Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 grudnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Paweł Hochman (spr.)
Sędziowie	SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera
Protokolant	st. sekr. sąd. Alicja Sadurska

po rozpoznaniu w dniu 27 grudnia 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa J. W. i D. W. przeciwko M. K.

o zachowek

na skutek apelacji stron

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie

z dnia 23 maja 2018 roku, sygn. akt I C 475/16

z apelacji powodów J. W. i D. W. oraz pozwanej M. K.:

I. zmienia zaskarżony wyrok w punktach:

1. pierwszym sentencji w ten sposób, że zasądzoną w nim kwotę 20.778,21 zł podwyższa do kwoty 21.215,33 (dwadzieścia jeden tysięcy dwieście piętnaście złotych 33/100) złotych,

2. trzecim sentencji w ten sposób, że w miejsce wskazanej w nim kwoty 62.497,09 zł wpisuje kwotę 65.087,12 (sześćdziesiąt pięć tysięcy osiemdziesiąt siedem złotych 12/100) złotych,

3. czwartym i piątym w ten sposób, że zasądzoną w nim kwotę 3.597,82 zł podwyższa do kwoty 7.277,46 (siedem tysięcy dwieście siedemdziesiąt siedem złotych 46/100) złotych,

4. szóstym sentencji w ten sposób, że znosi wzajemnie koszty procesu między powodem J. W. a pozwaną M. K.,

II. oddala apelacje powodów w pozostałym zakresie i apelację pozwanej,

III. znosi wzajemnie między powodem J. W. i pozwaną M. K. oraz między powodem D. W. i pozwaną M. K. koszty procesu za instancję odwoławczą.

Sygn. akt II Ca 703/18

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym 26 września 2016 r. powód J. W. wniósł o zasądzenie od pozwanej M. K. kwoty 50 725 zł. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty – tytułem zachowku po spadkodawcy K. W., oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana w odpowiedzi na pozew uznała częściowo powództwo, co do kwoty 29 929,26 zł., a pozostałym zakresie wniosła o jego oddalenie. Podniosła, że przed wniesieniem pozwu powód nie dał pozwanej żadnego czasu na dobrowolne spełnienie świadczenia, a nie uchylała się ona od zapłaty. Zakwestionowała wartość składników spadku wymienionych w pozwie oraz zaprzeczyła, aby do spadku należały niektóre z wymienionych w pozwie ruchomości. Podniosła, że do spadku wchodzą długi w kwocie 44 720,75 zł.

W piśmie z 6 lutego 2017 r. powód J. W. cofnął pozew co do kwoty 41 718,88 zł.

Pozwana w piśmie z 14 marca 2017 r. uznała pozew w zakresie dalszej kwoty 13 942,53 zł, tj. w sumie co do kwoty 43 871,79 zł. Wniosła o zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu, wskazując, że nie dała powodu do wytoczenia powództwa.

W piśmie z 7 marca 2017 r. powód J. W. cofnął pozew co do dalszej kwoty 2 152,91 zł. Podtrzymał pozew co do kwoty 6 853,21 zł.

W piśmie z 9 maja 2017 r. powód J. W. rozszerzył powództwo o kwotę 19 168,62 zł, tj. łącznie do kwoty 26 021,82 zł. Podniósł m. in., że pozwana w okresie kilku miesięcy przed śmiercią spadkodawcy wypłaciła z jego rachunku w (...) S.A. jego kartą płatniczą kwotę 5350,00 zł i o taką kwotę trzeba zmniejszyć dług spadkowy ( na rachunku na dzień otwarcia spadku był debet 9703,49 zł.). Wskazał, że poniósł koszty katakumby w kwocie 1968 zł.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa z zastrzeżeniem zmiany stanowiska w razie udowodnienia przez powoda trwałej niezdolności do prac. Wskazała, że pieniądze wypłaciła zgodnie z wolą spadkodawcy (wtedy przebywającego w szpitalu w Ł.), m. in. na koszty związane z noclegiem w Ł. oraz koszty utrzymania jej i jej syna, z którym tworzyli wraz ze spadkodawcą rodzinę. Wskazała, że zapłaciła już powodowi kwotę 5500 zł. tytułem zwrotu kosztów organizacji uroczystości pogrzebowej.

Poza tym strony w zasadzie były zgodne co do składu spadku (za wyjątkiem polisy OC przyczepy (k. 131, 147, 154) i form do wytwarzania ogrodzeń betonowych, natomiast nie były zgodne co do wartości ruchomości wchodzących do spadku oraz tego, czy do spadku wchodzą jednostki uczestnictwa w OFE w kwocie brutto czy netto. Ponadto pozwana podnosiła, że powód J. W. nie udowodnił, że jego niezdolność do pracy jednoznacznie jest trwała (k. 247).

W pozwie wniesionym 9 maja 2017 r. powód D. W. wniósł o zasądzenie od pozwanej M. K. kwoty 7 894,99 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty - tytułem zachowku po spadkodawcy K. W., oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

Sprawy z poszczególnych powództw zostały połączone do łącznego ich rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Wyrokiem z dnia 23 maja 2018 r. Sąd Rejonowy w Bełchatowie po rozpoznaniu połączonych spraw z powództwa J. W. i D. W. przeciwko M. K. o zapłatę zachowku:

- w sprawie z powództwa J. W., zasądził od pozwanej M. K. na rzecz powoda J. W. kwotę 20.778,21 zł. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 września 2016 roku do dnia zapłaty; umarzył postępowanie w sprawie co do kwoty 41.718,88 zł. wobec cofnięcia pozwu; oddalił powództwo J. W. powyżej kwoty 62.497,09 zł.; zasądził od pozwanej M. K. na rzecz powoda J. W. kwotę 6403 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 3240 zł. kosztów zastępstwa procesowego;

- w sprawie z powództwa D. W., zasądził od pozwanej M. K. na rzecz powoda D. W. kwotę 3.597,82 zł. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 9 maja 2017 roku do dnia zapłaty; oddalił powództwo D. W. w pozostałej części; zniósł koszty procesu między powodem D. W. a pozwaną M. K..

Podstawę powyższego wyroku stanowiły następujące ustalenia Sądu Rejonowego:

Spadek po K. W., zmarłym (...)r., na podstawie testamentu nabyła w całości M. K..

