Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 22 marca 2021r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: Jarosław Gołębiowski

Sędziowie: Paweł Hochman (spr.), Dariusz Mizera

Protokolant: Cezary Jarocki

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 marca 2021r.

sprawy z wniosku B. F., K. M., E. P., K. T. (1), J. M., D. M. (1)

z udziałem M. B. (1), Z. B., A. G., K. G., T. K., G. K., J. K. (1), C. S., R. S., A. T., J. T. (1), J. T. (2), K. T. (2), K. T. (3), M. T. (1), M. T. (2), P. T., T. T. (1), T. Ż., L. L., S. S., T. S.

o ustanowienie drogi koniecznej

na skutek apelacji wniesionej przez uczestniczkę G. K.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 10 lutego 2016 r. sygn. akt I Ns 1481/14

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  ustalić, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Paweł Hochman Jarosław Gołębiowski Dariusz Mizera

Sygn. akt II Ca 452/20

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 10 lutego 2016 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim po rozpoznaniu sprawy z wniosku J. T. (3), B. F., E. P. z udziałem C. S., R. S., W. B., J. K. (1), J. T. (1), A. T., M. T. (2), K. T. (2), P. T., T. Ż., G. K., A. G., T. K., J. T. (2), M. T. (1), K. T. (3), T. T. (1) o ustanowienie drogi koniecznej postanowił:

1. ustanowić na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w P. gmina S. obręb (...), oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...) objętej księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim służebność drogi koniecznej, obciążającej następujące nieruchomości: działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą postanowieniem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 11.08.2000 r. wydanym w sprawie sygn. akt I Ns 114/99 działkę nr (...), objętą księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, która to służebność polega na prawie przechodu i przejazdu przez obciążone działki jak na mapie wariantu nr I sporządzonej w dniu 6 lipca 2015 roku przez geodetę uprawnionego J. B., która to mapa stanowi integralną część orzeczenia;

2. ustanowić na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w P. gmina S. obręb (...) oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...) objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim służebność drogi koniecznej, obciążającej następujące nieruchomości: działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą postanowieniem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 11.08.2000 r. wydanym w sprawie sygn. akt I Ns 114/99, działkę nr (...), objętą księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, która to służebność polega na prawie przechodu i przejazdu przez obciążone działki jak na mapie wariantu nr I sporządzonej w dniu 6 lipca 2015 roku przez geodetę uprawnionego J. B., która to mapa stanowi integralną część orzeczenia;

3. ustanowić na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w P. gmina S. obręb (...), oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...), dla której nie ma urządzonej księgi wieczystej, służebność drogi koniecznej, obciążającej następujące nieruchomości: działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą postanowieniem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 11.08.2000 r. wydanym w sprawie sygn. akt I Ns 114/99, działkę nr (...), objętą księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, która to służebność polega na prawie przechodu i przejazdu przez obciążone działki jak na mapie wariantu nr I sporządzonej w dniu 6 lipca 2015 roku przez geodetę uprawnionego J. B., która to mapa stanowi integralną część orzeczenia;

4. ustanowić na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w P. gmina S. obręb (...) oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...) objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim służebność drogi koniecznej, obciążającej następujące nieruchomości: działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą postanowieniem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 11.08.2000 r. wydanym w sprawie sygn. akt I Ns 114/99, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, która to służebność polega na prawie przechodu i przejazdu przez obciążone działki jak na mapie wariantu nr I sporządzonej w dniu 6 lipca 2015 roku przez geodetę uprawnionego J. B., która to mapa stanowi integralną część orzeczenia;

5. ustanowić na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w P. gmina S. obręb (...), oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...) objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim służebność drogi koniecznej, obciążającej następujące nieruchomości: działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, która to służebność polega na prawie przechodu i przejazdu przez obciążone działki jak na mapie wariantu nr I sporządzonej w dniu 6 lipca 2015 roku przez geodetę uprawnionego J. B., która to mapa stanowi integralną część orzeczenia;

6. ustanowić na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w P. gmina S. obręb (...), oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim nie ma urządzonej księgi wieczystej, służebność drogi koniecznej, obciążającej następujące nieruchomości: działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, działkę nr (...) objętą księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, która to służebność polega na prawie przechodu i przejazdu przez obciążone działki jak na mapie wariantu nr I sporządzonej w dniu 6 lipca 2015 roku przez geodetę uprawnionego J. B., która to mapa stanowi integralną część orzeczenia;

7. zasądzić wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogi koniecznej, płatne z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności, w następujących kwotach:

a. na rzecz A. G. w kwocie 3.375,00 zł ( przy czym od T. i J. małżonków T. solidarnie w kwocie 675,00 zł, od E. P. w kwocie 675,00 zł, od B. F. w kwocie 675,00 zł, od J. K. (1) w kwocie 675,00 zł, od T. Ż. w kwocie 253,12 zł, od W. B. w kwocie 421,88 zł)

b. na rzecz T. K. w kwocie 506,25 zł (przy czym od T. i J. małżonków T. solidarnie w kwocie 101,25 zł, od E. P. w kwocie 101,25 zł, od B. F. w kwocie 101,25 zł, od J. K. (1) w kwocie 101,25 zł, od T. Ż. w kwocie 38,00 zł, od W. B. w kwocie 63,25 zł)

c. na rzecz A. T. w kwocie 506,25 zł, ( przy czym od T. i J. małżonków T. solidarnie w kwocie 101,25 zł, od E. P. w kwocie 101,25 zł, od B. F. w kwocie 101,25 zł, od J. K. (1) w kwocie 101,25 zł, od T. Ż. w kwocie 38,00 zł, od W. B. w kwocie 63,25 zł)

d. na rzecz J. T. (1) w kwocie 506,25 zł (przy czym od T. i J. małżonków T. solidarnie w kwocie 101,25 zł, od E. P. w kwocie 101,25 zł, od B. F. w kwocie 101,25 zł, od J. K. (1) w kwocie 101,25 zł, od T. Ż. w kwocie 38,00 zł, od W. B. w kwocie 63,25 zł)

e. na rzecz J. T. (4) w kwocie 506,25 zł ( przy czym od T. i J. małżonków T. solidarnie w kwocie 101,25 zł, od E. P. w kwocie 101,25 zł, od B. F. w kwocie 101,25 zł, od J. K. (1) w kwocie 101,25 zł, od T. Ż. w kwocie 38,00 zł, od W. B. w kwocie 63,25 zł)

f. na rzecz G. K. w kwocie 8.328,00 zł ( przy czym od T. i J. małżonków T. solidarnie w kwocie 1.665,60 zł, od E. P. w kwocie 1.665,60 zł, od B. F. w kwocie 1.665,60 zł, od J. K. (1) w kwocie 1.665,60 zł, od T. Ż. w kwocie 624,60 zł, od W. B. w kwocie 1.041,00 zł);

g. na rzecz J. K. (1) w kwocie 7.336,00 zł ( przy czym od T. i J. małżonków T. solidarnie w kwocie 1.136,75 zł, od E. P. w kwocie 2.066,42 zł, od B. F. w kwocie 2.066,42 zł, od T. Ż. w kwocie 774,91 zł i od W. B. w kwocie 1.291,50 zł)

h. na rzecz B. F. w kwocie 5.034,00 zł ( przy czym od E. P. w kwocie 2.517,00, od T. Ż. w kwocie 943,87 zł i od W. B. w kwocie 1.573,13 zł)

i. na rzecz T. i J. małżonków T. solidarnie w kwocie 2.975,00 zł ( przy czym od E. P. w kwocie 743,75 zł, od J. K. (1) w kwocie 743,75 zł, od B. F. w kwocie 743,75 zł, od T. Ż. w kwocie 278,90 zł i od W. B. w kwocie 464,85 zł)

8. nie obciążać stron nieuiszczonymi kosztami postępowania;

9. ustalić, iż strony ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

W uzasadnieniu powyższego postanowienia Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności przypomniał, że we wniosku z dnia 16 września 2004 roku wnioskodawcy J. T. (3), J. M., K. T. (1), A. M., A. K., B. F. i E. P. wnieśli o ustanowienie służebności drogi koniecznej z położonych w miejscowości P. L. nieruchomości oznaczonych numerami działek: (...) stanowiącej własność J. T. (3), (...)stanowiącej własność J. K. (1), (...) stanowiącej własność A. K., (...) oraz (...) stanowiących współwłasność W. B. i T. Ż., (...) stanowiącej współwłasność R. i C. S. oraz (...) pozostającej w użytkowaniu E. P..

