Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 20 grudnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Jarosław Gołębiowski
Sędziowie:	SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera (spr.)
Protokolant:	stażysta Katarzyna Pielużek

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 grudnia 2018 roku

sprawy z wniosku G. C. , E. C.

z udziałem (...) Spółki Akcyjnej w L.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestnika (...) Spółki Akcyjnej w L.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim

z dnia 27 marca 2018 roku, sygn. akt I Ns 541/15

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od uczestnika (...) Spółki Akcyjnej w L. na rzecz wnioskodawców G. C. i E. C. kwotę 240,00 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania za instancję odwoławczą.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera

Sygn. akt II Ca 570/18

UZASADNIENIE

W wniosku z dnia 10 lipca 2013 roku wnioskodawca G. C. domagał się z ustanowienia służebności przesyłu z tytułu posadowienia na działce nr (...) położonej w napowietrznej linii zawieszonej na 4 słupach pojedynczych oraz 4 podwójnych a także słupowej stacji transformatorowej. Nadto domagał się ustalenia wynagrodzenia z tytułu korzystania z jego gruntu w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu określonym jako 1 zł za m ² zajętego gruntu w skali miesiąca.

W odpowiedzi na wniosek w dniu 20 listopada 2013 roku uczestnik (...) S.A. Oddział (...) wniósł o oddalenie wniosku w całości i zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, podnosząc zarzut zasiedzenia służebności przesyłu.

W piśmie procesowym z dnia 21 stycznia 2014 roku pełnomocnik uczestnika podał, iż bieg terminu zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej treści służebności przesyłu rozpoczął się w dniu 30 listopada 1976 roku, a zakończył 30 listopada 2006 roku.

Postanowieniem z dnia 22 listopada 2013 roku wydanym na rozprawie Sąd wezwał do udziału w sprawie E. C., która przyłączyła się do wniosku o ustanowienie służebności przesyłu.

Postanowieniem z dnia 4 lipca 2014 roku Sąd Rejonowy oddalił wniosek.

Decyzję ta zaskarżyli apelacją wnioskodawcy.

Postanowieniem z dnia 5 lutego 2015 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w sprawie II Ca 800/14 uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w Tomaszowie Mazowieckim do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za instancję odwoławczą.

W piśmie procesowym z dnia 2 października 2017 roku wnioskodawcy rozszerzyli roszczenia zawarte we wniosku do kwoty 25.136 zł tj. tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na ich działce.

Na rozprawie z dnia 16 stycznia 2018 roku pełnomocnik wnioskodawców sprecyzował wniosek w ten sposób, że wniósł o zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawców solidarnie kwoty 25.136 zł jednorazowo z odsetkami za opóźnienie od dnia 3.10.2017r. tj. od dnia następnego po sprecyzowaniu tej kwoty na ostatniej rozprawie. Wniósł o zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawców solidarnie kosztów postępowania wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa.

Postanowieniem z dnia 27 marca 2018r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim po rozpoznaniu sprawy z wniosku E. C. i G. C. z udziałem (...) S.A. Oddział (...) w Ł. o ustanowienie służebności przesyłu

postanowił:

1.  ustanowić na nieruchomości położonej w R. w gminie B., w powiecie (...), oznaczonej jako działka numer (...), o powierzchni (...) ha ((...) arów), zapisanej w księdze wieczystej prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim za numerem (...), na właścicieli G. i E. małżonków C. na czas nieoznaczony na rzecz każdoczesnego właściciela urządzeń przesyłowych, będącego przedsiębiorcą, odpłatną służebność przesyłu energii elektrycznej napowietrzną linią energetyczną średniego napięcia wraz ze słupową stacją transformatorową (15kV/0,4 kV) i dwoma obwodami napowietrznych linii energetycznych niskiego napięcia (0,4 kV), która to służebność polegać będzie na prawie przesyłu energii elektrycznej, prawie wstępu na nieruchomość w celu wykonywania czynności eksploatacyjnych w pełnym zakresie, wynikającym z przepisów prawa, prac remontowych oraz prac modernizacyjnych z obowiązkiem przywrócenia terenu do stanu pierwotnego na koszt właściciela sieci, a ponadto na prawie wstępu na opisaną wyżej nieruchomość wraz z niezbędnym sprzętem i środkami transportu w celu swobodnego dostępu do zlokalizowanych na tej nieruchomości urządzeń elektroenergetycznych wymienionych w niniejszym orzeczeniu, przy czym zakres ustanowionej służebności przesyłu ograniczyć do części nieruchomości o powierzchni (...) m ^{( 2)} ((...) metrów kwadratowych) obejmującej pas gruntu oznaczony liniami przerywanymi koloru brązowego na mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego U. B., zaewidencjonowanej w Starostwie Powiatowym w dniu 21 września 2017 roku za numerem (...), przy czym dojście lub dojazd do urządzeń elektroenergetycznych linii w zabudowanej części działki numer (...) będzie zapewniony przez bramę od strony drogi oznaczonej w ewidencji jako działka numer (...);