Powodowie są synami spadkodawcy. Poza nimi powód nie pozostawił innych zstępnych. Zmarł jako wdowiec.

Spadkodawca pozostawił następujące aktywa: jednostki rozrachunkowe na rachunku członka (...) OFE o wartości na dzień 28 maja 2018 r. 11 837,77 zł., samochód S. (...), samochód C. (...),samochód, F. (...), przyczepa, budka gastronomiczna, pieniądze na rachunku bankowym w (...) S.A. w kwocie 100,56 zł., mieszkanie o wartości 150 100 zł., ruchomości stanowiące wyposażenie mieszkania, rower, stół wibracyjny .pieniądze otrzymane tytułem świadczenia z ubezpieczeń na wypadek chorób i leczenia w łącznej kwocie 51 212,50 zł.; pieniądze na rachunku w (...) w kwocie 50 zł., formy do produkcji przęseł ogrodzeniowych, formy do produkcji słupków betonowych.

Wartość ruchomości na dzień otwarcia spadku wynosiła:

1. lodówka (...) - 648,- zł.

2. kuchenka mikrofalowa (...) - 200,- zł.

3. kuchnia gazowa A. - 441,- zł.

4. meble kuchenne - 1.426,- zł.

5. stolik ze szklanym blatem + 4 krzesła - 111,- zł.

6. pralka automatyczna (...) 652,- zł.

7. kabina prysznicowa z wanną - 856,- zł.

8. szafki łazienkowe - 194,- zł.

9. telewizor płaski P. (...) cale - 1.315,- zł.

10. laptop (...) - 394,- zł.

11. drukarka laserowa (...) - 257,- zł.

12. duży stół ze szklanym blatem - 436,- zł.

13. krzesła szt. 4 x 60,- zł/szt. - 194,- zł.

14. wersalka - 556,- zł.

15. ława oraz 3 - częściowe meble - 888,- zł.

16. urządzenie do ćwiczeń – wioślarz - 213,- zł.

17. lampa stojąca - 79,- zł.

18. wieszak na odzież wierzchnią -66,- zł.

19. stojak na buty - 54,- zł.

20. komoda szt. 2 x 165,- zł/szt. - 251 ,- zł.

21. szafa zabudowana - 1.103,- zł.

22. samochód osobowy C. (...) - 4.500,- zł.

23. samochód osobowy S. (...),860,- zł.

23. samochód osobowy F. (...) – 800,- zł.

24. przyczepka samochodowa (...) – 200,- zł.

25. stół wibracyjny - bez silnika - 1,168,- zł.

26. budka gastronomiczna M. (...),807 zł.

27. rower górski – 383,- zł.

28. formy do produkcji przęseł ogrodzeniowych - 1,201,- zł.

29. formy do produkcji słupków betonowych - 629,- zł.

Łącznie wartości ruchomości zamknęła się w kwocie 26 971 zł.

Do spadku wchodziły następujące długi:

1. zadłużenie z tytułu pożyczki w (...) S.A. - 14 667,93 zł., przy czym pozwana w dniu 11 maja 2015 r. spłaciła 255,37 zł.,

2. debet na rachunku w (...) S.A. - 9 703,49 zł.

3. zadłużenie w (...)S.A. 5 258,27 zł.

Pozwana ponadto w dniu 11 maja 2015 r. spłaciła zadłużenie: z tytułu kredytu hipotecznego (...) w (...) S.A. 1047,61 zł., z tytułu kredytu hipotecznego nr (...) w (...) S.A. w kwocie 438,14 zł., z tytułu kredytu hipotecznego nr (...) w (...) S.A. w kwocie 597,11 zł.,

Pozwana po otwarciu spadku opłaciła składki obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów: S. 420 zł (dot. okresu ubezpieczenia od 13-10-2015 r. do 12-10-2016 r.), C. 252 zł (dot. okresu od 29-05-2015 r. do 28-05-2016 r.), F. 236 zł (dot. okresu od 11-11-2015 r. do 10-11-2016 r.).

Powodowie opłacili składkę na ubezpieczenie OC przyczepy, w kwocie 49 zł (od 09-02-2016 r. do 08-02-2017 r.).

Pozwana zapłaciła za nagrobek 10 800 zł. i opłatę cmentarną 350 zł. Pokryła też część kosztów uroczystości pogrzebowej, w kwocie 5 500 zł. J. W. poniósł koszty katakumby w kwocie 1968 zł.

W dniu 20 stycznia 2017 r. pozwana zapłaciła J. W. kwotę 41 718,88 zł. tytułem zachowku. W dniu 12-03-2017 r. zapłaciła dodatkowo 2 152,91 zł.

W piśmie z 18 stycznia 2017 r. D. W. wezwał pozwaną do zapłaty bezspornej kwoty zachowku. W dniu 26 stycznia 2017 r. pozwana zapłaciła D. W. kwotę 39 743,88 zł, a 1 lutego 2017 r. kwotę 3,43 zł tytułem zachowku.

Powodowie w 2013 r. otrzymali darowizny od ojca, w kwotach po 5 000 zł.

Pozwana w okresie kilku miesięcy przed śmiercią spadkodawcy wypłaciła z jego rachunku w (...)S.A. (na którym był na dzień otwarcia spadku debet 9 703,49 zł.) jego kartą płatniczą kwotę 5350,00 zł. Pieniądze wypłaciła m. in. na koszty związane z noclegiem w Ł. (gdzie spadkodawca przebywał w szpitalu na leczeniu) oraz koszty utrzymania jej i jej syna, z którym tworzyli wraz ze spadkodawcą rodzinę, (niesporne).

Orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z dnia 3 marca 2014 r. J. W. został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy na okres do 31 marca 2017 r., a orzeczeniem z 27 marca 2017 r. - do 31 marca 2021 r. J. W. zachorował na schizofrenię paranoidalną w 2007 r. Na dzień otwarcia spadku J. W. był całkowicie niezdolny do pracy. Rokowania są złe. Odzyskanie zdolności do pracy jest bardzo mało prawdopodobne. ZUS stosuje w przypadku osób chorych na schizofrenię praktykę orzekania niezdolności wielokrotnie na następujące po sobie oznaczone okresy, ale nie spotyka się sytuacji, aby taka osoba przy kolejnym orzeczeniu została uznana za zdolną do pracy.

