Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Bełchatowie postanowieniem z dnia 26 września 2019 r. po rozpoznaniu sprawy z wniosku M. S. z udziałem E. S., R. K., D. K. (1), R. (...), W. M. o rozgraniczenie, dokonał rozgraniczenia nieruchomości położonych w miejscowości D. obręb (...) gmina B. oznaczonych w ewidencji gruntów numerami: (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie urządzona jest księga wieczysta nr (...) stanowiącej aktualnie współwłasność wnioskodawczym M. S. i uczestniczki E. S., (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie urządzona jest księga wieczysta nr (...) stanowiącej współwłasność uczestniczki W. M. i uczestnika R. L. M. (1),(...), dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie urządzona jest księga wieczysta nr (...) stanowiącej współwłasność uczestniczki D. K. (1) i uczestnika R. K., w ten sposób, iż:

a) przebieg granicy pomiędzy nieruchomościami oznaczonymi numerami działek (...) ustalił wzdłuż granicy wynikającej z operatu podstawowego numer (...) pomiędzy punktami granicznymi (...) o przebiegu wzdłuż linii zielonej nakreślonej na będącej integralną częścią niniejszego orzeczenia mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego D. K. (2), przyjętej do (...) przez Starostę (...)w dniu 04 czerwca 2019 roku za nr.(...),

b) przebieg granicy pomiędzy nieruchomościami oznaczonymi numerami działek (...) ustalił wzdłuż granicy wynikającej z operatu podstawowego numer (...) pomiędzy punktami granicznymi (...) o przebiegu wzdłuż linii zielonej nakreślonej na będącej integralną częścią niniejszego orzeczenia mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego D. K. (2), przyjętej do (...) przez Starostę (...) w dniu 04 czerwca 2019 roku za nr. (...).

Ponadto Sąd nakazał pobrać od wnioskodawczyni M. S. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bełchatowie kwotę 2.982,25 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych i ustala, że każda ze stron ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Wskazana sprawa została przedstawiona do rozstrzygnięcia Sądowi pierwszej instancji w dniu 27 lipca 2018 roku, kiedy to Wójt (...) B. przekazał do Sądu Rejonowego w Bełchatowie sprawę o rozgraniczenie nieruchomości na terenie gminy B., obręb D. pomiędzy działkami: (...) - stanowiącą współwłasność M. S. i E. S. a działką nr (...) - stanowiącą współwłasność R. i D. małżonków K., (...) - stanowiącą współwłasność M. S. i E. S. a działką nr (...) stanowiącą współwłasność R. i W. małżonków (...), wobec złożenia odwołania od decyzji administracyjnej Wójta (...) B. o rozgraniczeniu przez M. S..

Wydane przez Sad pierwszej instancji postanowienie nastąpiło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

Wnioskodawczyni M. S. i uczestniczka E. S. są współwłaścicielkami nieruchomości położonej w miejscowości D. gmina B. oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...), dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Bełchatowie urządzona jest księga wieczysta KW Nr (...). Wnioskodawczyni nabyła wskazaną nieruchomość w 1975 r. na skutek przekazania jej tej nieruchomości przez jej dziadków A. i S. małżonków K.. Na nieruchomości tej wnioskodawczyni zamieszkuje od 1959 r.

Dnia 30 stycznia 1975 r. został wydany prawomocny akt własności ziemi nr (...) na rzecz M. S. i J. S. m.in. w zakresie działki położonej w D. numer (...). Wskazany akt własności ziemi stanowił podstawę wpisu wnioskodawczyni i jej nieżyjącego męża jako współwłaścicieli do księgi wieczystej numer (...).

D. i R. małżonkowie K. współwłaścicielami działki położonej w D. numer (...), dla której urządzona jest księga wieczysta (...) są od 22 września 1993 r. na podstawie umowy zamiany.

