Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 18 lutego 2019 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Jarosław Gołębiowski
Sędziowie	SSA w SO Arkadiusz Lisiecki SSO Dariusz Mizera
Protokolant	st. sekr. sąd. Beata Gosławska

po rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2019 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku J. G. (1)

z udziałem M. P. (1)

o rozgraniczenie

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 8 maja 2018 roku, sygn. akt I Ns 1111/14

postanowił:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie na następujące:

1.  dokonać rozgraniczenia nieruchomości położonej we wsi C. gmina B. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) (przed podziałem) stanowiącej własność J. G. (1) dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim urządzona jest księga wieczysta nr (...) z nieruchomością położoną we wsi C. gmina B. oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka nr (...) stanowiącą własność M. P. (1) dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim urządzona jest księga wieczysta nr (...) w ten sposób, że ustalić przebieg granicy między tymi działkami wg linii czerwonej poczynając od punktu(...)przez punkty (...)na mapie sporządzonej przez biegłą sądową U. B. (1) dnia 16 kwietnia 2018r. zaewidencjonowanej przez Starostę (...) dnia 23 kwietnia 2018r. za nr (...);

2.  dokonać rozgraniczenia nieruchomości położonej we wsi C. gmina B. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) (przed podziałem) stanowiącej własność J. G. (1) dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim urządzona jest księga wieczysta nr (...) z nieruchomością położoną we wsi C. gmina B. oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka nr (...) stanowiącą własność M. P. (1) dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim urządzona jest księga wieczysta nr (...) w ten sposób, że ustalić przebieg granicy między tymi działkami wg linii niebieskiej poczynając od punktu (...) przez punkty (...)oznaczonej na mapie sporządzonej przez biegłą sądową U. B. (1) dnia 16 kwietnia 2018r. zaewidencjonowanej przez Starostę (...) dnia 23 kwietnia 2018r. za nr (...);

3.  ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane z własnym udziałem w sprawie;

4.  nakazuje ściągnąć od wnioskodawczyni J. G. (1) i uczestnika M. P. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim kwoty po 6.595,64 zł ( sześć tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt pięć złotych sześćdziesiąt cztery grosze) tytułem nieuiszczonych wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa;

II.  oddalić apelację w pozostałej części;

III.  ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania apelacyjnego związane z własnym udziałem w sprawie.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki SSO Dariusz Mizera SSO Jarosław Gołębiowski

Sygn. akt II Ca 680/18

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 8 maja 2018r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Maz.

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2018 roku sprawy z wniosku J. G. (1)

z udziałem M. P. (1) o rozgraniczenie

postanowił:

1. między nieruchomościami położonymi we wsi C. gminie B., z których jedna oznaczona w ewidencji gruntów jako działki nr (...) zapisana jest w księdze wieczystej prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim za nr Kw (...) na J. G. (1), a druga oznaczona w ewidencji gruntów jako działki nr (...) zapisana jest w księdze wieczystej tegoż Sądu nr Kw (...) na M. P. (1) – według linii czerwonej od punktu (...)do punktu (...), zaznaczonej na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę U. B. (1) z dnia 16 kwietnia 2018r., zaewidencjonowanej przez Starostę (...) dnia 23 kwietnia 2018r. za nr (...);

2. ustalił, że każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie;

3. nakazał ściągnąć tytułem kosztów oględzin i wynagrodzenia biegłego geodety wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa – na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim od wnioskodawczyni J. G. (1) i uczestnika M. P. (1) kwoty po 6.595,64 zł (sześć tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt pięć złotych 64/100).

Podstawą rozstrzygnięcia były przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Wnioskodawczyni jest właścicielką nieruchomości składającej się z działek o nr (...) o pow. (...) ha i nr (...) o pow. (...) ha (pow. łączna (...) ha) we wsi C., gm. B., dla której w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim prowadzona jest księga wieczysta Nr (...), którą nabyła w drodze umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy od A. i H. małż. R. aktem notarialnym Rep. A Nr (...) z dnia 12 września 1986 roku. Właścicielem nieruchomości składającej się z działek o nr (...) o pow. (...) ha i nr (...) o pow. (...) ha (pow. łączna (...) ha), dla której w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim prowadzona jest księga wieczysta Nr (...) jest M. P. (1). Nabył ją na skutek darowizny z dnia 30 czerwca 1992 roku akt notarialny Rep. A Nr (...). Wcześniej nieruchomość ta, od 1965 roku, pozostawała we władaniu jego rodziców.