Sąd Rejonowy ocenił i zważył, co następuje.

Powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Podstawą powództwa są przepisy art. 991, 993, 995 § 1 KC.

Zgodnie z art. 991 § 1 KC, zstępnym spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (§ 2).

Zgodnie z art. 993 KC przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku darowizny dokonane przez spadkodawcę (za wyjątkiem drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych - art. 994 § 1 KC).

Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń (art. 993 KC), uwzględnia się natomiast inne długi spadkowe, zatem ustalić należy czystą wartość spadku (aktywa minus pasywa). Aby je ustalić, trzeba mieć oczywiście na uwadze przepisy art. 922 KC, definiującego składniki spadku i długi spadkowe.

W ocenie Sądu Rejonowego okoliczności faktyczne mające znaczenie dla rozstrzygnięcia były w większości niesporne. Strony w zasadzie były zgodne co do składu spadku (za wyjątkiem polisy OC przyczepy (k. 131, 147, 154), form do wytwarzania ogrodzeń betonowych oraz stołu wibracyjnego w zakresie udziału J4 we współwłasności, natomiast nie były zgodne co do wartości ruchomości wchodzących do spadku oraz tego, czy do spadku wchodzą jednostki uczestnictwa w OFE w kwocie brutto czy netto.

Opłacenie polisy OC jest kosztem utrzymania składnika majątku spadkowego. Poniesienie takiego kosztu (dotyczy to też składek na ubezpieczenia samochodów, opłaconych przez pozwaną) nie ma znaczenia przy obliczaniu zachowku. Ewentualne przejście obowiązku zapłaty składki wymagalnej przed otwarciem spadku byłoby długiem spadkowym obciążającym spadkobiercę (art. 992 § 1 , w którym mowa o obowiązku majątkowym zmarłego, a zatem nie obowiązku powstałym u spadkodawcy w związku z posiadaniem odziedziczonego składnika majątkowego), ale ze złożonych przez strony potwierdzeń zapłaty nie wynika, aby chodziło o składki, których obowiązek uiszczenia obciążał jeszcze spadkodawcę. Były to składki za okresy rozpoczynające się już po otwarciu spadku. Nie można wykluczyć, że powodom przysługuje w stosunku do pozwanej roszczenie o zapłatę kwoty odpowiadającej uiszczonej składce na ubezpieczenie przyczepy (np. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, ale zależy to od innych jeszcze okoliczności nieznanych w niniejszej sprawie), jednakże z pewnością nie z tytułu zachowku, a roszczenie w niniejszej sprawie wywodzone jest wyłącznie z prawa do zachowku.

Sąd podniósł również, że w niniejszej sprawie z dokumentów złożonych przez strony nie wynika, czy środki zgromadzone na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego wchodzą w skład spadku na podstawie art. 132 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (przepis ten stanowi, że środki w OFE są wypłacane przede wszystkim osobie wskazanej przez spadkodawcę, niezależnie od tego, czy jest spadkobiercą, a dopiero w braku tego wskazania środki wchodzą do spadku; ZUS wypłaca środki z subkonta odpowiednio do sposobu rozdysponowani OFE - art. 40e z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Należy jednak zaznaczyć, że świadczenia przypadające spadkobiercy po osobie mającej jednostki uczestnictwa w OFE nawet jeśli wprost nie należą do spadku, uwzględnia się przy obliczaniu zachowku. Jeżeli z chwilą śmierci danego podmiotu prawa i obowiązki z innych działów prawa przechodzą, na podstawie przepisów tych działów, na spadkobierców, to takie obowiązki, mimo że nie należą do spadku, uwzględnia się przy obliczaniu zachowku ( wyr. SN z dnia 7 kwietnia 2004 r., IV CK 215/03, Lex nr 152889 ).

Wartość odziedziczonego mieszkania była niesporna, wartość ruchomości Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego. Kwoty pieniędzy na rachunkach wynikają z pism pochodzących od banków, OFE i potwierdzenia przelewu z ZUS. Kwota świadczeń wypłaconych z tytułu ubezpieczenia na wypadek oznaczonych chorób i leczenia także wynika z dokumentów wystawionych przez ubezpieczyciela. Kwestie te były niesporne. Podobnie wysokość zobowiązań spadkodawcy z tytułu kredytów i pożyczek Sąd ustalił na podstawie dokumentów wystawionych przez banki. Sąd do pasywów dodał kwoty wpłacone przez pozwaną na spłatę zobowiązań tuż przed śmiercią spadkodawcy. Pozwala to na lepsze odzwierciedlenie stanu biernego spadku. Ponadto co do takiego sposobu ustalenia pasywów strony były zgodne.

Niesporne były kwoty już zapłacone na rzecz powodów przez pozwaną tytułem zachowku i daty zapłaty. Co do kwot, w zakresie których powód cofnął pozew w związku z zapłata należało umorzyć postępowanie na podstawie art. 355 § 1 KPC.

Podobnie niesporne było, że powodowie w 2013 r. otrzymali od ojca darowizny w kwotach po 5000 zł. W ocenie Sądu trzeba je zakwalifikować jako drobne, zwyczajowo przyjęte darowizny, których przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku stosownie do art. 994 § 1 KC. Jest bowiem powszechnym zwyczajem, że rodzice wspomagają swoje dzieci zaczynające samodzielne dorosłe życie przekazując pieniądze np. na studia, urządzenie pierwszego mieszkania itp. Przy poziomie przeciętnych dochodów obecnie, jaki i w chwili dokonania darowizny w 2013 r., kwoty dokonanych darowizn były na tyle niewygórowane, że w przypadku obdarowania dzieci w wieku jak powodowie pozwalają na potraktowanie ich jako drobnych na gruncie przepisu art. 994 § 1 KC.