W dacie nabycia tej nieruchomości przez D. K. (1) i R. K. działka (...) była odgrodzona od działki (...) ogrodzeniem z siatki na podmurówce. Ogrodzenie to zostało później zmienione przez J. S. na ogrodzenia z płotu betonowego.

W. i R. małżonkowie (...) wyłącznymi współwłaścicielami działki położonej w D. numer (...), dla której urządzona jest księga wieczysta (...) są od 1 marca 2000 r. Nieruchomość ta uprzednio stanowiła własność ojca uczestnika R. (...) tj. L. M. (2).

Uczestnik R. (...) ma 68 lat i od urodzenia mieszkał na tej nieruchomości. Odkąd uczestnik pamięta granica między jego nieruchomością numer (...) a nieruchomością wnioskodawczym numer (...) nie ulegała zmianie.

W latach 70-tych J. i M. małżonkowie S. wybudowali budynek gospodarczy przylegający wschodnią ścianą do ogrodzenia w postaci drewnianego płotu.

Uczestniczka W. M. na nieruchomości numer (...) zamieszkała w 1972 r. po zawarciu związku małżeńskiego z R. M.. Wówczas właścicielami działki (...) byli jeszcze małżonkowie K.. Od tamtego czasu granica między tą nieruchomością a nieruchomością wnioskodawczyni numer (...) przebiegała tam gdzie obecnie przebiega.

Geodeta uprawniony J. R. (1), który wykonywał czynności geodezyjne na zlecenie Wójta (...) B. w toku administracyjnego postępowania rozgraniczeniowego jednoznacznie ustalił sporne granice w oparciu o operat podstawowy wsi D. z lat 60-tych numer (...). Osnowa geodezyjna określona w tym operacie w dużej mierze zachowała się na gruncie. J. R. (1) odnalazł znaki graniczne z operatu podstawowego; brakujące elementy obliczył matematycznie.

Działka numer (...) została podzielona. Wówczas został przeprowadzony operat geodezyjny przez firmę (...), okazane zostały granice własności całej działki, właściciele zaakceptowali okazane im granice. Wnioskodawczyni M. S. była przy podziale działki (...) (operat numer(...)) i również przyjęła podział tej działki i okazane granice.

Podstawą dla wydania aktu własności ziemi w toku postępowania uwłaszczeniowego była mapa operatu podstawowego dla wsi D.. Wnioskodawczyni tym dokumentem okazywała się przy zmianach własnościowych dotyczących tej nieruchomości.

Dla obrębu D. prowadzona jest w Starostwie (...) w B. mapa numeryczna. Granice działki (...) były obliczane i wyznaczane przy podziale (...), rozgraniczeniu nr (...) i na podstawie operatu podstawowego numer (...). Operat podstawowy jest czytelny i spójny. Dane zawarte w tym operacie pozwalają na jednoznaczne ustalenie przedmiotowych granic. Operat ten był podstawą przy wydawaniu aktów własności ziemi. Operat zachowuje standardy geodezyjno-kartograficzne.

Przy wykonywaniu w 2010 r. podziału działki numer (...) właściciel działki zaakceptował przebieg granic. Podział ten został następnie ujawniony w księdze wieczystej numer (...).

W trakcie prac rozgraniczeniowych w administracyjnym postępowaniu rozgraniczeniowym odnaleziono część osnowy ewidencyjnej a brakujące punkty pozyskano w oparciu o pomiary z lat 60-tych.

W ramach oceny materiału dowodowego i rozważań prawnych Sąd Rejonowy wyjaśnił, że rozpoznając sprawę o rozgraniczenie należy kierować się przesłankami określonymi w art. 153 k.c. W świetle powyższego przepisu jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody między zainteresowanymi, Sąd ustali granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności; może przy tym przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę pieniężną. O sposobie rozgraniczenia decydują zatem trzy kolejne kryteria określone w cytowanym przepisie, przy czym kryteria te wykluczają się wzajemnie. Dopóki możliwe jest ustalenie granic na podstawie stanu prawnego, dopóty niedopuszczalne jest rozgraniczenie na podstawie ostatniego stanu spokojnego posiadania lub według wszelkich okoliczności.

