Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 05 grudnia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia SO Dorota Krawczyk
Protokolant:	St. Sekr. Anna Frankowska

po rozpoznaniu w dniu 05 listopada 2024 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z powództwa A. K., Z. K.

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. łącznie na rzecz powodów A. K. i Z. K. kwotę 126.603,48zł (sto dwadzieścia sześć tysięcy sześćset trzy złote 48/100 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 06.09.2023 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 36.144,74 CHF (trzydzieści sześć tysięcy sto czterdzieści cztery franki szwajcarskie 74/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 06.09.2023 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. łącznie na rzecz powodów A. K. i Z. K. kwotę 11.834,00zł (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1678/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 września 2023 r. powodowie A. K. i Z. K. reprezentowani przez pełnomocnika, wnieśli przeciwko pozwanemu bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. o zasądzenie od pozwanego łącznie na rzecz powodów kwoty 126.603,48 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 06.09.2023r. do dnia zapłaty oraz kwoty 36.144,72 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 06.09.2023r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że w dniu 2 marca 2005 roku zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy, w wykonaniu której pozwany udzielił kredytu, w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, w wysokości 77.708,07 CHF zł, indeksowany do waluty (...), której ważność powodowie zakwestionowali, wskazali, że jest ona niezgodna z prawem, narusza zasady współżycia społecznego, a także zawiera klauzule niedozwolone, których wyeliminowanie powoduje upadek umowy. W zakresie kwestionowanych klauzul powodowie wskazali, że zawarli umowę jako konsumenci, postanowienia umowne nie były z nimi indywidualnie uzgodnione, zostały sformułowane niejednoznacznie oraz kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interesy konsumentów. Jako niedozwolone postanowienia umowne powodowie wskazali: § 1 pkt 21, § 2 ust. 2, § 3 ust. 3, § 7 ust. 2 i 9 umowy, §10 ust. 3, § 12 ust. 5, § 27 ust. 4 umowy. W konsekwencji powyższego działania pozwanego uznać należy za całkowicie pozbawione podstawy prawnej w świetle łączącego strony stosunku prawnego. Skoro zaś działanie pozwanego, polegające na pobieraniu od powodów dodatkowego świadczenia, nie było oparte na zapisach łączącej strony umowy, zaś sami powodowie nigdy nie byli zobowiązani do spełnienia takiego świadczenia, przy jednoczesnym braku w umowie jakiejkolwiek regulacji umożliwiającej im odzyskanie spełnionych na podstawie abuzywnych postanowień świadczeń, to jedynym instrumentem prowadzącym do osiągnięcia pożądanego przez nich rezultatu może być wyłącznie roszczenie kondykcyjne. Dodatkowo powodowie wnosili o zasądzenie od pozwanego łącznie na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych (k. 3-22).

Pozwany zakwestionował roszczenie zarówno co do zasady jak i wysokości . W ocenie pozwanego brak jest podstaw do stwierdzenia abuzywności kwestionowanych przez powoda klauzul, a twierdzenie o nieważności umowy nie znajdują oparcia w prawie. Niedopuszczalne jest żądanie przez powoda zwrócenia mu środków uiszczonych na rzecz banku tytułem spłaty długu, która powodowie otrzymali i winni ją zwrócić pozwanemu - wraz z należnymi odsetkami. Pozwany zakwestionował roszczenie dochodzone pozwem w całości wskazując, iż brak jest podstaw do uznania umowy kredytu za nieważną oraz do uznania jej postanowień za klauzule niedozwolone (abuzywne). Dodatkowo pozwany wnosił o zasądzenie od powodów zwrot kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą od pełnomocnictwa (k.71-101).

W toku postepowania strony podtrzymały swoje stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany jest następcą prawnym (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G..

/dowód: wydruki KRS k. 3-34, okoliczności niesporne/

Powodowie potrzebowali środków finansowych, z których część chcieli przeznaczyć na spłatę zaciągniętego wcześniej kredytu na budowę domu w innym banku, a częściowo na dokończenie rozpoczętej już budowy domu. W tym celu zwrócili się do pozwanego banku, który przedstawił w ocenie Banku powodom najkorzystniejszą dla nich ofertę kredytową. Zaprezentowana powodom przez pracownika banku oferta kredytu w (...) przedstawiała się bardzo korzystnie z uwagi na konkurencyjnie niskie w stosunku do kredytu w PLN miesięczne raty kredytu.

Zawarcie umowy zostało poprzedzone złożeniem przez powodów w dniu 22.02.2005r wniosku o kredyt budowlano-hipoteczny w kwocie 190.000 zł na okres 228 miesięcy. We wniosku wskazali, że wybierają spośród innych dostępnych walut jako walutę kredytu frank szwajcarski ( (...)).

/dowód: wniosek o udzielenie kredytu wraz z załącznikami k.75-89, zeznania powodów k. 141 verte-142/

Umową kredytu mieszkaniowego Własny kąt hipoteczny z dnia 22.08.2003 roku powodowie pożyczyli 70.610,00CHF na finansowanie kosztów inwestycji polegającej na budowie domu mieszkalnego położonego w B., ul. (...) dz. Nr 497.

/dowód: umowa k. 148- 152/

W dniu 2 marca 2005 r. powodowie A. K. oraz Z. K. zawarli z bankiem (...) S.A. umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy N.-H.. Bank udzielił powodom na ich wniosek kredytu budowlano -hipotecznego w (...) w kwocie 77.708,07 CHF na okres od 02.03.2005r do 01.01.2024r, na warunkach określonych w niniejszej umowie oraz „Ogólnych warunkach udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...)" (§ 2 ust. 1).

W ust. 2. § 2 Umowy wskazano, że kwota kredytu określona w (...) będzie przeliczona na złote po kursie kupna (...) według Tabeli kursów z dnia uruchomienia środków.

Zgodnie z § 2 ust. 3. Umowy rozliczenia z Bankiem z tytułu zaciągniętego kredytu w zakresie prowizji, odsetek i rat, dokonywane będą w złotych. Do przeliczeń stosowane będą kursy sprzedaży (...) według odpowiedniej Tabeli kursów.

