Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie:

Przewodniczący

Sędzia Jarosław Gołębiowski

po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2024 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko P. C.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie

z dnia 10 stycznia 2023 r. sygn. akt I C 96/22

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bełchatowie pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu za instancję odwoławczą.

Jarosław Gołębiowski

II Ca 74/24

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 10 stycznia 2023 roku Sąd Rejonowy
w B. po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. przeciwko P. C. - o zapłatę kwoty 9.634,51 zł:

1.  zasądził od pozwanej P. C. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 9.634,51 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 września 2021 roku do dnia zapłaty,

2.  zasądził od pozwanej P. C. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 1.717,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 1.200,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Podstawę powyższego wyroku stanowiły przytoczone poniżej ustalenia
i zarazem rozważania Sadu Rejonowego:

Pożyczkodawca w dniu 4 stycznia 2019 roku udzielił pozwanej na podstawie umowy nr (...) pożyczki w kwocie 11.299,00 zł. Zgodnie
z postanowieniami umowy strona pozwana zobowiązała się do spłacania pożyczki w miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych, termin spłaty pierwszej raty przypadł na dzień 3 marca 2019 roku zaś ostatni na dzień 3 lutego 2025 roku, regulowania opłat i prowizji za dodatkowe czynności pożyczkodawczyni oraz w wypadku zaistnienia opóźnienia w terminowej spłacie pożyczki lub jej raty, regulowania odsetek.

W dniu 9 marca 2021 roku powód wystosował wezwanie do zapłaty kwoty 433,67 zł, tytułem kredytu gotówkowego. Wezwanie zostało doręczone w dniu 17 marca 2021 roku.

W dniu 6 maja 2021 roku powód wypowiedział umowę kredytu gotówkowego nr (...), zobowiązując pozwaną do spłaty na dzień
6 maja 2021 roku kwot: kapitału - 9.156,09 zł oraz odsetek - 219,88 zł. Wypowiedzenie runowy zostało doręczone w dniu 17 maja 2021 roku.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Okoliczności mające znaczenie dla rozstrzygnięcia w zakresie należności
z tytułu pożyczki wynikają ze złożonych przez powoda dokumentów.

Zobowiązania stron umowy pożyczki reguluje art. 720 § 1 kc, zgodnie
z którym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Zgodnie z ustanowioną w art. 353 ¹ kc zasadą swobody umów, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Stąd też i na podstawie art. 359 § 1 kc (zgodnie z którym odsetki od sumy pieniężnej należą się m. in. wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej) strony mogły się umówić, że pożyczkobiorca zwróci pożyczkę z odsetkami według określonej stopy oraz zapłaci prowizję (opłatę przygotowawczą) i składkę na ubezpieczenie.

Odsetki za opóźnienie należne są na podstawie art. 481 §1 kc, zgodnie
z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W myśl art. 481 § 2 kc, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według umówionej na taki wypadek stopy, a jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie. Zgodnie z art. 481 §2 kc, maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie).

Zatem w ocenie Sądu Rejonowego powód udowodnił twierdzenie
o zawarciu przez strony umowy, na podstawie której może co do zasady dochodzić wskazanych w pozwie kwot, a także o wymagalności całości należności.

Wobec dokonanych ustaleń zasądzono kwotę na rzecz powoda dochodzoną pozwem.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 § 1 kpc zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Kosztami strony powodowej była opłata sądowa od pozwu 500 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł, wynagrodzenie pełnomocnika 1.200,00 zł zgodnie z wnioskiem.

Powyższy wyrok zaskarżyła w całości pozwana.

Apelacja zaskarżonemu orzeczeniu zarzuca naruszenie:

1.  art. 69 ust. 1 i 2 i art. 78a ustawy — Prawo bankowe w zw. z art. 3 ust. 1
i 2 pkt 2, art. 5 pkt 7, 10 i 12, art. 25 ust. 1 pkt 1, art. 30 ust. 1 pkt 6 i 7, art. 45 ust. 1 i art. 47 ustawy o kredycie konsumenckim w zw. z art. 385(1) — art. 385(2) k.c. w zw. z art. 6 k.c. oraz art. 316 § 1 k.p.c., a także art. 58 k.c. z uwagi na bezzasadne przyjęcie, że umowa kredytu jest zgodna
z przepisami prawa w zakresie oprocentowania, a nadto że powód te okoliczności wykazał, podczas gdy:

a.  sprzecznie z przepisami ustawy o kredycie konsumenckim naliczał
w umowie kredytu odsetki umowne od kredytowanych kosztów, a sąd
I instancji nie rozważył zarzutów pozwanego w zakresie ujęcia
w umowie kredytu błędnej wartości RRSO oraz odsetek umownych, co istotnie wpływało na zasadność powództwa,

b.  umowa kredytu w zakresie naliczania odsetek od kosztów zawierała postanowienia abuzywne,

c.  pozwanemu udostępniono do jego dyspozycji jedynie kwotę kapitału kredytu, potrącając kwotę prowizji bankowej,

d.  umowa pozbawiona jest odsetek w całości, a powód nie wykazał wysokości roszczenia, gdyż nie wiadomo jakie jest oprocentowanie od kapitału (bez kredytowanych kosztów) i jak należałoby wobec tego zaliczać wpłaty na poczet spłaty umowy,

e.  powód nieskutecznie wypowiedział umowę, bo na moment wezwań
i wypowiedzenia nie było zadłużenia i nie dochowano procedury wypowiedzenia.

W konsekwencji sąd I instancji błędnie nie ustalił, od jakiej kwoty powód naliczył odsetki w umowie kredytu i jakie były składowe tej kwoty.