Przy ustalaniu przebiegu granicy na podstawie stanu prawnego bierze się pod uwagę znaki graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Stan prawny obejmuje także zasiedzenie przygranicznych pasów gruntów, co rodzi konieczność badania czy wieloletni stan posiadania doprowadził do zasiedzenia.

Sąd następnie przypomniał, że w toku postępowania rozgraniczeniowego zarówno uprawniony geodeta przeprowadzający czynności geodezyjne w toku administracyjnego postępowania rozgraniczeniowego jak i biegły sądowy z zakresu geodezji jednoznacznie i spójnie wskazali, że w zakresie przedmiotowych spornych granic możliwe było odtworzenie granic prawnych nieruchomości na podstawie operatu podstawowego numer (...)dla wsi D.. Operat podstawowy w tym zakresie jest czytelny i spójny, a dane zawarte w tym operacie pozwalały na jednoznaczne ustalenie przedmiotowych granic. Nadmienił, że operat ten był podstawą przy wydawaniu aktów własności ziemi, w tym aktu własności ziemi numer (...), który to akt własności ziemi stanowi podstawę wpisu własności wnioskodawczyni do księgi wieczystej. Zdaniem Sądu pierwszej instancji przeprowadzone w postępowaniu administracyjnym ustalenia (w tym - w oparciu opinię biegłego) nie zwalniają sądu w toku postępowania rozpoznawczego od przeprowadzenia postępowania dowodowego w pełnym zakresie w celu ustalenia w pierwszej kolejności podstawowego kryterium rozgraniczenia, przewidzianego w art. 153 k.c. (stan prawny obu działek). Oznacza to konieczność skorzystania w tym postępowaniu także z opinii biegłego geodety (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2017 r. w sprawie II CZ 37/17, LEX nr 2383247). Jedną z naczelnych zasad postępowania rozpoznawczego jest zasada bezpośredniości wyrażona w art. 235 k.c. Postępowanie rozgraniczeniowe, zgodnie z art. 153 k.c. za pierwsze i najważniejsze kryterium rozgraniczenia uznaje stan prawny. Pojęcie stanu prawnego obejmuje stan nieruchomości aktualny w chwili orzekania (art. 316 k.p.c.), uwzględniający wszystkie czynniki, mające nań wpływ, możliwe do stwierdzenia na podstawie niekwestionowanych twierdzeń i dowodów przeprowadzonych w toku postępowania. Takim ostatnim stanem prawnym w przedmiotowej sprawie jest stan wynikający z aktu własności ziemi wydanego w oparciu o operat podstawowy; stan prawny został także potwierdzony w toku podziału działki (...) (operat numer (...)), gdy powstała działki numer (...). Wówczas były obliczane i wyznaczane granice działki, które są tożsame z aktualnie ustalonymi. Nieuprawnione w świetle tych okoliczności są zarzuty i twierdzenia wnioskodawczyni co do innej powierzchni działki (...) a wynikające z aktu notarialnego Rep. (...) z dna 3 września 1924 r. tj.(...) mórg ((...) ha).

Zdaniem Sądu meritii, bez znaczenia prawnego w opisanej wyżej sytuacji są pozostałe okoliczności co do ostatniego spokojnego stanu posiadania, albowiem można było ustalić stan prawny granic i według tego stanu Sąd dokonał rozgraniczenia spornych nieruchomości.