Przeznaczeniem kredytu były: spłata zaciągniętego w banku (...) S.A. z siedzibą w W. Oddział w B., udzielonego na finansowanie kosztów inwestycji polegającej na budowie domu mieszkalnego położonego w B., ul. (...) dz. Nr 497, stanowiącego własność powodów (§ 3).

Wartość rynkowa nieruchomości wynosiła 328.800,00 zł (§ 4).

Zgodnie z § 7 ust. 2 bank pobierał prowizję za udzielenie kredytu w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość 377,22 CHF. Do przeliczeń kwot prowizji z (...) na złote stosowany był kurs sprzedaży (...) według Tabeli kursów obowiązującej w dniu zapłaty prowizji (§ 7 ust. 9).

Do przeliczeń kwot walut wypłacanego kredytu stosowany był kurs kupna (...) według Tabeli kursów z dnia wypłaty środków.( § 10 ust. 3 )

Harmonogram spłat kredytu wyrażony został w (...) , natomiast spłata zobowiązania następowała była w złotych. Do przeliczeń kwot walut spłacanego kredytu na złote, stosowany był kurs sprzedaży (...) według Tabeli kursów obowiązującej w dniu spłaty (§ 12 ust 5).

Zgodnie z § 27 ust 4 - Kredytobiorca wyrażał zgodę na wystawienie przez Bank bankowego tytułu egzekucyjnego do kwoty zadłużenia wyrażonej w złotych, stanowiącej równowartość (2,5 x kwota kredytu) 194.270,18 CHF (słownie (...): sto dziewięćdziesiąt cztery tysiące dwieście siedemdziesiąt 18/100), nie wyższą jednak niż 504.169,97 zł (po kursie sprzedaży z dnia podpisania umowy).

W § 1 umowy zdefiniowano użyte w niej określenia m.in.: Tabela kursów - aktualna „Tabela kursów walutowych (...) Bank (...) SA” obowiązująca w Banku w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 1 pkt 21).

/dowód: umowa z dnia 2 marca 2005 roku k. 36-42/

Zgodnie z § 23 umowy – postanowienia zawarte w stanowiących załącznik do umowy Ogólnych warunkach udzielania przez pozwanego kredytu mieszkaniowego - obowiązują obie strony umowy i wszystkie powołane w nich załączniki stanowią ich integralną część; w przypadkach nie uwzględnionych w niniejszych Ogólnych warunkach i w umowie, stosuje się powszechnie obowiązujące przepisy prawa.

/dowód: ogólne warunki udzielania przez pozwanego kredytu mieszkaniowego k. 48-55/

W dniu 14 listopada 2007 roku strony podpisały aneks do umowy, którym dokonały zmiany § 5 ust. 2 pkt 2 umowy dot. marży banku oraz § 23 ust. 3 dot. wysokości stopy procentowej.

/dowód: aneks do umowy k. 44/

Porozumieniem z dnia 10 października 2012 roku strony zawarły porozumienie do umowy o kredyt mieszkaniowy (...)05- (...) zawartej w B. w dniu 2005-03-02 o spłacie kredytu/pożyczki w walucie (...), w którym w § 1 wskazano, że:

1/ w odniesieniu do kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty innej niż waluta polska, Kredytobiorca może:

a) dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie,

b) dokonywać w walucie, spłaty całości lub część kredytu, przed terminem określonym w umowie,

c) wykonanie uprawnień z pkt a i b, nie będzie wiązało się z żadnymi dodatkowymi kosztami.

2. Kredytobiorca w związku z wykonaniem uprawnień, o których mowa w ust.1 nie będzie zobowiązany do wykonania żadnych dodatkowych zobowiązań względem Banku, polegających w szczególności na zobowiązaniu do nabycia waluty przeznaczonej na spłatę rat kredytu, jego części lub całości od określonego podmiotu.

W § 2 wskazano , że :

1. W celu dokonywania spłat bezpośrednio w walucie kredytu Bank otwiera i prowadzi Rachunek (...) Kredytu (ROK) i jest prowadzony wyłącznie w celu dokonywania spłat kredytu i odsetek według następujących zasad:

1) rachunek obsługi Kredytu jest rachunkiem technicznym Banku i udostępniany jest Klientowi tylko do obsługi kredytu,

2) rachunek służy wyłącznie do wypłaty kredytu oraz gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu, Klient nie może wypłacać środków z tego rachunku oraz nie może składać innych dyspozycji poza spłatą kredytu,

3) zgromadzone środki na rachunku przeznaczone są na spłatę raty kapitałowu-odsetkowej w dniu wymagalności, zgodnie z harmonogramem spłat,

4) w przypadku złożenia przez Kredytobiorcę dyspozycji wcześniejszej lub całkowitej spłaty kredytu, Bank dokonuje przeksięgowania środków z rachunku zgodnie ze złożoną dyspozycją Klienta,

5) w przypadku braku dyspozycji Kredytobiorcy o wcześniejszej lub całkowitej spłacie kredytu, wpłacona kwota pozostaje na rachunku i zaliczana jest na poczet kolejnych spłat wraz z nadejściem terminu ich wymagalności,

6) Bank nie pobiera opłaty za otwarcie i prowadzenie rachunku obsługi kredytu,

7) rachunek obsługi kredytu jest rachunkiem nieoprocentowanym,

8) rachunek jest zamykany po całkowitej spłacie kredytu.

W §3:

1. W odniesieniu do kredytu indeksowanego do waluty innej niż waluta polska zobowiązanie Kredytobiorcy do spłaty wyrażone będzie w walucie obcej, do jakiej kredyt jest indeksowany, a ostateczna wysokość tego zobowiązania, określona zostanie po wypłacie całej kwoty kredytu oraz po przeliczeniach na walutę po bezgotówkowym kursie kupna danej waluty, zgodnie z Tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniach i w momentach poszczególnych uruchomień środków, zgodnie z zasadami określonymi w ust.3

2. W odniesieniu do kredytów denominowanych w walucie obcej kwota kredytu wypłacana w złotych, zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według bezgotówkowego kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych.