W toku postępowania wnioskodawcy wnieśli o ustanowienie służebności drogi koniecznej według wariantu II na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę J. B..

Uczestnicy postępowania A. G., G. K., T. K., J. K. (1) i J. T. (1) wnieśli o ustanowienie służebności drogi koniecznej według wariantu II na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę J. B..

Pełnomocnik uczestników postępowania R. S. oraz C. S. wniósł o ustanowienie służebności drogi koniecznej według wariantu I na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę J. B..

Pełnomocnik uczestnika postępowania W. B. wniósł o ustanowienie służebności drogi koniecznej według wariantu I na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę J. B..

Uczestnicy postępowania P. T., M. T. (2), M. T. (1), K. T. (3), K. T. (2), J. T. (2), A. T., K. B. i B. B. (1) nie zajęli jakiegokolwiek stanowiska w sprawie.

Uczestnik postępowania Z. T. pozostawił wniosek do uznania sądu.

Uczestniczka postępowania T. Ż. wniosła o oddalenie wniosku.

W toku postępowania sąd zwolnił od udziału w sprawie wnioskodawców K. T. (1) i A. M..

Wyjaśnił następnie, że przedmiotowa sprawa była przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji i przy jej rozpoznaniu po raz pierwszy Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W przeszłości drogę dojazdową do działek wnioskodawców od trasy P. - S. obejmował trzymetrowy pas gruntu położony w połowie na działkach o aktualnych numerach : (...), a w połowie na działkach o aktualnych numerach (...). Podział na te działki następował samoczynnie w sposób drabinkowy w wyniku nieformalnego obrotu ziemią, w tym przypadku z dwóch działek serwitutowych W. T. i M. C., przy sprzedaży których zostały określone warunki dojazdu do działek przylegających do drogi publicznej ( dobrowolne umowy sprzedaży z 1938 roku - k 17 i 18 akt sprawy I Ns 1763/00 Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim) . Funkcjonowanie tego dojazdu przez wiele lat potwierdza sentencja wyroku w sprawie I C 526/88 Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 20 stycznia 1989 roku o przywróceniu naruszonego stanu posiadania.

Prawomocnym wyrokiem wydanym w sprawie I C 526/88 w dniu 20 stycznia 1989 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim nakazał pozwanym J. i A. małżonkom T. przywrócenie naruszonego posiadania drogi prywatnej w miejscowości P. L. biegnącej od szosy P.-S. w kierunku rzeki L. wzdłuż nieruchomości powodów A. K., J. K. (2), J. T. (3) i M. B. (2) długości około 100 metrów i szerokości 3 metry poprzez usunięcie płota postawionego wokół szamba na nieruchomości pozwanych J. i A. małżonków T. oraz drewnianej tyczki ustawionej w poprzek tejże drogi przy wjeździe na nią.

Określony wyrokiem w sprawie I C 526/88 pas drogi dojazdowej został naruszony w wyniku budowy budynku mieszkalnego w granicy działki nr (...), na zachodniej części drogi dojazdowej. Budowę rozpoczęto zgodnie z pozwoleniem wydanym przez Urząd (...) S. nr (...) z dnia 26 sierpnia 1991 roku. W okresie późniejszym toczyło się postępowanie o wstrzymanie budowy, jednak zważywszy na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego sygn. akt IV SA 1947/92 z dnia 11 października 1993 roku, pozwolenie na budowę należy przyjąć za obowiązujące. Budowa ta skutkowała uniemożliwieniem dojazdu do działek wnioskodawców na dotychczasowych zasadach.

W dziale trzecim ksiąg wieczystych KW (...) oraz KW (...) istnieją wpisy o służebności gruntowej polegającej na prawie przejścia, przejazdu i przechodu przez działki nr (...) na rzecz każdoczesnych właścicieli działki nr (...).

Wyrokiem z dnia 11 października 1993 roku w sprawie IV SA 1947/92 Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w sprawie o wstrzymanie budowy domu mieszkalnego po rozpoznaniu skargi J. i A. małżonków T. na decyzję Wojewody (...) z dnia 30 października 1992 roku Nr GP. III- (...) uchylił zaskarżoną decyzję i utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

Umową zawartą w dniu 10 maja 2000 roku w formie aktu notarialnego na działkach nr (...) położonych we wsi P. ustanowiono na rzecz każdoczesnych właścicieli działki nr (...) służebność gruntową, polegająca na prawie przejścia, przejazdu i przechodu pasem o szerokości 2,5 metra wzdłuż całej zachodniej granicy działek nr (...), i począwszy od granicy działki nr (...) z drogą P.-S. do granicy działki nr (...) z działką nr (...).

Wnioskodawcy od wielu lat nie korzystają z dawnego dojazdu do działek P. - S..

Na rozprawie administracyjnej przeprowadzonej w Urzędzie (...) S. w dniu 27 kwietnia 2001 roku strony ustaliły przebieg drogi (biegnącej m.in. do posesji wnioskodawców). W oparciu o te ustalenia sporządzona została mapa podziału zaewidencjonowana za nr (...) w dniu 27 listopada 2001 roku obejmująca wydzielenie drogi dojazdowej i możliwość regulacji prawnej na działkach nr (...). Z uwagi na brak wniosku właścicieli mapa nie została zatwierdzona decyzją, jednak w oparciu o wcześniejsze ustalenia teren pod drogę został wylesiony, a Urząd (...) S. nawiózł tłucznia i pas drogi został utwardzony, prace te zostały wykonane przy udziale wnioskodawców.

W toku postępowania biegły geodeta J. B. na mapach do celów prawnych opracował dwa warianty służebności drogi koniecznej przebiegającej od nieruchomości sadowiących własność wnioskodawców do drogi publicznej S. - P..

Droga konieczna według wariantu I nie pokrywa się swoim potencjalnym przebiegiem z drogą, która faktycznie istniała na gruncie w latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku, gdyż w latach dziewięćdziesiątych na gruncie ( działka numer (...) ) posadowiony został budynek mieszkalny.

J. T. (3) i jego żona T. T. (1) są właścicielami zabudowanej działki numer (...) o powierzchni (...) ha. B. F. jest właścicielem zabudowanej działki numer (...) o powierzchni (...) ha. E. P. jest właścicielem zabudowanej działki numer (...) o powierzchni (...) ha. J. K. (1) jest właścicielem zabudowanej działki numer (...) o powierzchni (...) ha. J. K. (1) jest również właścicielem niezabudowanej działki numer (...) o powierzchni (...) ha. T. K., A. G., J. T. (1), A. T. i J. T. (4) są współwłaścicielami zabudowanej działki numer (...) o powierzchni (...) ha. T. K., A. G., J. T. (1), A. T. i J. T. (4) są współwłaścicielami niezabudowanej działki numer (...) o powierzchni (...) ha. G. K. jest właścicielem zabudowanej działki numer (...) o powierzchni (...) ha. G. K. jest właścicielem niezabudowanej działki numer (...) o powierzchni (...) ha. C. S. i R. S. są współwłaścicielami ( po 1/2 części ) działki numer (...) o powierzchni (...) ha. C. S. i R. S. są współwłaścicielami ( po 1/2 części ) działki numer (...) o powierzchni (...) ha. R. S. jest właścicielem zabudowanej działki numer (...) o powierzchni (...) ha. W. B. (w 5/8 częściach) i T. Ż. (w 3/8 częściach) są współwłaścicielami działki numer (...) o powierzchni (...) ha. W. B. (w 5/8 częściach) i T. Ż. (w 3/8 częściach) są współwłaścicielami działki numer (...) o powierzchni (...) ha.

