Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący	Sędzia SO Paweł Lasoń
Protokolant	Klaudia Skrobek

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2024 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa M. M. Syndyka Masy Upadłości P. P. (1)

przeciwko W. R. (poprzednio P.), A. P.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda Syndyka Masy Upadłości P. P. (1) na rzecz pozwanych W. R. i A. P. kwoty po (...) (pięć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych na rzecz każdej z nich tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia orzeczenia do dnia zapłaty.

Sędzia Paweł Lasoń

Sygn. akt 1666/23

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 8 września 2023 roku skierowanym przeciwko W. P. i A. P. powód Syndyk Masy Upadłości P. P. (1) wniósł o 2) uznanie za bezskuteczną wobec powoda umowy darowizny - dotyczącej udziałów w wysokości po 1/2 w prawie własności nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym i garażem, położonej w P. Tryb, przy ul. (...), dla którego została urządzona księga wieczysta KW (...) - a zawartej dnia 13 września 2018 roku przed notariuszem E. B., repertorium A nr 3255/2018 - dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli przez upadłego P. P. (1) - podarowanych na rzecz każdej z pozwanych;

- w celu zaspokojenia roszczeń wierzycieli masy upadłości w łącznej kwocie: 123 792,08 zł (w toku postępowania upadłościowego do chwili obecnej zgłosiło do syndyka swe wierzytelności 6. Wierzycieli na kwotę 123 792,08 zł, podczas gdy upadły we wniosku o ogłoszenie upadłości wskazał jedynie 4 wierzycieli na kwotę 118 748,48 zł: rubryka nr 5 spis wierzycieli);

3) uznanie za bezskuteczną wobec powoda służebności osobistej ustanowionej przez obdarowane pozwane - na rzecz upadłego w § 7 powołanego aktu notarialnego, tj. nieodpłatnej i dożywotniej służebności osobistej polegającej na prawie zamieszkiwania przez P. P. (1) w całym budynku mieszkalnym usytuowanym na działce nr (...), z prawem korzystania z budynku gospodarczego tj. garażu oraz prawem swobodnego poruszania się po w/w działce - ustanowionej na nieruchomości położonej w P. Tryb, przy ul. (...), dla którego została urządzona księga wieczysta KW (...) - a zawartej dnia 13 września 2018 roku przed notariuszem E. B., repertorium A nr 3255/2018 - powołana czynność została bowiem dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli;

4) zasądzenie od każdej z pozwanych na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na pozew pozwane wniosły o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 13 września 2018 roku pozwane otrzymały w drodze darowizny od swojego ojca P. P. (1) udziały w wysokości po 1/4 części we współwłasności nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym i garażem położonej w P. Tryb, przy ul. (...), dla której tut. Sąd prowadzi księgę wieczystą KW (...).

W dniu 12 lipca 2021 roku zostało wydane postanowienie Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb., V Wydział Gospodarczy Sekcja dla spraw Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika P. P. (1) - jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Syndykiem masy upadłości wyznaczono M. M..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Powództwo w niniejszej sprawie podlega oddaleniu, albowiem zostało wniesione z przekroczeniem przewidzianego w art. 132 ust. 3 ustawy prawo upadłościowe terminu do jego wytoczenia, który wynosi dwa lata od dnia ogłoszenia upadłości.

Postanowienie o ogłoszeniu upadłości P. P. (1) zostało wydane w dniu 12 lipca 2021 roku, stąd termin do wytoczenia powództwa o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną minął syndykowi w dniu 12 lipca 2023 roku, a tymczasem powództwo zostało wniesione we wrześniu 2023 roku.

Jak wynika z treści art. 132 ust. 3 ustawy prawo upadłościowe nie można żądać uznania czynności za bezskuteczną po upływie dwóch lat od dnia ogłoszenia upadłości, chyba że na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego uprawnienie to wygasło wcześniej. Tak więc prawo do wytoczenia powództwa o uznanie czynności za bezskuteczną jest ograniczone terminem, który wynosi 2 lata od ogłoszenia upadłości i bez wpływu na bieg tego terminu jest data uprawomocnienia się tego postanowienia. Jest to w większości wypadków termin wystarczający do zorientowania się, że istnieje potrzeba wytoczenia takiego powództwa. Z drugiej zaś strony, w myśl przepisów kc, nie można domagać się uznania za bezskuteczną czynności po upływie 5 lat od dokonania czynności. Oba terminy mają charakter materialnoprawny, a zatem nie mogą być przedłużane ani przywracane. Upływ pierwszego z nich powoduje wygaśnięcie roszczenia, a powództwo wytoczone podlega oddaleniu. Upływ terminu nie powoduje również przywrócenia możliwości wytoczenia takiego powództwa przez pojedynczych wierzycieli upadłego dłużnika.