Na działkach nr (...) znajdują się budynki mieszkalne oraz gospodarcze należące do stron, a granicę użytkowania wyznacza płot betonowy, wzniesiony w 1980 roku. W granicy tej, nieco skosem, stoi budynek gospodarczy uczestnika wzniesiony ok. 1979 roku, który w zasadniczej części jest posadowiony na działce (...), a jedynie jego północno – wschodni narożnik zachodzi na sąsiednią działkę nr (...) (na (...) m). Budynek ten został wzniesiony na podstawie decyzji Naczelnika (...) o pozwoleniu na budowę nr (...) z dnia 13 listopada 1978 roku.

W terenie brak jest wyraźnej miedzy pomiędzy działkami rozgraniczanymi – praktycznie na całej długości działek jest tylko bruzda. Na gruncie brak rowu, rozdzielającego przedmiotowe działki. Największa rozbieżność pomiędzy stanem użytkowania na gruncie a granicą ewidencyjną występuje w północnej części działek (...) – dochodzi do (...) m.

Z kontrolnych obliczeń powierzchni przedmiotowych działek wykonanych przez biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii wynika, że:

- suma powierzchni działek nr (...) wynosi (...) ha, zatem odpowiada sumie powierzchni ewidencyjnych tych działek;

- obliczona kontrolnie suma powierzchni działek nr (...) wynosi (...) ha, więc o ponad 4 ary jest mniejsza od sumy ich powierzchni ewidencyjnych, jednak wschodnia granica tych działek nie została dotychczas ustalona, dlatego suma ich powierzchni może ulec zmianie np. w wyniku odrębnego opracowania geodezyjnego.

W 1980 roku, kiedy M. P. (1) stawiał płot graniczny, rodzina G. nie podnosiła żadnych uwag. Do 2012 roku pomiędzy stronami nie było sporów granicznych.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 5 grudnia 2012 roku w sprawie I C 306/12 przywrócono powodowi M. P. (1) posiadanie pasa gruntu położonego w C., gminie B., usytuowanego w granicy działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami (...)oraz (...), o długości(...) m mierzonej od końca istniejącej miedzy oddzielającej wymienione powyżej działki za siedliskami i szerokości w kierunku wschodnim – działek pozostających w posiadaniu pozwanej J. G. (1) – wynoszącej od (...) m na początku tegoż pasa gruntu, aż do szerokości (...) m na jego końcu, w ten sposób, że nakazuje pozwanej przyoranie pasa gruntu o takich wymiarach do nieruchomości pozostającej w posiadaniu powoda M. P. (1) oraz zakazano pozwanej J. G. (1) naruszania posiadania opisanej powyżej części nieruchomości w przyszłości poprzez niszczenie upraw lub orkę.

Stan faktyczny w sprawie ustalony został przede wszystkim w oparciu o zebrane dowody w postaci dokumentów: odpisów ksiąg wieczystych, mapy sytuacyjnej oraz opinii biegłego geodety. Odnosząc się do dowodu z przesłuchania stron, w ocenie Sądu w całości na wiarę zasługują zeznania uczestnika M. P. (1). Okoliczności te znajdują swoje potwierdzenie w zeznaniach złożonych przez innych stawających świadków: S. P., K. P., S. M., W. P. (1), J. P.. Podniósł on, że sąsiedzi G. nie sprzeciwiali się wznoszeniu budynku gospodarczego (1979 roku) oraz płotu (1980 rok) i do 2012 roku pomiędzy stronami nie było sporów granicznych.

Dokonując rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie Sąd oparł się przede wszystkim na pisemnych opiniach biegłego geodety U. B. (1). Opinie te są wszechstronne i przekonujące, nie zawierają wewnętrznych sprzeczności, przez co zasługują na uwzględnienie.

Trzeba mieć też na uwadze fakt, że ustalenia poczynione przez biegłego geodetę U. B. (1) korespondują z opinią biegłego geodety T. S., sporządzoną na etapie administracyjnego postępowania rozgraniczeniowego z której wynika, iż granice między przedmiotowymi działkami dają różnicę w użytkowaniu na niekorzyść J. G. (1) w stosunku do granicy, zgodnej z ewidencją gruntów.

Wskazany powyżej materiał dowodowy wzajemnie się uzupełnia i koresponduje ze sobą, dlatego też Sąd nadał mu pełen atrybut wiarygodności.