Również nie był sporny fakt, że pozwana w okresie kilku miesięcy przed śmiercią spadkodawcy wypłaciła z jego rachunku w (...)S.A. ( na którym był na dzień otwarcia spadku debet 9 703,49 zł. ) jego kartą płatniczą kwotę 5350,00 zł. Pieniądze wypłaciła m. in. na koszty związane z noclegiem w Ł. ( gdzie spadkodawca przebywał w szpitalu na leczeniu ) oraz koszty utrzymania jej i jej syna, z którym tworzyli wraz ze spadkodawcą rodzinę. Skoro spadkodawca stale zamieszkiwał wspólnie z pozwaną i jej synem, tworzyli wspólne gospodarstwo domowe, a sam spadkodawca nie mógł dokonywać wypłat ( z uwagi na stan zdrowia i długi pobyt w szpitalu ), to doświadczenie życiowe nakazuje przyjąć, że wypłaty i rozdysponowanie pieniędzy nastąpiło zgodnie z wolą spadkodawcy. W konsekwencji nie ma żadnych podstaw, aby - jak chcieli powodowie - dług spadkowy w postaci debetu na rachunku bankowym pomniejszać o omawiane kwoty wypłacone przez powódkę. Nawet jeśli przyjąć, że spadkodawca dokonał w ten sposób przysporzenia na rzecz pozwanej, to byłaby to darowizna drobna, zwyczajowo przyjęta, która nie podlega doliczeniu do spadku przy obliczaniu zachowku.

Za wystarczająco udowodnione zeznaniami powodów Sąd uznał twierdzenie o tym, że J. W. poniósł koszty katakumby w kwocie 1968 zł. Jest to dług spadkowy na podstawie art. 992 § 3 KC. Powód może żądać od pozwanej zwrotu takiej kwoty, gdyż dług ten obciąża spadkobiercę, ale nie tytułem zachowku.

Stan czynny spadku obejmował zatem:

1. mieszkanie o wartości 150 100 zł.,

2. środki w(...) OFE o wartości 11 837,77 zł.;

3. pieniądze na rachunku bankowym w (...) S.A. w kwocie 100,56 zł.,

4. pieniądze na rachunku w (...) w kwocie 50 zł.,

5. ruchomości o wartości łącznie 26.971 zł.,

6. pieniądze z tytułu świadczenia z ubezpieczeń na wypadek chorób i leczenia w łącznej kwocie 51 212,50 zł.;

łącznie: 237.702,04 zł.

Stan bierny:

1. zadłużenie z tytułu pożyczki w (...) S.A. 14 667,93 zł., przy czym pozwana w dniu 11-05-2015 r. spłaciła 255,37 zł.,

2. debet na rachunku w (...)S.A. 9 703,49 zł.

3. zadłużenie w (...) S.A. 5 258,27 zł.

4. zadłużenie z tytułu kredytu hipotecznego (...) w (...) S.A. 1047,61 zł.,

5. zadłużenie z tytułu kredytu hipotecznego nr (...) w (...) S.A. w kwocie 438,14 zł.,

6. zadłużenie z tytułu kredytu hipotecznego nr (...) w (...) S.A. w kwocie 597,11 zł.,

7. nagrobek 10 800 zł.,

8. koszty uroczystości pogrzebowej, w kwocie 5 500 zł.,

9. koszty katakumby w kwocie 1968 zł,

łącznie: 50.210,-zł.

Czysta wartość spadku (aktywa minus pasywa): wyniosła 187.491,29 zł. Przy dziedziczeniu ustawowym powodowie jako dzieci spadkodawcy nabyliby spadek po 1/2 (art. 931 § 1 KC). Zachowek D. W. to połowa wartości jego udziału, czyli % substratu, a zatem kwota 46.872,82 zł. J. W. był trwale niezdolny do pracy w chwili otwarcia spadku, zatem jego zachowek to 2/3 wartości udziału, zatem 2/6 (=1/3) substratu, czyli 62.497,09 zł.

Sąd na podstawie opinii biegłego ocenił, że skoro J. W. choruje na schizofrenię od 2007 r., nie było poprawy, w kolejnych orzeczeniach ZUS jest uznawany za niezdolnego do pracy na kolejne następujące po sobie okresy, a dodatkowo prawdopodobieństwo wyzdrowienia jest skrajnie małe, to jest trwale niezdolny do pracy oraz był trwale niezdolny do prawy na dzień otwarcia spadku.

J. W. otrzymał już kwotę 43 871,79 zł. tytułem zachowku, zatem do zasądzenia pozostało 20.778,21 zł. (62.497,09 - 43.871,79).

D. W. otrzymał już kwotę 39 747,31 tytułem zachowku, zatem do zasądzenia pozostało 3.597,82 (46.872,82 - 43.275).

Z uwagi na to, iż w częściach powodowie cofnęli powództwo należało umorzyć postępowanie w sprawie.

W pozostały zakresie należało powództwo oddali.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 KC.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 zdanie pierwsze KPC.

Na koszty po stronie powoda J. W. złożyły się: opłata sądowa od pozwu (2537 zł.), wynagrodzenie pełnomocnika ustalone w oparciu o § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w zw. z § 2 rozporządzenia z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych, tj. 7200 zł., wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa (17 zł.), wydatki na opinie biegłych (345,76 zł., 747,99 zł.).

Kosztami po stronie pozwanej w sprawie z powództwa J. W. były: wynagrodzenie pełnomocnika 7200 zł. wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa (17 zł.), wydatki na opinie biegłego (222,57 zł.).

Na koszty po stronie powoda D. W. złożyły się: opłata sądowa od pozwu (395 zł.), wynagrodzenie pełnomocnika ustalone w oparciu o § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w zw. z § 2 rozporządzenia z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych, tj. 2400 zł, wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa (17 zł.).

Kosztami po stronie pozwanej w sprawie z powództwa D. W. były: wynagrodzenie pełnomocnika 2400 zł wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa (17 zł).

Apelacje od powyższego orzeczenia wniosły obie strony.

