaniu na nieruchomości urządzeń przesyłowych oraz dokonywaniu remontów i okresowych konserwacji. Do istoty instytucji zasiedzenia nieruchomości należy upływ dłuższego okresu czasu. Zgodnie z art. 172 § 2 k.c. w zw. z art. 292 k.c. posiadacz samoistny służebności (tj. osoba, która korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności) w złej wierze nabywa ja przez zasiedzenie z upływem 30 lat. Posiadacz samoistny w dobrej wierze nabywa tę służebność przez zasiedzenie z upływem 20 lat. Bieg terminu zasiedzenia służebności gruntowej rozpoczyna się od chwili, gdy posiadacz tej służebności przystąpił do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 1967 r. w sprawie III CZP 12/67, opubl. OSNC 1967 r. Nr 12 poz. 212).

W ocenie Sądu pierwszej instancji w realiach przedmiotowej sprawy uznać należy, iż termin do zasiedzenia przez uczestnika służebności gruntowej rozpoczął swój bieg w 1992 roku tj. po wybudowaniu i rozpoczęciu eksploatacji linii przez poprzednika prawnego uczestnika. Art. 172 k.c. w brzmieniu obowiązującym do 01.10.1990 r. stanowił, że posiadacz samoistny nieruchomości, który w chwili uzyskania posiadania był w dobrej wierze, nabywał własność nieruchomości po upływie dziesięcioletniego okresu posiadania, a posiadacz samoistny, który w chwili uzyskania posiadania był w złej wierze - po upływie dwudziestoletniego okresu posiadania. W obecnym stanie prawnym termin zasiedzenia nieruchomości wynosi 30 lat przy złej wierze posiadacza i 20 lat przy dobrej wierze. Zmiana Kodeksu Cywilnego w tym zakresie została dokonana ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks Cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321). Dla uznania zarzutu zasiedzenia za skuteczny istotne było ustalenie czy posiadanie uczestnika było posiadaniem samoistnym oraz czy był on w dobrej czy złej wierze, a ponadto czy służebność polegała na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Posiadanie prowadzące do zasiedzenia musi mieć charakter posiadania samoistnego. Definicję posiadania samoistnego zawiera art. 336 k.c. W świetle tego przepisu posiadaczem samoistnym jest ten, kto faktycznie włada rzeczą jak właściciel. O posiadaniu samoistnym nie świadczy sama tylko długotrwałość posiadania, która nie jest kryterium odróżniającym posiadanie samoistne od zależnego. Posiadanie samoistne charakteryzuje się tym, że posiadacz włada rzeczą w takim zakresie, jak to czyni właściciel, wykorzystując taką faktyczną możliwość władania rzeczą, do jakiej właściciel jest uprawniony (por. postanowienie SN z 7 maja 1986 r., III CRN 60/86, OSNCP 9/87, poz. 138). Posiadanie prowadzące do zasiedzenia musi mieć charakter władania rzeczą z zamiarem posiadania jej dla siebie (cum animo rem sibi habendi). Faktyczne władztwo charakteryzujące posiadanie samoistne wchodzi w grę wówczas, gdy określona osoba znajduje się w sytuacji, która pozwala jej na korzystanie z rzeczy, i to w taki sposób, jakby była ona jej własnością. Ponieważ przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie do zasiedzenia służebności gruntowej należy stosować odpowiednio, tym samym posiadania prowadzącego do nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia nie należy utożsamiać z posiadaniem prowadzącym do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości. Termin „odpowiednio" wymaga bowiem niejednokrotnie niezbędnych modyfikacji wynikających z istoty i celu danej konstrukcji prawnej. Należy mieć na uwadze okoliczność, że przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej chodzi o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność. W świetle zgromadzonych w sprawie dowodów przyjąć należy, iż poprzednicy prawni uczestnika byli posiadaczem służebności. Z zeznań świadka wynika bowiem w sposób niebudzący wątpliwości, iż uczestnik i jego poprzednicy prawni korzystali z nieruchomości wnioskodawcy w taki sposób jakby przysługiwała im służebność przesyłu, jednakże nastąpiło to dopiero po 1992 roku.

W ocenie Sądu meritii w przedmiotowej sprawie uczestnik postępowania nie przedstawił decyzji Wojewody o zezwoleniu na posadowienie urządzeń elektroenergetycznych a jedynie protokoły odbioru technicznego wybudowanych urządzeń i przyjęcie ich do eksploatacji. Z akt sprawy nie wynika, aby wnioskodawcy względnie ich poprzednicy prawni wyrazili zgodę na ich posadowienie w tym zakresie nie można ocenić działania uczestnika jakoby działał w dobrej wierze. Uczestnik eksploatuje urządzenia przesyłowe, jego pracownicy dokonują konserwacji i w razie konieczności napraw linii. Z analizy zdjęć przedstawionych przez wnioskodawców niewątpliwie wynika, iż sieć energetyczna posadowiona jest bardzo bliski miejsca ich miejsca zamieszania. Uciążliwość posadowienia urządzeń energetycznych blisko miejsca zamieszkania wnioskodawców potwierdziła opinia biegłego z zakresu energetyki. Wskazując na ograniczenia władztwa w zakresie posiadania ich własności.