Mając takie ustalenia Sąd zważył, iż zgodnie z art. 153 k.c. , jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody miedzy zainteresowanymi, sąd ustali granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności, może przy tym przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę pieniężną.

Kryteria rozgraniczenia oraz kolejność ich zastosowania określa art. 153 k.c. Niedopuszczalne jest zatem dokonywanie rozgraniczenia przy zastosowaniu drugiego czy trzeciego kryterium dopóki możliwe jest ustalenie granic na podstawie pierwszego lub drugiego kryterium. W postanowieniu z dnia 21 maja 1998 roku (III CKN 457/97 ) oraz uchwale całej Izby Cywilnej z dnia 25 maja 1957 roku ( I Co 39/56, OSN 1958, poz.91 ) Sąd Najwyższy stwierdził, że w sądowym postępowaniu rozgraniczeniowym przy ustalaniu przebiegu spornej granicy według stanu prawnego bierze się pod uwagę wymienione w art. 31 ust. 2 prawa geodezyjnego i kartograficznego z 17 maja 1989 roku ( Dz.U. nr 30, poz. 163 z późn. zmianami) znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Obok tego można się posłużyć także innymi dowodami przywidzianymi przez kodeks postępowania cywilnego np. zeznaniami świadków, opinią biegłego i przesłuchaniem stron.

W przedmiotowej sprawie Sąd dokonał ustalenia granic spornych na podstawie pierwszego wskazanego tam kryterium tj. według stanu prawnego, gdyż możliwym było jego stwierdzenie.

Sąd ustalając stan prawny oparł się na księgach wieczystych a także na opinii biegłej U. B. (1), która ustaliła na gruncie przebieg granic ewidencyjnych (tożsamych w rozpoznawanej sprawie z granicami wynikającymi z aktów własności ) oraz aktualny stan użytkowania. Biegła oznaczyła na mapie (k. 191) granice wynikające ze stanu posiadania gruntów kolorem czerwonym. Natomiast granicę według projektu ograniczenia kolorem niebieskim.

W związku z powyższym Sąd w punkcie pierwszym postanowienia, dokonał rozgraniczenia między nieruchomością będącą własnością J. G. (1) (działki oznaczone w ewidencji gruntów numerami:(...) i (...) a nieruchomością stanowiącą własność M. P. (1) (działki oznaczone w ewidencji gruntów numerami (...) i (...)) i ustalił granicę według linii czerwonej zaznaczonej na zaewidencjonowanej mapie (k. 191 ) od punktu (...)do punktu (...)

W rozstrzyganej sprawie nie zasługiwał na uwzględnienie wniosek J. G. (1) o rozgraniczenie według stanu prawnego wynikającego z ewidencji gruntów, ale z uwzględnieniem stanu prawnego wynikającego z zasiedzenia przez uczestnika pasów gruntów i ustalenie granicy zgodnie z linią faktycznego użytkowania – linii czerwonej.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, przez stan prawny rozumieć także należy zasiedzenie przygranicznych pasów ziemi. Nie można bowiem wyłączyć możliwości ustalenia stanu prawnego w następstwie zasiedzenia, które wywołało nowy stan prawny i przebieg linii granicznych w miejscach, przez które granice nie przebiegały bądź w miejscach, gdzie przebiegały granice nieodpowiadające stanowi ewidencyjnemu. Do zasiedzenia przygranicznych pasów gruntu znajduje zastosowanie przepisy art. 172 i nast. k.c.

Stosownie do treści art. 172 § 1 k.c. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 28 lipca 1990 roku ( Dz. U. Nr 55, poz. 321 ) i obowiązującym od dnia 1 października 1990 roku ( także w zakresie zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed wejściem w życie tejże ustawy ), posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba, że uzyskał posiadanie w złej wierze ( zasiedzenie ).

Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze ( art. 172 § 2 k.c. ).

Warunkiem nabycia własności nieruchomości lub jej oznaczonej części w drodze zasiedzenia jest zatem samoistne, nieprzerwane posiadanie tej nieruchomości i upływ czasu wskazanego w ustawie.

Posiadanie to faktyczne władztwo nad rzeczą w zakresie prawa własności lub innego prawa, z którym łączy się to władztwo. Do zasiedzenia prowadzić może jedynie posiadanie samoistne. Posiadaczem samoistnym jest natomiast ten, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel ( art. 336 k.c. ). Kryteria decydujące o tym, czy posiadanie ma charakter samoistny czy też zależny to wola samego posiadacza oraz zewnętrzne przejawy sprawowanego przez niego faktycznego władztwa nad rzeczą, które pozwalają w sposób obiektywny ustalić wolę posiadania – jako posiadania samoistnego lub zależnego. Posiadacz, który włada rzeczą jak właściciel, z zamiarem władania dla siebie i w taki sposób są postrzegane przez otoczenie zewnętrzne przejawy jego władztwa, jest posiadaczem samoistnym.