2.  ustalić wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości w ramach wykonywania służebności przesyłu na kwotę 25.136 zł (dwadzieścia pięć tysięcy sto trzydzieści sześć złotych) płatną jednorazowo w terminie 1 (jednego) miesiąca od daty uprawomocnienia się postanowienia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

3.  zasądzić od (...) S.A. Oddział (...) w Ł. na rzecz wnioskodawców G. i E. małżonków C. kwotę solidarnie 547 zł (pięćset czterdzieści siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 420 zł (czterysta dwadzieścia złotych) zastępstwa procesowego;

4.  zasądzić od (...) S.A. Oddział (...) w Ł. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim kwotę 6.551,34 zł (sześć tysięcy pięćset pięćdziesiąt jeden złotych 34/100) tytułem wydatków na opinie biegłych geodety i rzeczoznawcy majątkowego poniesionych przez Skarb Państwa.

Podstawą rozstrzygnięcia były przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sadu Rejonowego:

G. i E. małżonkowie C. są właścicielami na prawach małżeńskiej wspólności ustawowej zabudowanej nieruchomości rolnej położonej w R. gminie B., w powiecie (...), oznaczonej jako działka nr (...), o pow. (...) ha, dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Nieruchomość ta oznaczona jest jako działka nr (...) z trzech stron przylega do drogi. Jej południowo - wschodnia część została zagospodarowana na potrzeby mieszkaniowe, zaś w pozostałym zakresie są to tereny użytkowane rolniczo. Część zabudową jest ogrodzona płotem betonowym oraz w części siatką stalową, w tym brama od strony południowej oraz brama i furtka od strony wschodniej siedliska.

Na przedmiotowej nieruchomości (...) posadowił w 1976 r. urządzenia energetyczne w postaci napowietrznej linii zawieszonej na 4 słupach pojedynczych oraz 4 podwójnych oraz 1 transformator NW.

Protokół odbioru zarówno linii średniego jak i niskiego napięcia pochodzi z 30.11.1976r. W dacie odbioru technicznego linii istniała już stacja transformatorowa - R..

Od momentu wybudowania linii i stacji (...) dokonywał przeglądu tych urządzeń, oględzin co 5 lat. W razie awarii (...) musiał w celu jej usunięcia dostać się na działkę wnioskodawców, niekiedy także wjechać ciężkim sprzętem np. w celu usunięcia uszkodzonego słupa energetycznego. Częstotliwość sytuacji w której pracownicy (...) musieli dostać się na działkę wnioskodawcy była różna, niekiedy 2 -3 razy w roku, niekiedy przez parę lat nie było takiej potrzeby.

Zgodnie z (...) zarządzenia Ministra (...) z dnia 24 sierpnia 1964 roku w sprawie zasad przyłączenia do wspólnej sieci urządzeń do wytwarzania, ... (...) urządzenia przyłącza i odcinki sieci bez względu na to czyim kosztem zostały wykonane, stanowią własność Państwa i przechodzą w zarząd i użytkowanie zarządzającego siecią wspólną.

Zarządzającym był wówczas wchodzący w skład przedsiębiorstwa (...) - (...).

Zakład (...) zarządzeniem nr (...) Ministra Przemysłu z dnia (...)1989 roku został przekształcony w przedsiębiorstwo państwowe.

Podmiot ten następnie aktem przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę -(...) został z dniem 12 lipca 1993 roku przekształcony w spółkę akcyjną - Zakład (...) S.A., który na mocy postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi wydanego w sprawie (...) od 15.12.2008r. występował w obrocie pod nazwą (...) S.A.

(...) S.A. z dniem 31 sierpnia 2010 roku na mocy połączył się z (...) S.A. z siedzibą w L..

Pas gruntu o szerokości około l m od skrajnego przewodu, zatem pas o łącznej szerokości około 6m daje dostęp do linii elektroenergetycznej średniego napięcia. Pas o szerokości 1 m od skrajnego przewodu przy rozpiętości przewodów rzędu - 1 m pas o łącznej szerokości 3 m będzie wystarczający do dostępu do linii niskiego napięcia. Nadto należało uwzględnić obszar wzdłuż linii SN na wysokości mostku, jako niezbędny na cele dojazdu do stacji transformatorowej. Łączny obszar działki podlegający obciążeniu kształtuje się na poziomie - 970m ²

Przebieg sieci elektroenergetycznej na działce ogranicza możliwość zabudowy w pasie 970m ², ale również na obszarze do niego przyległym 1036m ².

Wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu wynosi 25.136 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie złożonych do akt dokumentów oraz na podstawie zeznań świadków oraz opinii podstawowej i uzupełniającej biegłej w zakresie geodezji i kartografii oraz szacowania nieruchomości U. B.. W szczególności Sąd przyznał walor wiarygodności przesłuchanym w toku postępowania świadkom M. F. oraz K. O.. Ich zeznania są konsekwentne, a nadto wzajemnie się uzupełniają tworząc w ten sposób logiczną całość.

Sąd zważył iż po myśli art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 1 k.c. (służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne) prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa wyżej, to - zgodnie z art. 305 ² 8 2 k.c. - właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu. Zgodnie przy tym z przyjętym orzecznictwem, nie można wystąpić o zasądzenie wynagrodzenia bez jednoczesnego ustanowienia służebności, można jednak złożyć taki wniosek także wówczas, gdy jedyną przyczyną odmowy zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu jest spór co do

wysokości wynagrodzenia. Na mocy art. 305 ⁴ k.c. do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebności gruntowych.

W świetle materiału dowodowego zebranego w sprawie ustalono, że zachodzi potrzeba ustanowienia na nieruchomości położonej w R. w gminie B., w powiecie (...), oznaczonej jako działka numer (...), o powierzchni (...) ha ((...) arów), zapisanej w księdze wieczystej prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim za numerem (...), na właścicieli G. i E. małżonków C. na czas nieoznaczony na rzecz każdoczesnego właściciela urządzeń przesyłowych, będącego przedsiębiorcą, odpłatną służebność przesyłu energii elektrycznej napowietrzną linią energetyczną średniego napięcia wraz ze słupową stacją transformatorową (15kV/0,4 kV) i dwoma obwodami napowietrznych linii energetycznych niskiego napięcia (0,4 kV), która to służebność polegać będzie na prawie przesyłu energii elektrycznej, prawie wstępu na nieruchomość w celu wykonywania czynności eksploatacyjnych w pełnym zakresie, wynikającym z przepisów prawa, prac remontowych oraz prac modernizacyjnych z obowiązkiem przywrócenia terenu do stanu pierwotnego na koszt właściciela sieci, a ponadto na prawie wstępu na opisaną wyżej nieruchomość wraz z niezbędnym sprzętem i środkami transportu w celu swobodnego dostępu do zlokalizowanych na tej nieruchomości urządzeń elektroenergetycznych wymienionych w niniejszym orzeczeniu, przy czym zakres ustanowionej służebności przesyłu ograniczyć do części nieruchomości o powierzchni (...) m ^{( 2)} obejmującej pas gruntu oznaczony liniami przerywanymi koloru brązowego na mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego U. B., zaewidencjonowanej w Starostwie Powiatowym w dniu 21 września 2017 roku za numerem(...), przy czym dojście lub dojazd do urządzeń elektroenergetycznych linii w zabudowanej części działki numer (...) będzie zapewniony przez bramę od strony drogi oznaczonej w' ewidencji jako działka numer (...).

Jeżeli chodzi o wysokość „odpowiedniego" wynagrodzenia na rzecz wnioskodawców za ustanowienie powyższej służebności, sąd oparł się na opinii biegłej sądowej U. B. i przyjął za nią, że powinno być ono jednorazowe i w wysokości 25.136 zł. Opinia powołanej przez Sąd biegłej była wszechstronna i

wnikliwa oraz przeprowadzona po szczegółowej analizie całego dostępnego biegłej materiału porównawczego i dokumentacji geodezyjnej. Zawarte w niej - przy zastosowaniu właściwego procesu badawczego - wnioski sformułowane zostały w sposób jasny i logiczny. Biegła dokonując wyceny, starannie dobrała transakcje, służące jako materiał porównawczy, przyjęła właściwe współczynniki korygujące i sporządziła operat w taki sposób, żeby - będąc jednym z dowodów w sprawie - był zrozumiały i służył celom, dla których został sporządzony .. Przyjęta w operacie ilość transakcji była wystarczająca, a rodzaj i cechy porównywanych obiektów nie budziły jakichkolwiek zastrzeżeń. Zważyć też trzeba, że zgodnie z praktyką orzeczniczą wynagrodzenie należne na podstawie art. 305 ² § 2 k.c. powinno uwzględniać cały uszczerbek będący następstwem ustanowienia służebności przesyłu, w tym także zmniejszenie jej wartości . Okoliczności powyższe zostały również uwzględnione przy wyliczeniu należnego wynagrodzenia za służebność przesyłu i przemawiały zarazem za ustaleniem jego jako świadczenia jednorazowego. Wyliczona przez biegłą powierzchnia pasa służebności, również nie budziła zastrzeżeń Sądu.