3. Zasady określania sposobów i terminów ustalania kursów wymiany walut dla kredytów denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej są następujące: 

1) Kurs wymiany walut na podstawę, którego wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych, jest kursem tabelowym wyliczanym według następujących zasad:

2) Kursy kupna i sprzedaży walut, ustalane są procentowo w odniesieniu do kursów poszczególnych walut na rynku międzybankowym w momencie tworzenia tabeli, w granicach dopuszczalnych wartości odchyleń procentowych, zaakceptowanych przez Bank,

3) Tabela kursów jest zestawieniem kursów średnich, kursów kupna i sprzedaży Banku dla walut obcych oraz kursów średnich NBP, przygotowane w każdy dzień roboczy. Tabela zawiera informacje m.in.. o minimalnej kwocie transakcji negocjowanej oraz godzinę, od której obowiązuje,

4) Pierwsza Tabela kursów ustalana jest na początek każdego dnia roboczego, a ostatnia Tabela wprowadzana w godzinach popołudniowych,

5) Ostatnia Tabela popołudniowa obowiązuje do wprowadzenia pierwszej Tabeli następnego dnia roboczego,

6) W przypadku znacznych zmian kursów w ciągu dnia dopuszcza się kolejne zmiany Tabeli kursów, przed wprowadzeniem ostatniej Tabeli popołudniowej,

7) Tabela zawiera oddzielne kursy dla operaąi bezgotówkowych i gotówkowych.

4. Zasady przeliczania na walutę spłaty kredytu są następujące:

1) W przypadku spłaty kredytu w złotych, spłata następuje w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, przy czym do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się bezgotówkowy kurs sprzedaży danej waluty według ostatniej Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty.

2) Spłata zaległej raty kapitałowo-odsetkowej wykonywana jest z datą wpływu środków, przy czym w przypadku kredytów denominowanych tub indeksowanych, spłacanych w złotych w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, do przeliczeń spłacanej zaległej kwoty, stosuje się bezgotówkowy kurs sprzedaży danej waluty według ostatniej Tabeli kursów, obowiązującej w Banku w dniu spłaty.

5. W przypadku kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty obcej, gdy uruchomienie środków następuje w złotych Bank stosuje do przeliczenia zadłużenia bezgotówkowy kurs kupna danej waluty według obowiązującej Tabeli kursów ustalany zgodnie z zasadami określonymi w ust.3 i 4.

Zgodnie z §4:

W przypadku kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty innej niż polska wprowadzono dodatkowo zasady dotyczące spłat:

1) gdy kwota do dyspozycji na rachunku obsługi kredytu jest niewystarczająca na pobranie raty kapitałowo-odsetkowej- lub gdy powstała zaległość, wówczas Bank na podstawie pełnomocnictwa pobierze pozostałą część raty ze Złotowego rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub z rachunku walutowego.

2) Spłata kredytu w złotych następuje w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, przy czym do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się bezgotówkowy kurs sprzedaży danej waluty według ostatniej Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty ustalany zgodnie z zasadami określonymi w § 3 ust 3 i 4.

3) W przypadku, gdy Kredytobiorca wskaże w Umowę walutę kredytu jako walutę spłaty, a dokona wpłaty na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy lub rachunek obsługi kredytu w złotych z dyspozycją na spłatę raty, Bank zrealizuje dyspozycję zgodnie z kolejnością opisaną w punkcie 1/ w sposób określony w punkcie 2.

4) W przypadku deklaracji spłaty w walucie kredytu, Kredytobiorca poza sposobami określonymi w Umowie może dokonać spłaty również przelewem bankowym bezpośrednio na walutowy rachunek obsługi kredytu lub na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy w walucie wskazany w Umowie lub niniejszym Porozumieniu.

/dowód: porozumienie k.46/

Kwota kredytu została wypłacona przez stronę pozwaną zgodnie z postanowieniami umowy tj. jedną transzą w dniu 3 marca 2005 roku. Kwota kredytu 76 814,23 CHF została przeliczona na PLN i opiewała na 190 000,00 PLN (równowartość kwoty 76 814,23 CHF po przeliczeniu po kursie 2, (...)).

W zakresie kosztów: do czasu ustanowienia hipoteki marża kredytu była podwyższona o 1 p.p. Kredytobiorca nie płacił odrębnych składek. Pozostałe opłaty/ prowizje związane z kredytem, zostały pobrane przez pozwanego zgodnie z zawartą umową (...). Prowizja z tytułu udzielonego kredytu wyniosła 969,23zł, prowizja za aneks nr 150,00zł, opłaty za przypomnieniu o niedostarczeniu dokumentów 30,00zł , a opata za zaświadczenie 100 zł.

/dowód: zaświadczenie z dnia 18 lipca 2023 roku. k. 56/

W okresie od 1 kwietnia 2005 roku do dnia 28 kwietnia 2017 roku powodowie świadczyli na rzecz pozwanego kwotę 126.603,48 zł oraz kwotę 36.144,72 CHF.

/dowód: zaświadczenie k. 56 wraz z załącznikiem do zaświadczenia z zestawieniem spłaty kapitału k. 5761/

W dacie zawierania kredyt powód pracował w kopalni, a powódka jako kasjerka w banku.

Żaden z powodów nie prowadzi i nie prowadził w chwili zawierania umowy działalności gospodarczej.

Powódka pracowała w banku (...) jako kasjerka. Ma wykształcenie średnie włókiennicze. W banku pracowała od 1997 roku.

Potrzebowali więcej pieniędzy, była możliwość zwiększenia kredytu w N. z jednocześnie mniejszą ratą. Pieniądze były potrzebne na spłacenie kredytu i budowę domu. Poprzedni kredyt też był na budowę domu. Dom jest na ul. (...) w B. i nadal powodowie w nim mieszkają. Kredyt wzięty w 2005 roku. W chwili zawierania umowy powód pracował w kopalni i zarabiał około 5-6 tys. Zł. Kredyt został spłacony w 2016 roku, kiedy powód przeszedł na emeryturę. Był w 2 bankach. W (...) powodowie mieliśmy też kredyt frankowy. Potem w N. wzięli większy kredyt na poczet spłaty kredytu w (...) i dalszą budowę. Kredyt frankowy był korzystny w stosunku do złotowego, ponieważ były niższe raty. Była propozycja ze strony banku przeczytali umowę, spodobała im się i dlatego zawarli umowę. Najlepsza oferta była dla powodów w N.. Potrzebowaliśmy złotówki. Powód nie wie po co frank był w umowie. Bank informował, że istnieje ryzyko kiedy zaciąga się kredyt w walucie obcej, ale zapewniał, że nie duże. Nie negocjowali kursu uruchomienia kredytu i spłaty kredytu. Nie wiedzieli, że można.