Pełnomocnik pozwanej zaskarżył w/w wyrok w zakresie:

- punktu 1 w części, to jest w zakresie ponad kwotę 17.235,96 zł. (czyli co do kwoty 3.542,25 zł);

- punktu 4 w części, to jest w zakresie ponad kwotę 55,57 zł (czyli co do kwoty 3.542,25 zł);

- punktów 6 i 7 w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:

1) przepisów prawa materialnego w postaci przepisów art. 994 § 1 KC. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji uznanie, że darowizna dokonana przez spadkodawcę K. W. na rzecz powodów w 2013 roku w wysokości 10.000,00 (po 5.000.00 zł dla każdego z powodów) stanowi darowiznę drobną, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych i w konsekwencji nie podlegającą zaliczeniu na poczet schedy spadkowej po spadkodawcy przy wyliczaniu zachowku, podczas gdy sami powodowie dokonali takiego zaliczenia, zaś Sąd nie dokonał jakichkolwiek ustaleń faktycznych w zakresie okoliczności dokonania darowizny pozwalających na odmienną ocenę jej charakteru;

2) przepisu prawa procesowego art. 233 § 1 KPC. przez:

a) uwzględnienie jako odrębnego aktywa spadkowego składników w postaci: stałej zabudowy kuchennej (o wartości 1.426,00 zł.), kabiny prysznicowej (856,00 zł.), szafy zabudowanej (1.103,00 zł.), podczas gdy składniki te stanowią część składową lokalu mieszkalnego nr (...) na osiedlu (...) w B. i wartość tych składników została już uwzględniona w wartości lokalu ustalonej w operacie szacunkowym z dnia 27 lutego 2017 roku przez rzeczoznawcę Z. K. w wysokości na kwotę 150.100,- zł (niekwestionowanej przez powodów);

b) uwzględnienie jako aktywa spadkowe składnika w postaci całości stołu wibracyjnego bez silnika (o wartości 1.168,00 zł.), podczas gdy w skład aktywa spadkowego zgodnie ze stanowiskiem stron postępowania wchodził jedynie udział w prawie własności wynoszący 1/2 (a więc o wartości 584,- zł.);

c) uwzględnienie jako aktywa spadkowe składnika w postaci komody w pokoju dziecięcym (o wartości 200,- zł.), podczas, gdy zgodnie ze stanowiskiem pozwanej ruchomość ta została nabyta w 2013 roku przez siostrę pozwanej dla jej małoletniego syna, zaś powodowie - na których spoczywał ciężar dowodowy - nie przedstawili żadnego dowodu wskazujących na to, że składnik ten stanowił własność spadkodawcy,

3) naruszenie przepisu art. 100 w zw. z art. 101 KPC przez brak uwzględnienia w rozstrzygnięciu o stosunkowym rozliczeniu kosztów procesu co do powództwa J. W. faktu jego uznania przez pozwaną w zakresie kwoty 43.871,79 zł. przy pierwszej czynności procesowej, gdy jednocześnie pozwana nie dała żadnego powodu do jego wytoczenia, co w konsekwencji powinno skutkować uznaniem, że powód w tym zakresie (stanowiącym aż 62,76% dochodzonego w sumie roszczenia) przegrał powództwo, zaś przy uwzględnieniu kwoty w jakim powództwo zostało przez Sąd oddalone, powód przegrał w sumie 73,34% całości powództwa.

Pełnomocnik pozwanej wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie punktu 1 przez oddalenie powództwa także w zakresie dalszej kwoty 3.542,25 zł.; oraz w zakresie punktu 4 przez oddalenie powództwa także w zakresie dalszej kwoty 3.542,25 zł.

Wniósł również o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie punktu 6 przez rozliczenie kosztów procesu z uwzględnieniem art. 101 k.p.c. oraz stosownie do treści rozstrzygnięcia wnioskowanego w apelacji, ewentualnie wzajemne zniesienie kosztów procesu pomiędzy stronami; zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 7 przez zasądzenie od powoda D. W. na rzecz pozwanej M. K. zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych; zasądzenie od powoda J. W. na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; zasądzenie od powoda D. W. na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pełnomocnik powoda J. W. zaskarżył wyrok w części - w zakresie punktów 1,2,3,6.

Wskazał na naruszenie przepisów prawa procesowego - art. 233 § 1 KPC poprzez dokonanie dowolnej, jednostronnej i niezupełnej oceny przez Sąd I instancji zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, i w konsekwencji nie uwzględnienie powództwa w żądanej kwocie, i zasądzenie jedynie kwoty 20.778,21 zł. zamiast kwoty 23.531,48 zł.

Zakwestionował zasądzenie na rzecz powoda jedynie kwoty 6.403,00 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu w sytuacji gdy koszty poniesione przez powoda wyniosły: wpis sądowy 2.537,00 zł. oraz 959,00 zł. koszty opłaty skarbowej od pełnomocnictwa 17,00 zł., zaliczka na biegłego 1.500,00 zł. i koszty adwokackie 7.200,00 zł. co łącznie daje kwotę 12.213,00 zł., w sytuacji gdy powód wygrał proces w prawie 95% przy prawidłowym ustaleniu wysokości zachowku.

Zarzucił błędne ustalenie, iż czysta wartość spadku wyniosła 187.491,29 zł., a przy prawidłowym ustaleniu wszystkich aktywów i doliczeniu kwoty 9.368,54 zł. (środki na subkoncie w ZUS), oraz doliczeniu środków wypłaconych przez M. K. z rachunku spadkodawcy w (...) w kwocie 5.350,00 zł. czysta wartość spadku wynosi 202.209,83 zł:

Pełnomocnik powodowa zgłosił również zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego:

1. art. 991 § 1 KC poprzez błędne ustalenie przysługującego powodowi zachowku i pominięcie przy jego ustalaniu kwoty środków zgromadzonych na subkoncie w ZUS w wysokości 9.368,54zł które niewątpliwie były składnikiem masy spadkowej , na które wskazywał pełnomocnik pozwanej w piśmie procesowym z dnia 23.05.2017r., oraz nieuwzględnienie środków wypłaconych przez M. K. z rachunku spadkodawcy w (...) w kwocie 5.350,00 zł, przy jednoczesnym wskazaniu, iż środki te stanowią dług spadkowy, ponieważ ich pobranie zwiększyło debet na rachunku w (...);

2. art. 993 KC w zw. z 994 KC poprzez uznanie, że środki pobrane przez M. K. nie dolicza się przy obliczaniu zachowku, chociaż art. 994 KC w sposób enumeratywny wymienia, które z darowizn pomija się przy obliczaniu zachowku

3. art. 98 KPC w zw. z art. 100 KPC poprzez zasądzenie jedynie części kosztów procesu w sytuacji gdy powód uległ w zakresie w wysokości żądania, tylko w nieznacznej części, ( wygrywając spór w ponad 95%).

Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasadzenie na rzecz powoda dodatkowo kwoty 2.753,27 zł. wraz z należnymi odsetkami, umorzenie co do kwoty 43.871,79 zł., oraz zasadzenie kosztów postępowania według norm przepisanych za obie instancje.

Pełnomocnik powoda D. W. zaskarżył wyrok w części - w zakresie pkt.4,5 i 7.

Wskazał na naruszenie przepisów prawa procesowego - art. 233 § 1 KPC poprzez dokonanie dowolnej, jednostronnej i niezupełnej oceny przez Sąd I instancji zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji nie uwzględnienie powództwa w żądanej kwocie i zasądzenie jedynie kwoty 3.597,82 zł. zamiast kwoty 7.277,46 zł.

Zakwestionował zniesienie kosztów procesu pomiędzy stronami w sytuacji gdy D. W. przy prawidłowym ustaleniu wysokości zachowku wygrałby spór w ponad 92%;

Zarzucił błędne ustalenie, iż czysta wartość spadku wyniosła 187.491,29 zł., a przy prawidłowym ustaleniu wszystkich aktywów i doliczeniu kwoty 9.368,54 zł. ( środki na subkoncie w ZUS), oraz doliczeniu środków wypłaconych przez M. K. z rachunku spadkodawcy w (...)w kwocie 5.350,00 zł. czysta wartość spadku wynosi 202.209,83 zł.

Pełnomocnik powoda zgłosił również zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego:

1 .art 991 § 1 KC poprzez błędne ustalenie przysługującego powodowi zachowku i pominięcie przy jego ustalaniu kwoty środków zgromadzonych na subkoncie w ZUS w wysokości 9.368,54 zł. które niewątpliwie były składnikiem masy spadkowej, na które wskazywał pełnomocnik pozwanej w piśmie procesowym z dnia 23.05.2017 r., oraz powód w pozwie, oraz nieuwzględnienie środków wypłaconych przez M. K. z rachunku spadkodawcy w (...) w kwocie 5.350,00 zł., przy jednoczesnym wskazaniu, iż środki te stanowią dług spadkowy, ponieważ ich pobranie zwiększyło debet na rachunku w (...);

2. art. 993 KC w zw. z 994 KC poprzez uznanie, że środki pobrane przez M. K. nie dolicza się przy obliczaniu zachowku chociaż art. 994 KC w sposób enumeratywny wymienia które z darowizn pomija się przy obliczaniu zachowku;

3. art. 98 KPC w zw. z art. 100 KPC poprzez zniesienie pomiędzy stronami kosztów procesu w sytuacji gdy powód uległ w zakresie w wysokości żądania, tylko w nieznacznej części, ( wygrywając spór w ponad 92% - przy prawidłowym ustaleniu

aktywów i pasywów).

Mając na uwadze powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie dodatkowo na rzecz powoda kwoty 3.679,64 zł. wraz z należnymi odsetkami oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

W apelacjach powodów i apelacji pozwanej zostały zawarte argumenty, które zasługują na uwzględnienie i prowadzą do zmiany zaskarżonego wyroku.

Co do zasady metodyka jaką przyjął Sąd pierwszej instancji w związku z ustaleniem wysokości zachowku przysługującego powodom od pozwanej była prawidłowa. Sąd Rejonowy zastosował właściwe przepisy prawa materialnego określające zasady ustalania prawa do zachowki i jego wysokości.

Pewne mankamenty dotyczą jedynie składników majątkowych jakie uwzględniono jako wchodzące w skład spadku, co z oczywistych względów przeniosło się na ustalenie wartości czynnej spadku, od której liczony był zachowek.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do apelacji pozwanej wskazać należy, że jest ona uzasadniona w części obejmującej zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego - art. 233 § 1 KPC. przez błędne przyjęcie, że w skład majątku spadkowego wchodzą ruchomości w postaci stałej zabudowy kuchennej (o wartości 1.426,00 zł.), kabiny prysznicowej (856,00 zł.), szafy zabudowanej (1.103,00 zł.). Ma tym samym rację skarżący, że składniki te stanowią część składową lokalu mieszkalnego nr (...) na osiedlu (...) w B.. Wartość tych składników została już uwzględniona w wartości lokalu ustalonej w operacie szacunkowym z dnia 27 lutego 2017 roku przez rzeczoznawcę Z. K. w wysokości na kwotę 150.100,- zł. (niekwestionowanej przez powodów).

Powyższe stanowisko wynika nie tylko z treści złożonego w toku postępowania odwoławczego pisma rzeczoznawcy majątkowego Z. K. z dnia 5 listopada 2018 r. ale również znajduje potwierdzenie w treści przepisu art. 47 KC, zgodnie z którym, częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.

Na podstawnie powołanego przepisu należy stwierdzić, że wskazane przedmioty uznane przez sąd jako ruchomości nie mogą otrzymać tego statusu. Uznać je bowiem należy za części składowe wchodzącej do spadku nieruchomości – lokalu mieszkalnego położonego w B. na Os. (...) w bloku nr(...)pod nr (...) Zaznaczyć należy, że części składowe to części połączone przede wszystkim funkcjonalnie. Dla ich zakwalifikowania jako elementu nieruchomości bez decydującego znaczenia pozostaje fakt, że można je łatwo odłączyć lub wymienić bez uszkodzenia tej części lub całości rzeczy (np. odkręcenie, wyjęcie, odjęcie), aczkolwiek brak tej części powoduje zawsze istotną zmianę całości. Jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z 28 czerwca 2002 r. ( sygn. akt I CK 5/02, Legalis) części składowe tworzą rzecz złożoną, jeśli są powiązane fizycznie i funkcjonalnie, tak że tworzą razem gospodarczą całość, również wtedy gdy daje się ona technicznie łatwo zdemontować. Tak więc, określony przedmiot staje się częścią składową rzeczy, jeżeli jest z nią powiązany w sensie fizycznym, gospodarczym i funkcjonalnym.

W ocenie Sądu Okręgowego wskazane wyżej elementy wyposażenia mieszkania spadkodawcy z uznać należy za jego części składowe. Ich wartość została uwzględniona przy ustaleniu wartości tego mieszkania. Bark więc było podstaw aby uznać je za ruchomości i obejmować ich dodatkową wyceną.