Podkreślić jednak trzeba, iż wykazanie, że nastąpiło zasiedzenie przygranicznych pasów ziemi – zgodnie z ogólnymi regułami, płynącymi z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. – obciążało uczestnika postępowania. W ocenie Sądu wykazał on, że nieprzerwanie od 1980 roku był on posiadaczem samoistnym przygranicznego pasa gruntu a do 2012 roku nie istniał spór pomiędzy stronami postępowania o granicę pomiędzy nieruchomościami. Wobec tego spełnione zostały przesłanki zasiedzenia nieruchomości.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 520 § 1 k.p.c. ustalając, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane z własnym udziałem w sprawie.

Apelacje od powyższego orzeczenia wywiodła wnioskodawczyni za pośrednictwem swojego pełnomocnika zaskarżając postanowienie w zakresie pkt 1, pkt 2, pkt 3 w części dotyczącej wnioskodawczyni J. G. (1).

Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła:

I. naruszenie prawa procesowego tj.

1) art. 89 § 1 kpc, art. 128 § 1 kpc, art. 130 § 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc na skutek niezobowiązania pełnomocnika uczestnika do złożenia odpisu pełnomocnictwa dla strony przeciwnej,

2) art. 233 § 1 kpc, art. 285 § 1 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie przez Sąd ustaleń faktycznych na podstawie mapy biegłej z dnia 16.04.2018r. , która została załączona do akt sprawy bez uzasadnienia opinii, nie zawiera zatem żadnych wyjaśnień, co do ustaleń bieglej zawartych na mapie,

3) art. 233 § 1 kpc, art. 227 kpc poprzez pominięcie przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy dowodów z dokumentów załączonych do pisma wnioskodawczym z dnia 06.12.2017 r., co doprowadziło do niewłaściwego przyjęcia przez Sąd, że do 2012 r. pomiędzy stronami nie było sporów granicznych,

4) art. 328 § 2 kpc poprzez nieustosunkowanie się przez Sąd w uzasadnieniu wyroku do zgłoszonych przez Wnioskodawcę dowodów z dokumentów załączonych do pisma wnioskodawczyni z dnia 06.12.2017 r. oraz niewyjaśnienie, jakie koszty składały się na kwoty, których ściągnięcie nakazał Sąd,

5) art. 6 kc, art. 232 kpc na skutek przyjęcia, iż uczestnik udowodnił w toku postępowania, że nieprzerwanie od 1980r. był posiadaczem samoistnym przygranicznego pasa gruntu do granicy według linii czerwonej od punktu (...) do punktu (...) zaznaczonej na mapie sporządzonej przez geodetę U. B. (1) z dnia 16 kwietnia 2018 r., w sytuacji, gdy płot betonowy nie był posadowiony na całej długości działki,

6) art. 5 kpc na skutek niepouczenia wnioskodawczyni po doręczeniu jej na rozprawie w dniu 24.04.2018r. opinii biegłej z 16.04.2018r., iż może składać zastrzeżenia do opinii bieglej oraz wnioski dowodowe związane z tą czynnością procesową,

7) art. 520 § 1 kpc poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w sprawie na skutek przyjęcia, iż zasądzone od wnioskodawczyni koszty w kwocie 6.595.64 zł były związane z jej udziałem w sprawie,

8) art. 520 § 2 kpc poprzez jego niezastosowanie w sprawie w sytuacji, gdy uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania, a koszty opinii bieglej z dnia 16.04.2018 r. wynikały ze zmiany stanowiska procesowego uczestnika M. P..

II. Naruszenie prawa materialnego tj.

1) art. 172 kc poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w sprawie na skutek przyjęcia, iż uczestnik M. P. (1) nabył przez zasiedzenie własność spornego, przygranicznego pasa gruntu stanowiącego własność J. G. (1),

2) art. 153 kc poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w sprawie i dokonanie rozgraniczenia według stanu prawnego tj. zasiedzenia, w sytuacji gdy Sąd faktycznie zastosował inne kryterium tj. kryterium posiadania (ale nie ostatniego spokojnego stanu posiadania).