Powódka nie dopytywała o nic przy podpisywaniu umowy. Pierwszy kredyt wzięli 2 lata wcześniej.

Nie pamiętają, czy mogli wziąć umowę do domu i przeczytać. Nie były pokazywane symulacje wzrostu rat w zależności od zmiany kursy franka. Mieli zdolność kredytową w złotówkach. Nie pytali się o tabele kursowe. Nie wiedzieliśmy czym jest spread.

Spłacaliśmy w złotówkach. Pod koniec spłat kredytu była możliwość spłaty we frankach i spłacaliśmy we frankach. Mieliśmy konto walutowe. Kupowaliśmy franki przez kantor .

Powodowie przeznaczyli zyskane z kredytu środki zgodnie ze wskazanym w umowie przeznaczeniem.

Powodom nie przedstawiono historycznego kursu franka, ani jego przełożenia na ewentualną wysokość jego rat miesięcznych. Nie został im również wytłumaczony instrument jakim był spread oraz nie przedstawiono im tabel kursowych. Przed podpisaniem umowy powodowie odbyli w banku dwa spotkania- na pierwszym przedstawiono powodom ofertę kredytu, a na drugim doszło do podpisania umowy. Powodowie nie posiadali wiedzy co do możliwości wcześniejszego zapoznania się z treścią umowy czy ewentualnego negocjowania warunków kursu uruchomienia kredytu.

/dowód: zeznania powodów k. 141 verte-142/

Świadek I. P. w okresie od 01.07.2003 r. do 30.11.2007 i. po przejęciu w (...) Bank (...) S.A. z siedziba w G., ul. (...) -była pracownikiem Oddziału w B.. Pracowała na stanowiskach: starszy inspektor ds. kredytów, Doradca Klienta, Asystent Kredytowy w Zespole Serwisu i (...). Na stanowiskach tych świadek zajmowała się udzieleniem kredytów: (...), samochodowych, konsumpcyjnych i hipotecznych. W okresie relewantnym dla sprawy świadek pracowała razem z powódką A. K. w (...) Bank (...) S.A.. Zgodnie z wewnętrznymi procedurami obowiązującymi w banku klient po pozytywnej ocenie zdolności kredytowej zapoznawał się z proponowanymi warunkami umowy kredytowej tj. kwotą kredytu, oprocentowaniem, okresem kredytowania i wysokością prowizji za udzielenie kredytu. W 2005 r. (...) Bank (...) S.A. udzielał kredytów hipotecznych w PLN i (...). Średni czas przeznaczony na rozmowę z klientami wynosił od pół godziny do kilku godzin. W czasie trwającej procedury kredytowej pracownik baku odbywał z klientem około 2 spotkań : na pierwszym- klient był informowany o kredycie hipotecznym i ewentualnie dochodziło do złożenia wniosku o udzielenie kredytu,

/dowód: zeznania świadka k. 128-130/

Pismem z dnia 24 sierpnia 2023 roku ( nadanym do pozwanego w dniu 25 sierpnia 2023 roku) powodowie wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 126.603,48 zł oraz kwoty 36.144,72 CHF tytułem nienależnie pobranych od powodów środków, jakie uiścili na podstawie wadliwych (abuzywnych postanowień umownych, zakreślając 7 dniowy termin na realizacje świadczenia od daty otrzymania pisma. Pismo zostało nadane w dniu 25 sierpnia 2023 roku) /dowód: wezwanie do zapłaty k. 63 wraz z dowodem nadania k.63 verte/

Pozwany nie ustosunkował się do wezwania. /okoliczność niesporna/

Sąd dokonał następującej oceny materiału dowodowego:

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2, 3 i 5 kpc pominął wniosek powodów oraz pozwanego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu ekonomii, uznając, że nie miał on znaczenia dla rozpoznania istoty sprawy. Postępowanie dowodowe obejmowało ustalenie kwoty nienależnie pobranego świadczenia przez bank od powodów w związku z nieważnością umowy. Ustalając wysokość zobowiązania, Sąd oparł się na dokumentach Banku, których wiarygodności nikt nie kwestionował.

Jeśli chodzi o zeznania świadka I. P. to w ocenie Sądu nie wniosły one do przedmiotowego postępowania niczego istotnego. Świadek w okresie od 01.07.2003 r. do 30.11.2007 i. po przejęciu w (...) Bank (...) S.A. z siedziba w G., ul. (...) -była pracownikiem Oddziału w B.. Pracowała na stanowiskach: starszy inspektor ds. kredytów, Doradca Klienta, Asystent Kredytowy w Zespole Serwisu i (...). Na stanowiskach tych świadek zajmowała się udzieleniem kredytów: (...), samochodowych, konsumpcyjnych i hipotecznych. W okresie relewantnym dla sprawy świadek pracowała razem z powódką A. K. w (...) Bank (...) S.A.. Świadek z uwagi na znaczny upływ czasu (niemalże 20 lat) nie pamięta większości okoliczności dotyczących przedmiotowej sprawy , a jego wiedza sprowadza się do ogólnych wiadomości związanymi z obowiązującymi w banku procedurami wewnętrznymi. Dlatego też zeznania te pozostają bez wpływu na dokonane ustalenia faktyczne Sądu i nie rzutowały na ostateczne rozstrzygnięcie.

Mimo, że wewnętrzne procedury obowiązujące w banku teoretycznie zawierały wymogi informowania potencjalnych kredytobiorców zarówno o wahaniach kursu franka, przedstawiania historycznych wahań waluty oraz informowania o wszelkich ryzykach związanych z tego rodzaju umowami, to pracownicy banków przekazywali kredytobiorcom ogólne i skąpe informacje, podkreślając stabilność waluty i deprecjonując ryzyko związane z zawarciem przedmiotowej umowy. Chodziło o „ sprzedanie” jak największej ilości produktu.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne.

Umowa kredytu hipotecznego zawarta pomiędzy stroną powodową i pozwanym była umową kredytu waloryzowanego. Umowa kredytu waloryzowanego stanowi szczególny rodzaj umowy kredytu bankowego, w której kredyt zostaje udzielony i wypłacony w walucie polskiej, a rozliczany w walucie obcej.