Błędnie również Sąd pierwszej instancji przyjął, że do majątku spadkowego weszła ruchomości w postaci komody w pokoju dziecięcym (o wartości 200,- zł.), podczas, gdy zgodnie ze stanowiskiem pozwanej ruchomość ta została nabyta w 2013 roku przez siostrę pozwanej dla jej małoletniego syna, zaś powodowie - na których spoczywał ciężar dowodowy - nie przedstawili żadnego dowodu wskazujących na to, że składnik ten stanowił własność spadkodawcy.

Brak było jednocześnie podstaw faktycznych aby wbrew twierdzeniom pozwanej przyjąć, że aktywem spadkowym jest stół wibracyjny bez silnika o wartości 1.168,00 zł. Zgodnie ze stanowiskiem stron postępowania do majątku spadkowego wchodził jedynie udział w prawie własności wynoszący 1/2 (a więc o wartości 584,- zł.). Powyższe znajduje potwierdzenie w zeznaniach powoda D. W. złożonych podczas rozprawy w dniu 21 maja 2018 r. ( k. 282 ).

Nie sposób natomiast zgodzić się z zawartym w omawianej apelacji zarzutem wskazującym na błędne zastosowanie przepisów prawa materialnego - art. 994 § 1 KC. i w konsekwencji uznanie, że darowizna dokonana przez spadkodawcę K. W. na rzecz powodów w 2013 roku w wysokości 10.000,00 (po 5.000.00 zł dla każdego z powodów) stanowi darowiznę drobną, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych i w konsekwencji nie podlegającą zaliczeniu na poczet schedy spadkowej po spadkodawcy przy wyliczaniu zachowku.

Również w ocenie Sądu Okręgowego wysokości przekazanych w drodze darowizny środków upoważnia do przyjęcia, że omawiane darowizny winny zostać z mocy powołanego przepisu pominięte przy ustalaniu schedy spadkowej. W omawianym przepisie chodzi o darowizny dokonywane z okazji świąt, urodzin, imienin, ślubu, zdania egzaminu lub innego zdarzenia o charakterze osobistym. Ocena, czy chodzi o darowiznę drobną, zależy od okoliczności danego przypadku. Jedną z takich okoliczności zasługujących na uwzględnienie przy dokonaniu oceny stanowi stan majątkowy spadkodawcy i obdarowanego. Oceniając wskazane darowizny w oparciu o powyższe kryteria uznać należało, że przekazanie dziecku kwoty 5000 zł. stanowiącej równowartość około trzech minimalnych pensji ( w 2013 r. pensja minimalna wynosiła 1600 zł. ) nie może być uznana za inną niż drobna darowizna. W stosunkach rodzinnych taka pomoc ze strony rodziców jawi się jaki naturalna. W okresie dokonania darowizny powodowie mieli odpowiednio 25 i 24 lata a więc wchodzili w okres usamodzielniania się.

Za przyjęciem powyższego stanowiska przemawia również porównanie darowizn do majątku spadkowego. Przypomnieć należy, że ojciec powodów pozostawił po sobie majątek o wartości prawie 200 000 zł. Darowizny na rzecz każdego z synów wynosiły więc 2,5 % wartości majątku spadkowego i również z tego powodu należało je uznać za drobne w rozumieniu przepisu art. 994 KC.

Nie sposób jednocześnie zgodzić się z twierdzeniem pełnomocnika powódki jakoby powodowi w toku procesu wyrazili zgodę na uznanie, że wskazane darowizny mają inny niż to wynika z powołanego przepisu charakter. Takie oświadczenie złożyła wprawdzie pełnomocnik powodów w piśmie z dnia 8 maja 2017 r. ( k. 132 ) ale to stanowisko nie zostało poparte przez powodów, i dotyczyło tylko powoda J. W.. Ustalenie charakteru prawnego dokonanej darowizny zależy do oceny prawnomaterialnej. Pełnomocnik powoda nie dysponowała pełnomocnictwem materialnoprawnym do składania w tym przedmiocie oświadczeń majątkowych.

Odnosząc się do apelacji powodów, które zwierają w istocie tożsamą argumentację Sąd Okręgowy stwierdza, że uznać należy za zasadny zarzut błędnego ustalenia aktywów spadku polegającego na pominięciu kwoty 9.368,54 zł. zdeponowanej na subkoncie w ZUS. Dowód przelewu tych środków na rachunek pozwanej znajduje się w aktach sprawy jako załącznik do pisma z dnia 14 marca 2017 r. zdeponowanego w kopercie ( k. 98 ). Przelew nastąpił w dniu 10 marca 2017 r.

Nie sposób natomiast zaakceptować zarzutu związanego z pominięciem przy ustalaniu stanu czynnego spadku kwoty wypłaconej przez pozwaną M. K. z rachunku spadkodawcy w (...) w wysokości 5.350,00 zł.

Sąd Okręgowy podziela zaprezentowane w tym przedmiocie stanowisko Sądu Rejonowego. Podkreślić należy, że pozwana i spadkobierca pozostawali w związku konkubenckim, prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Nie może budzić jednocześnie żadnych wątpliwości, że spadkodawca udostępnił pozwanej kartę bankomatową upoważniając ją tym samym do dokonywania wypłat, których celem było utrzymanie rodziny, którą faktycznie tworzyli. W omawianym zakresie pozwana działała więc jako pełnomocnik zmarłego realizując jego dyspozycję. Kwota powyższa nie może być więc uznana za darowiznę w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. W tych okolicznościach nie sposób uznać jak sugeruje pełnomocnik powodów, że Sąd pierwszej instancji dopuścił się naruszenia art. 993 KC w zw. z 994 KC poprzez uznanie, że środki pobrane przez M. K. nie dolicza się przy obliczaniu zachowku chociaż art. 994 KC w sposób enumeratywny wymienia które z darowizn pomija się przy obliczaniu zachowku.

W uzupełnieniu powyższych uwag stwierdzić należy, że przyjęcie zaproponowanego przez pełnomocnik powodów poglądu prowadziłoby do przyjęcia kuriozalnego z punktu widzenia zasad doświadczenia życiowego wniosku, że środki jakie jeden z konkubentów przekazuje w czasie trwania konkubinatu na utrzymanie związku konkubenckiego, w zakresie w jakim korzysta z nich drugi konkubent, stanowią darowiznę.