Sąd Rejonowy wskazał dalej, że niezbędną do uwzględnienia wniosku o zasiedzenie przesłanką wymaganą przez art. 172 k.c., jest okres posiadania, którego długość zależy od dobrej lub złej wiary posiadacza. Według tzw. tradycyjnego poglądu dobra wiara polega na błędnym, ale w danych okolicznościach usprawiedliwionym przekonaniu posiadacza nieruchomości, że przysługuje mu wykonywane przez niego prawo (uchwała składu 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r. w sprawie III CZP 108/91, opubl. OSNCP 1992 r. Nr 4, poz. 48). W świetle tak rozumianej dobrej wiary uczestnik i jego poprzednicy byli posiadaczami w dobrej wierze, gdyż poprzednik prawny - Zakład (...) uzyskał zgodę właściciela działek na przeprowadzenie linii elektroenergetycznej. Uczestnik, aby nabyć przez zasiedzenie służebność gruntową musi więc wykazać, iż był jej posiadaczem przez okres 20 lat.  Zgodnie z treścią art. 176 § 1 k.c. jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Uczestnik w ocenie Sądu wykazał nie tylko następstwo po swoich poprzednikach prawnych począwszy od 1988 r. ale też przeniesienie posiadania urządzeń przesyłowych. Wobec powyższego uczestnik mógł więc zgodnie z art. 176 § 1 w zw. z art. 292 k.c., zaliczyć do okresu swojego posiadania służebności przesyłu, okres posiadania tej służebności przez poprzedników prawnych. W świetle wyżej wskazanych okoliczności bez wątpienia uczestnik oraz jego poprzednicy prawni faktycznie korzystali z gruntu wnioskodawcy w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność gruntowa. Od czasu wybudowania napowietrznych linii energetycznych uczestnik i jego poprzednicy prawni korzystali i korzystają do chwili obecnej z tych linii. Wnioskodawca ani jego poprzednicy prawni aż do 2015 r. nie podejmowali żadnych środków prawnych zmierzających do uregulowania stanu prawnego i kwestii przebiegu linii energetycznych przez ich działkę. Przyjmując za początek biegu terminu zasiedzenia rok 1992 uznać zatem należy, iż zasiedzenie służebności mogłoby nastąpić po upływie 30 lat tj. najpóźniej z końcem 2012 r. Te okoliczności przesądziły o oddaleniu wniosku o zasiedzenie i ustaleniu odszkodowania za bezumowne korzystanie z przedmiotowej nieruchomości. Mając na względzie poczynione powyżej ustalenia i rozważania Sąd uznał, że zarzut zasiedzenia podniesiony przez uczestnika jest skuteczny, a w konsekwencji wniosek podlega oddaleniu.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., uznając że nie zachodzą podstawy do odstąpienia od zasady, że każdy uczestnik postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła uczestniczka (...) S.A. z siedziba w L.. Reprezentujący ją pełnomocnik zaskarżył w całości postanowienie.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść zapadłego rozstrzygnięcia:

a) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów sprowadzające się do błędnego ustalenia, iż infrastruktura przesyłowa na nieruchomości Wnioskodawców znajduje się od 1992 r., podczas gdy, jak wynika z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, w szczególności protokołów odbioru technicznego i przekazania do eksploatacji robót inwestycyjnych wynika, że stacja transformatorowa 15/(...) nr (...) S. (...), jak również linii elektroenergetyczna niskiego napięcia (...) wychodząca z rzeczonej stacji transformatorowej zostały przekazane do eksploatacji w dniu 12 maja 1990 r., zaś przebiegająca przez nią linia elektroenergetyczna średniego napięcia (...) zasilająca stację transformatorową została przekazana do eksploatacji w dniu 8 lutego 1983 r.,

b) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. poprzez oparcie wyroku na opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości M. R. (2) z dnia 12 kwietnia 2022 r. i przyjęcie, że sporządzone przez tego biegłego opinii są rzeczowe i zupełne, a ostateczne wnioski nie budzą zastrzeżeń podczas gdy opinia ta została sporządzona w sposób nierzetelny i w konsekwencji oddalenie wniosku uczestniczki postępowania o dopuszczenie innego biegłego tej samej specjalności;