Strona powodowa zarzucała, że wprowadzony do umowy mechanizm indeksacji stanowi niedozwoloną klauzulę umowną, a po jej wyeliminowaniu umowa nie może być wykonywana i jest w związku z tym nieważna w całości.

W zakresie ochrony praw konsumenta przed naruszeniami słuszności kontraktowej istnieją przepisy szczególne (w tym art. 385 ¹ – 385 ³ kc) wprowadzające instrument wzmożonej względem zasad ogólnych kontroli treści postanowień narzuconych przez przedsiębiorcę pod kątem poszanowania interesów konsumentów, a także szczególną sankcję mającą niwelować niekorzystne skutki zastosowania klauzul abuzywnych. Przepisy dotyczące nieuczciwych postanowień umownych stanowią implementację do krajowego systemu prawnego Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L 1993 Nr 95, str. 29) należy zatem odwołać się do znacznego dorobku orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Przy stwierdzeniu abuzywności niektórych postanowień umownych umowa nadal może wiązać strony w pozostałym zakresie albo – o ile po stwierdzeniu abuzywności tych postanowień nie da się wykonać – umowa może być również uznana za nieważną.

W niniejszej sprawie strona powodowa działała jako konsument. Zgodnie bowiem z treścią art. 221 kc za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. O szeroko rozumianym pojęciu konsumenta wypowiedział się (...), w wyroku z dnia 8 czerwca 2023 roku w sprawie IC 570/21.

Przedmiotowa umowa nie miała związku z jakąkolwiek działalnością gospodarczą lub zawodową powodów.

Zgodnie z art. 385 § 3 kc nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Powyższe zawiera wzruszalne domniemanie prawne nieuzgodnienia indywidualnego postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ponadto ciężar dowodu, że klauzule ryzyka walutowego i klauzule przeliczeniowe zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku (art. 3851 § 4 kc). Zgodnie zaś z art. 3 ust. 2 dyrektywy 93/13 warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej, a fakt, że niektóre aspekty warunku lub jeden szczególny warunek były negocjowane indywidualnie, nie wyłącza stosowania niniejszego artykułu do pozostałej części umowy, jeżeli ogólna ocena umowy wskazuje na to, że została ona sporządzona w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej.

Ciężar dowodu, że kwestionowane klauzule zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku zgodnie z art. 385 ¹ § 4 kc. Pozwany temu ciężarowi nie sprostał.

Z ustalonego stanu faktycznego wynika, że umowa została zawarta w oparciu o standardowy wzorzec umowy kredytu indeksowanego, której integralną część stanowił regulamin, stworzony przez pozwanego. Brak indywidualnego uzgodnienia spornych postanowień umownych dotyczących indeksacji wynika z samego charakteru zawartej umowy – opartych o treść stosowanego przez bank wzorca umownego. Stronie powodowej zaoferowano produkt typowy, przygotowany w całości przez bank i adresowany do klientów zainteresowanych umową kredytu hipotecznego z wykorzystaniem waluty (...). Taki sposób zawierania umowy w zasadzie wyklucza możliwość indywidualnego wpływania przez konsumenta na treść powstałego stosunku prawnego, poza ustaleniem kwoty kredytu, ewentualnie wysokości oprocentowania, marży czy prowizji. Sama zaś możliwość wyboru kredytu złotowego nie jest dowodem na to, że konsument wybierający kredyt indeksowany mógł indywidualnie negocjować postanowienia wzorca kredytu indeksowanego Nie świadczy o indywidualnym uzgodnieniu to, że przedsiębiorca stworzył kilka wzorców umów, jeżeli konsument może jedynie dokonać wyboru pomiędzy takimi wzorcami, a nie doprowadzić w drodze negocjacji do modyfikacji postanowień danego wzorca. Niedozwolony charakter badanych klauzul usuwa wyłącznie indywidualne uzgodnienie tych klauzuli, nie zaś wybór przez konsumenta wzorca z kilku oferowanych przez pozwanego.

Dla zrealizowania przesłanki rzeczywistego wpływu konsumenta na treść postanowień umownych konieczne jest udowodnienie wspólnego ustalenia ostatecznego brzmienia klauzuli, w wyniku rzetelnych negocjacji, w ramach których konsument miał realny wpływ na treść określonego postanowienia umownego, chyba że zostało ono sformułowane przez konsumenta i włączone do umowy na jego żądanie. Nie miało to miejsca w niniejszej sprawie. Ponadto ostatecznie umowę zawarto na podstawie wzorca umownego przygotowywanego przez bank.

Ponieważ na podstawie umowy zawartej z powodami pozwany Bank miał swobodę w ustalaniu kursu franka szwajcarskiego dla potrzeb przeliczenia kwoty kredytu udzielonego powodom na walutę (...), niedozwolony charakter tej części klauzuli indeksacyjnej jest wystarczający do wyeliminowania z umowy całości mechanizmu indeksacji.

W związku z powyższym zakwestionowane postanowienia umowy wprowadzające mechanizm indeksacji świadczeń stron do waluty obcej mają charakter niedozwolony, a także zapisy dotyczące indeksacji zawarte w Regulaminie.

Postanowienia dotyczące indeksacji kredytu – zarówno dotyczące sposobu przeliczenia kwoty kredytu na (...) przy wypłacie kredytu, jak też zadłużenia wyrażonego w (...) na złotówki podczas spłaty poszczególnych rat – określają świadczenia główne stron w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc. Dotyczą bowiem one bezpośrednio sposobu określenia kwoty wykorzystanego i spłacanego kredytu, a zatem elementów należących zgodnie z treścią art. 69 ustawy prawo bankowe do essentialia negotii umowy kredytu.

Następnie należało dokonać oceny, czy kwestionowane klauzule zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (art. 3851 § 1 zd. 2 kc), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG). Wyrażenie ich prostym i zrozumiałym językiem nie sprowadza się jednak do formalnego pouczenia o możliwości wzrostu kursu waluty, lecz wymaga przekazania niezbędnych informacji w sposób, który umożliwia konsumentowi oszacowanie – potencjalnie istotnych – konsekwencji ekonomicznych klauzuli indeksacyjnej dla jego zobowiązań finansowych.

