Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący	Sędzia Adam Bojko
Protokolant	sekr. sąd. Angelika Szeszko

po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2025 r. w Piotrkowie Trybunalskim
na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko Ż. T. i B. T. (1)

o zapłatę 173 875 zł

1.  umarza postępowanie w zakresie żądania zapłaty kwoty 135 951,79 zł (sto trzydzieści pięć tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt jeden złotych 79/100);

2.  zasądza od pozwanych Ż. T. i B. T. (1) solidarnie na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 37 923,21 zł (trzydzieści siedem tysięcy dziewięćset dwadzieścia trzy złote 21/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 listopada 2021 roku do dnia zapłaty oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 135 951,79 zł (sto trzydzieści pięć tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt jeden złotych 79/100) za okres od dnia 6 listopada 2021 roku do dnia 21 czerwca 2022 roku;

3.  oddala powództwo w pozostałej części;

4.  nie obciąża pozwanych kosztami procesu.

Sygn. akt I C 1916/21

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. z siedzibą w W. w pozwie wniesionym w dniu 20 grudnia 2021 r. przeciwko Ż. T. i B. T. (2) zażądał:

1.  zasądzenia solidarnie od Ż. T. i B. T. (1) na rzecz (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 244 858,37 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 listopada 2021 r. do dnia zapłaty, na którą to kwotę składają się:

a.  kwota 173 875,00 zł tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej;

b.  kwota 70 983,37 zł tytułem zwrotu równowartości świadczenia powoda polegającego na udostępnieniu i zaniechaniu żądania natychmiastowego zwrotu kapitału od strony pozwanej, z którego to kapitału udostępnionego przez powoda strona pozwana korzystała, a o którą to wartość strona pozwana jest wzbogacona kosztem powoda, a powód zubożony z korzyścią dla strony pozwanej;

2.  ewentualnie – w przypadku braku podstaw do zasądzenia w/w kwot solidarnie – wniósł o zasądzenie na zasadach odpowiedzialności in solidum od Ż. T. i B. T. (1) na rzecz (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 244 858,37 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 listopada 2021 r. do dnia zapłaty, na którą to kwotę składają się:

a.  kwota 173 875,00 zł tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej;

b.  kwota 70 983,37 zł tytułem zwrotu równowartości świadczenia powoda polegającego na udostępnieniu i zaniechaniu żądania natychmiastowego zwrotu kapitału od strony pozwanej, z którego to kapitału udostępnionego przez powoda strona pozwana korzystała, a o którą to wartość strona pozwana jest wzbogacona kosztem powoda, a powód zubożony z korzyścią dla strony pozwanej;

3.  ewentualnie - w przypadku braku podstaw do zasądzenia w/w kwot solidarnie albo na zasadach in solidum – wniósł o zasądzenie od Ż. T. i B. T. (1) na rzecz (...) S.A. z siedzibą w W. w częściach równych, tj. po 122 429,18 zł od każdego z Pozwanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi dla Ż. T. od dnia 6 listopada 2021 r. do dnia zapłaty, a dla B. T. (1) liczonymi od dnia 6 listopada 2021 r. do dnia zapłaty na którą to kwotę składają się:

a.  kwota 173 875,00 zł tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej;

b.  kwota 70 983,37 zł tytułem zwrotu równowartości świadczenia Banku polegającego udostępnieniu i zaniechaniu żądania natychmiastowego zwrotu kapitału od strony pozwanej, z którego to kapitału udostępnionego przez Bank strona pozwana korzystała, o którą to wartość strona pozwana jest wzbogacona kosztem powoda, a powód zubożony z korzyścią dla strony pozwanej;

4.  ewentualnie, na wypadek nieuwzględniania powyższego roszczenia w części, tj. w zakresie pkt 1b, 2b, 3b, tj. w przypadku oddalenia roszczenia w zakresie zapłaty wartości korzystania przez Stronę Pozwaną z kapitału w każdej z konfiguracji tj. konfiguracji odpowiedzialności solidarnej, odpowiedzialności na zasadach in solidum oraz odpowiedzialności w częściach równych na podstawie art. 358 ¹ § 3 KC Powód wniósł o:

a.  zmianę wysokości świadczenia (ukształtowanie) w ten sposób, że kwota należności (...) S.A. z siedzibą w W. od Ż. T. i B. T. (1) z tytułu rozliczenia nieważności bądź bezskuteczności umowy (...) z dnia 8 listopada 2007 r. powinna być poddana waloryzacji sądowej w ten sposób, że poza roszczeniem o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu w ich nominalnej wysokości, (...) S.A. z siedzibą w przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci kwoty 64 309,35 zł wynikającej z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza,

b.  w konsekwencji powyższego żądania wniósł o: zasądzenie solidarnie od Ż. T. i B. T. (1) na rzecz (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 64 309,35 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty, stanowiącej dodatkową kwotę (ponad kwotę wypłaconego kapitału), o którą należy zwaloryzować roszczenie o zwrot świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej jako świadczenia nienależnego);