Wariant II drogi koniecznej (do działek (...)) przebiega przez działki oznaczone numerami : (...)

Na trasie drogi koniecznej według wariantu II wykarczowano las , zaś drogę utwardzono tłuczniem.

Działki oznaczone w ewidencji gruntów numerami: (...) nie mają bezpośredniego dostępu do drogi publicznej.

Z uwagi na położenie budynków posadowionych na gruncie dla wariantu I szerokość drogi koniecznej to 3 metry. Z uwagi na położenie ogrodzeń pomiędzy działkami dla wariantu II szerokość drogi koniecznej to 3,5 metra.

Wysokość należnego właścicielom (R. S. i C. S.) odszkodowania za obciążenie służebnością drogi koniecznej działki (...) wynosi 15 987 złotych.

Wysokość należnego właścicielowi (R. S.) odszkodowania za obciążenie służebnością drogi koniecznej działki (...) wynosi 12 189 złotych.

Wysokość należnego właścicielom (W. B. i T. Ż.) odszkodowania za obciążenie służebnością drogi koniecznej działki (...) wynosi 147 złotych.

Wysokość należnego właścicielom (W. B. i T. Ż.) odszkodowania za obciążenie służebnością drogi koniecznej działki (...) wynosi 2099 złotych

Wysokość należnego właścicielom (R. S. i C. S.) odszkodowania za obciążenie służebnością drogi koniecznej działki (...) wynosi 1473 złote.

Wysokość należnego właścicielowi (J. K. (1)) odszkodowania za obciążenie służebnością drogi koniecznej działki (...) wynosi 1178 złotych.

Przy tak ustalonym pierwotnie stanie faktycznym Sąd Rejonowy wniosek o ustanowienie służebności drogi koniecznej uwzględnił, jako podstawę prawną wskazując przepis art. 145 § 1 kc. oraz przypominając, że nieruchomości wnioskodawców nie mają odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Wyjaśnił, że ustanowienie służebności dróg koniecznych według wariantu II było uzasadnione treścią przepisu art. 145 kc. Ustanowione według tego wariantu służebność będzie miała szerokość 3,5 metra, co zapewni normalne funkcjonowanie nieruchomości wnioskodawców (np. w sytuacji, gdy do posesji któregoś z nich będzie musiał dojechać pojazd straży pożarnej). Nadto dojazd według tegoż wariantu został utwardzony tłuczniem, co umożliwia poruszanie się po nim samochodem. Zdaniem Sądu Rejonowego sposób usytuowania potencjalnej drogi koniecznej według wariantu I oraz jej szerokość ( maksymalnie 3 metry ) stanowiłyby prawdopodobnie źródło poważnych konfliktów sąsiedzkich. Działki znajdujące się na trasie wariantu I drogi koniecznej są znacznie mniejsze od działek położonych na trasie wariantu II drogi koniecznej. Zdaniem Sądu obciążenie działek stanowiących własność C. S., R. S., W. B. i T. Ż. służebnością drogi koniecznej nie będzie stanowiło nadmiernego obciążenia tych działek w sensie ekonomicznym. Natomiast ustanowienie służebności drogi koniecznej według wariantu I bardzo znacznie utrudniłoby właścicielom obciążonych działek korzystanie ze swojej własności. Ponadto przedmiotem postępowania było ustalenie, czy zachodzą przesłanki do ustanowienia służebności drogi koniecznej, a nie rozważanie kwestii odtworzenia istniejącej w przeszłości faktycznie na gruncie drogi dojazdowej. Wysokość odszkodowań z tytułu obciążenia poszczególnych nieruchomości służebnością drogi koniecznej Sąd określił opierając się na wnioskach opinii biegłego do spraw (...).

Orzeczenie to zaskarżyli C. S., R. S., B. F., A. K., J. T. (3) i J. M..

Sąd Okręgowy uznał wszystkie apelacje są uzasadnione i uznał, że orzekając o ustanowieniu drogi koniecznej Sąd Rejonowy nie wyjaśnił istoty sprawy. Zważył, że faktem niespornym jest, iż działki wnioskodawców zostały wydzielone w wyniku nieformalnego obrotu ziemią z dwóch działek serwitutowych W. T. i M. C.. Przy nieformalnej sprzedaży działek będących obecnie własnością wnioskodawców zostały zapewnione możliwości dostępu do drogi publicznej. Drogę dojazdową do działek wnioskodawców od drogi publicznej do roku 1991 stanowił trzymetrowy pas gruntu położony w połowie na działkach obecnie oznaczonych numerami: (...). Podkreślił, że w księgach wieczystych Kw (...) i Kw (...) istnieje wpis o ustanowieniu służebności gruntowej polegającej na prawie przejścia, przejazdu przez działki (...) do działki (...). Ustalenie powyższe uszło całkowitej uwadze Sądu I instancji, w sytuacji kiedy powinno być podstawą wyjścia do rozważania możliwości ustanowienia drogi koniecznej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalone jest stanowisko, że jeżeli potrzeba ustanowienia drogi koniecznej jest następstwem sprzedaży nieruchomości, wskutek której to nowo utworzone nieruchomości utraciły odpowiedni dostęp do drogi publicznej, to ustanowienie drogi koniecznej powinno nastąpić przez grunt, który był przedmiotem tych czynności ( orzeczenia SN z dnia 11.03.1970r., III CRN36/70, OSNCP 1970/11/207, z dnia 11.08.1998 r., II CKN 649/97 nie publ., z dnia 19.10.1999 r., I CKN 547/99, OSNC 2000/4/76 ). Stwierdzenie Sądu I instancji, że ustanowienie drogi koniecznej wg jej przebiegu do roku 1991 stanowiłoby źródło konfliktów sąsiedzkich, miałoby szerokość 3 m, co utrudniałoby dojazd do posesji pojazdom straży pożarnej i dlatego należy drogę konieczną poprowadzić wg wariantu drugiego opinii biegłego geodety B., nie może być więc zaakceptowane.

Sąd drugiej instancji wyjaśnił również, że ustawodawca, jak trafnie zauważa w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd Rejonowy, nie zdefiniował pojęcia „odpowiedniego dostępu”. O braku odpowiedniego dostępu można mówić dopiero wtedy, gdy dostęp istniejący nie może być odpowiednio przystosowany - SN w orzeczeniu z dnia 16.02.1963 r., III CR 195/62, OSNCP 1964/1/10. Instytucja ustanowienia drogi koniecznej nie może służyć wygodzie właścicieli działki władnącej, kosztem ograniczenia prawa właściciela działki obciążonej, albowiem chodzi o dostęp odpowiedni, nie zaś łatwiejszy dostęp do drogi publicznej. Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno nastąpić z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jak wynika z opinii biegłego geodety zajęta powierzchnia pod drogę wg wariantu pierwszego wyniesie tylko (...) m2, zaś wg wariantu drugiego aż (...) m2. Zgodzić się zatem należy z argumentacją przedstawioną w apelacji przez pełnomocnika uczestników, że ustanowienie drogi koniecznej wg wariantu drugiego jest sprzeczne także z interesem społeczno-gospodarczym nieruchomości obciążonych. Także nie uwzględnia interesu właścicieli działek władnących, ponieważ nie jest najkrótszym połączeniem z drogą publiczną, a co ważniejsze nakłada na nich obowiązek uiszczenia wysokiego odszkodowania.