Opinia biegłego podlega, jak inne dowody, ocenie według art. 233 § 1 k.p.c. . lecz co odróżnia ją pod tym względem, to szczególne dla tego dowodu kryteria oceny, które stanowią: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocena, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej. Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinią biegłego zostały przekonane również strony. Wystarczy że opinia jest przekonująca dla sądu. który też wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę .

Przesłanki zasiedzenia służebności gruntowej (które na zasadzie odesłania z art. 305 ⁴ k.c. stosuje się odpowiednio do służebności przesyłu) określone zostały w treści art. 292 k.c. Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie ( art. 172 i nast. k.c. ) stosuje się odpowiednio.

Odpowiednie stosowanie wymaga niejednokrotnie niezbędnych modyfikacji wynikających z istoty i celu danej konstrukcji prawnej. Nie inaczej jest przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej - w tym wypadku chodzi bowiem o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność. Dopuszczalność nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, a także samej służebności przesyłu przez przedsiębiorstwo przesyłowe została potwierdzona w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego. i w doktrynie.

Posiadacz służebności nie włada nieruchomością jak właściciel, ale korzysta z niej w zakresie prawa służebności, czyli korzysta z nieruchomości np. celem przeprowadzenia kontroli np. linii energetycznej, jej konserwacji, naprawy czy też wymiany. A wykonując te czynności uważa, że ma prawo w takim zakresie korzystać z cudzej nieruchomości.

Odnosząc się więc do zarzutu zasiedzenia zgłoszonego przez pełnomocnika uczestnika należy zauważyć , iż uczestnik nie udowodnił czy doszło do przeniesienia posiadania infrastruktury przesyłowej pomiędzy Skarbem Państwa a przedsiębiorstwem państwowym. Ustawa ta określała zakres następstwa prawnego spółek akcyjnych powstałych w wyniku przekształcenia przedsiębiorstw państwowych. Nie ulega wątpliwości, iż następstwem prywatyzacji państwowych przedsiębiorstw energetycznych dokonywanej w oparciu o obowiązujące ówcześnie akty prawne, a polegającej na powstaniu w miejsce przedsiębiorstw państwowych jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, które wstępowały w ich prawa i obowiązki, wszelkie prawa majątkowe i niemajątkowe była sukcesja uniwersalna częściowa. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że skutek ten dotyczył wszystkich praw składających się na przedsiębiorstwo, choćby nic były wskazane w czynności (akcie administracyjnym) jako jego składniki, także jeżeli strony nie uświadamiały sobie ich istnienia czy przynależności do przedsiębiorstwa. Skutek ten dotyczył także bez wątpienia służebności gruntowych, służebności przesyłu czy też służebności zbliżonych do służebności przesyłu. Względy związane z charakterem tego rodzaju służebności, ich funkcjonalnym powiązaniem z działalnością przesyłową oznaczają, że dla ich przeniesienia wystarczające jest wykazanie przez nabywcę przymiotu przedsiębiorstwa przesyłowego i przejęcia całego lub zorganizowanej części dotychczasowego przedsiębiorstwa, przy czym czynności takie nie muszą indywidualnie oznaczać przenoszonych służebności względem których przedsiębiorstwo jest podmiotem władnącym. (por. postanowienie SN z 30 stycznia 2014r. IV CSK 252/13, wyrok SN z 7 sierpnia 2014r. II CSK 610/13 www.sn.pl)..

Powyższe pozwala twierdzić, że na podstawie przedstawionych dokumentów w postaci aktu notarialnego z 12 lipca 1993r. (aktu przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną) nie budzi wątpliwości, iż doszło do przeniesienia posiadania instalacji przesyłowych z przedsiębiorstwa państwowego na jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa. Także dalsze przeniesienie posiadania wynikające z połączenia się dwóch podmiotów to jest (...) SA w (...) S.A. w L. należy uznać za wykazane. Skoro bowiem doszło do połączenia spółek a (...) S.A. w L. była spółką przejmującą to w myśl art. 494$ 1 k.s.h. spółka przejmująca wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej czyli także przejęła w posiadanie infrastrukturę przesyłową.