c.  ewentualnie - w przypadku braku podstaw do zasądzenia w/w kwot solidarnie – wniósł o zasądzenie na zasadach odpowiedzialności in solidum od Ż. T. i B. T. (1) na rzecz (...) S.A. z siedzibą w W. 64 309,35 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty, stanowiącej dodatkową kwotę (ponad kwotę wypłaconego kapitału), o którą należy zwaloryzować roszczenie o zwrot świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej (jako świadczenia nienależnego);

d.  ewentualnie - w przypadku braku podstaw do zasądzenia w/w kwot solidarnie albo na zasadach in solidum – wniósł o zasądzenie od Ż. T. i B. T. (1) na rzecz (...) S.A. z siedzibą w W. w częściach równych kwoty 64 309,35 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty, stanowiącej dodatkową kwotę (ponad kwotę wypłaconego kapitału), o którą należy zwaloryzować roszczenie o zwrot świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej (jako świadczenia nienależnego) tj. po 32 154,67 zł od każdego z pozwanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi dla każdego z pozwanych od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty;

5.  zasądzenia od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (art. 98 § 1 ¹ KPC).

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że Bank zmierza do ostatecznego rozstrzygnięcia kwestii spornych pomiędzy stronami, które powstały w związku z zarzutem nieważności (bezskuteczności) umowy, który został podniesiony w sprawie z powództwa strony pozwanej prowadzonej jest przez Sąd Okręgowy w Warszawie pod sygn. akt V Ca 1755/19 i stanowi on podstawę dochodzonego w ww. postępowaniu roszczenia. Strona powodowa podniosła, że nie wszystkie kwestie sporne mogą być rozstrzygnięte w sprawie z powództwa strony pozwanej, a pomimo, że wyrok w tej sprawie jeszcze nie zapadł, Bank występuje z powództwem już teraz, aby strona pozwana była świadoma w dacie rozstrzygania o nieważności umowy, jakie roszczenia Bank poddaje pod rozstrzygnięcie Sądu w celu rozliczenia skutków upadku umowy, a późniejsze zgłoszenie roszczenia Banku nie było wykorzystywane jako podstawa do uchylenia się od odpowiedzialności w tym zakresie z uwagi na upływ czasu. Jako podstawę prawną roszczenia powód wskazał art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c., gdyby Sąd przyjął, że Umowa kredytu jest bezskuteczna bądź nieważna w całości, wskazując jednocześnie że roszczenia nie zamykają się w zwrocie świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu Umowy w ich nominalnej wysokości (w uproszczeniu - z jednej strony zwrot kapitału na rzecz Banku, z drugiej zwrot rat na rzecz Strony Pozwanej). W ocenie powoda, w związku z tym, że Bank spełnił świadczenie w postaci udostępnienia kapitału kredytu w PLN, strona pozwana została wzbogacona w ten sposób, że nie musiała wydatkować własnych środków na pozyskanie kwoty kapitału w PLN. Gdyby strona pozwana zaciągnęła kredyt w PLN, musiałaby płacić od tego kredytu odsetki właściwe dla kredytu w złotych, podczas gdy Bank z kolei, został pozbawiony korzyści jakie uzyskałby z tych środków, gdyby przeznaczył je na inne cele, np. akcję kredytową w PLN. Na wypadek, gdyby w ocenie Sądu nie było zasadne roszczenie o zwrot wartości, jaką przedstawia umożliwienie stronie pozwanej korzystania z kapitału, powód wniósł poza żądaniem o zasądzenie nie tylko nominalnej kwoty wypłaconego kredytu, również o dokonanie waloryzacji tej kwoty i zasądzenia jej ekwiwalentu określanego na chwilę obecną, podstawą do takiego żądania jest art. 358 ¹ § 3 k.c. (sądowa waloryzacja). Powód wskazał, że miernikiem dla dokonania waloryzacji powinien być poziom inflacji od daty wypłaty kredytu do daty wyrokowania, który na dzień wniesienia pozwu wynosił 37%, co świadczy o istotnym spadku siły nabywczej złotego od daty wypłaty kredytu do chwili obecnej. Zdaniem powoda, przy przyjęciu tego miernika, na dzień wniesienia pozwu wartość wypłaconego kapitału (po waloryzacji) wynosi 238 184,35 zł.

W odpowiedzi na pozew wniesionej w dniu 25 czerwca 2022 r. pozwani zażądali oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powoda na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w wysokość dwukrotności stawki minimalnej określonej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie zgodnie z art. 98 § l ¹ k.p.c., ewentualnie zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm prawem przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie zgodnie z art. 98 § l ¹ k.p.c.