O nieuiszczonych kosztach sądowych w zakresie opinii biegłego geodety Sąd orzekł na podstawie art. 130 ³ §2 k.p.c. w zw. z art. 520 §2 k.p.c. obciążając nimi wnioskodawczynię, której oczywiście niewłaściwe postępowanie spowodowało konieczność dopuszczenia przez Sąd opinii biegłego geodety, mimo oczywistości przebiegu granic po administracyjnym postępowaniu rozgraniczeniowym i po podziale działki (...) i wydzieleniu działki (...). Nie można obciążać kosztami administracyjnego postępowania rozgraniczeniowego właściciela nieruchomości sąsiedniej, w sytuacji, gdy nie kwestionował on przebiegu granicy, a postępowanie rozgraniczeniowe zostało zainicjowane przez inną stronę dla udowodnienia racji w postępowaniu cywilnym o ochronę własności.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła M. S..

Z treści wniesionego środka zaskarżenia wynika, że postanowienie z 26 września 2019 r. zaskarżyła w całości oraz, że wniosła o jego zmianę i uwzględnienie jej stanowiska wyrażonego w toku postępowania. Przypomnieć należy że intencją skarżącej w postępowaniu rozgraniczeniowym było rozszerzenie jej władztwa na sąsiednie działki tak aby wielkość działki (...) ( przed podziałem ) wynosiła (...) ha. Jej zdaniem właściciele sąsiednich działek, małżonkowie (...) i małżonkowie K. przekroczyli granice jej działki odpowiednio o 1,5 m i 1,7 m. ( vide pismo k. 138)

W uzasadnieniu apelacji skarżąca podniosła między innymi, że w drodze uwłaszczenia nabyła działkę po dziadkach A., i S. K.. Działka miała (...) morgi w/g przekazu babci. Była w kształcie równego prostokąta. Przy uwłaszczeniu, które było w 1974 r. dostała Akt Własności z błędem, powierzchnia określona była na (...) powinna być (...). Ponieważ na gruncie nie było żadnych zmian przeprowadzanych przez geodetę, nie wiedziała o tym błędzie. Skarżąca wskazała również na rzekomy błąd urzędników zatrudnionych w geodezji oraz powołała się na fakt zaginięcia jednej z map nieruchomości.

Uczestnicy postępowania wnieśli o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje. Skarga apelacyjna jako nieuzasadniona podlega oddaleniu.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego. Nie ulega żadnych wątpliwości, że rozgraniczenie winno być przeprowadzone w oparciu o przesłanki wyrażone w art. 153 k.c. Wskazując na sposób praktycznego zastosowania powołanego przepisu warto przytoczyć pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z 15 czerwca 2020 r. (III CSK 336/19) zgodnie z którym, kryteria wskazane w art. 153 k.c. są ułożone w ścisłej hierarchii, a zatem jeżeli możliwe jest rozgraniczenie dwóch działek według stanu prawnego, to niedopuszczalne jest ich rozgraniczenie według spokojnego posiadania. Stan prawny to stan wynikający w szczególności z tytułów własności, z orzeczeń sądów i decyzji administracyjnych, a także z map ewidencyjnych (katastralnych), przedstawiających konfigurację nieruchomości gruntowych, a niejednokrotnie pozwalających na ustalenie ich powierzchni (obszaru), mającej niekiedy - choć nie zawsze - istotne znaczenie przy ustalaniu przebiegu granic. W tym kontekście istotne znaczenie mogą mieć dokumenty w postaci: map, wyrysów map, operatów geodezyjnych, wyników pomiarów geodezyjnych będących podstawą ewidencji gruntów i wpisów w księgach wieczystych. Jednakże stan prawny nieruchomości mogą kształtować różne zdarzenia prawne, które należy oceniać na podstawie wszelkich dokumentów i innych dowodów, w tym osobowych. Przepis art. 153 k.c. bowiem zapewni sądowi swobodę co do rodzaju środków dowodowych, na podstawie których następuje odtworzenie przebiegu granicy, zaś wiarygodność i moc tych dowodów podlega swobodnej ocenie, stosownie do art. 233 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Dotyczy to także okresu, w którym zostały sporządzone miarodajne dokumenty, oraz przyjętych metod pomiarowych i umożliwia - w ramach swobodnej oceny dowodów – ustalenie przebiegu granicy według wcześniejszej mapy katastralnej, mimo odmiennych późniejszych danych ewidencyjnych.