Niezależnie od podniesionych wyżej uwag Sąd Okręgowy z urzędu stwierdził, że nie został zapewniony dostęp do drogi publicznej od działki (...) będącej własnością J. i T. małż. T. oraz działki (...) będącej własnością E. P.. Z sentencji zaskarżonego postanowienia oraz mapy biegłego geodety B. wynika, że droga konieczna zostało doprowadzona tylko do działki (...) będącej własnością B. F.. Dojazd wg wariantu drugiego biegłego geodety do działek (...) jest możliwy przez działkę (...), która to nie została obciążona służebnością drogi koniecznej. Jako uchybienie Sądu Rejonowego wymienił również nie wezwanie do udziału w sprawie T. T. (1), która wraz z mężem J. jest właścicielem działki (...). Wskazał, że brak było podstaw do zasądzania odszkodowania od J. M. oraz A. K., albowiem osoby te nie są właścicielami działek (...) (osoby te nie mają legitymacji czynnej i nie powinny brać udziału w sprawie).

Wskazując na kierunek postpowania przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy wyjaśnił, że Sąd Rejonowy mając na względzie podniesione wyżej kwestie, rozważy możliwość ustanowienia drogi koniecznej do działek będących własnością wnioskodawców wg wariantu pierwszego biegłego geodety B.. Koniecznym będzie także wezwanie do udziału w sprawie właściciela działki (...) T. T. (1) żony J. T. (3) oraz przeprowadzenie ewentualnie dalszych wniosków dowodowych zgłoszonych przez zainteresowanych.

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Rejonowy zgodnie z zaleceniami Sądu Okręgowego i tytułem własności Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestniczki postępowania T. T. (1).

Sąd przeprowadził na wniosek zainteresowanych dodatkowe oględziny nieruchomości z udziałem biegłego geodety, mające na celu ustalenie aktualnego stanu na gruncie. W wyniku tych oględzin ustali, że dojazd do działek (...), i części działki (...) przebiega po działkach (...). Dojazd do działek (...). (...) i części działki (...) przebiega po działce (...) pomiędzy istniejącymi ogrodzeniami, a następnie po działce (...) od strony południowej z koniecznością pokonania bramy wjazdowej na tę działkę. W odległości około 70 m droga skręca na płn.-wsch. poprzez działkę (...) do bramy przejazdowej w ogrodzeniu pomiędzy działkami (...), za bramą droga prowadzi przez działkę (...) do dawnej wspólnej drogi, którą można dojechać do działek (...) (częściowo na działce (...) zostało postawione nowe ogrodzenie na ukos dawnej drogi przejazdowej), jak również do działek (...). Jednym słowem G. K. oraz A. G. i jej dzieci pozwalają na przejazd jedynie J. K. (1). Dalej droga jest zagrodzona. B. F. i małż. T. dojeżdżają grzecznościowo przez działkę uczestników S., ale uczestnicy nie zgadzają się, by stan ten trwał dłużej. Przy wjeździe na ich posesję jest brama i nawet doręczyciel przesyłek sądowych nie zawsze może wejść, aby przekazać im przesyłkę, co miało miejsce przed jedna z rozpraw. Z kolei T. Ż. i W. B. nie mogą korzystać z żadnej z tych dróg i muszą dostawać się do posesji od tyłu przez działkę (...), a dalej wydeptaną ścieżką po dalszych cudzych gruntach aż do drogi P. – S..

Ponadto Sąd rejonowy ustalił, że właścicielami działki (...) są W. B. w 5/8 częściach i T. Ż. w 3/8 częściach. Nieruchomość nie ma urządzonej księgi wieczystej, tytułem własności jest akt własności ziemi.

Droga konieczna wg wariantu I sporządzonego w dniu 06.07.20215 r. zapewnia prawo przechodu i przejazdu do działek (...). Obciąża działki (...).

Pole powierzchni służebności na poszczególnych działkach wynosi :

- SG1 (działka (...)) (...) ha,

- SG2 (działka (...)) (...) ha,

- SG3 (działka (...)) (...) ha,

- SG4 (działka (...)) (...) ha,

- SG5 (działka (...)) (...) ha,

- SG6 (działka (...)) (...) ha,

- SG7 (działka (...)) (...) ha,

- SG8 (działka (...)) (...) ha,

- SG9 (działka (...)) (...) ha.

Wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej wynosi odpowiednio:

- działka (...) SG1 – 1.356,00 zł,

- działka (...) SG2 – 4.610,00 zł,

- działka (...) SG3 – 1.602,00 zł,

- działka (...) SG4 – 3.718,00 zł,

- działka (...) SG5 – 2.442,00 zł,

- działka (...) SG6 – 4.547,00 zł,

- działka (...) SG7 – 2.975,00 zł,

- działka (...) SG8 – 5.034,00 zł,

- działka (...) SG9 – 2.789,00 zł.

Do działek (...) przylega działka (...) stanowiąca własność (...) S..

Działka nr (...) została podzielona na (...) na podstawie decyzji Wojewody (...) Nr (...) z grudnia 2007 roku znak: (...) o ustaleniu lokalizacji dla inwestycji polegającej na rozbudowie drogi krajowej nr (...). Wydzielona działka nr (...) stała się z mocy prawa z dniem 5 czerwca 2008 roku własnością Skarbu Państwa, zaś działka (...) stanowi gminną drogę wewnętrzną.

Działka powyższa stała się własnością (...) S. na podstawie decyzji Wojewody (...) znak: (...)z dnia 9 września 2005 roku. Na odcinku od skrzyżowania z drogą krajową Nr (...) do działki nr (...) jest drogą asfaltową pozostała część drogi wg śladu z mapy ewidencyjnej jest nieprzejezdna i znajduje się na terenach łąk i pastwisk przyległych do rzeki L., które są niejednokrotnie podtapiane. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat był to ciąg drogowy niewykorzystywany przez rolników, właścicieli użytków zielonych przyległych do przedmiotowej drogi, które to z upływem czasu stały się kompleksem nieużytków. Na końcowym odcinku przedmiotowa droga wewnętrzna może zabezpieczać dojazd do kilku posesji zamieszkałych przez mieszkańców ul. (...). Po dokonanej wizji w terenie stwierdzono, iż zwyczajowy przebieg w/w drogi nie pokrywa się z przebiegiem wskazanym na mapach ewidencyjnych. W zaistniałej sytuacji rozważana jest możliwość skomunikowania końcowego odcinka drogi z drogą wewnętrzną - działką nr (...), która z kolei dochodzi do drogi zbiorczej przy drodze krajowej Nr (...). Jednakże z uwagi na skomplikowaną sytuację prawną w/w dróg wewnętrznych, tj. konieczność regulacji prawnych - wykupów gruntów prywatnych, uzyskania stosownych pozwoleń, wyłączeń gruntów z produkcji leśnej, które to wywołują określone skutki finansowe dla budżetu (...) S., sprawa będzie mogła być rozpatrywana jako jeden z wniosków do budżetu na kolejne lata.

Działka (...) nie dochodzi do drogi publicznej, gdyż istotnie od strony zachodniej jest niewidoczna na gruncie i nieprzejezdna, a teren w tym miejscu podtopiony, zaś od strony wschodniej została zagrodzona i zabudowana prywatnymi posesjami. Na trasie jej przebiegu znajduje się dom mieszkalny, a dalej kolejne.

Ostatecznie C. S., R. S., B. F. i J. T. (3) wnosili o ustanowienie drogi koniecznej wg wariantu I.

A. G., G. K., J. K. (1), J. T. (1) i A. T. wnosili o ustanowienie służebności drogi koniecznej wg wariantu II.

W. B. pozostawił wniosek do uznania Sądu, wyrażając zgodę zarówno na wariant I, jak i wariant II.

Pozostali uczestnicy nie zajęli stanowiska w sprawie.

Uzasadniając powołane na wstępie postanowienie Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Podstawę prawną wniosku stanowi art. 145 § 1 k.c., zgodnie z treścią którego jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna).

Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić (art. 145 § 2 zd. 1 k.c.). Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy (art. 145 § 3 k.c.).