Pozwani przyznali, że strony zawarły umowę kredytu nr (...) i aktualnie przed Sądem Okręgowym w Warszawie pod sygn. akt V Ca 1755/19 postępowanie dotyczące spornej umowy, a jednocześnie podnieśli zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez stronę powodową (art. 5 k.c.) poprzez naruszenie zasady sprawiedliwości i zasady „czystych rąk", gdyż w przedmiotowym postępowaniu przedsiębiorca, który posługiwał się wzorcami umowy zawierającymi postanowienia niedozwolone i narzucił konsumentowi - Pozwanej zawarcie umowy w oparciu o ten wzorzec nie zasługuje na ochronę mającą rekompensować mu niekorzystne skutki zawarcia takiej umowy. Ponadto pozwani podnieśli zarzut nieistnienia roszczenia strony powodowej, a także zarzut potrącenia roszczenia strony pozwanej w kwocie 135 951,79 zł należnej pozwanym od (...) S.A. tytułem części nienależnego świadczenia przekazanego przez pozwanych (...) S.A. tytułem spłat rat nieważnej umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 8 listopada 2007 r. w okresie od dnia 12 listopada 2007 r. do dnia 13 czerwca 2022 r. z kwotą 173 875,00 zł wypłaconego pozwanym przez (...) S.A. na podstawie ww. umowy kapitału kredytu, której zwrot dochodzony jest w niniejszym postępowaniu. Strona pozwana zakwestionowała w całości przedstawioną przez powoda kalkulację roszczenia dochodzonego przez Bank w związku z zawartą umową, gdyż dowody, które zostały wskazane jako podstawa tych roszczeń, nie stanowią nawet dokumentów prywatnych. Ponadto zdaniem pozwanych istotne jest, że zgodnie z literalnym brzmieniem przedmiotowego przepisu waloryzacja sądowa jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem sądu. W ocenie strony pozwanej waloryzacja w przedmiotowej sprawie nie może nastąpić, przede wszystkim z tego powodu, że strona pozwana na bieżąco regulowała swoje zobowiązania związane z umową kredytu i strona powodowa de facto dysponowała środkami wpłacanymi przez stronę pozwaną tytułem spłat rat kredytu, a więc nie doszło do straty po jej stronie z uwagi na spadek wartości pieniądza w czasie.

W piśmie wniesionym w dniu 27 czerwca 2024 r. powód na podstawie art. 203 § 1 k.p.c. cofnął pozew w części, tj.: w zakresie kwoty 70 983,37 PLN (całość żądania z punktu 1B petitum pozwu) oraz w zakresie kwoty 64 309,35 PLN (całość żądania z punktu 4 petitum pozwu), podtrzymując powództwo w pozostałym zakresie. Powód wskazał, że żądanie pozwu po dokonanej modyfikacji obejmuje: żądanie zasądzenia kwoty 173 875,00 zł solidarnie, ewentualnie in solidum, ewentualnie w częściach równych od strony pozwanej na rzecz powoda wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 listopada 2021 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej.

Postanowieniem z dnia 18 lipca 2024 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim umorzył postępowanie w zakresie żądania zasądzenia kwoty 70 983,37 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie zawartego w punkcie 1 lit. B żądań pozwu oraz w zakresie żądania ewentualnego zasądzenia kwoty 64 309,35 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie zawartego w punkcie 4 żądań pozwu.

Pismem z dnia 14 lutego 2025 r. powód na podstawie art. 203 § 1 k.p.c. cofnął ze zrzeczeniem się roszczenia pozew w zakresie kwoty 135 951,79 zł (część żądania z punktu 1A petitum pozwu) oraz wskazał, iż końcowe stanowisko procesowe powoda obejmuje żądanie zasądzenia od strony pozwanej na rzecz powoda kwoty pozostałego do spłaty kapitału w kwocie 37 923,21 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 listopada 2021 r. do dnia zapłaty oraz żądanie zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 135 951,79 zł od dnia 6 listopada 2021 r. do dnia 27 marca 2023 r..

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 08 listopada 2007 r. strony zawarły umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...). Na mocy tej umowy powód udzielił pozwanym kredytu w kwocie 173 875 zł, waloryzowanego do (...) z przeznaczeniem na finansowanie przedpłat na poczet budowy i nabycia od developera lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w P., przy ul. (...). Kredyt miał być wypłacony w kwocie 173 875 zł na rachunek prowadzony przez Bank (...) S.A. Oddział P..

/dowód: umowa kredytu k. 31-39/

W dniu 12 listopada 2007 r. powód w wykonaniu umowy przelał na rachunek bankowy wskazany w umowie kredytu kwotę 173 875,00 zł, którą przeliczył na kwotę 80 322,91 CHF.

/dowód: wniosek o odblokowanie środków k.58-59, harmonogram k. 60, historia operacji k. 64-76/

W okresie od dnia 10 stycznia 2008 r. do dnia 13 czerwca 2022 r. pozwani w wykonaniu umowy dokonali na rzecz powoda spłat rat kredytu w łącznej kwocie 173 655,54 zł.