Klauzula ryzyka walutowego nie została sformułowana w sposób jednoznaczny, ponieważ nie pozwalała kredytobiorcy na zrozumienie wszelkich konsekwencji finansowych wiążących się z zawarciem kredytu powiązanego z kursem waluty obcej.

Treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej, stosowanego w celu obliczenia rat kredytu, w taki sposób by miał on możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę (zob. m.in. wyrok (...) z 18 listopada 2021 r., C - 212/20).

Odnosząc się do klauzul przeliczeniowych wskazać należy, iż na ich podstawie nie było możliwe precyzyjne określenie kwoty kredytu oraz kwoty spłaty bez odniesienia do tabeli kursów, tworzonej jednostronnie przez bank. W umowie nie zostały określone w jednoznaczny i weryfikowalny sposób kryteria, w oparciu o które bank ustalał kursy walut. Indeksacja kredytu odbywa się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez bank, będące jego wewnętrznym dokumentem. Ponadto w umowie nie wskazano żadnych kryteriów co do górnej granicy kursów ustalanych jednostronnie przez bank.

Umowa czy regulamin nie precyzuje bowiem sposobu ustalania kursu kupna i sprzedaży waluty, do której kredyt był indeksowany.

Tym samym klauzule przeliczeniowe nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób pozwany bank ustala kurs (...) dla celu wykonania umowy kredyt.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Artykuł 3 ust. 1 Dyrektywy 93/13 stanowi natomiast, że warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeżeli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Przepisy dotyczące klauzul abuzywnych stanowią implementację Dyrektywy 93/13, dokonując ich wykładni uwzględnić zatem należy, dorobek orzeczniczy (...). Nie ma wątpliwości, że ścisła interpretacja przesłanki określonej w prawie polskim byłaby niezgodna z dyrektywą, dlatego konieczne jest uwzględnienie w rozszerzającej wykładni pojęcia „rażące naruszenie interesów konsumenta”, tak by objęło ono sytuację „znaczącej nierównowagi praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta”.

Kształtowanie treści stosunku obligacyjnego wbrew dobrym obyczajom wyraża się w tworzeniu przez bank takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Z kolei kształtowanie przez te postanowienia praw i obowiązków konsumenta w sposób rażąco naruszający jego interesy, ujmuje się jako nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w określonym stosunku obligacyjnym (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18).

Sąd dokonał oceny kwestionowanych postanowień umownych według stanu z chwili zawarcia umowy (zob. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17). Tym samym dla oceny tej nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umowy, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, kwestia możliwości zawarcia lub faktycznego zawarcia przez strony aneksu do umowy kredytu, w tym aneksu upoważniającego kredytobiorcę do spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej, wieloletnie wykonywanie umowy przez kredytobiorcę bez żadnych zastrzeżeń, a także późniejsze zmiany stanu prawnego, w tym wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało również znaczenia, że wybór kredytu indeksowanego kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR 3M) charakterystycznego dla kredytów udzielanych w walucie EUR lub powiązanych z tą walutą.

Z umową kredytu wiązało się ryzyko kursowe polegające na tym, że znaczna zmiana kursu walut mogła prowadzić do istotnej zmiany wysokości zobowiązania jednej ze stron, a skala tego ryzyka była nieograniczona. W tej sytuacji bank będący profesjonalistą winien udzielić stosowanych informacji i pouczeń konsumentom, którzy byli stroną słabszą i gorzej zorientowaną w funkcjonowaniu rynku finansowego. P. obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat. W konsekwencji w informacji dla kredytobiorców należało wskazywać zarówno samą obiektywnie wysoką zmienność kursu, jak też realną możliwość zwiększenia kursu o kilkadziesiąt czy kilkaset procent w stosunku do momentu zawarcia umowy.

Obowiązkiem banku oferującego kredyt indeksowany do waluty obcej było określanie nie tylko bieżących parametrów finansowych, ale i możliwego, niekorzystnego rozwoju sytuacji na globalnym rynku walut. Niepełna informacja o ryzyku kursowym, wynikająca np. z przyjęcia zaniżonego maksymalnego wzrostu kursu, z pominięciem informacji wynikających z historii zmiany kursu danej waluty, w oczywisty sposób wpływała na decyzję zawarcia umowy przez kredytobiorcę. Nawet rozważny klient banku nie jest, co do zasady, profesjonalistą, nie posiada on dostatecznej wiedzy dla samodzielnej oceny ryzyka kursowego i musi opierać się na informacjach banku. Dlatego też, ma i zawsze miał prawo do rzetelnej informacji, która nie będzie wprowadzać go w błąd (por. wyrok SA w Warszawie z 10.02.2015 r. V ACa 567/14). Kredytujący bank jako profesjonalny uczestnik rynku finansowego musiał mieć tego pełną świadomość, w przeciwieństwie do przeciętnego obywatela.

Przy zawieraniu ocenianej umowy powodom zabrakło, zdaniem sądu, pouczenia o realnych skutkach znacznego zmiany kursu waluty obcej, w szczególności o tym, że skala ryzyka kursowego jest nieograniczona, a kredytobiorca w praktyce nie ma żadnej możliwości zabezpieczenia się przed tym ryzykiem. Powyższe zaniechania informacyjne są szczególnie istotne, jeśli wziąć pod uwagę indywidualną sytuację strony powodowej, w tym wykształcenie powodów oraz fakt, że powodowie nie posiadali dochodów euro.

