Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 10 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący	SSO Jarosław Gołębiowski
Sędziowie	SSO Grzegorz Ślęzak (spr.) SSO Stanisław Łęgosz

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2014 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Naczelnika Urzędu Skarbowego w R.

z udziałem R. G.

o zmianę treści ograniczonego prawa rzeczowego

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Radomsku

z dnia 16 czerwca 2014 r., sygn. akt Dz Kw(...)

postanawia: oddalić apelację i ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt II Ca 492/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 16 czerwca 2014 r. Sąd Rejonowy w Radomsku po rozpoznaniu sprawy z wniosku Naczelnika Urzędu Skarbowego w R. z udziałem R. G. o zmianę treści ograniczonego prawa rzeczowego postanowił oddalić wniosek.

Podstawę powyższego postanowienia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia Sądu Rejonowego

We wniosku z dnia 30 lipca 2013 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w R. wniósł o dokonanie zmiany wysokości należności zabezpieczonej wpisem hipoteki przymusowej, na udziale R. G. wynoszącym 1/2 części współwłasności nieruchomości, w dziale IV prowadzonej dla niej księgi wieczystej numer (...), wpisanej na podstawie decyzji Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w Ł. Nr (...) z dnia 19 kwietnia 2013r.

Postanowieniem z dnia 29 października 2013 r. referendarz sądowy V Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Radomsku, oddalił wniosek o dokonanie wpisu.

Uzasadniając swoje orzeczenie argumentował, że w dziale IV księgi wieczystej pod numerem hipoteki 10 wpisana jest dnia 17 września 2012r. hipoteka przymusowa do kwoty 2.067.145,50 złotych, na udziale R. G., na podstawie decyzji Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w Ł. z dnia 11 czerwca 2012r. Nr (...). Z treści żądania jak i załączonej do wniosku decyzji Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w Ł. Nr (...) z dnia 19 kwietnia 2013r. wynika, iż decyzja, która stanowiła podstawę wpisu hipoteki przymusowej, została uchylona w całości przez Dyrektora Izby Skarbowej w Ł., decyzją z dnia 19 grudnia 2012r. nr (...) (...)- (...) i przekazana do ponownego rozpoznania.

Skoro decyzja, która była podstawą wpisu hipoteki została uchylona przez organ odwoławczy, to zaistniała przyczyna, która spowodowała wygaśnięcie hipoteki przymusowej, pomimo istnienia zabezpieczonej nią wierzytelności i kiedy odpadła podstawa wpisu hipoteki, wykreślenie wpisu hipoteki przymusowej ma charakter deklaratoryjny. Konieczną przesłanką zmiany treści ograniczonego prawa rzeczowego jest istnienie tego prawa, ponieważ tyko treść istniejącego prawa rzeczowego może zostać zmieniona. Zmiana treści hipoteki następuje według zasad określonych w art. 248 k.c, dla wszystkich ograniczonych praw rzeczowych. Skoro wierzyciel posiada nowy dokument stanowiący podstawę wpisu hipoteki przymusowej, może domagać się wpisania nowej hipoteki przymusowej na nieruchomości dłużnika.

W skardze na postanowienie referendarza sądowego Naczelnik Urzędu Skarbowego w R. wniósł o jego uchylenie i dokonanie zmiany wpisu hipotecznego zgodnie z wnioskiem z dnia 30 lipca 2013 roku.

Wskazał w uzasadnieniu, iż Decyzja Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w Ł. nr (...) z dnia 11 czerwca 2012r. jak i decyzja Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w Ł. ni' (...) z dnia 19 kwietnia 2013r. zostały wydane w oparciu o art. 21 § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. ordynacji podatkowej i to oznacza, iż obie mają charakter określający wysokość zobowiązania podatkowego, które powstało z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania, a nie z chwilą wydania decyzji.

Dyrektor Izby Skarbowej w Ł. decyzją z dnia 19 grudnia 2012r. Nr (...) (...)- (...) uchylił decyzję z dnia 11 czerwca 2012 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Nie umorzył postępowanie w sprawie, co oznaczałoby zakończenie całego postępowania. Obowiązek podatkowy i zobowiązanie ciągle istniały i zmienił się tylko wymiar zobowiązania.

Dodatkowo podnosił, iż zarówno art. 35 ustawy ordynacja podatkowa jak i art. 108 u.k.w.h. nie wskazują, kiedy hipoteka przymusowa wygasa. Dlatego zastosowanie mają art. 94-101 u.k.w.h., a na temat wygaśnięcia zobowiązania stanowią art. 59-66 ustawy ordynacja podatkowa, a w art. 59 ordynacji podatkowej nie ma stwierdzenia według, którego zobowiązanie wygasa wskutek uchylenia decyzji.

Samo uchylenie decyzji, która była podstawą wpisu hipoteki przymusowej nie doprowadziło do wygaśnięcia zobowiązania, a ponowne określenie zobowiązania nie stoi na przeszkodzie dokonania wpisu (zmiany) i w konsekwencji nie mogło być podstawą oddalenia wniosku w niniejszej sprawie.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 626 § 2 k.p.c. rozpoznając wniosek o wpis sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej.

Sąd oddala wniosek o wpis w świetle art. 626 ⁹ k.p.c, jeżeli brak jest podstaw albo istnieją przeszkody do jego dokonania.

W ocenie Sądu słusznie postąpił referendarz sądowy, nie uwzględniając wniosku o zmianę treści ograniczonego prawa rzeczowego, aczkolwiek nie podzielił poglądu o wygaśnięciu hipoteki z powodu uchylenia decyzji podatkowej.

W art. 35 § 2 pkt 1 lit. b Ordynacji podatkowej przewidziano, że podstawą wpisu hipoteki przymusowej jest decyzja określająca wysokość zobowiązania podatkowego. Ustawa nie wskazuje jednak przypadków, w których zabezpieczenie to wygasa, jak też skutków prawnych zaistnienia takiego stanu rzeczy. Stąd na mocy odesłania z art. 34 § 5 Ordynacji podatkowej, należy sięgnąć do unormowań zawartych w art. 94 - 101 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361). Zgodnie z art. 94 tej ustawy wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, pociąga za sobą wygaśnięcie hipoteki, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej.

W sprawie podatkowej wierzytelnością o której mowa w art. 94 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, jest zaległość podatkowa, czyli zgodnie z art. 51' § 1 Ordynacji podatkowej podatek niezapłacony w terminie płatności.

Zobowiązanie podatkowe powstaje, w myśl art. 21 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej, z mocy prawa, z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania. Deklaracja podatkowa jak i decyzja wymiarowa mają charakter wtórny wobec powstałego zobowiązania. W związku z tym nie można mówić o wygaśnięciu zobowiązania podatkowego, powstającego z mocy prawa w wyniku samego uchylenia decyzji wymiarowej. Zobowiązanie to do czasu wydania kolejnej decyzji konkretyzującej to zobowiązanie, nadał istnieje tylko w nieskonkretyzowanej wysokości albo w wysokości wynikającej ze złożonej przez podatnika deklaracji, a to dlatego, że uchylenie decyzji łączy się z przekazaniem sprawy do ponownego rozpatrzenia.

Decyzja wymiarowa wydana po ponownym rozpatrzeniu sprawy, konkretyzując na nowo zobowiązanie podatkowe, obala domniemanie prawidłowości złożonej przez podatnika deklaracji. Uchylenie tytułu wykonawczego, w oparciu o który doszło do wszczęcia postępowania egzekucyjnego i zastosowania środka egzekucyjnego, stanowi podstawę do umorzenia postępowania egzekucyjnego, a to skutkuje uchyleniem dokonanych czynności egzekucyjnych (art. 59 § 1 pkt 2 i art. 60 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.).

W świetle powyższego uchylenie decyzji organu podatkowego, w sytuacji gdy umożliwia ono prowadzenie postępowania podatkowego i jego kontynuację, nie wywołuje skutków materialno-prawnych, jak w przypadku decyzji stwierdzających nieważność decyzji, lecz tylko skutki procesowe. Nie są to skutki ex tunc, a więc powstałe od dnia wydania tej decyzji, lecz ex nunc - powstałe dopiero od dnia jej uchylenia.

Uchylenie pierwotnych decyzji organów podatkowych, na podstawie których wystawiono tytuły wykonawcze, nie oznacza jednak, że nie miał miejsca skuteczny wpis hipoteki, którą zabezpieczono sporne zobowiązania podatkowe i że w obrocie po uchyleniu tych decyzji nie pozostał wywołany tym zabezpieczeniem skutek w postaci nieprzedawnialności tych zobowiązań (art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej).

Skoro zobowiązanie podatkowe do czasu wydania kolejnej decyzji konkretyzującej to zobowiązanie, nadal istnieje tylko w nieskonkretyzowanej wysokości, nie można żądać zmiany wysokości należności zabezpieczonej wpisem hipoteki przymusowej, na udziale R. G. wynoszącym 1/2 części współwłasności nieruchomości, w dziale IV prowadzonej dla niej księgi wieczystej numer (...), wpisanej na podstawie decyzji Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w Ł. Nr (...) z dnia 19 kwietnia 2013r.

Można natomiast żądać wykreślenia wpisanej hipoteki, wskutek jej wygaśnięcia i wpisania nowej.

Wniesienie skargi na orzeczenie referendarza sądowego spowodowało, że jego orzeczenie na podstawie przepisu art. 398 ²² § 2 k.p.c. utraciło moc. W tym przypadku przepisu art. 518 ¹ § 3 k.p.c. jako przepisu szczególnego do art. 3 9 8 ²² § 2 k.p.c, nie stosuje się. Sąd rozpoznając sprawę po utracie mocy orzeczenia referendarza sądowego, jako sąd pierwszej instancji, stosownie do przepisu 398 § 3 k.p.c., oddalił wniosek o zmianę wysokości należności zabezpieczonej wpisem hipoteki przymusowej, na udziale R. G. wynoszącym 1/2 części współwłasności nieruchomości, w dziale IV prowadzonej dla niej księgi wieczystej numer (...), wpisanej na podstawie uchylonej decyzji Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w Ł. Nr (...) z dnia 19 kwietnia 2013 r.

Powyższe postanowienie zaskarżył wnioskodawca – Naczelnik Urzędu Skarbowego w R..

Apelacja zaskarżonemu orzeczeniu zarzuca naruszenie prawa materialnego tj. art. 35 ustawy z dnia 27 września 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012. poz. 794 z późn. zm.), art. 94 i art. 108 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2013. poz. 707 późn. zm.)

Apelujący wnosi o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Radomsku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona albowiem, podniesione w niej zarzuty obrazy art. 35 ustawy z dnia 27 września 1997 r. ordynacja podatkowa oraz art108 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, nie są trafne i nie mogą wywołać zamierzonego przez apelującego skutku.

Zgodnie z treścią art. 626 ⁸ § 2 kpc, rozpoznając wniosek o wpis, Sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Kognicja Sądu wieczystoksięgowego – jak wynika z brzmienia powołanego przepisu – jest więc ograniczona. W judykaturze utrwalone jest jednak zapatrywanie, że zakres rozpoznania sprawy wieczystoksięgowej nie ogranicza się jedynie do badania dokumentów załączonych do wniosku pod względem formalnym. Rzeczą Sądu jest również analiza dokumentów także pod kątem merytorycznym. Oznacza to, iż Sąd ten bada, czy załączony dokument stanowi uzasadnioną podstawę wpisu w księdze wieczystej (por. np. postanowienie SN z 25.02.1963 r. III CR 177/62, ONSCP 1064/2/36 i z 18.11.1971 r. III CRN 338/71 OSNCP 1972 nr 6, poz. 110).

Lektura akt i zamieszczonych w nich dokumentów prowadzi do wniosku, że brak było podstaw do uwzględnienia żądania wniosku.

Uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia jednoznacznie wskazuje - wbrew stanowisku apelującego – iż na skutek uchylenia decyzji podatkowej nie wygasło zobowiązanie podatkowe i wierzytelność z tytułu nieuiszczonych należności podatkowych istnieje a zatem – jak trafnie podnosi apelujący oraz Sąd Rejonowy korygując w tym zakresie stanowisko Referendarza sądowego – ustanowiona w związku z tymi należnościami hipoteka nie wygasła.

Orzeczenie Sądu jak też decyzja administracyjna stanowią bowiem tytuł egzekucyjny a następnie tytuł wykonawczy w zakresie kwot w nich wskazanych. Implicite ich wydanie wskazuje na to, że określony podmiot w konkretnej dacie stał się dłużnikiem, bowiem ciążącego na nim zobowiązania umownego czy też ustawowego nie wykonał w terminie. Taki tytuł rozstrzyga z reguły nie tylko o wysokości należności głównej, ale także o odsetkach ustawowych, które biegną od daty, po upływie której dłużnik pozostaje w opóźnieniu i stanowią one jedynie konkretyzację obowiązku dłużnika, który to – zgodnie z przepisami cyt. ustawy ord. pod. powstał wcześniej i wcześniej też powinien być przez podatnika dobrowolnie wykonany z chwilą wymagalności należności podatkowych.

Nie ulega więc wątpliwości, iż Skarb Państwa jest wierzycielem podatkowym uczestnika z tytułu nieopłaconych należności podatkowych.

Aktualnie hipoteka, której zmiany wysokości domaga się wnioskodawca jest wpisana prawomocnie. Nie oznacz to jednak, że nie można na skutek zmiany okoliczności dokonać wpisu zmieniającego wysokość takiej hipoteki, ale jest to możliwe tylko wtedy gdy wpis taki nie narusza pierwszeństwa hipotek.

Gdyby zatem po wpisie przedmiotowej hipoteki nie było wpisanych innych – dalszych hipotek na rzecz innych wierzycieli, Sąd mógłby dokonać wnioskowanego wpisu.

Jednakże w sprawie niniejsze sytuacja jest odmienna, albowiem po przedmiotowej hipotece wpisane zostały do księgi wieczystej inne jeszcze liczne hipoteki a wśród nich m.in. hipoteka innego wierzyciela – ZUS. Dokonanie wnioskowanego wpisu naruszałoby zatem pierwszeństwo wierzycieli do uzyskania hipoteki na nieruchomości dłużnika, co – jak trafnie podnosi Sąd Rejonowy – uchybiałoby przepisowi art. 248 kc.

Dlatego też, należy uznać za słuszne stanowisko Sądu I instancji, że w niniejszym przypadku zmiana treści wpisanej już hipoteki może nastąpić tylko na zasadach określonych w art. 248 kc.

Z przedstawionych wyżej względów, apelacja podlegała oddaleniu jako nieuzasadniona na podstawie art. 385 kpc.