Z powyższego wynika, niewątpliwe pierwszeństwo zastosowania przy rozgraniczeniu kryterium stanu prawnego nieruchomości. Sąd pierwszej instancji prawidłowo zastosował powyższe kryterium.

Przyjęta przez Sąd metoda rozgraniczenia oparta na kryterium stanu prawnego nie budzi również wątpliwości w świetle ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd pierwszej instancji. W przedmiotowej sprawie istniała możliwość ustalenia stanu prawnego podlegających rozgraniczeniu nieruchomości i co ważniejsze jego odtworzenia w terenie. Odnosząc się do ustaleń Sądu meritii wyjaśnić należy, ustalenia te znajdują potwierdzenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Przebieg granicy prawnej nieruchomości skarżącej wynika z opinii biegłego D. K. (2) a przeciwne twierdzenia skarżącej uznać należy jedynie za przejaw nieusprawiedliwionej polemiki z ustaleniami Sądu. Ustalenia faktyczne Sąd drugiej instancji przyjmuje więc za własne i wskazuje jako podstawę rozstrzygnięcia.

W uzupełnieniu powyższych dość ogólnych twierdzeń wskazać należy, że w aktach sprawy, (k. 145) znajduje się mapa ewidencyjna objętych rozgraniczeniem nieruchomości. Wskazana mapa potwierdza, że dokonując ich zabudowy właściciele: wnioskodawczyni M. S. i uczestnicy małżonkowie K. posadowili budynki praktycznie w granicy działek. Mapa ta odzwierciedla jednocześnie szkic wykonany dla potrzeb budowy budynku gospodarczego w 1985 r. , który skarżąca załączyła do skargi apelacyjnej a który znajduje się w aktach sprawy na karcie 214. Sposób posadowienia budynków na sąsiadujących działkach nie jest jednocześnie nieprawidłowy. Jak wyjaśnił składając zeznania J. R. (2) ( biegły geodeta dokonujący rozgraniczenia w postępowaniu administracyjnym ) usytuowanie budynku małżonków K. ( około 30 cm od granicy) nie odbiegało od zwyczajowych norm. Znamienne pozostaje również to, że jego budowa nie wywołała sprzeciwu wnioskodawczyni i jej żyjącego jeszcze wtedy męża.

W tym miejscu należy podkreślić, że w aktach sprawy brak jest jakiegokolwiek dowodu na to, że od daty wydania aktu własności ziemi na nieruchomość wnioskodawczyni nastąpiło jakiekolwiek przesunięcie ustalonych wtedy granic. Granice objętych rozgraniczeniem działek od połowy lat sześćdziesiątych pozostają więc niezmienne.

Odnosząc się z kolei do twierdzeń wnioskodawczyni jakoby przysługujące jej prawo własności obejmuje działkę o obszarze „(...) mórg” ((...) wynikającym z aktu notarialnego z 1924 r. podnieść należy, że w aktach sprawy brak jest mapy określającej granice działki w tamtym okresie. Oznacza to w ocenie Sądu Okręgowego, że wskazane wyżej określenie powierzchni mogło mieć charakter opisowy i określać wielkość działki jedynie w przybliżeniu.

Reasumując, Sąd Okręgowy dokonując ponownie oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego stwierdza, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy brak jakichkolwiek podstawa aby zakwestionować prawidłowości opinii biegłego D. K. (2). Opinia ta znajduje potwierdzenie w załączonych do akt sprawy mapach, jest zgodna z opinią J. R. (3) sporządzoną w postepowaniu administracyjnym i jego zeznaniami. Tym samym przeprowadzenie rozgraniczenia w oparciu o sporządzoną przez biegłego mapę (k. 240) uznać należało za prawidłowe.

W konsekwencji, Sąd drugiej instancji na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł o oddaleniu skargi apelacyjnej.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

A.  Kowalska G. Ślęzak P. Hochman