Powołując się na powyższe zarzuty skarżąca wnosiła o:

1. Zobowiązanie pełnomocnika Uczestnika do doręczenia stronie przeciwnej odpisu pełnomocnictwa. W myśl art. 89 § 1 kpc pełnomocnik jest obowiązany przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa wraz z odpisem dla strony przeciwnej, tymczasem Wnioskodawczym nie doręczono odpisu pełnomocnictwa udzielonego przez M. P. (1) - brak załącznika do odpisu pisma procesowego bez daty (data wpływu do Sądu 19.06.2017 r.).

2. Wydanie załączników do pisma Uczestnika z 19.04.2018 r. Wnioskodawczyni doręczono jedynie odpis pisma Uczestnika z dnia 19.04.2018r. Nie doręczono załączników do pisma. Stosownie do przepisu art. 128 § 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc do pisma procesowego należy dołączyć jego odpisy i odpisy załączników dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom, a ponadto, jeżeli w sądzie nie złożono załączników w oryginale, po jednym odpisie każdego załącznika do akt sądowych.

3. Przeprowadzenie dowodu z dokumentów załączonych do apelacji celem potwierdzenia, że:

• uczestnik M. P. (1) nie posiadał jak posiadacz samoistny nieprzerwanie od 1980 r. spornego, przygranicznego pasa gruntu,

• uczestnik M. P. (1) jest konfliktowymi człowiekiem i spiera się o granice także z innymi sąsiadami, uczestnik M. P. (1) byl inicjatorem konfliktów międzysąsiedzkich,

• podatki od spornego, przygranicznego pasa gruntu w całości uiszczała wnioskodawczym i jej rodzice,

• pomiędzy stronami od wielu lat (ok. 30) istniały spory o granicę,

• Z. G. wykonując wyrok Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz. z dnia 05.12.2012 r. I C 306/12 wykonał go nieprawidłowo tj. na niekorzyść J. G., gdyż "odorał" na rzecz M. P. zbyt duży pas ziemi, co doprowadziło do niewłaściwych ustaleń bieglej w zakresie faktycznego użytkowania gruntu przez M. P..

• uczestnik M. P. został skazany prawomocnym wyrokiem karnym za czyny z art. 157 § 1 kk, art. 190 § 1 kk tj. pobicie Z. G. i groźby karalne wobec Z. G.,

• Państwo H. i A. R. wyrazili zgodę na postawienie budynku rogiem na swojej działce pod warunkiem, że płot będzie stał w granicy,

• płot betonowy został postawiony przez Państwo G. na działce (...) ok. 1998 r. około (...) m od granicy, gdyż Państwo G. nie wiedzieli, że płot musi stać w granicy,

• Pan M. P. (1) nawiózł ok. roku 2000 (...)ziemi na pow. ok. (...) m2 i zasypał punkt graniczny,

• granica użytkowania ustalona przez biegłą w terenie nie występowała przez 30 lat wcześniej,

• szerokość działek, w tym działki Pani G. na początku i na końcu pola była taka sama,

• płot betonowy pomiędzy działkami Pana M. P. i Pani J. G. mógł być postawiony przez Pana P. najwcześniej w 1985 r. (Sąd ustalił, ze w 1980 r.).

4. Przesłuchanie w charakterze świadków Z. G., D. J., W. S., H. R., celem potwierdzenia, że :

• uczestnik M. P. (1) nie posiadał jak posiadacz samoistny nieprzerwanie od 1980 r. spornego, przygranicznego pasa gruntu,

• pomiędzy stronami od wielu lat (ok. 30) istniały spory o granicę

• płot betonowy pomiędzy działkami Pana M. P. i Pani .J. G. mógł być postawiony przez Pana P. najwcześniej w 1985 r. (Sąd ustalił, że w 1980 r.),

• uczestnik M. P. (1) jest konfliktowym człowiekiem i spiera się o granice także z innymi sąsiadami, uczestnik M. P. (1) był inicjatorem konfliktów międzysąsiedzkich,

• Z. G. wykonując wyrok Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz. z dnia 05.12.2012 r. I C 306/12 wykonał go nieprawidłowo tj. na niekorzyść J. G., gdyż "odorał" na rzecz M. P. zbyt duży pas ziemi, co doprowadziło do niewłaściwych ustaleń biegłej w zakresie faktycznego użytkowania gruntu przez M. P.,

• uczestnik M. P. został skazany prawomocnym wyrokiem karnym za czyny z art. 157 § 1 kk, art. 190 § I kk tj. pobicie Z. G. i groźby karalne wobec Z. G.,

• szerokość działek, w tym działki Pani G. na początku i na końcu pola była taka sama,

• Pan M. P. (1) nawiózł ok. roku (...) m ^{( 3)} ziemi na pow. ok. (...)m2 i zasypał punkt graniczny.