Początek biegu terminu zasiedzenia datuje się na okres, kiedy to przedsiębiorstwo państwowe, objęło w posiadanie urządzenia przesyłowe, a tym samym i nieruchomość poprzedników prawnych wnioskodawców w zakresie, w jakim urządzenia te tam przebiegały . Posiadanie przez przedsiębiorstwo państwowe urządzeń energetycznych oraz cudzej nieruchomości, na której zostały posadowione, jest posiadaniem w rozumieniu art. 352 k.c. i może prowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu ( art. 292 k.c. w zw. z art. 172 k.c. ).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego – cytowanym obszernie przez Sąd Rejonowy - przyjmuje się jednak, że osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r., mając status państwowej osoby prawnej, nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości ani ograniczonych praw rzeczowych może natomiast do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989 r. doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty. Stanowisko to wyrażone zostało w szczególności właśnie w odniesieniu do przedsiębiorstw energetycznych i innych przedsiębiorstw przesyłowych, które do dnia 1 lutego 1989 r. korzystały ze służebności przesyłu w ramach zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, a więc w istocie były dzierżycielami w stosunku do Skarbu Państwa w rozumieniu art. 338 k.c. co uniemożliwiało im, podobnie jak w przypadku art. 128 k.c. nabycie na swoją rzecz własności ani innych praw rzeczowych . Dopiero wprowadzenie zmian do kodeksu cywilnego stworzyło z dniem 1 lutego 1989 roku dla państwowych osób prawnych, a takimi były przedsiębiorstwa państwowe, możliwość nabywania dla siebie własności nieruchomości i innych praw rzeczowych . Powyższe oznacza, że w okresie sprzed daty 1 lutego 1989 roku, kiedy obowiązywał art, 128 k.c. wyrażający zasadę jednolitego funduszu własności państwowej, to Skarb Państwa, a nie przedsiębiorstwo państwowe był posiadaczem urządzeń przesyłowych i cudzej nieruchomości, na której je posadowiono.

Zgodnie z art. 176 § 1 k.c. przedsiębiorca energetyczny może doliczyć do swojego (i swoich poprzedników prawnych) okresu posiadania okres posiadania Skarbu Państwa, (jako poprzednika w posiadaniu), o ile zostaną spełnione wskazane w tym przepisie przesłanki. Dotyczy to przede wszystkim obowiązku udowodnienia przez przedsiębiorcę energetycznego, że doszło do przeniesienia posiadania na rzecz jego lub jego poprzedników prawnych przez Skarb Państwa. Wymaga ponownego podkreślenia, iż nie chodzi o wykazanie, iż uczestnik jako spółka jest następcą prawnym swojego poprzednika - przedsiębiorstwa państwowego, jak przyjął to bezkrytycznie Sąd I instancji, lecz o wykazanie przeniesienia posiadania służebności przesyłu przez Skarb Państwa na poprzednika prawnego uczestnika, (por. analogicznie uzasadnienie wyroku SN z 25 kwietnia 2014r. II CSK 433/13 ). Przeniesienie posiadania służebności przesyłu zgodnie z art. 352§ 2 k.c. może nastąpić w sposób określony w art. 348-351 k.c. W toku procesu zabrakło jakichkolwiek dowodów wskazujących na taki sposób przeniesienia posiadania służebności.

W przedmiotowej sprawie uczestnik nie wykazał, aby doszło do przeniesienia posiadania infrastruktury przesyłowej ze Skarbu Państwa na Przedsiębiorstwo Państwowe - a to na nim spoczywała inicjatywa dowodowa. O ile zatem można uznać za wykazane i udowodnione przeniesienie posiadania służebności w relacjach pomiędzy przedsiębiorstwem państwowym a jednoosobową spółką Skarbu Państwa oraz następnie między tą spółką, a uczestnikiem postępowania, o tyle brak jakichkolwiek ustaleń co do przeniesienia posiadania pomiędzy Skarbem Państwa a przedsiębiorstwem państwowym.

Nie można było stwierdzić, iż przekazanie posiadania służebności nastąpiło wraz z wydaniem zarządzenia nr (...) Ministra Przemysłu z dnia (...). w sprawie utworzenia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) /k.35-37 akt/. Zarządzenie to zostało bowiem wydane jeszcze w czasie obowiązywania zasady jednolitego funduszu własności państwowej określonej w art. 128 k.c. Przedsiębiorstwo państwowe nie mogło jeszcze wtedy samodzielnie posiadać ograniczonego prawa rzeczowego było jedynie dzierżycielem praw które przysługiwały Państwu. Sytuacji tej nie zmienia § 2 tego zarządzenia z którego wynika fakt przydzielenia przedsiębiorstwu określonych składników mienia. Na skutek tego zarządzenia nowo utworzone przedsiębiorstwo stało się dzierżycielem mienia Państwa. W tej sytuacji nie można mówić o spełnieniu warunku do zasiedzenia służebności przesyłu w postaci określonego w ustawie czasokresu posiadania. W grę będzie wchodził okres 30 letni ( art. 292 k.c. w zw. z art. 172 k.c. ) bowiem uczestnik nie dysponuje jakąkolwiek dokumentacją prawną dotycząca tej inwestycji poza protokołem odbioru technicznego.

Mając na uwadze ustalony w sprawie stan faktyczny oraz przywołane wyżej motywy - po myśli art. 626 § 3 k.p.c. w związku z art. 305 ¹ k.c. i art. 305 ² § 1 k.c, należało orzec jak w punkcie 1 i 2 sentencji postanowienia.