c) art. 227 k.p.c., art. 278 k.p.c., art. 286 k.p.c. w zw. z art. 162 k.p.c. poprzez oddalenie prawidłowo zgłoszonego dowodu z opinii innego biegłego sądowego tej samej specjalności tj. z zakresu szacowania nieruchomości, który to uwzględni całość okoliczności podnoszonych przez uczestniczkę postępowania oraz zostanie przeprowadzony w sposób rzetelny i sumienny, z sytuacji gdy dowód ten dotyczy okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy, a sporne okoliczności nie zostały dostatecznie wyjaśnione, a co istotne zachodzi wypadek wymagający wiadomości specjalnych;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego:

a) art. 305 ¹ k.c. w zw. z art. 292 k.c. w zw. z art. 172 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie i uznanie, iż uczestniczka postępowania nie nabyła służebności przesyłu przez zasiedzenie na nieruchomości objętej wnioskiem, w sytuacji gdy z ustaleń Sądu I instancji wynika, iż uczestniczka postępowania oraz jej poprzednicy prawni byli posiadaczami w dobrej wierze i korzystali z infrastruktury posadowionej na nieruchomości należącej do wnioskodawców nieprzerwanie od 1992 r., co powinno prowadzić do wniosku, iż nastąpiło zasiedzenie służebności przesyłu, w konsekwencji czego wniosek wnioskodawców powinien zostać oddalony;

b) art. (...) k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na błędnym przyjęciu, że w ustalonym stanie faktycznym zachodziły okoliczności uzasadniające ustanowienie na rzecz uczestniczki postępowania służebności przesyłu za wynagrodzenie, podczas gdy uczestniczce przysługuje już tytuł prawny, co stanowi negatywną przesłankę do ustanowienia na rzecz uczestniczki postępowania odpłatnej służebności przesyłu na nieruchomości wnioskodawcy.

W konsekwencji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez stwierdzenie nabycia przez uczestnika służebności przesyłu w drodze zasiedzenia ewentualnie uchylenie postanowienia Sądu I instancji w całości i przekazanie sprawy o ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji. Skarżący zgłosił również wniosek o zasądzenie od wnioskodawców na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik wnioskodawców wniósł o oddalenie apelacji w zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawców kosztów postępowania apelacyjnego oraz kosztów zastępstwa procesowego w II instancji według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest uzasadniona i skutkuje uchyleniem zaskarżonego postanowienia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

W pierwszej kolejności należy odwołać się do treści wniosku inicjującego przedmiotowe postępowanie i S. R. i M. R. (1) wystąpili z wnioskiem o ustanowienie na rzecz spółki (...) S.A Oddział (...) służebności przesyłu na nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...) gmina B. województwo (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) polegającej na prawie użytkowania i korzystania z pasa gruntu dla słupów trakcji elektrycznej i linii wysokiego napicia w zakresie koniecznym dla eksploatacji urządzeń przesyłowych posadowionych na przedmiotowej nieruchomości. W uzasadnieniu wniosku wnioskodawcy podnieśli, że są właścicielami przedmiotowej nieruchomości. Na przedmiotowej nieruchomości posadowione są do urządzenia przesyłowe w postaci dwóch słupów podtrzymujących linię energetyczną średniego napięcia (...).

Z powyższego wynika, że intencją wnioskodawców było ustanowienie służebności dla linii energetycznej (...), a przyjęcie stanowiska, iż domagali się również ustanowienia służebności przesyłu dla linii niskiego napięcia (...) wymagało chociażby doprecyzowania złożonego wniosku.

Już w odpowiedzi na wniosek, uczestnika zgłosił zarzut zasiedzenia wskazując, że na nieruchomości wnioskodawców posadowione są dwa słupy, na których zlokalizowana jest stacja transformatorowa (...)/(...) nr (...) S. (...), jak również linii elektroenergetyczna niskiego napięcia (...) wychodząca z rzeczonej stacji transformatorowej, które to zostały wybudowane, a następnie przekazane do eksploatacji w dniu 12 maja 1990 r. oraz linia elektroenergetyczna średniego napięcia (...) zasilająca stację transformatorową, które zostały wybudowane, a następnie przekazane do eksploatacji w dniu 8 lutego 1983 r.

Przy tak określonych stanowiskach uczestników dla rozstrzygnięcia wniosku należało w pierwszej kolejności ustalić następujące okoliczności: przebieg linii energetycznych na nieruchomości wnioskodawców, daty ich posadowienia, oraz zakres związanego z tym posiadania. Niezbędne było również ustalenie na jakiej podstawie doszło do wybudowania wskazanych wyżej linii energetycznych, w szczególności czy towarzyszyło tym czynnością wydanie stosownych decyzji.