Zgodnie z brzmieniem powołanego przepisu, roszczenie o ustanowienie drogi koniecznej powstaje wówczas, gdy nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Oznacza to, że w rachubę wchodzić mogą dwie sytuacje: nieruchomość nie ma w ogóle połączenia z drogą publiczną albo dostęp do drogi publicznej wprawdzie istnieje, ale nie jest „odpowiedni”. Ocena, czy spełniona została przesłanka określona w art. 145 § 1 k.c., musi być dokonana z uwzględnieniem wszelkich okoliczności konkretnego wypadku. Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia „odpowiedniego dostępu”, którym posłużył się w art. 145 § 1 k.c., co pozwala uznać, że chodzi o jego potoczne rozumienie. W tym natomiast znaczeniu „odpowiedni" to „odpowiadający przeznaczeniu”, „spełniający wymagane warunki”. O tym, czy istniejący dostęp jest odpowiedni, decydują więc każdorazowo okoliczności konkretnej sprawy - por. post. SN z 20.9.2012 r. (IV CSK 34/12, BSN 2013, Nr 10). Należy także mieć na uwadze, że ustanowienie drogi koniecznej prowadzi do ograniczenia prawa własności właściciela nieruchomości obciążonej. Oznacza to, że osoba ubiegająca się o ustanowienie drogi koniecznej powinna przede wszystkim wykorzystać istniejące możliwości dojazdu do drogi publicznej przez własne grunty - por. post. SN z 10.5.1977 r. (III CRN 90/77, Legalis). W wypadku gdy taka możliwość istnieje, żądanie obciążenia gruntów sąsiada powinno ograniczyć się do rozmiarów niezbędnych dla uzyskania połączenia swojej działki niemającej dostępu do drogi publicznej z inną własną działką mającą taki dostęp. W szczególności nieruchomość ma odpowiedni dostęp do drogi publicznej, gdy łączy ją gospodarczo funkcjonalna droga gruntowa pozostająca pod zarządem gminy, ujęta w planie zagospodarowania przestrzennego, będąca w powszechnym korzystaniu (tak uchw. SN z 22.11.1982 r., III CZP 44/82, OSN 1983, Nr 5-6, poz. 70 oraz z 27.6.1984 r., III CZP 32/84, OSN 1985, Nr 1, poz. 13) – (vide: E. Skowrońska-Bocian, M. Warciński [w:] Kodeks cywilny, Komentarz, T. 1 pod red. K. Pietrzykowskiego, wyd. 8, Warszawa 2015). W nauce prawa podnosi się również, że „Konieczność uwzględnienia potrzeb nieruchomości izolowanej oznacza, że służebność drogi koniecznej musi mieć treść zapewniającą rzeczywisty, praktyczny dostęp do drogi publicznej. Nie chodzi przy tym o szczególnie wygodny dostęp, ale taki, który w normalnym, przeciętnym trybie używania drogi jest funkcjonalny. Jak wskazał SN w post. z 23.9.1966 r. (III CR 214/66, OSN 1967, Nr 4, poz. 74), sądy nie są powołane do ustanowienia drogi koniecznej ze względu na ogólne potrzeby mieszkańców. Należy to do właściwości organów administracji. Przy ocenie potrzeb nieruchomości władnącej należy także uwzględnić, czy jej zamierzone użytkowanie jest prawidłowe (por. post. SN z 21.3.2003 r., II CKN 1256/00, Legalis). Przy uwzględnianiu potrzeb nieruchomości izolowanej należy zwracać uwagę na to, aby droga konieczna była przeprowadzona z jak najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Z reguły tej wynikają wnioski szczegółowe. Po pierwsze, przy ustanawianiu służebności drogi koniecznej należy obciążać nią te grunty, dla których droga konieczna jest najmniej uciążliwa. Po drugie, należy przeprowadzać szlak drogowy przez wybrany do obciążenia grunt także z jego najmniejszym obciążeniem, a więc ustanawiać taki wariant szlaku drogowego, który przy uwzględnieniu potrzeb nieruchomości izolowanej będzie najmniej uciążliwy dla nieruchomości obciążonej. Zasada ta dotyczy również zakresu urządzenia technicznego szlaku drogowego. Ustanawiając służebność drogi koniecznej, sąd obowiązany jest wziąć pod uwagę także interes społeczno-gospodarczy. Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał na znaczenie zgodności ustanawianej służebności z tym wymogiem. Należy unikać takiego wytyczania szlaku drogowego, który może w szczególności stanowić zarzewie konfliktów - por. także post. SN z 21.3.1983 r. (III CRN 14/83, OSP 1983, Nr 12, poz. 259); z 13.2.1985 r. (III CRN 311/84, Legalis). Jednakże szczególne względy społeczno-gospodarcze mogą przemawiać za ustanowieniem służebności drogi koniecznej nawet wtedy, gdy ustanowiona droga konieczna stanowiłaby jedynie krótsze niż droga publiczna połączenie działek siedliskowej i łąkowej należących do tego samego właściciela (por. post. SN z 22.5.1975 r., III CRN 52/75, Legalis). Ponadto, złożenie przez uczestników postępowania zgodnych wniosków w sprawie o ustanowienie drogi koniecznej nie może samo przez się uzasadniać ustanowienia drogi koniecznej i stanowić wystarczającej podstawy orzeczenia sądu w tym przedmiocie. Wzgląd na interes społeczno-gospodarczy nakazuje wszechstronne i wnikliwe rozważenie całokształtu okoliczności sprawy celem dokonania prawidłowej i niebudzącej wątpliwości oceny, czy i o ile istnieje rzeczywista potrzeba wyjęcia spod uprawy pasa użytków rolnych i przeznaczenia go na drogę (por. orz. SN z 13.7.1965 r., III CR 120/65, PUG 1966, Nr 3, poz. 97)” (vide: E. Skowrońska-Bocian, M. Warciński [w:] Kodeks cywilny, Komentarz, T. 1 pod red. K. Pietrzykowskiego, wyd. 8, Warszawa 2015).

W postanowieniu z dnia 08 listopada 2002 r. (sygn. akt III CKN 1479/00) Sąd Najwyższy – Izba Cywilna stwierdził, że „Gruntami sąsiednimi w rozumieniu art. 145 § 1 k.c. są nie tylko grunty pozostające w fizycznej styczności z nieruchomością na potrzeby której służebność drogi koniecznej zostaje ustanowiona, lecz także grunty tak względem tej nieruchomości usytuowane, że zachodzi gospodarcza konieczność przeprowadzenia przez nie dojazdu do drogi publicznej lub do budynków gospodarczych”. Nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej w sytuacji, gdy nie ma dostępu do drogi publicznej bezpośrednio lub przez drogę innego rodzaju, umożliwiającą nieograniczony i nieskrępowany dostęp do niej ogółowi osób (vide: postanowienie Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 17 kwietnia 2013 r., sygn. akt I CSK 448/12).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy i mając na uwadze zgromadzony materiał dowodowy w ocenie Sądu nie ulegało wątpliwości, że nieruchomości W. B., T. Ż., E. P., B. F., J. i T. T. (1) i J. K. (1), czyli działki nr (...), nie mają żadnego dostępu do drogi publicznej. W niniejszej sprawie brak dostępu do drogi publicznej wynika z podziałów działek i ich sukcesywnego zbywania, co jest najczęstszą przyczyną pozbawienia nieruchomości takiego dostępu do drogi publicznej.