Przy orzekaniu o kosztach postępowania sąd wziął pod uwagę, że interesy stron były sprzeczne zarówno co do samej idei ustanowienia służebności przesyłu jak i wysokości należnego wynagrodzenia za tę służebność. Należało więc przyjąć, że wnioskodawcy wygrali sprawę w całości. Tak więc, przy zastosowaniu reguł przepisu art. 520 § 2 k.p.c. i fakcie poniesienia przez wnioskodawców kosztów procesu obejmujących wynagrodzenie pełnomocnika, uiszczenia opłaty od wniosku w kwocie 40,00 zł oraz opłaty od zażalenia w kwocie 30zł i opłaty od apelacji w kwocie 40 zł i to dawało kwotę 547 zł co znalazło wyraz w punkcie 3 postanowienia.

Uwzględniając powyższe, Sąd zasądził od (...) w L. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim kwotę 6.551.34 zł tytułem wydatków na opinie biegłych geodety i rzeczoznawcy majątkowego poniesionych przez Skarb Państwa.

Apelację od powyższego postanowienie wywiódł uczestnik zaskarżając postanowienie w całości.

Zaskarżanemu orzeczeniu zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1.  art. 172 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. oraz art. 292 k.c. poprzez ich niezastosowanie i nieuprawnione przyjęcie, iż w sprawie niniejszej nie doszło do nabycia przez uczestniczkę służebności przesyłu na nieruchomości wnioskodawców w drodze zasiedzenia,

2.  art. 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 z późn. zm.) przez jego niezastosowanie i nieuprawnione stwierdzenie, iż Skarb Państwa nie przekazał własności urządzeń przesyłowych na rzecz przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...) - poprzednika prawnego uczestniczki, pomimo iż przekazanie infrastruktury dystrybucyjnej i związanych z nią spraw nastąpiło ex lege na mocy przytoczonego przepisu,

3.  art. 176 k.c. w zw. z art. 292 k.c. i 305 ⁴ k.c. przez jego niezastosowanie i brak doliczenia do okresu posiadania prawa o treści służebności przesyłu okresu posiadania służebności przez Skarb

4.  art. 305 ¹ k.c. i art. 305 ² k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, tj. ustanowienie służebności przesyłu w sytuacji, gdy uczestniczka dysponuje już tytułem prawnym do korzystania z nieruchomości wnioskodawców.

5.  art. 305 ¹ k.c. i art. 305 ² k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, tj. ustanowienie służebności przesyłu w zakresie wykraczającym ponad zakres umożliwiający i wystarczający do korzystania z nieruchomości obciążonej zgodnie z przeznaczeniem posadowionych na niej urządzeń przesyłowych oraz za nieodpowiednim wynagrodzeniem.

Powołując się na powyższe zarzuty skarżący wnosił o:

1.  zmianę zaskarżanego postanowienia i oddalenie wniosku w całości,

2.  zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestniczki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego, według norm przepisanych, za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja uczestnika jest bezzasadna.

Kluczowym w niniejszym postępowaniu jak wynika z poprzedniego orzeczenia Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. było wykazanie przez uczestnika przeniesienia posiadania służebności o treści zbliżonej do służebności przesyłu ze Skarbu Państwa na rzecz poprzednika prawnego uczestnika.

Po uchyleniu poprzedniego postanowienia Sądu Rejonowego przez Sąd Okręgowy uczestnik nie podjął jakichkolwiek czynności zmierzających do wykazania przeniesienia takiego posiadania. Uregulowanie zawarte w art. 176§ 1 k.c. na które zdaje się powoływać skarżący daje podstawę do zaliczenia okresu posiadania poprzednika o ile dojdzie do przeniesienia posiadania. Przeniesienie posiadania następuje zasadniczo w sposób określony w art. 348-351 k.c.

Przyjmując zatem związanie Sądu Okręgowego wskazaniami poprzedniego orzeczenia w którym uchylono sprawę do ponownego rozpoznania (por. postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 5 lutego 2015r. sygn. akt II Ca 800/14) należy podkreślić, iż takowe przekazanie posiadania nie zostało wykazane.

Przeniesienie posiadania mogłoby zostać wykazane poprzez przedstawienie Sądowi np. decyzji uwłaszczającej na nieruchomość na której zlokalizowane byłoby przedsiębiorstwo. Przy uwzględnieniu okoliczności, iż linie energetyczne były składnikiem przedsiębiorstwa możnaby założyć przeniesienie posiadania. Na takową decyzję jako dokument stwierdzający przeniesienie posiadania zwrócono uwagę w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. postanowienie SN z dnia 18 maja 2007r. I CSK 64/07, postanowienie SN z dnia 23 stycznia 2013r. I CSK 256/12, postanowienie SN z dnia 20 kwietnia 2013r. III CSK 10/13 ).