Powołując się na powyższe zarzuty skarżąca wnosiła o:

1. zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez dokonanie rozgraniczenia według granicy prawnej - ewidencyjnej, ewentualnie według projektu rozgraniczenia biegłej U. B. z opinii z dnia 03.02.2016 r. tj. granicy biegnącej (...)(jest to granica ok. 20 cm za narożnikiem budynku gospodarczego Pana M. P., biegła zaproponowała taką granice by w przyszłości Pan. M. P. mógł ocieplić sobie budynek), a w dalszej kolejności biegnącej wg granicy ewidencyjnej oraz obciążenie uczestnika kosztami postępowania przed Sądem I instancji i Sądem II instancji.

2. ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Tomaszowie Maz. do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach instancji odwoławczej.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił:

Poczynając od budynku gospodarczego M. P. (1) w kierunku pól najpierw znajduje się stary płot betonowy posadowiony przez uczestnika w miejsce płotu drewnianego stawianego w 1980r. następnie do tego płotu swój płot betonowy dostawiła wnioskodawczyni w 1990r. W przedłużeniu płotu znajdowała się kiedyś granica tzn. pas gruntu porośnięty trawą obecnie w tym miejscu znajduje się bruzda która rozgranicza działki o nr (...). Tak ukształtowana granica między tymi działkami istnieje przynajmniej od 1980r. i została zobrazowana przez biegłą linią czerwoną od punktu (...)przez punkty (...)do punktu (...), zaznaczoną na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę U. B. (1) z dnia 16 kwietnia 2018r., zaewidencjonowanej przez Starostę (...) dnia 23 kwietnia 2018r. za nr (...);

Linia graniczna obrazująca stan prawny wynikający z tytułów własności pomiędzy działkami (...) odpowiada w istocie linii granicznej wg projektu rozgraniczenia i została oznaczona linią niebieską poczynając od punktu (...)poprzez punkty (...)do punktu (...)na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę U. B. (1) z dnia 16 kwietnia 2018r., zaewidencjonowanej przez Starostę (...) dnia 23 kwietnia 2018r. za nr (...);

Dowód: - zeznania świadków S. P. k. 127odw., W. P.

k.173odw., J. P. k. 174

- zeznania uczestnika M. P. k. 139odw. w zw. z k.77odw.-78

- protokół z oględzin i szkic k. 83-85

- mapa k.191,

- opinia biegłej B. k.92-96

- opinia uzupełniająca biegłej B. k. 191 , k.338-340 /00:01:35-

00:41:57/

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest po części zasadna.

Sąd Okręgowy po nieznacznym uzupełnieniu podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i przyjmuje je za własne czyniąc je podstawą swojego rozstrzygnięcia.

Dodatkowych ustaleń faktycznych Sąd dokonał na podstawie zeznań przesłuchanych w sprawie świadków a także na podstawie protokołu z oględzin i sporządzonego wtedy szkicu oraz na podstawie uzupełniającej opinii biegłej. Zeznania świadków w osobach S. P., J. P. i W. P. (1) wskazują wprost, iż przedłużeniem istniejących płotów była granica w postaci miedzy której pewne fragmenty zachowały się jeszcze w chwili dokonywania oględzin przez Sąd. (obecnie jak wskazała biegła nieruchomości są rozgraniczone jedynie bruzdą). Na taki przebieg granicy wskazują zeznania świadków oraz fakt, iż granica ta stanowiła pas gruntu porośnięty trawą co by wskazywało, iż istnieje on już od dawna. Taki przebieg granicy między działkami o nr (...) został zatem ukształtowany już dawno i był konsekwencją takiego, a nie innego ukształtowania granicy w siedlisku.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek o przesłuchanie zgłoszonych w apelacji świadków z powołaniem się na art. 381 k.p.c. albowiem strona nie wykazała aby nie mogła ich powołać w postępowaniu przed Sądem I instancji. Nie można się bowiem zgodzić z twierdzeniem pełnomocnika wnioskodawczyni jakoby potrzeba powołania tych dowodów wynikła dopiero na etapie złożenia apelacji. Wnioskodawczyni wiedziała bowiem w jakim kształcie Sąd zamierza ewidencjonować mapę z przebiegiem granic nie zbyło zatem przeszkód aby już na tamtym etapie zgłosić wnioskowanych świadków.