Z samej treści art. 145 § 2 zdanie 2 kc wynika, że jeżeli potrzeba ustanowienia drogi koniecznej jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między interesowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej. Już chociażby z powyższego wynika, że Sąd winien w niniejszej sprawie w pierwszej kolejności rozważać zastosowanie wariantu I. Jednakże chociażby w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 11.03.1970 r. (III CRN 36/70) zawarty został następujący pogląd: „ artykuł 145 § 2 zd. 2 KC głosi, że jeśli potrzeba ustanowienia służebności drogowej jest następstwem czynności prawnej, wskutek czego nieruchomość utraciła tę część gruntu, przez którą dotychczas miała odpowiedni dostęp do drogi publicznej, to przeprowadzenie drogi koniecznej następuje przez grunt, który był przedmiotem czynności prawnej, chyba że nie byłoby to możliwe. W wypadku takim drogę konieczną przeprowadza się przez wspomniany grunt, choćby przeprowadzenie drogi przez inny grunt powodowało dla tego gruntu mniejszy uszczerbek niż dla gruntu, który był przedmiotem czynności prawnej. Omawiany wyjątek, dokonany w imię zasad współżycia społecznego (art. 5 KC), nie może jednak iść tak daleko żeby naruszał interes społeczno-gospodarczy (art. 145 § 3 KC). Jeżeliby zatem przeprowadzenie drogi koniecznej przez grunt, który był przedmiotem czynności prawnej, powodowało dla tego gruntu znacznie większy uszczerbek niż dla innego gruntu, to z punktu widzenia interesu społeczno-gospodarczego nie byłoby dopuszczalne przeprowadzenie drogi koniecznej przez grunt, który był przedmiotem czynności prawnej, i droga musiałaby być przeprowadzona przez inny grunt.” Tak samo w najnowszym orzeczeniu z dnia 02.04.2014 r. (IV CSK 450/13) Sąd Najwyższy orzekł, że postulat ustawodawcy, iż w sytuacji gdy brak dostępu do drogi publicznej jest następstwem czynności prawnej, ustanowienie służebności drogi koniecznej winno nastąpić po gruntach, które były przedmiotem tej czynności, nie ma charakteru bezwzględnego. Przepis art. 145 § 2 zd. 2 KC wprost stanowi, że ustanowienie na tych gruntach następuje, „o ile jest to możliwe”. Ustawodawca tym samym jednoznacznie wskazał na potrzebę rozważenia również i w takiej sytuacji wszelkich okoliczności zarówno faktycznych jak i prawnych mających wpływ na dobór wariantu przebiegu drogi koniecznej. Z drugiej strony podkreślić należy, że zgodnie z art. (...) § 6 kpc ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu orzeczenia sądu drugiej instancji wiążą sąd, któremu sprawa została przekazana. Tym samym mamy do czynienia z sytuacją, gdzie ze względów formalnych Sąd winien ustanowić służebność drogi koniecznej wg wariantu I. Pomimo jednoznacznego - jak się wydaje z punktu widzenia prawa - obowiązku zastosowania wariantu I Sąd po ponownym rozpoznaniu sprawy podkreślił, że orzeczenie w niniejszej sprawie nie jest tak jednoznaczne, jak widzi to Sąd Okręgowy. Sąd Rejonowy dokonywał bowiem oględzin na gruncie i prowadząc postępowanie naocznie mógł przekonać się, jak bardzo strony są skonfliktowane i jak trudne do wykonania będzie wykonanie orzeczenia, ustanawiającego służebność wg wariantu I. Podziela tym samym pogląd Sądu rozpoznającego wcześniej sprawę, że zarówno szerokość drogi w tym wariancie (zaledwie 3 metry), jak i jej usytuowanie miejscami przy ścianach budynków nie tylko prowadzi do zaostrzenia konfliktów sąsiedzkich, ale stwarza również niebezpieczeństwo w sytuacji zarówno zagrożenia dla życia i zdrowia (pożar), jak i codziennego użytkowania drogi chociażby w przypadku dojazdów samochodów ciężarowych asenizacyjnych (celem opróżnienia szamba). Droga jest bardzo wąska, idzie po ścianach budynków i dodatkowo na początkowym odcinku z uwagi na postawienie budynku przez A. G. nie idzie w linii prostej, lecz łukiem. Wymaga to dużej precyzji i uwagi od kierującego pojazdem ciężarowym. Trudno też sobie wyobrazić wyjazd z tej drogi na poszczególne posesje i wjazd z tych posesji na drogę, bo każdy pojazd potrzebuje wówczas więcej pola manewru, aby nie zawadzić o nic przy pokonywaniu zakrętu (z uwagi na niezbędny promień skrętu). Działki stron są tak niewielkie, że nie można na nich zawracać. Tym samym wóz straży pożarnej czy samochód asenizacyjny prawdopodobnie musiałby po wjechaniu na drogę wyjeżdżać z niej później tyłem. Uczestnicy sygnalizowali Sądowi, że właściciele firm zajmujących się usługami asenizacyjnymi nie będą chcieli do nich przyjeżdżać po tej drodze, by nie ryzykować utknięcia czy spowodowania jakiejś szkody. Wreszcie uszczuplenie tak małych działek jeszcze o drogę powoduje naprawdę dużą uciążliwość dla ich właścicieli. Już w orzeczeniu z 21.03.1983 r. III CRN 14/83 Sąd Najwyższy stwierdził, że „orzekając o ustanowieniu drogi koniecznej sądy powinny zwracać uwagę, aby droga konieczna była przeprowadzona przez grunt, którego uszczerbek wskutek przeprowadzenia drogi jest jak najmniejszy. Przeprowadzenie jej w taki sposób, że z góry można przewidzieć, że będzie to stanowiło zarzewie konfliktów sąsiedzkich z reguły koliduje z interesem społeczno-gospodarczym. Droga konieczna nie powinna być wytyczana przez działkę siedliskową.” Podział działek następował w czasach, gdy droga do nich służyła głównie ruchowi pieszemu i nie była uciążliwa, podczas gdy obecnie każdy praktycznie ma samochód, a przewóz towarów nie odbywa się wąskim wozem konnym, lecz samochodami ciężarowymi.

Droga wg wariantu II powstała wskutek pierwotnie zgodnych ustaleń stron, odpowiadała potrzebom życiowym w tym konkretnym przypadku, spowodowała poniesienie nakładów przez Gminę S. w postaci zgody na wylesienie części działki C. i R. S. i nawiezienia tłucznia, który następnie mieszkańcy sami rozrzucali, utwardzając tę drogę. Droga idzie w linii prostej, ma szerokość 3,5 metra, ale jest oddalona od wszelkich zabudowań, jest równa i utwardzona, nadto wydzielona z dużej działki. Wskutek konfliktu między uczestnikami S. a T. Ż. i W. B. nie doszło ostatecznie do jej zatwierdzenia, w związku z czym uczestnicy S. mają teraz komfortową drogę prywatną. Po sporządzeniu dodatkowych opinii zmieniły się też zarówno powierzchnia służebności w wariancie I, jak i kwoty poszczególnych wynagrodzeń. W związku z tym nie ma już teraz tak dużych dysproporcji między wariantami. Droga w wariancie I zajmuje obecnie powierzchnię(...) m2, zaś w wariancie II powierzchnię (...) m2. Wysokość łączna wynagrodzeń w wariancie I to obecnie kwota 29.082 zł, zaś w wariancie II kwota 33.073,03 zł, czyli zaledwie około 4 tysiące zł różnicy.

Gdyby zainteresowani zapłacili uczestnikom S. wynagrodzenie wynikające z wariantu I, to nie ponieśliby żadnej straty finansowej z powodu zastosowania wariantu II; różnicę ugodowo powinny dopłacić G. K. i A. G. wraz z dziećmi stosując przez analogię art. 291 kc i 294 kc, skoro chciały uniknąć na swoich działkach służebności. Z kolei uczestnicy S. i tak korzystają z drogi wg wariantu II, urządzonej za środki gminne i przy pomocy sąsiadów, a zatem nie byłaby to dla nich nadmierna uciążliwość i sytuacja taka byłaby zgodna z zasadami współżycia społecznego. Strony jednakże są tak skonfliktowane, że w żaden sposób nie chcą dojść do porozumienia. B. F. i małż. T. wolą ryzykować otwartym konfliktem i niedogodnościami spowodowanymi drogą wg wariantu I, zaś G. K. i A. G. z dziećmi zagrodziły starą drogę i nie chcą dopuścić do ustanowienia służebności na swoich działkach, uważając, że zainteresowani winni sobie kupić gdzieś nowy dojazd, a ich to nie dotyczy, bo służebność nie była zapisana w księgach wieczystych. Tymczasem przeciwko służebności drogi koniecznej nie działa rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych.