W postanowieniu z dnia 18 maja 2007 r., I CSK 64/07 Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że państwowa osoba prawna, która do dnia 5 grudnia 1990 r. wykonywała zarząd mieniem państwowym i z tym dniem, już jako posiadacz nieruchomości została uwłaszczona, może wykazać przejście posiadania nieruchomości ze Skarbu Państwa na nią samą decyzją wydaną na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Sąd Najwyższy podkreślił, że do przeniesienia posiadania może dojść w każdy ze sposobów wskazanych w art. 348 - 351 KC oraz że przeciwieństwem pochodnego nabycia posiadania, wykluczającym zastosowanie art. 176 § 1 KC, jest wejście w posiadanie w sposób pierwotny, w wyniku jednostronnego aktu zawładnięcia rzeczą z wolą posiadania jej dla siebie. Jeśli się nawet twierdzi, że prawo użytkowania wieczystego powstało z dniem 5 grudnia 1990r. na rzecz uwłaszczonej osoby prawnej w sposób pierwotny, to powstanie tego prawa uzależnione było od stwierdzenia, że państwowa osoba prawna, jako wykonująca zarząd nieruchomością, kontynuowała w tym dniu jej posiadanie, przypisywane do dnia 1 lutego 1989 r. Skarbowi Państwa. Przy takim charakterze relacji między wskazanymi podmiotami trzeba przyjąć, że między Skarbem Państwa i osobą uwłaszczoną jego nieruchomością zachodzi następstwo prawne w zakresie posiadania. Skoro zaś uzyskanie określonego prawa do rzeczy, z której państwowa osoba prawna korzystała już wcześniej, realizując inne uprawnienia, było wynikiem woli właściciela - państwa, występującego w stosunkach cywilnych jako Skarb Państwa, to nie można przyjmować, że państwowa osoba prawna, która uzyskała użytkowanie wieczyste nieruchomości, objęła tę nieruchomość w posiadanie w sposób pierwotny na podstawie jednostronnego aktu zawładnięcia nią. Decyzja wojewody, wydana na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, może być zatem uznana za dokument, o którym mowa w art. 348 k.c., stwierdzający fakt uprzedniego przeniesienia posiadania.

W toku niniejszego postępowania takowa decyzja nie została przedłożona, przeniesienie posiadania nie zostało też wykazane w jakikolwiek inny sposób.

Zgodnie z art. 176 § 1 k.c. przedsiębiorca energetyczny może doliczyć do swojego (i swoich poprzedników prawnych) okresu posiadania okres posiadania Skarbu Państwa, (jako poprzednika w posiadaniu), o ile zostaną spełnione wskazane w tym przepisie przesłanki. Dotyczy to przede wszystkim obowiązku udowodnienia przez przedsiębiorcę energetycznego, że doszło do przeniesienia posiadania instalacji przesyłowych na rzecz jego lub jego poprzedników prawnych przez Skarb Państwa. Wymaga ponownego podkreślenia, iż nie chodzi o wykazanie, iż pozwana spółka jest następcą prawnym swojego poprzednika- przedsiębiorstwa państwowego lecz o wykazanie przeniesienia posiadania służebności przesyłu przez Skarb Państwa na poprzednika prawnego uczestnika. Skuteczność przeprowadzenia tego dowodu, jako questio facti, wymaga indywidualnej oceny sądu w każdym postępowaniu. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2014r. II CSK 433/13, baza Legalis).

Tymczasem w przedmiotowej sprawie uczestnik nie podjął nawet próby wykazania tej istotnej okoliczności.

Sąd orzekający nie może sanować bierności uczestnika który w przypadku powoływania się na art. 176§ 1 k.c. winien w sposób nie budzący wątpliwości wykazać przesłanki określone w tym przepisie, a nie oczekiwać aż Sąd zgromadzi mu niezbędne dokumenty lub będzie poszukiwał za uczestnika argumentów przemawiających za przeniesieniem posiadania służebności. Ciężar dowodu przeniesienia posiadania służebności i konsekwencje braku przeprowadzenia takiego dowodu ponosi uczestnik który z tego tytułu zamierza wywieźć korzystne dla siebie skutki prawne (por. art. 6 k.c.)

Ograniczenie prawa własności w drodze zasiedzenia służebności zbliżonych w treści do służebności przesyłu jest wkroczeniem w sferę własności która jest chroniona Konstytucją RP w związku z czym wszelkiego rodzaju przesłanki winny być każdorazowo wykazywane w sposób nie budzący wątpliwości, a wszelkiego rodzaju wątpliwości winny być rozstrzygane na korzyść prawa własności, a nie na korzyść ograniczenia tak jak chce to obecnie uczynić uczestnik.

Trudno także dopatrywać się aby Sąd orzekający naruszył art. 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 z późn. zm.). Nabycie prawa użytkowania wieczystego określone w tym przepisie następowało co prawda z mocy prawa niemniej jednak wymagane było wydanie odpowiedniej decyzji wojewody.