Przechodząc do analizy zarzutów apelacyjnych należy podkreślić, iż zarzut naruszenia art. 89 § 1 kpc, art. 128 § 1 kpc, art. 130 § 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc na skutek niezobowiązania pełnomocnika uczestnika do złożenia odpisu pełnomocnictwa dla strony przeciwnej, wydaje się być uzasadniony bo w aktach sprawy brak wzmianki o doręczeniu wnioskodawczyni odpisu pełnomocnictwa adw. G. S.. Niemniej jednak uchybienie to w żaden sposób nie przełożyło się na wynik sprawy stąd też zarzut nie może odnieść zamierzonego skutku.

Słusznie natomiast dostrzegła skarżąca wadliwość orzeczenia Sądu Rejonowego wytykając, iż samo orzeczenie nie zawiera stwierdzenia „ustala granice”, „rozgranicza” przez co orzeczenie nastręcza trudności w interpretacji i jest nieczytelne. Konieczne było zatem na nowo zredagowanie całego rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy na etapie postępowania apelacyjnego dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłej geodety która wyjaśniła powstałe i sygnalizowane przez skarżącą w apelacji wątpliwości co do wniosków opinii. Wobec dopuszczenia dowodu z opinii uzupełniającej wydaje się zbędne rozważanie zarzutów dotyczących naruszenia przez Sąd I instancji art. 233§1 k.p.c. w zw. z art. 285 k.p.c. Biegła bowiem wyjaśniła także różnice w powierzchni działek co również sygnalizowała pełnomocnik wnioskodawczyni.

Przechodząc do dalszych rozważań przypomnieć należy, iż zgodnie z art. 153 k.c. , jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody między zainteresowanymi, sąd ustali granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności, może przy tym przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę pieniężną.

Kryteria rozgraniczenia oraz kolejność ich zastosowania określa zatem art. 153 k.c.

Sąd Rejonowy uznał, iż przebieg granicy jest ukształtowany tak naprawdę poprzez ostatnie posiadanie i w takim zakresie wytyczył granice ustalając, iż stan aktualnego posiadania obejmuje stan prawny wynikający z zasiedzenia. Słusznie po części rozważania te kwestionuje skarżąca albowiem w takiej sytuacji należało w sposób nie budzący wątpliwości wykazać od kiedy uczestnik wszedł w posiadanie spornych fragmentów sąsiedniej działki.

W tym zakresie Sąd Okręgowy podzielił pogląd Sądu I instancji, iż przy siedlisku aż do końca działek nr (...) granica ukształtowana została przez zasiedzenie tak jak określiła to biegła linią czerwoną. Granica ta w zasadzie do budynków uczestnika od drogi prowadzącej przez wieś jest w istocie bezsporna (wniosek ewentualny apelacji w zasadzie akceptuje ten przebieg) następnie granica biegnie wzdłuż płotu zbudowanego przez uczestnika oraz dalszego płotu betonowego posadowionego przez wnioskodawczynię. Skoro wnioskodawczyni ustąpiła ze swojego prawa to oznacza to, że pozostawała w przeświadczeniu, iż fragment za płotem do niej nie należy. Daje to asumpt do wskazania właśnie takiego przebiegu granicy jak dokonał tego sąd I instancji także poza siedliskiem do końca działek (...) należy zatem przyjąć, iż zasiedziany został pas gruntu z działki wnioskodawczyni. Z protokołu oględzin i załączonego do niego szkicu wynika, iż granica bezpośrednio za siedliskami była bezpośrednim przedłużeniem płotu wnioskodawczyni. Daje to podstawy do uprawdopodobnienia wersji w tym zakresie, iż taki był przebieg granicy i te granice były akceptowane przez obie strony co było konsekwencją ukształtowania się granic w siedlisku. Za takim ustaleniem przemawiają zeznania świadków J. P., S. P. i W. P. (1) oraz zeznania uczestnika. .

Sytuacja jednak jest odmienna jeżeli chodzi o działkę za rowem (który istocie w chwili obecnej nie istnieje). W tym zakresie - jak słusznie podkreśla apelacja - stan prawny wynikający z ewidencji gruntów oraz tytułów własności wskazuje, iż przebieg granicy między tymi nieruchomościami jest zgodny z granicami ewidencyjnymi działek i w ten sposób wygląda granica prawna. Zaskarżone orzeczenie w tym zakresie zapadło z obrazą art. 153 k.c. i art. 172 k.c.