Tymczasem z ustaleń faktycznych przyjętych przez Sąd pierwszej instancji, nie wynika, poza pierwszą, żadna z wskazanych wyżej okoliczności. Z ustaleń Sądu wynika jedynie, że przez część działki oznaczonej numerem (...) przebiega napowietrzna linia elektroenergetyczna o napięciu znamionowym (...) oraz napowietrzna linii elektroenergetyczną niskiego o napięciu znamionowym (...). W tych ustaleniach próżno również szukać jakiejkolwiek próby rozróżnienia dwóch (wydaje się odrębnych czasowo) ingerencji w prawo własności objętej wnioskiem nieruchomości związanych z wybudowaniem linii (...) i linii (...). Ma tym samym skarżący podnosząc, że Sąd pierwszej instancji nie zweryfikował prawdziwości zawartych w odpowiedzi na wniosek twierdzeń mających świadczyć o istnieniu okoliczności faktycznych potwierdzających zgłoszony zarzut zasiedzenia. Podkreślić przy tym należy, że wskazany brak ustaleń nie wynika z braku inicjatywy dowodowej uczestnika postępowania. W aktach sprawy znajduje się dokumentacja, która według jego oświadczenia odnosi budowy wskazanych wyżej linii. Sąd Rejonowy, z wiadomych tylko sobie względów nie poddał ocenie złożonych przez uczestnika dokumentów. Wymienić tu w szczególności należy, protokół odbioru technicznego i przekazania do eksploatacji robót inwestycyjnych nr (...) z dnia 8 lutego 1983 r.

W tym miejscu należy odnosząc się do stanowiska apelującego wyjaśnić, że również w ocenie Sądu Okręgowego, ustalenie daty posadowienia urządzeń elektroenergetycznych na nieruchomości wnioskodawców ma dla rozstrzygnięcia sprawy kluczowe znaczenie z uwagi na podniesiony zarzut zasiedzenia służebności przesyłu.

Odwołując się w tym miejscu do treści art. 172 k.c., w okolicznościach przedmiotowej sprawy niezrozumiałym pozostaje dlaczego, Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż poprzednicy prawni uczestniczki, a następnie uczestniczka postępowania posiadali służebność przesyłu nieprzerwanie od 1992 r. i czy to ustalenie odnosi się do obu wymienionych wyżej linii energetycznych. Podobnie niezrozumiałe pozostaje ustalenie dlaczego uznał wskazane wyżej posiadanie za wykonywane w dobrej wierze. Ma również rację skarżący podnosząc, że powyższe rozważania nie miały żadnego przełożenia na treść wydanego rozstrzygnięcia. Gdyby bowiem uznać, ustalenie powyższe za prawidłowe i wiążące to przy właściwym zastosowaniu art. 172 k.c. należałoby uznać, że przed datą złożenia wniosku (sprawa została wszczęta w sierpniu 2015 r.) uczestnik nabył służebność przesyłu przez zasiedzenie.

Bez rozstrzygnięcia wskazanych wyżej wątpliwości nie możliwa jest jednocześnie ocena dalszych ustaleń Sądu pierwszej instancji, związanych z zakresem służebności którą należy ustalić i co równie istotne z wysokością przysługującego z tego tytułu wnioskodawcą wynagrodzenia. Prawidłowość przyjętych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń w tym zakresie determinuje ustalenie czy w przypadku obu linii energetycznych doszło do zasiedzenia.

W ocenie Sądu Okręgowego, przy uwzględnieniu treści art. 386 § 4 k.p.c., stwierdzić należy, że wydając zaskarżone orzeczenie Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy. Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi w sytuacji, w której sąd pierwszej instancji nie odniósł się do tego, co było przedmiotem sprawy, zaniechał w ogóle zbadania materialnej podstawy żądania, pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę, rozstrzygnął o żądaniu powoda na innej podstawie faktycznej niż zgłoszona w pozwie, a także gdy nie uwzględnił wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych lub prawnych rzutujących na zasadność roszczenia powoda (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2019 roku, I CZ 55/19, Legalis Nr 1978233). Nierozpoznanie istoty sprawy (zob. art. 386 § 4 KPC) zachodzi również w przypadku dokonania przez sąd pierwszej instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby poczynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej. W takiej sytuacji uzasadnione jest uchylenie orzeczenia ze względu na respektowanie uprawnień stron, wynikających z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego. (vide: postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 22 lutego 2023 r., III CZ 352/22).

Powyższe uwagi czynią zbędną ocenę pozostałych zarzutów. Uwaga powyższa odnosi się do zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. związanego z oceną zarzutu dotyczącego opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie powołanego wyżej art. 386 § 4 k.p.c. orzekł o uchyleniu zaskarżonego postanowienia i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania.

O kosztach postępowania odwoławczego, Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 108 § 2 k.p.c.

Paweł Hochman