2.  art. 245 oraz 253 k.p.c. w zw. z art. 95 ust. lila ustawy — Prawo bankowe oraz art. 69 i art. 78a ustawy — Prawo bankowe poprzez ich błędne niezastosowanie w sytuacji, gdy pozwany kwestionował wiarygodność prywatnych dokumentów przedstawionych przez powoda i gdy dokumenty te mają charakter dokumentów prywatnych.

W konsekwencji doszło do błędnego ustalenia istnienia i wysokości zobowiązań pozwanego wobec powoda na moment wezwania
i wypowiedzenia, a następnie bezzasadnego zasądzenia roszczenia, gdy powód go nie udowodnił co do wysokości.

3.  art. 69, art. 75 ust. 1 i 2, art. 75c ust. 1 i 2 i art. 78a ustawy — Prawo bankowe w zw. z art. 3 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o kredycie konsumenckim
w zw. z att. 6 k.c. poprzez błędne zastosowanie i w konsekwencji zasądzenie na rzecz powoda wierzytelności wynikającej z umowy kredytu w sytuacji, gdy nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu oraz gdy powód nie udowodnił roszczenia co do wysokości.

Apelująca wnosiła o:

1.  zmianę zaskarżonego orzeczenia w pkt. 1 poprzez oddalenie powództwa oraz w pkt. 2 zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania wedle norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie
w zapłacie od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

2.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania wedle norm przepisanych za instancję odwoławczą wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesiona przez pozwaną apelacja jest uzasadniona i skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Pierwszą kwestią jest czy łącząca strony umowa została skutecznie wypowiedziana.

W aktach sprawy znajduje się pismo powodowego Banku nazwane wypowiedzeniem umowy (k. 40). Na karcie 41 akt widnieje natomiast kserokopia informacji pochodzącej od firmy kurierskiej P. nazwane (...). Z dokumentu tego w żaden sposób nie da się wywieść jakiej przesyłki on dotyczy, a w szczególności czy odnosi się on do pisma powoda
o wypowiedzeniu umowy kredytowej. W dokumencie tym podana jest co prawda data i miejsce doręczenia przesyłki, ale nie wskazano adresata i jego dokładnego adresu.

Kwestia ta wymaga gruntownego wyjaśnienia, ponieważ od niej uzależnione jest czy mamy do czynienia z trwającą umową, czy też jak to podnosi strona powodowa z roszczeniem dochodzonym przez wierzyciela wskutek rozwiązania umowy.

Ustalenie, że doszło jak twierdzi Sąd Rejonowy do skutecznego rozwiązania umowy otwiera konieczność ustalenia dalszych kwestii, które nie były przedmiotem ustaleń Sądu I instancji.

Z umowy kredytu gotówkowego (k. 10 i in.) wynika, że umowa kredytu to 11.299 złotych. Całkowity koszt kredytu wynosił 4.943,92 złotych. Z umowy tej wynika, że jest to suma prowizji banku za udzielenie kredytu oraz odsetek obliczonych za cały okres obowiązywania umowy.

Nie jest wiadomym, jaki procent (wielkość) w kwocie 4.943,92 złotych stanowi sama prowizja. Zbadanie tej okoliczności jest konieczne celem oceny zgłoszonego w pozwie roszczenia w płaszczyźnie art. 385 ¹§ 1 k.c.

Sąd meriti rozstrzygając zebrany w sprawie materiał dowodowy i dokonując oceny żądania na gruncie prawa materialnego w ogóle nie podjął refleksji czy,
a jeżeli tak to w jakim zakresie łącząca strony umowa zawiera klauzule abuzywne. Ustaleń w tym zakresie pozwana domagała się już w odpowiedzi na pozew (por. k. 56 i in.). Poza zasięgiem rozważań Sądu I instancji była więc kwestia oceny roszczenia na gruncie art. 385 ¹§ 1 k.c.

Zagadnieniem kolejnym jest czy w sposób prawidłowy były naliczane odsetki umowne w czasie trwania umowy.

Strona pozwana podnosiła, że raty kredytu obejmowały część kapitału oraz jego koszty w postaci prowizji. Koszty te były ustalane cząstkowo i przypisane do każdej kolejnej raty kredytu obejmującej kapitał.

Ustalenie tych kwestii ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia kończącego rozstrzygnięcia.

Zgodzić się bowiem należało ze skarżącym, iż odsetki mogły być naliczane od kapitału z wyłączeniem kosztów kredytu w postaci prowizji. Czym innym jest bowiem kapitał przedstawiony przez bank do dyspozycji kredytobiorcy a czym innym prowizja, która stanowi wynagrodzenie należne podmiotowi udzielającemu kredytu.

Na aprobatę zasługuje zapatrywanie autora apelacji, że pobieranie odsetek od kwoty stanowiącej sumę kapitału udostępnionego kredytobiorcy oraz skredytowanych kosztów prowizji należy uznać za praktykę niedozwoloną
i nieuczciwą oraz nie znajdującą umocowania w prawie (por. np. wyrok SO
w Poznaniu z 23.08.2022 r., XVIII C 1690/21).

Analiza motywów pisemnych zaskarżonego wyroku wskazuje również, że Sąd meriti nie ocenił dochodzonego roszczenia w płaszczyźnie art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. Twierdzenia pozwanego, że przedmiotowy kredyt winien być potraktowany jako kredyt darmowy zostały zawarte w odpowiedzi na pozew i nie były analizowane przez Sąd I instancji przy ocenie końcowej zgłoszonego roszczenia.

Wszystkie te kwestie – niezbadane przez Sąd meriti – prowadzą do wniosku, iż istota sprawy nie została wyjaśniona, co musiało skutkować rozstrzygnięciem jak w sentencji (art. 386 § 4 k.p.c.).

Jarosław Gołębiowski