Powyższe uwagi uprawniają do dokonania następującej korekty przy ustaleniu aktywów majątku spadkowego i co za tym idzie jego wartości:

Sąd Okręgowy przyjmuje, że w skład spadku weszła nieruchomości o wartości 150100 zł., jednostki rozrachunkowe na rachunku członka (...) o wartości na dzień 28 maja 2018 r. o wartości 11 837,77 zł., pieniądze na rachunku bankowym w (...) S.A. w kwocie 100,56 zł., pieniądze otrzymane tytułem świadczenia z ubezpieczeń na wypadek chorób i leczenia w łącznej kwocie 51 212,50 zł.; pieniądze na rachunku w (...) w kwocie 50 zł., kwota 9.368,54 zł. zdeponowanej na subkoncie w ZUS, oraz ruchomości oraz ruchomości wartości 22 802 zł.

Ze zbioru opisanych przez Sąd Rejonowy ruchomości, po uwzględnieniu powyższych uwag należy wyłączyć meble kuchenną o wartości 1.426,- zł., kabinę prysznicową z wanną o wartości 856,- zł., szafę zabudowaną o wartości 1.103,- zł., komodę o wartości 200 zł. i ½ udziału w stole wibracyjnym o wartości 584,- zł.

Ostatecznie skład majątku spadkowego odpowiada kwocie 245 471,37 zł.

Jego wartość co oczywiste dla ustalenia wielkości należnego zachowku należało obniżyć o długi spadkowe, których wysokość Sąd pierwszej instancji ustalił na kwotę 50 210 zł. i której to wartości żadna ze stron nie kwestionowała.

Zachowek należało ustalić od kwoty 195 261,37 zł. Każdy z powodów stosownie do reguł dziedziczenia ustawowego otrzymałby majątek odpowiadający połowie tej kwoty a więc po 97 630,68 zł. ( art. 991 KC ).

Należność z tytułu zachowku przypadająca dla D. W. zamyka się więc w kwocie 48 815,35 zł., natomiast dla J. W. w kwocie 65 087,12 zł.

Biorąc pod uwagę, że pozwana przekazała na rzecz D. W. tytułem zachowku kwotę 39 747,31 zł zasadzić należało kwotę 8068,04 zł. Skarga apelacyjna wniesiona przez pełnomocnika powoda obejmowała jednak żądanie zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez zasądzenie jedynie kwoty 7.277,46 zł. Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji ( art. 378 § 1 KPC ); wynikające z powyższego ograniczenie skutkowało zmianą zaskarżonego orzeczenia i zasądzeniem od pozwanej na rzecz powoda powyższej kwoty.

Biorąc pod uwagę, że pozwana przekazała na rzecz J. W. kwotę 43 871,79 zł., zasądzić należało na jego rzecz kwotę 21 215,33 zł.

W pozostałym zakresie skarga apelacyjna podlega oddaleniu.

Wymagającym odrębnego omówienia jest zagadnienie rozliczenia w przedmiotowej sprawie między stronami kosztów procesu za obie instancje.

Przypomnieć należy, że tak powodowie jak i pozwana zaskarżyli orzeczenie Sądu pierwszej instancji w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Odwołując się do odmiennych ocen zasadności wytoczenia powództwa i częściowego spełnienie w toku sprawy przez pozwaną dochodzonych roszczeń wskazali na naruszenie ich zdaniem przez Sąd pierwszej instancji treści przepisów prawa procesowego art. 100 KPC polegające na błędnym zastosowaniu zasady stosunkowego rozliczenia kosztów procesu.

W ocenie Sądu Okręgowego w omawianej sprawie zaistniały przesłanki do wzajemnego zniesienia między stronami kosztów procesu. Wskazane stanowisko dotyczy tak rozliczenia kosztów pomiędzy powodem D. W. jak i powodem J. W. a pozwaną.

Podkreślić należy, że w dacie wniesienia pozwów po stronie powodów występowało wymagalne roszczenie o zapłatę zachowku. Ustalenie jego wysokości wymagało co oczywiste szeregu czynności faktyczno – prawnych, których podjęcie było uzależnione od wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Postanowienie to uprawomocniło się w dniu 21 września 2016 r. ( k. 56 ). Pozwana odebrała prawomocne postanowienie Sądu powołujące ją do spadku w dniu 10 listopada 2016 r. ( k. 59 ). Tak więc dopiero po tej dacie możliwe było podjęcie działań pozwalających na precyzyjne ustalenie stanu czynnego spadku a co za tym idzie zachowku. O powyższym świadczy fakt, że wnosząc pozwy powodowie również nie wiedzieli w jakiej wysokości winno być zgłoszone ich roszczenie i w toku procesu rozszerzyli swe żądania. Przekazując częściowo świadczenia z tytułu zachowku w dniu 20 stycznia 2017 r. na rzecz J. W. i w dniu 26 stycznia 2017 r., na rzecz D. W. M. K. pozostawała więc w opóźnieniu ale było to opóźnienie usprawiedliwione okolicznościami. Tak więc pomimo, że w zakresie w jakim doszło do umorzenia postępowania M. K. należało uznać za przegrywającą sprawę, wobec wskazanych wyżej okoliczności brak było podstaw do jej obciążenia obowiązkiem zwrotu na rzecz powodów kosztów procesu przy zastosowaniu zasady ich stosunkowego rozliczenia. Przyjąć należało, że przy zastosowaniu słuszności ( art. 102 KPC ) pozwana nie może być obciążona, kosztami związanymi z cofniętą częścią powództw a w pozostałym zakresie uznając, że stosunek w jakim strony wzajemnie przegrały i wygrały sprawę i przyjmując, że koszty jakie poniosły są zbliżone należało orzec o ich wzajemnym zniesieniu.

Powołany wyżej przepis art. 100 KPC ma swoje zastosowanie również do kosztów postępowania odwoławczego. Wprawdzie, wniesione przez strony skargi apelacyjne skutkowały, korektą zaskarżonego orzeczenia na rzecz powodów, niemniej jednak wydając zaskarżone rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy uwzględnił również część argumentów zawartych w skardze apelacyjnej wniesionej przez pozwaną.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 386 § 1 KPC oraz art. 385 KPC orzekł jak w sentencji.