Ostatecznie biorąc pod uwagę treść art. (...) § 6 kpc Sąd ustanowił służebność drogi koniecznej wg wariantu I, zgodnie z mapą biegłego geodety z dnia 06.07.2015 r.

Ustalając wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej na nieruchomościach obciążonych Sąd miał na uwadze treść opinii biegłego geodety, z której wynika powierzchnia zajętych nieruchomości, jak i opinii biegłego sądowego z zakresu szacunku nieruchomości. W ocenie Sądu opinie te są rzetelne, spójne, logiczne oraz merytorycznie uzasadnione. Wskazać nadto należy, że tutejszy Sąd, mając na względzie treść opinii biegłej sądowej, o których mowa wyżej, nie mógłby wydać orzeczenia sprzecznego z wnioskami zawartymi w tychże opiniach. Jak podał bowiem Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 października 2006 roku (sygn. akt: I CSK 166/06) „Z przyjmowanej powszechnie zasady, iż sąd jest najwyższym biegłym, nie można wyprowadzać wniosku, że może biegłego zastępować, a to oznacza, że jeżeli do poczynienia ustalenia istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy potrzebne są wiadomości specjalne, sąd nie może dokonywać ich sam, nawet gdyby miał w tej dziedzinie odpowiednie kwalifikacje merytoryczne…”. Podkreślić przy tym należy, że opinie te nie były przez żądnego z zainteresowanych kwestionowane.

Z opinii biegłego M. R. (1) wynika, że dla właścicieli działek (...) (tj. A. G. i jej dzieci T. K., J. T. (1), A. T. i J. T. (4)) przysługuje łącznie kwota 5.400 zł ( SG + SG3 + SG5), dla właścicielki działek (...) ( tj. G. K.) łącznie kwota 8.328 zł ( SG2 + SG4), dla właściciela działek (...) ( tj. J. K. (1)) łącznie kwota 7.336 zł ( SG6 + SG9), dla właścicieli działki (...) ( tj. J. i T. małż. T. ) kwota 2.975 zł ( SG7 ), dla właścicielki działki (...) ( tj. B. F. ) kwota 5.034 zł ( SG8 ). Takie też kwoty Sąd zasądził, uwzględniając przy tym wysokość udziałów we własności nieruchomości należącej do A. G. i jej dzieci ( albowiem udział A. G. wynosi 20/32, wobec czego należy jej się kwota 3.375 zł, zaś jej dzieci mają udziały po 3/32 każde z nich, więc należą im się kwoty po 506,25 zł dla każdego z nich). Kwoty powyższe Sąd zasądził od właścicieli działek, którzy będą korzystać z poszczególnych odcinków drogi koniecznej. Uwzględniono przy tym, że służebność gruntowa obciąża nieruchomość jednego właściciela na rzecz każdoczesnego właściciela innej nieruchomości. Oznacza to, że nie może obciążać nieruchomości na rzecz tego samego właściciela innej nieruchomości, a jeżeli własność nieruchomości obciążonej przejdzie na właściciela nieruchomości władnącej lub odwrotnie – służebność wygasa (art. 247 kc). Tym samym skoro A. G. i jej dzieci są jednocześnie współwłaścicielami działek (...), to nie płacą sami sobie wynagrodzenia za możliwość przejazdu po swojej działce do drugiej działki. To samo dotyczy G. K. jako właścicielki dwóch działek (...) oraz J. K. (1) jako właściciela dwóch działek (...).

Z tych powodów Sąd przyjął w odróżnieniu od biegłego, iż po działce (...) będzie jeździć pięciu właścicieli nieruchomości władnących ( J. i T. małż. T., B. F., E. P., J. K. (1) oraz T. Ż. i W. B.), po działce (...) czterech (J. i T. małż. T., B. F., E. P., oraz T. Ż. i W. B.), po działce (...) czterech ( B. F., E. P., J. K. (1) oraz T. Ż. i W. B.), po działce (...) dwóch (E. P. oraz T. Ż. i W. B.), zaś po działce (...) trzech (E. P., B. F. oraz T. Ż. i W. B.). Stosownie do tych ustaleń Sąd zasądził od właścicieli nieruchomości władnących odpowiednie kwoty z tytułu wynagrodzenia, dzieląc wysokość poszczególnych kwot należnych właścicielom nieruchomości obciążonych przez ilość właścicieli nieruchomości władnących, czyli kwoty za działki (...) wynikające z opinii biegłego M. R. dzieląc przez 5, za działki (...) dzieląc przez 4, za działkę (...) dzieląc przez 2 i za działkę (...) dzieląc przez 3. Sąd uwzględnił przy tym wysokość udziałów we własności działki władnącej, czyli działki nr (...), która należy w 5/8 do W. B. i w 3/8 do T. Ż..

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła uczestniczka postępowania G. K..

Zaskarżyła postanowienie w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła niespójność (błąd Sądu) ze stanem faktycznym działka (...) wykazana przez Sąd pow. (...) ha wg. aktu notarialnego i KW (...) pow. (...) m2 obecnie tylko (...) m2 o(...) m2 z mocy prawa została pomniejszona i przeznaczona na rozbudowę drogi krajowej GN. (...) z 29.06.2010 r.

Wskazała na naruszenie przepisów art. 145 § 1-3 k.c. w zakresie w jakim przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy.

Zgłosiła również zarzut formalny polegający na nieprawidłowym doręczeniu postanowienia wraz z uzasadnieniem bez pouczenia w jakim terminie i do kogo przysługuje mi odwołanie.

Wskazując na powyższe wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez ustanowienie służebności drogi koniecznej wg. wariantu II, droga ta już istnieje spełnia wszelkie wymogi tylko długotrwały konflikt p. B. i S. przedłuża i uniemożliwia rozstrzygnięcie sporu, lub przyjęcie wariantu III mającego na celu odtworzenie istniejącej w przeszłości drogi wzdłuż rzeki L. i wnioskuję o uczestnictwo w tej sprawie Urzędu (...) w S., ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Tryb.

W uzasadnieniu apelacji przypomniała, że podczas toczących się rozpraw wielokrotnie wyjaśniałam, że działkę (...) obecnie (...) nabyłam w 1999 roku KW Nr (...) która nie była obciążona służebnością gruntową. W dziale III i IV ww. księgi brak wpisów. W wyniku podziału spadku działka (...) została podzielona na (...). Aktem notarialnym Nr (...) ja wraz z mężem dobrowolnie zgodziliśmy się na prawo przejścia i przejazdu pasem o szerokości 2,5 m przez działkę (...) i działkę (...) dla J. K. (1) (mojego szwagra) właściciela działki (...).

Jej zdaniem Sąd Rejonowy słusznie zauważa, że ustanowienie drogi wg. wariantu I prowadzić będzie do zaostrzenia konfliktów sąsiedzkich, a przede wszystkim stwarza niebezpieczeństwo w sytuacji zagrożenia dla życia i zdrowia wszystkich użytkowników itd. pomimo tego ustanawia drogę wg. wariantu I i nie zwraca uwagi że wyznacza skomplikowany objazd budynku na mojej działce która ma tylko (...) m2 (sam objazd zabierze ok. 100 m) a szerokość działki ma tylko 11 m w tym ustala drogę o szerokości 3m, koliduje z siecią wodociągową (wzdłuż ustalonej drogi przebiegają 2 nitki sieci wodociągowej z której korzysta także p. J. T. (3).