Jak to wskazano w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 13 kwietnia 2017 r. III CSK 134/16 z art. 132 ust. 3 zd. pierwsze ustawy prawo upadłościowe (dalej: pr. upadł) i art. 534 kc w związku z art. 131 pr. upadł. wynika, że uprawnienie syndyka do żądania uznania za bezskuteczną wobec masy upadłości czynności upadłego ograniczone jest dwoma terminami, tj. terminem dwuletnim, określonym w art. 132 ust. 3 zd. pierwsze pr. upadł. i biegnącym od dnia ogłoszenia upadłości, oraz terminem pięcioletnim, określonym w art. 534 kc i biegnącym od dnia dokonania czynności przez upadłego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2008 r., I CSK 93/08). Upływ któregokolwiek z tych terminów powoduje, że uprawnienie syndyka wygasa. Jedynie w wypadku, gdy jeszcze nie upłynął termin pięcioletni, upływ terminu dwuletniego nie wyklucza żądania przez syndyka uznania czynności za bezskuteczną w drodze zarzutu (art. 132 ust. 3 zd. drugie pr. upadł.).

Terminy określone w art. 132 ust. 3 zd. pierwsze pr. upadł. i art. 534 kc należą do kategorii terminów zawitych (prekluzyjnych, por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2015 r., III CZP 48/15, OSNC 2016, nr 7-8, poz. 86, i z dnia 28 stycznia 2016 r., III CZP 99/15, MoP 2016, nr 4, s. 171). Problem dopuszczalności stosowania do nich w drodze analogii przepisów o przedawnieniu, w szczególności reguł odnoszących się do przerwania i zawieszenia biegu przedawnienia, stanowi przejaw szerszego zagadnienia dopuszczalności stosowania tych przepisów w tej drodze do terminów zawitych w ogólności. Różnorodność znanych obowiązującemu prawu terminów zawitych, ich niejednolity charakter i zróżnicowanie celów, którym służą, powoduje, że kwestię trzeba rozpatrywać oddzielnie w odniesieniu do konkretnego przypadku (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 1978 r., III CZP 39/77, (...), nr 3, poz. 40, z dnia 10 marca 1992 r„ (...), OSP 1993, nr 2, poz. 30, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2013 r., II CSK 317/12, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2016 r., III CSK 329/15), przy uwzględnieniu każdorazowo poważnych różnic zachodzących między terminami zawitymi i przedawnieniem (por. co do tych różnic uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2013 r., III CZP 2/13, OSNC 2014, nr 2, poz. 10, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2016 r., I CSK 304/15). W grę wchodzi także rozpatrywanie stosowania w drodze analogii przepisów o zawieszeniu lub przerwie biegu przedawnienia do terminów zawitych w zakresie, który może być ograniczony do niektórych z tych przepisów, stosownie do celu, jaki ma być osiągnięty (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2016 r., III CSK 329/15).

Uprawnienie do żądania uznania za bezskuteczne czynności dłużnika lub upadłego dokonanych przez niego z pokrzywdzeniem wierzycieli ma charakter majątkowy, nie jest jednak roszczeniem w znaczeniu przypisywanemu temu pojęciu w prawie materialnym. Zarówno wtedy, gdy przysługuje ono wierzycielowi (art. 527 i nast. kc), jak i wtedy, gdy korzystać z niego może syndyk (art. 527 i nast. kc w związku z art. 131 i art. 132 ust. 1 pr. upadł.), stanowi szczególny środek ochrony interesu pojedynczego wierzyciela dłużnika albo ogółu wierzycieli upadłego, pozwalający na podważenie czynności dłużnika lub upadłego, które są ważne i rzeczywiste, a więc skutkujące nabycie określonych praw przez osoby trzecie. Wzgląd na wymaganie, aby osoby te, po pewnym czasie, miały ustabilizowaną sytuację, przemawia nie tylko za tym, aby realizacja przedmiotowego uprawnienia była ograniczona terminem, lecz również za tym, aby po jego upływie stabilizacja ta była co do zasady definitywna. Racjonalnym wyważeniem interesu wierzyciela dłużnika bądź ogółu wierzycieli upadłego z jednej strony, oraz osób trzecich, z którymi dłużnik albo upadły dokonał czynności, z drugiej strony, jest rozwiązanie zakładające, że po upływie ustawowo określonego terminu lub terminów wierzyciel-lub syndyk nie mogą już skutecznie podważyć tej czynności. Przemawia za tym także wzgląd na pewność obrotu.