Uczestnik takowej decyzji nie przedłożył więc trudno dociekać w jaki sposób sąd miałby naruszyć w/w przepis.

Nie można się wreszcie zgodzić się z zarzutem naruszenia art. 305 ²§ 2 k.c. w związku z zawyżeniem wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności.

Zgodnie art. 305 ²§2 k.c. jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu ale jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Charakter służebności przesyłu sprawia, że wynagrodzenie za jej ustanowienie bardzo trudno jest wyliczyć. Zawodne i niezwykle trudne jest bowiem wyliczenie tego wynagrodzenia na podstawie korzyści które czerpie przedsiębiorca przesyłowy z korzystania z nieruchomości obciążonej. Należy zatem spojrzeć na wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu przez pryzmat interesów ekonomicznych właściciela nieruchomości obciążonej. Płatne jednorazowo wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno bowiem stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, których właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Powinno ono też pokryć wszystkie niedogodności, jakie w przyszłości dotkną właściciela obciążonej nieruchomości w związku z ustanowieniem służebności. Punktem wyjścia przy ocenie rozmiaru niedogodności wynikających z obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu musi być rozważenie charakteru obciążonej nieruchomości, a mianowicie jej przeznaczenia w planie zagospodarowania przestrzennego oraz - w braku planu - właściwości terenu, na którym leży nieruchomość i sposobu wykorzystania nieruchomości sąsiednich, bo te czynniki decydują o tym, jak właściciel mógłby ze swojej nieruchomości korzystać, gdyby nie jej obciążenie. Nieruchomość jest rzeczą o określonych właściwościach, której wartość jest determinowana przez położenie, przeznaczenie, kształt, sposób zagospodarowania, walory estetyczne jej samej i otoczenia. Zmiana w obrębie tych parametrów oczywiście wpływa na wartość nieruchomości, zwiększając ją lub obniżając. Wynagrodzenie właścicielowi nieruchomości obciążonej służebnością przesyłu uszczerbku, który ponosi np. w związku z tym, że jakaś część jego działki straciła przeznaczenie budowlane oczywiście bazuje na porównaniu pierwotnej wartości nieruchomości i jej wartości z określonym rodzajem ograniczenia.

Zgodnie z przedstawionym stanowiskiem Sądu Najwyższego wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu obejmuje dwa składniki to jest wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości w zakresie służebności przesyłu jak i wynagrodzenie z tytułu obniżenia wartości nieruchomości na skutek lokalizacji na niej urządzeń przesyłowych. Tym samym kwestia obniżenia wartości nieruchomości na skutek lokalizacji urządzeń przesyłowych stanowi przedmiot oceny Sądu podczas ustalania wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu.

W świetle dotychczasowego orzecznictwa (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 3 lutego 2010 r., II CSK 444/09) trzeba stwierdzić, że wynagrodzenie za obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu musi być indywidualizowane, stosownie do doniosłych dla jego określenia okoliczności konkretnego przypadku. Brak jest natomiast podstaw do twierdzenia, że wynagrodzenie to nie może być obliczone na podstawie różnicy między wartością nieruchomości bez obciążenia oraz wartością tej samej nieruchomości z obciążeniem spowodowanym ustanowieniem określonej służebności. Nie ma żadnych przeszkód, by wynagrodzenie za ustanowioną służebność, zarówno ustalone przez strony umownie, jak i określone orzeczeniem sądu, kompensowało właścicielowi ten uszczerbek w jego majątku, który jest konsekwencją obniżenia się wartości nieruchomości, jako składnika jego majątku w związku z jej obciążeniem służebnością. (por. postanowienie SN z 8 lutego 2012r. IV CSK 317/12, postanowienie SN z 20 września 2012r. IV CSK 56/12).

Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowiska zaprezentowane w/w judykatach Sądu Najwyższego. Opinia biegłej w pełni uwzględnia powyższe rozważania dodatkowo słusznie obejmuje wynagrodzeniem także obszar nie tyle samej służebności co obszar pośredniego oddziaływania służebności co wiąże się z brakiem możliwości pełnego wykorzystywania przez wnioskodawców obszaru pomiędzy przebiegiem samej linii a drogą. Uwzględniając te okoliczności przy ustalaniu wynagrodzenia biegła uwzględniła w istocie zmniejszenie wartości gruntów przyległych do pasa służebności co zresztą wprost wynika z jej opinii uzupełniającej (por. uzupełniająca opinia biegłej k. 371).

Uczestnik nie przytacza w apelacji żadnej rzeczowej argumentacji która by wskazywała wadliwość tego rodzaju rozumowania.

Reasumując złożona apelacja nie zawiera uzasadnionych podstaw i jako taka podlegała oddaleniu a to na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13§ 2 k.p.c.