/dowód: zaświadczenie z dnia 14.06.2022 r. k. 197-201, historia operacji k. 64-76/

Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2019 r. Sąd Rejonowy dla Warszawa Śródmieścia w Warszawie w sprawie o sygn. akt VI C 3383/18 zasądził od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Ż. T. oraz B. T. (1) kwotę 37 703,75 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 lipca 2017 roku do dnia zapłaty, w związku z przesłankowym ustaleniem nieważności łączącej strony umowy kredytu.

Wyrokiem z dnia 17 sierpnia 2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w sprawie o sygn. akt XXVII Ca 1291/21 oddalił apelację (...) S.A. w W. od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie z dnia 25 kwietnia 2019 r., sygn. akt VI C 3383/18.

/dowód: odpis wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie z dnia 25 kwietnia 2019 z uzasadnieniem k. 249-264, odpis wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 17 sierpnia 2022 r. z uzasadnieniem k. 265-271 odwrót/

Pismami z dnia 13 września 2021 r., doręczonymi w dniu 5 października 2021 r., powód wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 244 858,37 zł, w tym kwoty 173 875,00 zł z tytułu kwoty całego wypłaconego kapitału oraz 70 983,37 zł stanowiącej wartość świadczenia polegającego na umożliwieniu korzystania z kapitału banku, w terminie 1 miesiąca od dnia doręczenia pisma.

/dowód: wezwanie z dnia 13.09.2021 r. z załącznikiem k. 78-91, k. 93-106, wydruk śledzenia przesyłek k. 92-92 odwrót, k. 107-107 odwrót/

Pismem z dnia 17 czerwca 2022 r., doręczonym 20 czerwca 2022 r. pozwani wezwali powoda do zapłaty w terminie 1 dnia od otrzymania wezwania kwoty 135 951,79 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia przekazanego przez pozwanych na rzecz powoda tytułem spłat rat nieważnej umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 8 listopada 2007 r. w okresie od dnia 12 listopada 2007 r. do dnia 13 czerwca 2022 r., wskazując że we wskazanym okresie pozwani uiścili na rzecz banku kwotę 173 655,54 zł, przy czym Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie, wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2019 r. w sprawie o sygn. akt VI C 3383/18 zasądził na ich rzecz kwotę 37 703,75 zł tytułem nienależnego świadczenia uiszczonego w związku z zawarciem umowy kredytu, wobec czego kwota 173 655,54 zł została w wezwaniu pomniejszona o kwotę przyznaną w wyroku.

/dowód: wezwanie do zapłaty k. 161, potwierdzenie nadania k. 162, wydruk śledzenia przesyłek k. 163-163 odwrót/

W dniu 22 czerwca 2022 r. pozwani złożyli powodowi oświadczenie o potrąceniu kwoty 135 951,79 zł należnej im od banku tytułem części nienależnego świadczenia przekazanego powodowi tytułem spłat rat nieważnej umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 8 listopada 2007 r. w okresie od dnia 12 listopada 2007 r. do dnia 13 czerwca 2022 r. z kwotą 173 875,00 zł wypłaconego przez powoda na podstawie umowy kapitału kredytu, dochodzonej w niniejszym postępowaniu. Oświadczenie zostało doręczone powodowi w dniu 23 czerwca 2022 r.

/dowód: oświadczenie o potrąceniu k. 164, potwierdzenie nadania k. 165, wydruk śledzenia przesyłek k. 166-166 odwrót/

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 355 k.p.c. Sąd umorzy postępowanie, jeżeli powód ze skutkiem prawnym cofnął pozew, strony zawarły ugodę lub została zatwierdzona ugoda zawarta przed mediatorem albo z innych przyczyn wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne.

Powód dokonał skutecznego cofnięcia pozwu w zakresie kwoty 135 951,79 zł. Cofnięcie pozwu nastąpiło wraz ze zrzeczeniem się roszczenia, a tym samym nie wymagało zgody pozwanych, a ponadto nie jest sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego, ani tez nie zmierza do obejścia prawa.

W związku z powyższym Sąd na podstawie art. 355 k.p.c. w związku z art. 203 k.p.c. umorzył postępowanie w zakresie żądania zapłaty kwoty 135 951,79 zł.

W przypadku nieważności umowy kredytu każdej stronie przysługuje roszczenie o zwrot świadczenia spełnionego na rzecz drugiej strony jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.), niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest ona dłużnikiem z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanego świadczenia od drugiej strony (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, OSNC 2021 nr 6, poz. 40, str. 7). Jako świadczenie nienależne należy kwalifikować również przekazanie przez bank środków pieniężnych niedoszłemu kredytobiorcy, który na podstawie art. 410 § 1 w związku z art. 405 KC staje się zobowiązanym do ich zwrotu, z tym że wymagalność tego zobowiązania zależy od wezwania bezpodstawnie wzbogaconego do zwrotu stosownie do art. 455 KC (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76, niepubl., z dnia 16 lipca 2003 r., V CK 24/02, OSNC 2004, nr 10, poz. 157, z dnia 28 kwietnia 2004 r., V CK 461/03, IC 20 04, nr 11, s. 43, z dnia 18 stycznia 2017 r., V CSK 198/16, niepubl. oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1991 r., III CZP 2/91, OSNCP 1991, nr 7, poz. 93, z dnia 26 listopada 2009 r., III CZP 102/09, OSNC 2010, nr 5, poz. 75, z dnia 2 czerwca 2010 r., III CZP 37/10, OSNC 2011, nr 1, poz. 2).

W niniejszej sprawie powód w wykonaniu nieważnej umowy kredytu wypłacił Pozwanym kwotę 173 875,00 zł. W związku z trwałą bezskutecznością (nieważnością) umowy kredytu przekazane świadczenie w kwocie 173 875,00 zł stało się świadczeniem nienależnym i podlega zwrotowi przez pozwanych na rzecz powoda.

Pozwani nie kwestionowali faktu uruchomienia kredytu oraz jego wypłaty zgodnie z ich dyspozycją, podnieśli natomiast zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez stronę powodową (art. 5 k.c.) poprzez naruszenie zasady sprawiedliwości i zasady „czystych rąk", a ponadto, że zaspokoili roszczenie powoda o zwrot kwoty 135 951,79 zł, dokonując w dniu 21 czerwca 2022 r. potrącenia wierzytelności powoda z własną wymagalną wierzytelnością o zwrot nienależnego świadczenia w kwocie 135 951,79 zł.

Żądanie banku zasądzenia od pozwanych kwoty kapitału kredytu nie może być przy tym uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa (art. 5 k.c.), ani też z efektem odstraszającym wynikającym z Dyrektywy 93/13. Skierowanie żądania zapłaty do dłużnika jest w systemie prawnym i realiach gospodarczo–społecznych nie tylko dopuszczalne, ale też częste. Co do zasady takich działań nie można uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub ze społeczno–gospodarczym przeznaczeniem tego prawa. Wręcz przeciwnie można powiedzieć, że do zasad uczciwości należy spłacanie zobowiązań przez dłużników. Każdy kredytobiorca odmawiający potwierdzenia klauzul abuzywnych i występujący z żądaniem ustalenia nieważności umowy kredytowej, powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu kapitału kredytu uzyskanego od banku. Efekt odstraszający Dyrektywy 93/13 jest realizowany poprzez pozbawienie banku wszelkich zysków z umowy czy nawet utraconych korzyści w postaci wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu, czy też waloryzacji wypłaconego kapitału kredytu.

Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 15 czerwca 2023 r. w sprawie I C 520/21 w kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego za nieważną w całości ze względu na to, że nie może ona dalej obowiązywać po usunięciu zawartych w niej nieuczciwych warunków, wskazał, że dyrektywa 93/13 stoi na przeszkodzie wykładni prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty. Tym samym żądanie zwrotu kapitału kredytu oraz ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty, nie jest sprzeczne z dyrektywą 93/13.

Podkreślić również należy, że za środki z kredytu pozwani nabyli nieruchomość, której wartość z pewnością wzrosła. W tej sytuacji pozbawienie powoda świadczenia uzyskanego przez stronę pozwaną nienależnie byłoby sprzeczne z zasadami słuszności i uczciwości.

Roszczenie powoda o zwrot nienależnego świadczenia wypłaconego pozwanym tytułem kapitału kredytu nie jest przedawnione.

Zgodnie z treścią przepisu art. 118 k.c. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104), która weszła w życie 9 lipca 2018 r., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Co do zasady bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie (art. 120 § 1 zdanie drugie k.c.).

Roszczenie restytucyjne powoda jest następstwem trwałej bezskuteczności umowy kredytu w związku z usunięciem z niej niedozwolonych postanowień umownych dotyczących indeksacji kredytu kursem waluty obcej.

W wyroku z dnia 14 grudnia 2023 r. (C-28/22) (...) wskazał, że rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia roszczeń konsumentów i przedsiębiorców nie może być asymetryczne. Tym samym ostateczne rozstrzygnięcie kwestii przedawnienia (...) pozostawił sądom krajowym. (...) nawiązując do uchwały 7 sędziów SN z dnia 7 maja 2021 r. (III CZP 6/21) nie podważył wynikających z tej uchwały zasad liczenia biegu terminu przedawnienia roszczeń banków. Zgodnie z tym podejściem, bieg terminu przedawnienia roszczeń banków (i konsumentów) należy liczyć od dnia powstania stanu trwałej bezskuteczności umowy. Roszczenia restytucyjne (wynikające z bezskuteczności umowy) nie mogą stać się wymagalne oraz nie może się rozpocząć bieg terminu ich przedawnienia, dopóki bezskuteczność nie stanie się trwała. Konsekwencją tego, że od decyzji konsumenta zależy zastosowanie bądź niezastosowanie sankcji bezskuteczności, jest moment, od którego biegnie termin przedawnienia roszczenia banku o zwrot kapitału kredytu oraz roszczeń konsumenta o zwrot rat. Skoro przedsiębiorca nie jest uprawniony do tego, by samowolnie zakwestionować warunek umowny i całą umowę oraz domagać się zwrotu świadczeń spełnionych w wykonaniu tej umowy, bieg terminu przedawnienia roszczenia przedsiębiorcy o zwrot spełnionych przez niego świadczeń nie może rozpocząć się wcześniej niż w chwili, gdy konsument wykona swoje uprawnienie do powołania się na ochronę konsumencką.

Powyższe stanowisko zostało co do zasady podzielone przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 25 kwietnia 2024 r. (III CZP 25/22, L.), w której uznano, że jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się co do zasady od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy. Sąd Najwyższy przyjął jednak, odwołując się o wyroków (...) z 7 grudnia 2023 r., C-140/22, oraz z 14 grudnia 2023 r., C-28/22, że oświadczenie, o którym mowa wyżej, nie wymaga dla swojej skuteczności żadnej formy szczególnej, sformułowania go w określony sposób ani złożenia w jakichś określonych okolicznościach, a w szczególności przed sądem. Wystarczające w tej mierze jest spełnienie wymagań sformułowanych przez ustawodawcę w art. 60 KC w stosunku do wszystkich oświadczeń woli, zgodnie z którym z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny.

W niniejszej sprawie pozwani zakwestionowali związanie ich niedozwolonymi postanowieniami umownymi w pozwie wniesionym do Sądu Rejonowego dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie, którego odpis został doręczony Bankowi w dniu 13 lipca 2017 r. W pozwie tym kredytobiorcy nie kwestionowali jednak związania ich umową kredytową, domagając się tzw. „odfrankowienia” umowy kredytu. Na tym etapie Bank nie mógł mieć zatem całkowitej jasności co do tego, czy pozwani godzą się na konsekwencje uznawania warunków umowy za nieuczciwe, w postaci jej trwałej bezskuteczności i obowiązku wzajemnego zwrotu świadczeń (por. uchwała SN z 7.05.2021 r., III CZP 6/21). W konsekwencji powód nie miał jeszcze podstaw do wzywania pozwanych na podstawie art. 455 k.c. do niezwłocznego spełnienia świadczenia w postaci zwrotu kwoty 173 875 zł odpowiadającej kwocie kapitału kredytu. Zupełnie nieracjonalne byłoby również oczekiwanie od banku, aby w terminie trzech lat od zawarcia umowy i wypłacenia kredytu, wzywał o zwrot kapitału kredytu kredytobiorcę, który systematycznie spłaca raty kredytu i nie kwestionuje ważności umowy. Tego rodzaju sytuacja nie tylko burzyłaby porządek gospodarczy i podkopywała wzajemne zaufanie stron, ale dodatkowo stawiałaby w trudnej sytuacji konsumentów. Dodać należy, że ewentualna trwała bezskuteczność umów kredytów indeksowanych kursem waluty obcej, na skutek odmowy potwierdzenia przez konsumenta związania klauzulą abuzywną nie miała charakteru oczywistego i nie była przyjmowana jednolicie w orzecznictwie co najmniej do roku 2021. Dopiero wydanie wyroku przez Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie w sprawie z powództwa kredytobiorców o zwrot nienależnego świadczenia, w którym przyjęto, że skutkiem abuzywności postanowień umowy kredytu jest jej nieważność, powinno stanowić dla powoda wystarczająco silny impuls skłaniający go do podjęcia ewentualnej decyzji o dochodzeniu roszczenia restytucyjnego od konsumenta bądź też przedstawieniu mu propozycji zawarcia ugody regulującej wzajemne roszczenia. Trzyletni termin przedawnienia roszczenia restytucyjnego powoda rozpoczął zatem bieg najwcześniej w dniu 25 kwietnia 2019 r. i nie upłynął przed dniem wniesienia pozwu w niniejszej sprawie, a jednocześnie jego bieg został przerwany na skutek wniesienia tego pozwu.

Gdyby nawet uznać, że początek biegu termin przedawnienia roszczenia restytucyjnego powoda należy wiązać z wniesieniem przez kredytobiorców pozwu o zwrot nienależnego świadczenia i uznać, że termin ten upłynął w dniu 31 grudnia 2020 r., przytoczone wyżej okoliczności przemawiałyby za nieuwzględnieniem zarzutu przedawnienia roszczenia powoda ze względów słuszności (por. wyrok SA w Szczecinie z 24.02.2022 r., sygn. akt I ACa 813/21, L.).

Zgodnie z art. 117 ¹ § 1 k.c. w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności, a korzystając z tego uprawnienia, sąd powinien rozważyć w szczególności:

1.  długość terminu przedawnienia;

2.  długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;

3.  charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Mając na uwadze powyższe, oceniając kwestie przedawnienia roszczenia powoda należy uwzględnić, że trzyletni termin tego przedawnienia jest stosunkowo krótki i przypadał w czasie istnienia znacznych rozbieżności w orzecznictwie co do skutków eliminacji klauzul indeksacyjnych z umowy kredytu, kiedy to zapadały wyroki uznające takie umowy za ważne i możliwe do wykonywania, tak jak przyjmowali również pozwani, wnosząc od dokonanie tzw. „odfrankowienia” umowy kredytu. W tym czasie podjęte zostały również przez Sąd Najwyższy uchwały z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20 i z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/210 określające kwestie wymagalności roszczeń restytucyjnych częściowo odmiennie, od późniejszych orzeczeń (...) i Sądu Najwyższego.

Dochodzone przez powoda świadczenie jest związane z rozliczeniem umowy zawartej wspólnie przez małżonków. Pozwani w dacie zawarcia umowy i uruchomienia kredytu, a także aktualnie pozostają małżonkami. W związku z uznaniem umowy kredytu za trwale bezskuteczną, należy uznać, że poprzednik prawny powoda spełnił nienależne świadczenie do majątku wspólnego pozwanych. W takiej sytuacji zarówno doktryna, jak i orzecznictwo opowiadają się za przyjęciem solidarności roszczenia o zwrot tego świadczenia. Tak przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 grudnia 1979 r. (I CR 408/79) wyjaśniając, że do małżonków, którzy zaciągnęli wspólnie zobowiązanie dotyczące ich majątku wspólnego, ma zastosowanie przepis art. 370 k.c., przewidujący odpowiedzialność solidarną każdej z osób, a więc i każdego z małżonków. Jak wskazuje doktryna, w wypadku uzyskania bezpodstawnego wzbogacenia przez jednego z małżonków korzyść wchodzi, co do zasady, do majątku wspólnego małżonków (art. 31 § 1 KRO). Do zwrotu zobowiązani będą oboje małżonkowie solidarnie ” (por. K. Osajda, Komentarz do art. 405 KC, Legalis, wyd. 2020).

Zgodnie z art. 498 § 1 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Jak natomiast stanowi art. 498 § 2 k.c. wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

W dacie złożenia przez pozwanych oświadczenia o potrąceniu wzajemne wierzytelności stron były wymagalne, w związku z czym uległy one umorzeniu do kwoty niższej wynoszącej 135 951,79 zł.

Roszczenie powoda o zwrot nienależnego świadczenia pozostaje zatem niezaspokojone w części wynoszącej 37 923,21 zł.

O odsetkach za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. Zgodnie z art. 455 k.c., jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika dokonania. Niezwłoczne spełnienie świadczenia oznacza jego spełnienie bez nieuzasadnionej zwłoki (w normalnym toku rzeczy). O tym, czy świadczenie zostało spełnione niezwłocznie, a zatem należycie, rozstrzygają okoliczności konkretnego przypadku, oceniane zgodnie z ogólną zasadą art. 354 k.c.

Termin spełnienia przez pozwanych świadczenia o zwrot kapitału kredytu w kwocie 173 875,00 zł nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, w związku z czym świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu Pozwanych do wykonania.

Powód wezwał Pozwanych do spełnienia świadczenia w dniu 5 października 2021 r., zakreślając im termin wynoszący jeden miesiąc na jego spełnienie. Świadczenie stało się zatem wymagalne w dniu 6 listopada 2021 r. i od tej daty powodowi przysługują ustawowe odsetki za opóźnienie w spełnieniu zasądzonej części świadczenia do dnia zapłaty.

W konsekwencji, Sąd uznał za zasadne żądanie zasądzenia kwoty 37 923,21 zł od strony pozwanej na rzecz powoda wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 listopada 2021 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu, pozostałego do spłaty, wypłaconego stronie pozwanej.

Pozwani zaspokoili roszczenie Powoda o zapłatę kwoty 135 951,79 zł dokonując jego potrącenia z własną wymagalną wierzytelnością, czego powód nie kwestionował. Oświadczenie o potrąceniu zostało doręczone powodowi w dniu 23 czerwca 2024 r.

Jak przyjęto w doktrynie oświadczenie o potrąceniu może być złożone natychmiast po wezwaniu, czy nawet jednocześnie z wezwaniem. Wierzycielowi nie chodzi bowiem o to, by dłużnik spełnił świadczenie w sposób realny, co wymagać może pewnego czasu, lecz o zaspokojenie swojej pretensji przez kompensatę. W tym ujawnia się też różnica między terminem wymagalności a terminem spełnienia świadczenia. Roszczenie bezterminowe jest wymagalne już od chwili wezwania, natomiast termin, do którego dłużnik ma obowiązek spełnić świadczenie, upływa – odpowiednio do okoliczności – nieco później ( M. Pyziak -Szafnidka, Potrącenie, s. 108–109, M. Załucki (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2023, Legalis, art. 498, uw. 9).

Zgodnie z art. 499 zdanie 2 k.c. oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną, od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwie.

Wierzytelność pozwanych przedstawiona do potrącenia stała się wymagalna w dniu 21 czerwca 2022 r. i w tej dacie istniał już stan potrącalności. W konsekwencji oświadczenie pozwanych o potrąceniu własnej wierzytelności z wierzytelnością powoda wywołało skutek w postaci umorzenia części wierzytelności powoda z dniem 21 czerwca 2022 r.

Z tych przyczyn powodowi przysługują odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia w kwocie 135 951,79 zł za okres od 6 listopada 2021 r. do 21 czerwca 2022 r.

W pozostałej części roszczenie powoda o odsetki za opóźnienie było niezasadne i podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c.

Powoda uznaje się za stronę przegrywającą proces i zasądza koszty procesu na żądanie przeciwnika, gdy powód cofnął pozew bez względu na przyczynę cofnięcia, chyba że wykaże on niezbędność wytoczenia powództwa dla celowego dochodzenia praw lub celowej obrony, z uwzględnieniem okoliczności istniejących w dacie wniesienia pozwu. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy cofnięcie pozwu jest konsekwencją zaspokojenia przez pozwanego wymagalnego w chwili wytoczenia powództwa roszczenia. W rozumieniu przepisów o kosztach procesu (art. 98 KPC) pozwanego należy uznać wówczas za stronę przegrywającą sprawę (postanowienie SN z 12.4.2012 r., II CZ 208/11, L.; postanowienie SN z 24.11.2017 r., III CZP 67/17, L.).

Żądanie pozwu było zasadne co do kwoty 37 923,21 zł, natomiast oddalenie powództwa w części wynoszącej 135 951,79 zł jest następstwem uwzględnienia podniesionego przez pozwanych zarzutu potrącenia, co funkcjonalnie odpowiada zaspokojeniu przez pozwanych wymagalnego roszczenia.

W konsekwencji w rozumieniu przepisów o kosztach procesu powoda należy za stronę wygrywającą sprawę co do kwoty 173 875 zł, stanowiącej 71 % pierwotnego dochodzonego roszczenia (por. postanowienie SN z 12.4.2012 r., II CZ 208/11, L.; postanowienie SN z 24.11.2017 r., III CZP 67/17, L.), a pozwanych za stronę wygrywającą proces co do kwoty 70 983,37 zł, stanowiącej 29 % pierwotnego roszczenia.

W wyniku stosunkowego rozdzielenia kosztów Pozwani powinni zostać obciążeni częścią kosztów procesu Powoda w wysokości 13 230 zł.

Sąd odstąpił od obciążania pozwanych powyższymi kosztami postępowania na podstawie art. 102 k.p.c. Trwała bezskuteczność umowy kredytu i związany z tym obowiązek zwrotu wzajemnych świadczeń jest następstwem stanowiska pozwanych zaprezentowanego w pozwie wniesionym do Sądu Rejonowego dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie, o zwrot nienależnych świadczeń spełnionych na podstawie bezskutecznych postanowień umowy kredytu, który został doręczony Bankowi w dniu 13 lipca 2017 r. (k. 196). W dniu 20 czerwca 2022 r. powód został wezwany do zapłaty kwoty 135 951,79 zł, a wezwaniu pozwani powołali się na nieważność umowy kredytu. Powód powinien zatem liczyć się z trwałą bezskutecznością umowy i podjąć negocjacje z konsumentami zmierzające do rozliczenia wzajemnych świadczeń w tym również ich. Powód w sposób uporczywy odmawiał jednak uznania roszczeń kredytobiorców wynikających z zawarcia klauzul abuzywnych w umowie kredytu łączącej strony, czym doprowadził do wszczęcia procesu z powództwa kredytobiorców oraz niniejszego procesu. Należy podkreślić, iż pozwani, w przeciwieństwie do powoda nigdy nie kwestionowali konieczności wzajemnego rozliczenia stron w związku z nieważnością umowy kredytu, oczekując na uznanie przez Bank tego faktu bądź przesądzenia tej kwestii prawomocnym orzeczeniem sądu, a ostatecznie po otrzymaniu odpisu pozwu w niniejszej sprawie, złożyli oświadczenie o potrąceniu własnej wierzytelności z wierzytelnością powoda o zwrot kapitału kredytu, doprowadzając do jej zaspokojenia w znacznej części.

Z tych przyczyn zasady słuszności sprzeciwiały się obciążeniu pozwanych kosztami procesu powoda.

ZARZĄDZENIE

doręczyć pełnomocnikom stron odpisy wyroku z dnia 3 marca 2025 r. wraz z uzasadnieniem.