Gdy chodzi o termin ustanowiony w art. 534 kc, to trzeba uwzględnić fakt, że jest to stosunkowo długi termin zawity, wynoszący pięć lat. Należy przyjąć, że jest to wystarczający okres czasu, liczony od chwili dokonania przez dłużnika czynności, w ciągu którego wierzyciel może wystąpić z akcją pauliańską (por. również uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2016 r., III CZP 99/15, MoP 2016, nr 4, s. 171).

Termin ustanowiony w art. 132 ust. 3 zd. pierwsze pr. upadł. jest z kolei drugim terminem, wyznaczającym granice czasowe realizacji uprawnień pauliańskich, gdy następuje to po tym, jak ogłoszono upadłość dłużnika, a uprawnionym, działającym na rzecz wszystkich jego wierzycieli, jest syndyk. Ustawodawca nie tylko nie wyłączył - w warunkach ogłoszenia upadłości dłużnika - działania terminu określonego w art. 534 kc w związku z art. 131 pr. upadł. i skutków jego upływu, na co wskazuje art. 132 ust. 3 zd. pierwsze in fine pr. upad!., ale przewidział ponadto wygaśnięcie uprawnienia do zaskarżenia czynności upadłego po upływie dwóch lat od dnia ogłoszenia upadłości, z zastrzeżeniem wyjątku określonego w art. 132 ust. 3 zd. drugie pr. upadł. Łączne stosowanie obu terminów (pięcioletniego i dwuletniego) oznacza, że w rzeczywistości uprawnienie do zaskarżenia czynności upadłego może wygasnąć z jednej strony - z zastrzeżeniem możliwości podniesienia zarzutu zgodnie z art. 132 ust. 3 zd. drugie pr. upadł. - przed upływem terminu pięcioletniego liczonego od dnia dokonania czynności, jeśli wcześniej upłynęły dwa lata od dnia ogłoszenia upadłości, a z drugiej strony przed upływem terminu dwuletniego liczonego od dnia ogłoszenia upadłości, jeśli wcześniej upłynęło pięć lat od dnia dokonania czynności.

W warunkach ogłoszenia upadłości wolą ustawodawcy było zatem dodatkowe czasowe ograniczenie możliwości zaskarżenia czynności upadłego. Jest to w pełni zrozumiałe, skoro ubezskutecznianie czynności upadłego jest tu instrumentem, który ma służyć spowodowaniu objęcia węzłem upadłościowym składników majątkowych, które ubyły wskutek tych czynności z jego majątku lub do niego nie weszły (art. 134 ust. 1 pr. upadł.). Dzieje się to bowiem na potrzeby i w trakcie trwania postępowania upadłościowego, które powinno być zakończone w określonych ramach czasowych. Rekompensatą dla wierzycieli upadłego, wzmacniającą ochronę ich interesów, jest to, że określone czynności upadłego na skutek ogłoszenia jego upadłości stają się bezskuteczne względem masy upadłości z mocy prawa (por. np. art. 127 pr. upadł.), co powoduje, że nie mają wtedy zastosowania terminy wynikające z art. 534 kc w związku z art. 131 pr. upadł. i z art. 132 ust. 3 zd. pierwsze pr. upadł. Regulacje dotyczące postępowania upadłościowego umożliwiają ponadto syndykowi relatywnie szybkie uzyskanie informacji o czynnościach upadłego dokonanych przed ogłoszeniem jego upadłości (por. m.in. art. 51 ust. 2, art. 53 ust. 2, art. 57 i 58, art. 173 i 174 pr. upadł.).

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowił przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Na zasądzoną łączną kwotę złożyły się: 5.400 zł koszty zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.) oraz 34 zł jako wydatek na opłatę skarbową od pełnomocnictwa.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. powoda.