W kwestionowanej umowie występuje zróżnicowanie pomiędzy kursem kupna i sprzedaży stosowanym dla określenia wysokości kapitału kredytu oraz wysokości rat spłaty. Strony umowy kredytu nie umawiały się na prowadzenie przez bank działalności kantorowej – dokonywania wymiany walut, a postanowiły jedynie wprowadzić do umowy mechanizm o charakterze indeksacyjnym, pozwalający na zastosowanie stóp procentowych przewidzianych dla waluty obcej. Równocześnie nie może budzić wątpliwości, że konstrukcja, w której w chwili wypłaty kredytu wysokość wyrażonego w złotych polskich zobowiązania konsumenta jest, w wyniku zastosowania dla jej ustalenia kursu sprzedaży, wyższa niż wysokość udzielonego mu kredytu, stanowi naruszenie interesów konsumenta. Bank wykorzystał swoją przewagę kontraktową dla wprowadzenia do umowy rozwiązań korzystnych wyłącznie dla kredytodawcy, w nieuzasadniony sposób zwiększających wysokość świadczeń, do których zobowiązany jest kredytobiorca. Kwestionowane klauzule poprzez odniesienie do tabel banku dawały mu w istocie całkowitą swobodę w sposobie kształtowania wysokości kursu waluty obcej, ponieważ postanowienia umowy w żaden sposób nie precyzowały, w oparciu o jakie zasady kurs waluty obcej miał być ustalany przez bank. Bank nie zaproponował przy tym żadnych mechanizmów, które ograniczałyby ryzyko walutowe, tym samym mógł ustalić kurs na dowolnym poziomie, nawet oderwanym od jakiegokolwiek kursu występującego na rynku, ze szkodą dla kredytobiorcy. Jednocześnie kredytobiorca był zmuszony zastosować się do tego kursu, gdyż nie miał możliwości spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Ponadto w oparciu o kwestionowane postanowienia kredytobiorca został obciążony koniecznością pokrywania kosztów spreadu tj. różnicy pomiędzy kursem kupna i sprzedaży waluty obcej, pomimo że koszty te nie odpowiadały żadnej usłudze świadczonej przez bank na rzecz klienta, a służyły jedynie pokryciu kosztów udzielenia przez bank kredytu i zabezpieczenia banku przed ryzykiem kursowym. W umowie przy tym brak jest jednoznacznej informacji o tym, że konsument ponosi takie koszty oraz jaka jest ich wysokość i z czego one wynikają.

Jednocześnie mechanizmy, które mają służyć uzasadnieniu stosowania takiej konstrukcji pozostają bez znaczenia w niniejszej sprawie, skoro oceny zgodności postanowienia umownego z dobrymi obyczajami dokonuje się w oparciu o treść umowy i okoliczności jej zawarcia, nie zaś w oparciu o przyjęty przez przedsiębiorcę sposób wykonywania umowy, w tym finansowania przez niego działalności swojego przedsiębiorstwa, w zakresie pozwalającym na wykonanie umowy. Nie ma również znaczenia, czy bank rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikają dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Istotne jest jedynie, że nie było żadnych przeszkód, aby z takich uprawnień, mogących naruszać interesy konsumenta, mógł skorzystać. Postanowienie umowne ma niedozwolony charakter nie dlatego, że jest w niewłaściwy sposób wykorzystywane przez przedsiębiorcę – tym bardziej, że jest to okoliczność, która w toku wykonywania umowy może się zmieniać. To samo postanowienie nie może być abuzywne bądź tracić taki charakter jedynie w wyniku przyjęcia przez jedną ze stron umowy określonego sposobu jej wykonania, korzystania bądź niekorzystania z wynikających z niej uprawnień. Postanowienie jest niedozwolone, jeśli daje kontrahentowi możliwość działania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało znaczenia, że wybór kredytu powiązanego z kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR 3M).

Tym samym klauzule przeliczeniowe należało uznać za postanowienia kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszający jego interesy (art. 385 ¹ § 1 kc).

Konsekwencją stwierdzenia, że dane postanowienie umowne ma charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385 ¹ § 2 kc zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie (zob. m.in uchwałę Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07 oraz uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, a także wyroki Sądu Najwyższego: z 30 maja 2014 r., III CSK 204/13; z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16; z 24 października 2018 r., II CSK 632/17).

W przypadku, gdy eliminacja niedozwolonego postanowienia umownego doprowadzi do takiej deformacji umowy, że na podstawie pozostałej jej treści nie da się odtworzyć praw i obowiązków stron, to nie można przyjąć, że strony są związane pozostałą częścią umowy (zob. m.in. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21 oraz wyroki Sądu Najwyższego z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16 oraz z 24 października 2018 r., II CSK 632/17). Kluczowa jednak w tym zakresie jest wykładnia art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13. Przepis ten należy interpretować w ten sposób, iż warunek umowny uznany za nieuczciwy należy co do zasady uznać za nigdy nieistniejący, tak by nie wywoływał on skutków wobec konsumenta. W związku z tym sądowe stwierdzenie nieuczciwego charakteru takiego warunku powinno mieć z reguły skutek w postaci przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej konsumenta, w jakiej znajdowałby się on w braku tego warunku (wyrok (...) z 21 grudnia 2016 r., C-154/15, C-307/15 i C-308/15). (...) wykluczył też, aby sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w umowach (wyrok (...) z 26 marca 2019 r., C-70/17 i C-179/17). Oznacza to, że nieuprawnione byłoby zastąpienie przez sąd postanowień niedozwolonych innymi. Możliwość takiej zmiany umowy przez sąd stałaby w sprzeczności z celami prewencyjnymi dyrektywy 93/13, gdyż przedsiębiorcy wiedzieliby, że nawet w razie zastosowania klauzuli niedozwolonej umowa zostanie skorygowana przez sąd w sposób możliwie najpełniej odpowiadający ich woli, a jednocześnie dopuszczalny w świetle przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych.

Wyeliminowanie z umowy łączącej strony abuzywnych postanowień umownych nie pozwala na jej utrzymanie.

Po wyeliminowaniu klauzul kursowych w kredycie waloryzowanym do waluty obcej, nie wiadomo, w jakiej wysokości mają być spłacane raty, skoro były one wyrażone w walucie obcej, co czyni umowę niewykonalną (por. wyroki Sądu Najwyższego z 30 września 2020 r., II CSK 556/18 i z 20 czerwca 2022 , (...) 701/22). Jednocześnie wyeliminowanie abuzywnych klauzul przeliczeniowych nie prowadzi do utrzymania w mocy umowy kredytu indeksowanego kursem EUR jako kredytu złotowego oprocentowanego według stawki LIBOR (por wyroki Sądu Najwyższego: z 17 marca 2022 r., (...) 474/22; z 13 kwietnia 2022 r., (...) 15/22; z 26 kwietnia 2022 r., (...) 550/22; z 10 maja 2022 r., (...) 694/22; z 20 maja 2022 r., (...) 796/22). Uznanie klauzul przeliczeniowych za niedozwolone postanowienia umowne skutkuje więc nieważnością całej umowy kredytu, ponieważ skoro określają one sposób wykonania umowy kredytu, to bez nich nie jest wiadomo, jak ta umowa ma być wykonywana, a zatem umowa ta po wyłączeniu z niej klauzul przeliczeniowych nie może dalej obowiązywać w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.