W toku postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 30 stycznia 2017 r. zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c., z uwagi na śmierć uczestnika postępowania W. B..

Następnie, w dniu 21 marca 2017 r. podjął postępowanie z udziałem następców prawnych W. B.: Z. B., M. B. (1), L. L., K. G..

Postanowieniem z 1 sierpnia 2017 r. na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. zawieszono postępowanie z uwagi na śmierć K. M. i T. T. (1).

Postanowieniem z dnia 3 sierpnia 2020 r. Sąd Okręgowy podjął postępowanie z udziałem J. M. i D. M. (1), następców prawnych K. M. i T. T. (1).

Postanowieniem z dnia 11 stycznia 2021 r. Sąd Okręgowy wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestników postępowania S. S. oraz T. S..

W toku postępowania apelacyjnego uczestnicy postępowania J. K. (1), A. G., A. T. i J. T. (1) poparli skargę apelacyjną.

Uczestnicy postępowania M. B. (1), Z. B., D. M. (1), J. M., R. S., C. S., B. F. wnieśli o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja jako nieuzasadniona podlega oddaleniu.

Wydając zaskarżone orzeczenie sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych niezbędnych dla rozstrzygnięcia a zgłaszane w tym zakresie przez skarżącą zastrzeżenia nie mogą prowadzić do jego zmiany lub uchylenia. Powyższa uwaga odnosi się w pierwszej kolejności do oznaczenia parametrów działki skarżącej, która uległa zmniejszeniu z uwagi na jej częściowe zajęcie w związku z przebudową drogi S. – P. w ocenie Sądu Okręgowego powyższa okoliczność nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia. Fakt, że część frontowa działki skarżącej w związku z wskazaną wyżej inwestycją został wywłaszczona nie ma wpływu na przebieg drogi koniecznej (wzdłuż działki), oraz co ważniejsze nie powoduje, że jej ustanowienie w przyjęty przez Sąd pierwszej instancji sposób, będzie skutkował większym niż zakładany obciążeniem nieruchomości.

W ocenie Sądu Okręgowego wydając zaskarżone postanowienie Sąd pierwszej instancji nie uchybił również treści art. 145 k.c.

Wydając zaskarżone postanowienie Sąd uwzględnił wszystkie w skazane w powołanym przepisie kryteria.

W sprawie nie ulega wątpliwości, że działki o nr (...) nie mają dostępu do drogi publicznej. Znamienne pozostaje, że w zakresie dostępu do działek nr (...) stanowiących własność J. K. (1), skarżąca nie dostrzegała możliwości ustanowienia drogi koniecznej. W tych okolicznościach oczywistym było, że dla uwzględnienia potrzeb komunikacyjnych związanych z pozostałymi działkami należało uwzględnić już istniejące ograniczenie.

Wbrew twierdzeniom skarżącej, ustanowiona przez Sąd pierwszej instancji droga konieczna nie została przeprowadzona w sposób skomplikowany, przebiega w zasadnie w linii prostej i co znamienne na przeważającej części swej trasy obciąża również działki sąsiedzkie o nr (...). Rzeczywiście na wysokości budynku posadowionego na działce nr (...) ingerencja w działkę skarżącej obejmuje trzy metrowy pas gruntu, jednakże w okolicznościach przedmiotowej sprawy powyższej uciążliwości nie sposób było uniknąć.

W tym miejscu należy również podkreślić, że zaproponowany podział uwzględnia wynikające z art. 145 § 2 k.c. przesłanki nakazujące aby wytyczając przebieg drogi koniecznej uwzględniać czynności prawne, które spowodowały wydzielenie nieruchomości pozbawionych dostępu do drogi publicznej. Jak wynika z ustaleń Sądu pierwszej instancji działki w obecnym kształcie powstały w wyniku nieformalnego obrotu ziemią z dwóch działek serwitutowych.

Zupełnie polemiczny charakter mają zawarte w skardze apelacyjnej zarzuty jakoby ustanowiona droga konieczna stwarzała niebezpieczeństwo zagrożenia dla zdrowia i życia jej użytkowników.

Odnosząc się do powyższego zarzutu wskazać należy, że wyznaczony dojazd ma charakter w istocie jedynie peryferyjny i wewnętrzny i nie sposób zakładać, że poza właścicielami działek opisanych wyżej korzystać będą z niego inne jeszcze podmioty. Powyższe oznacza, że ruch jaki tam będzie się odbywał nie będzie z pewnością szczególnie nasilony a co za tym idzie przy zachowaniu elementarnych reguł ostrożności nie będzie rodził żadnego niebezpieczeństwa. Podnieść również należy, że przebieg sieci wodociągowej w strefie ustanowionej drogi nie wyklucza jej urządzenia. W tym zakresie brak jest w sprawie przeciwnych dowodów a korzystająca z tej nitki wodociągu rodzina T. nie zgłosiła żadnych zastrzeżeń co do proponowanego przebiegu drogi. Już zupełnie niezrozumiałe jest natomiast zastrzeżenie dotyczące braku możliwości posadowienia nad siecią wodociągowa ogrodzenia działki skarżącej.

Jak wynika z treści uzasadnienia skargi apelacyjnej, G. K. upatruje uchybienia Sądu pierwszej instancji również w braku właściwej oceny działań organów administracji publicznej, w szczególności organów gminy S.. W związku z powyższym Sąd Okręgowy wyjaśnia, że zadaniem sądu w przedmiotowej sprawie nie była ocena działań lub zaniechań działań tych organów. Bez znaczenia pozostaje więc ustalenie czy brak dostępu przynamniej do części nieruchomości objętych postępowaniem jest wynikiem zaniechań inwestycyjnych gminy.

W toku postępowania apelacyjnego, Sąd Okręgowy na wniosek skarżącej dopuścił dowód z opinii biegłego M. R. (1), któremu zlecił uaktualnienie wartości wynagrodzeń za ustanowienie służebności.

Biegły ustalił aktualną wartość służebności nieruchomości obciążonych: działki (...) na kwotę 1453 zł., działki (...) na kwotę 4941 zł., działki (...) na kwotę 1716, zł., działki (...) na kwotę 4313 zł., działki (...) na kwotę 2833 zł., działki (...) na kwotę 5274 zł., działki (...) na kwotę 3450 zł., działki (...) na kwotę 5839, działki (...) na kwotę 3235 zł. ( dowód opinia biegłego k. 2718). Powołując powyższą okoliczność, Sąd Okręgowy wyjaśnia, że uwzględniając fakt iż korekta wynagrodzenia za ustanowienie drogi koniecznej z uwagi na upływ czasu nie była znaczna nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonego postanowienia w omawianym zakresie. Wskazana decyzja stanowiła konsekwencję również tej okoliczności, że opóźnienie w rozpoznaniu sprawy przed Sądem drugiej instancji nastąpiło z uwagi na okoliczności obiektywne (śmierć uczestników) a w dacie wyrokowania Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej. Obciążenie uczestników słusznie domagających się ustanowienia drogi koniecznej wyższą opłatą z tego tytułu, wobec niezasadności skargi apelacyjnej Sąd uznał tym samym za bezpodstawne.

Reasumując powyższe uwagi Sąd Okręgowy wyjaśnia, że ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji uznał za własne i wskazuje jako podstawę rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy wyjaśnia również, że nie znajduje podstaw aby uznać, iż przy wydaniu zaskarżonego orzeczenia Sąd pierwszej instancji naruszył przepis art. 145 k.c.

Sąd drugiej instancji podkreśla na koniec, że biorąc pod uwagę, iż powyższa sprawa została uchylona przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb., był związany z mocy art. 386 § 6 k.p.c. oceną prawną i wskazaniem co do dalszego postępowania zaprezentowaną w przywołanym powyżej uzasadnieniu wyroku.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd orzekł o oddaleniu skargi apelacyjnej.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

J. Gołębiowski P. Hochman D. Mizera