Skoro uczestnik domaga się zasiedzenia przygranicznego pasa gruntu winien przede wszystkim wykazać kiedy wszedł w jego posiadanie oraz, że posiada go nieprzerwanie przez lat 30. Tymczasem w aktach sprawy poza dowodem z zeznań świadka w osobie matki uczestnika J. P. próżno szukać konkretnych dowodów wskazujących, iż przebieg granic pomiędzy działkami (...) był taki jak wynika z obecnego posiadania. Uczestnik nie zaoferował Sądowi dowodów wskazujących jakoby jego poprzednicy prawni weszli w posiadanie spornego pasa gruntu w końcu lat 70-tych XX wieku. Słusznie skarżąca zatem wskazuje, iż Sąd Rejonowy mało wnikliwie ocenił zeznania świadków uznając w swoim rozumowaniu za udowodnione posiadanie przygranicznego pasa gruntu przez uczestnika oraz jego poprzedników prawnych od końca lat siedemdziesiątych podczas gdy na tę okoliczności brak przekonujących dowodów.

Trudno zatem przyjąć za udowodnione posiadanie pasa gruntu pomiędzy działkami (...) od 1980r. W aktach sprawy brak bowiem – co należy po raz kolejny podkreślić - wiarygodnego dowodu na tę okoliczność. W sprawach o zasiedzenie także o zasiedzenie przygranicznego pasa gruntu (o czym rozstrzyga się przesłankowo w postępowaniu rozgraniczeniowym) zawsze należy ustalić początek biegu terminu zasiedzenia który rozpoczyna się w chwili objęcia nieruchomości w posiadanie samoistne. Uczestnik jednak tej okoliczności w sposób nie budzący wątpliwości nie wykazał.

Wnioskodawczyni zdaje się dużą wagę przywiązywać do ustaleń sądu jakoby przez wszczęciem postępowania rozgraniczeniowego nie było sporu między stronami o przebieg granicy. Tymczasem nie zostało wykazane - i apelacja w tym zakresie nie zawiera także żadnych dowodów - jakoby przed wszczęciem postępowania rozgraniczeniowego doszło do przerwania biegu zasiedzenia. Fakt, iż strony między sobą uznawały przebieg granicy jako sporny nie oznacza jeszcze żeby do takowej przerwy doszło. Z pewnością o przerwie biegu zasiedzenia nie może świadczyć podanie do urzędu gminy z 10 stycznia 2009 r.. Skoro tak to dowód ten nie posiada żadnego znaczenia podobnie jak zeznania świadków którzy mieli zeznawać także na tą okoliczność.

Sąd Rejonowy zdaje się wskazywać, iż uczestnikowi przywrócono posiadanie wyrokiem z dnia 5 grudnia 2012r. w sprawie I C 306/12 Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim. Okoliczność ta choć ważna to jednak nie ma w sprawie przesądzającego znaczenia. Co prawda w myśl art. 341 k.c. domniemywa się, że posiadanie jest zgodne z prawem niemniej jednak domniemanie to zostało przez wnioskodawczynię skutecznie obalone albowiem wnioskodawczyni wykazała, iż granica wynikająca z tytułów własności pokrywa się z granicami ewidencyjnymi działek. (por. opinia biegłej B.). W takiej sytuacji to na uczestniku spoczywał ciężar wykazania, że to on nabył przez zasiedzenie ten fragment nieruchomości. Jak wyżej wskazano uczestnik nie sprostał temu obowiązkowi. Dlatego też jeśli chodzi o działki o nr (...) to rozgraniczenie musi nastąpić wg stanu prawnego bez uwzględnienia zasiedzenia.

Apelacja wnioskodawczyni została częściowo uwzględniona, a częściowo oddalona stąd też samo rozstrzygnięcie rozgraniczające częściowo tylko uwzględnia wnioski wnioskodawczyni dlatego też zasadnym jest aby obie strony po równo poniosły wygenerowane koszty procesu. Dlatego też nie doszło do naruszenia art. 520§1 k.p.c.

Reasumując należało dokonać zmiany zaskarżonego postanowienia nadając mu nowe brzmienie, a to na podstawie art. 386§ 1 k.p.c. w zw. z art. 13§ 2 k.p.c.

Dalej idąca apelacja podlegała oddaleniu z wyżej przytoczonych powodów, a to na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13§ 2 k.p.c..

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki SSO Jarosław Gołębiowski SSO Dariusz Mizera