Skutki unieważnienia umowy dla konsumenta należy ocenić w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony do celów tej oceny decydująca jest wola konsumenta wyrażona w tym względzie. Ochrona konsumenta może być pełna i zapewniona tylko, gdy zostaną uwzględnione jego rzeczywiste i bieżące interesy, a nie interesy i okoliczności mające miejsce w chwili zawarcia umowy. Art. 6 ust. 1 dyrektywy zdaniem (...) stoi na przeszkodzie unieważnienia umowy, jeżeli takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby konsument nie wyraził zgody na takie utrzymanie umowy. Decydujące znaczenie ma więc wola konsumenta, który może uznać, że zastąpienie abuzywnego postanowienia umowy nie jest dla niego korzystne i wybrać skutek, jakim jest upadek umowy, może także zgodzić się na uzupełnienie luk w umowie, aby uniknąć upadku umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11.12.2019 r., V CSK 382/18).

Powodowie, mając świadomość konsekwencji prawno-ekonomicznych ustalenia nieważności umowy kredytu, zgodzili się na nie, wnosząc o unieważnienie przedmiotowej umowy. Unieważnienie umowy nie spowoduje negatywnych skutków dla konsumentów.

Treść art. 385 ¹ § 1 kc oraz art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie wskazuje wprost na sankcję nieważności umowy zawierającej niedozwolone postanowienia umowne, dlatego jeżeli niedozwolone postanowienia umowne określają świadczenia główne umowy, sankcja nieważności całej umowy będzie mieć podstawę w art. 58 § 1 kc.

W konsekwencji przedmiotową umowę uznać należało za nieważną na podstawie art. 58 § 1 kc, o czym Sąd orzekł w punkcie pierwszym wyroku.

Jednocześnie brak jest podstaw do uznania umowy kredytu za bezwzględnie nieważną. Zawieranie umów kredytu powiązanych z walutą obcą (indeksowanych i denominowanych) jest i było dopuszczalne w świetle art. 3531 kc i art. 69 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy.

Powodowie żądali zwrotu świadczeń, które świadczyli na podstawie nieważnej umowy.

Dla ostatecznego rozliczenia stron zastosowanie znajdą przepisy art. 405 – 410 kc regulujące zasady rozliczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia i nienależnego świadczenia.

Zgodnie z art. 405 kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Szczególnym rodzajem bezpodstawnego wzbogacenia jest tzw. świadczenie nienależne. Przepis art. 410 § 2 kc stanowi zaś, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Dla aktualizacji roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia wystarczające jest wykazanie samego przesunięcia majątkowego pomiędzy zubożonym a wzbogaconym będącego następstwem spełnienia nienależnego świadczenia, gdyż ze swej istoty spełnienie tego świadczenia spełnia przesłankę zubożenia, zaś jego otrzymanie - kryteria wzbogacenia. Bez znaczenia w sprawie pozostawało więc to, czy pozwany faktycznie rozporządził środkami finansowymi otrzymanymi w ramach spłat rat kredytu, choćby na pokrycie własnych zobowiązań i nie zachodzi w tym wypadku potrzeba ustalenia, czy wzbogaciło ono odbiorcę. Samo bowiem spełnienie świadczenie nienależnego jest źródłem roszczenia restytucyjnego.

Brak zastrzeżenia przez kredytobiorców zwrotu spełnianego świadczenia (rat kredytu) nie niweczył skuteczności roszczenia, gdyż jak wynika z art. 411 pkt 1 kc spełnienie świadczenia w wykonaniu nieważnej czynności prawnej rodzi obowiązek zwrotu, nawet jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie jest do tego zobowiązany. W niniejszej sprawie podstawą prawną świadczenia była nieważna czynność prawna, która nie stała się ważna mimo spełnienia świadczenia, a w takim wypadku wiedza spełniającego świadczenie, że nie był do świadczenia zobowiązany, nie zwalnia odbiorcy świadczenia do jego zwrotu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2018 r., I CSK 575/17).

W sprawie nie znajduje również zastosowania wyłączenie z art. 411 pkt 2 kc (zasady współżycia społecznego), albowiem skutki stosowania przez bank niedozwolonych postanowień umownych nie mogą podlegać ochronie prawnej. Świadczenie spełnione przez stronę powodową w następstwie nieważnej umowy kredytowej nie może być kwalifikowane jako czyniące zadość zasadom współżycia społecznego, skoro to właśnie zastosowanie przez bank wzorca umownego zawierającego klauzule abuzywne należało oceniać w kontekście naruszenia dobrych obyczajów.

Kwota wpłat dokonanych przez stronę powodową wynika z zaświadczeń pozwanego Banku, a więc nie budzi wątpliwości Sądu.

W związku z powyższym Sąd uwzględnił żądanie powodów o zapłatę w całości i orzekł jak w punkcie pierwszym wyroku.

O odsetkach od zasądzonej kwoty należności głównej Sąd orzekł zgodnie z art. 481 § 1 i 2 kc, uznając, przy uwzględnieniu treści art. 455 kc, że w przypadku świadczenia nienależnego obowiązany do jego zwrotu pozostaje w opóźnieniu dopiero, gdy nie spełni świadczenia po wezwaniu. Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego stanowi roszczenie bezterminowe, a zatem staje się wymagalne po wezwaniach do zapłaty.

Strona powodowa zażądała odsetek od dnia następnego po dniu wskazanym w wezwaniu z 24.08.2023 roku, dlatego Sąd zasądził odsetki zgodnie z żądaniem pozwu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Powództwo zostało uwzględnione w całości, dlatego też Sąd zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej całość poniesionych przez nich kosztów procesu. Na zasądzoną kwotę złożyły się: opłata od pozwu – 1.000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 34 zł (2 x 17 zł), koszty zastępstwa procesowego – 10.800 zł. Zasądzone na rzecz strony powodowej kwoty tytułem zwrotu wynagrodzenia pełnomocnika zostały ustalone w wysokości jednej stawki minimalnej określonej w § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 265).

Sędzia Dorota Krawczyk

Z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego.