Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący	Sędzia SO Paweł Lasoń
Protokolant	Klaudia Skrobek

po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 2024 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa A. G.

przeciwko M. K. (1)

o zachowek i zapłatę

1.  zasądza od pozwanej M. K. (1) na rzecz powódki A. G. kwotę 30.525 (trzydzieści tysięcy pięćset dwadzieścia pięć) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałej części;

3.  zasądza od powódki A. G. na rzecz pozwanej M. K. (1) kwotę 2.215 (dwa tysiące dwieście piętnaście) złote tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia orzeczenia do dnia zapłaty;

4.  zwrócić powódce A. G. i pozwanej M. K. (1) kwoty po 59,55 złotych niewykorzystanych w pełni zaliczek uiszczonych na poczet wydatków. w sprawie.

Sędzia Paweł Lasoń

Sygn. akt I C 490/23

UZASADNIENIE

Powódka A. G. w pozwie złożonym w dniu 16 marca 2023 roku wniosła o zasądzenie od pozwanej M. K. (1) kwoty 99.450 złotych z odsetkami od dnia 3 stycznia 2023 tytułem zachowku po mężu powódki J. G. (1) (k. 2-9).

Pismem z dnia 14 listopada 2024 roku powódka rozszerzyła żądanie pozwu wnosząc łącznie o zapłatę kwoty 128.275 złotych z odsetkami od kwoty 99.450 złotych od dnia 3 stycznia 2023 roku oraz od kwoty 28.825 od dnia 14 listopada 2024 roku. (k. 193-194)

Pozwana w odpowiedzi na pozew nie uznała powództwa i wniosła o jego oddalenie. (k. 42-46)

Wobec informacji nadesłanej z Centralnej Informacji o Rachunkach Bankowych prowadzonej przez Krajową Izbę Rozliczeniową S.A. w W. (k. 154) postanowieniem z dnia 27 czerwca 2024 roku Sąd zobowiązał strony do złożenia w terminie 50 dni informacji (uzyskanej za pośrednictwem dowolnego banku)

a)  informacji (uzyskanej za pośrednictwem dowolnego banku) z centralnej informacji o rachunkach bankowych prowadzonej przez (...) SA w W. o rachunkach bankowych posiadanych (lub współposiadanych) przez każdą ze stron w okresie od 20 stycznia 2020 roku do 3 sierpnia 2021 roku;

b)  wyciągów (zawierających saldo rachunku po każdej transakcji) ze wszystkich rachunków bankowych stron z okresu od 20 stycznia 2020 roku do 3 sierpnia 2021 roku (z prawem dokonania anonimizacji niektórych transakcji w zakresie zawierającym odbiorcę lub nadawcę bądź tytuł transakcji);

wraz z ich odpisem – pod rygorem negatywnych skutków wynikających z art. 233 § 2 k.p.c.

(k. 160)

Pozwana wykonała zobowiązanie sądu, zaś powódka, aż do zamknięcia rozprawy nie złożyła żadnej z żądanych informacji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Spadkodawca J. G. (1) zmarł w dniu 3 sierpnia 2021 roku w T.. W chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim z A. G.. Miał jednego syna J. G. (2), który zmarł przed nim pozostawiając córkę M. K. (1). A. G. i M. K. (1) to spadkobiercy ustawowi J. G. (1).

/okoliczności niesporne; postanowienie – k. 19/

W dniu 25 lipca 2018 roku J. G. (1) sporządził testament, którym do dziedziczenia w całości powołał wnuczkę M. K. (1).

Postanowieniem z dnia 12 października 2022 roku sygn. akt I Ns 286/22 Sąd Rejonowy w Bełchatowie stwierdził, iż spadek po J. G. (1) na podstawie testamentu z dnia 125 lipca 2018 roku nabyła wnuczka K. K. w całości.

/okoliczność niesporna; postanowienia – k. 14; testament – k. 15/

J. G. (1) i A. G. byli właścicielami na prawach wspólności ustawowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w budynku wielomieszkaniowym na osiedlu (...), dla któregom urządzona jest księga wieczysta Kw (...).

Wartość ½ udziału J. G. (1) w tym lokalu według stanu lokalu z dnia otwarcia spadku i cen aktualnych wynosi 100.000 złotych.

/dowód: odpisy z księgi wieczystej – k. 21-25; opinia biegłej – k. 99-129/

J. G. (1) i A. G. byli właścicielami na prawach wspólności ustawowej nieruchomości zabudowanej budynkiem garażowym, oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...) położonej w B., dla której urządzona jest księga wieczysta Kw (...).

Wartość ½ udziału J. G. (1) w tej nieruchomości według jej stanu z dnia otwarcia spadku i cen aktualnych wynosi 20.300 złotych.

/dowód: odpisy z księgi wieczystej – k. 26-35; opinia biegłej – k. 99-129/

J. G. (1) w ostatnich latach swojego życia pozostawał w bardzo złych relacjach ze swoją żoną A. G.. Mimo, że zamieszkiwali w jednym lokalu, to prowadzili odrębne gospodarstwa domowe. Nie rozmawiali ze sobą. Każdy zajmował inny pokój zamykany na klucz. W lodówce każdy miał wydzieloną półkę. Oboje byli osobami konfliktowymi, wrogo nastawionymi do siebie W ocenie bliskich oboje byli osobami mało serdecznymi, wręcz zdziwaczałymi i stroniącymi od ludzi.

J. G. (1) nie utrzymywał kontaktów z synem J. G. (2). J. G. (2) wydziedziczył swoją córkę M. K. (1), z którą od rozstania z jej matką nie utrzymywał kontaktów. Spadek po nim na podstawie testamentu z 8 grudnia 2017 roku w całości przypadł A. G.. A. G. nie powiadomiła J. G. (1) o śmierci ich syna J..

Po śmierci syna J. G. (2) w dniu 16 maja 2018 roku spadkodawca J. G. (1) nawiązał bardzo bliskie i serdeczne relacje z jedyną wnuczką M. K. (1).

J. G. (1) posiadał wówczas gotówkę w kwocie 150.000 złotych. Nie chciał jej trzymać w mieszkaniu, do którego dostęp miał tylko on i jego żona A.. Nie posiadał konta bankowego. Kiedy powiedział o tym pozwanej ta zaproponowała mu pomoc w założeniu konta.

Ostatecznie konto zostało założone w (...) SA. na nazwisko M. K. (1), a J. K. przyznano uprawnienia pełnomocnika. W dniu 25 lipca 2018 roku J. G. (1) wpłacił na to konto kwotę 150.000 złotych. W tytule przelewu wskazano - darowizna na rzecz M. G. – wnuczki.

W tym samym dniu 25 lipca 2018 roku J. G. (1) sporządził testament na podstawie, którego ostatecznie spadek nabyła pozwana.

W okresie od 25 lipca 2018 roku do 20 stycznia 2020 roku operacje na koncie (poza obciążeniami związanymi z jego prowadzeniem) obejmowały jedynie tworzenie przez M. K. (1) kolejnych lokat terminowych.

W dniu 20 stycznia 2020 roku pracownik banku skontaktował się telefonicznie z M. K. (1) informując, że J. G. (1) zamierza wypłacić gotówką wszystkie pieniądze znajdujące się na koncie. Świadkiem tej rozmowy była M. B. – bratowa pozwanej.

M. K. (1) nie czuła się właścicielką pieniędzy zgromadzonych na tym koncie, uważała, że J. G. (1) może nimi swobodnie dysponować. Nie sprzeciwiała się wypłacie przez niego tych środków.

W dniu 20 stycznia 2020 J. G. (1) wypłacił z konta bankowego prowadzonego w (...) SA kwotę 152.636 złotych.

Niedługo później rozchorował się. W tym czasie to M. K. (1) wzięła na siebie ciężar pomocy dziadkowi. Woziła go do lekarzy. Z pomocą męża lekarza pomagali mu w wyborze specjalistów i placówek zdrowotnych, a także w całym procesie leczenia.

J. G. (1) zmarł 3 sierpnia 2021 roku. Po jego śmierci tylko A. G. miała dostęp do pokoju i mieszkania J. G. (1).

/dowód: zeznania świadków K. B. – k. 183; R. B. – k. 184; M. K. (2) – k. 184; M. B. – k. 198; zeznania pozwanej – M. K. (1) – 198-199; wyciąg z konta – k. 170-174./

M. K. (1) wraz z mężem mieli bardzo dobrą sytuację finansową. Zarówno M. K. (1) jak i jej matka jeszcze przed 25 lipca 2018 roku dysponowały na swoich kontach bankowych środkami pieniężnymi przekraczającymi 100.000 złotych oszczędności.

/dowód: wyciągi z konta pozwanej – k. 167; wyciąg z konta matki powódki – k. 189-190/

Po śmierci J. G. (1) uroczystości pogrzebowe zorganizowała A. G.. Wydała na ten cel 4.450 złotych. Ona również pobrała zasiłek pogrzebowy w kwocie 4.000 złotych.

/okoliczności niesporne/

Stan faktyczny został ustalony w oparciu o powołane dowody.

Mimo istotnie spornego stanu faktycznego co do okoliczności mających najistotniejsze znaczenie dla sprawy powódka nie zdecydowała się stanąć przed sądem i złożyć zeznań mimo dopuszczenia dowodu z zeznań stron i zobowiązaniu stron do osobistego stawiennictwa. Nie było zatem możliwości podjęcia weryfikacji ustalonych wyżej faktów przez pryzmat zeznań powódki, ani wysłuchania jej wersji.

Mając na uwadze, ze co do zasady dowód z przesłuchania stron ma charakter pomocniczy, to jednak w niektórych sytuacjach przeprowadzenie tego dowodu wydaje się istotny dla zapewnienia sądowi możliwości właściwej oceny materiału dowodowego. W ocenie sądu przesłuchanie stron w niniejszym postępowaniu miało na celu wyjaśnienie właśnie istotnych faktów dla rozstrzygnięcia sprawy. Jest to środek dowodowy, który może mieć znaczenie w sytuacji braku innych dowodów lub gdy istnieje potrzeba uzupełnienia materiału dowodowego. Oczywiści sam fakt rezygnacji powódki z przeprowadzenia dowodu, czy też niemożności przeprowadzenia tego dowodu (co zdaje się sugerować pełnomocnik powódki) nie mają charakteru przesądzającego dla oceny niniejszej sprawy. To inne dowody w sprawie miały decydujące znaczenie. Odmowa złożenia zeznań – pełnomocnik powódki w rzeczywistości nie wykazał niemożności przeprowadzenia tego dowodu z udziałem powódki w połączeniu z odmową złożenia żądanych przez sąd dokumentów, w świetle pozostałych przeprowadzonych w sprawie dowodów skutkowały przyjęciem stanu faktycznego w ustalonym wyżej zakresie.

Bardzo istotne w sprawie było bowiem to, że powódka odmówiła przedstawienia dowodów, do których przedstawienia została zobowiązana postanowieniem sądu. W ocenie sądu jest to bardzo istotna okoliczność, która uniemożliwiała przyjęcie wersji wydarzeń wskazywanej przez stronę powodową. Podstawowym elementem sporu było ustalenie co stało się z pieniędzmi w kwocie ponad 150.000 złotych, którymi na pewnym etapie życia dysponował J. G. (1), i które wypłacił z konta bankowego w styczniu 2021 roku. Okoliczność, że to J. G. (1) wypłacił te pieniądze jest niewątpliwa.

Stanowisko strony powodowej koncentruje się na ocenach prawnych najbardziej prawdopodobnych sytuacji faktycznych. Tymczasem w sprawie, poza ocenami możliwych skutków prawnych ustalonego stanu faktycznego, występuje istotny spór co do faktów. Nie wiadomo bowiem co stało się z tak znaczącą kwotą pieniędzy. To z tego powodu sąd wydał postanowienie, którym zobowiązał strony do przedłożenia dokumentów, które mogły pomóc w tych ustaleniach. Pojedyncza operacja na koncie bankowym np. wpłata gotówki w wysokości nieznajdującej potwierdzenia w osiąganych dochodach mogłaby być istotną poszlaką co do pochodzenia takich środków. Pozwana wykonała zobowiązanie sądu. Pokazała nie tylko wyciągi z wszystkich swoich kont, ale i wyciąg z konta matki, z której to konta dokonywane były przelewy na konto pozwanej. Porównanie wszystkich tych operacji wskazuje, że jeszcze przed lipcem 2018 roku matka pozwanej dysponowała na koncie środkami pieniężnymi o wartości ponad 100.000 złotych, które potem przelała na konto córki. Podejrzenie zatem, że mogły to być środki pieniężne J. G. (1) upadła. Ponadto analiza struktury operacji na kontach pozwanej również wskazuje na brak operacji budzących w tym zakresie wątpliwości, pozwalających uznać, że pozwana dysponowała pieniędzmi J. G. (1). Analiza elektronicznego zapisu tego zestawienia wskazuje, że wydruk jest wiarygodny. Okoliczność, że jedna ze stron wydruku jest w innym formacie jest efektem jedynie dostosowania rozmiaru wydruku do okna drukarki. Wyjaśnienia jakie w tym zakresie zostały poczynione na rozprawie w porównaniu z elektronicznym dokumentem źródłowym nie nasuwają wątpliwości w tym zakresie, o czym świadczy również postawa pełn. powódki co do tej podniesionej przez sąd wątpliwości.

Oceniając materiał dowodowy w niniejszej sprawie trzeba mieć na uwadze, że na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału sąd ocenia również negatywne zachowania stron, utrudniające lub uniemożliwiające przeprowadzenie dowodów w toku postępowania. Dotyczy to również sytuacji, w których strona odmawia przeprowadzenia dowodu wbrew postanowieniu sądu (np. poddanie się oględzinom, przedstawienie dokumentu, itp.) (zob. wyr. SN z 21.12.2004 r. I CK 473/04, L.; wyr. SN z 14.2.1996 r., II CRN 197/95, L.).

W oparciu o wprowadzone w art. 233 § 2 KPC unormowanie, sąd orzekający może uznać za nieudowodnione twierdzenie tej strony, która odmówiła przedstawienia dowodu lub stawiała przeszkody w jego przeprowadzeniu, bądź też przyjąć za prawdziwe twierdzenia strony przeciwnej (wyr. SN z 6.2.1975 r., II CR 844/74, L.).

W myśl zasady kontradyktoryjności przygotowanie, gromadzenie i dostarczanie materiału procesowego obciąża strony procesowe, a do Sądu należy jedynie ocena tego materiału i wydanie na jego podstawie rozstrzygnięcia. Artykuł 6 kodeksu cywilnego stanowi, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. To strona powodowa zobowiązana była udowodnić podstawy ustalenia wysokości zachowku na dochodzonym poziomie. Pozwana z kolei winna udowodnić wskazywane przez nią podstawy oddalenia powództwa. W pewnym zakresie jako niesporne należało przyjąć te elementy stanu faktycznego, które nie były zaprzeczone przez stronę przeciwną, bądź przyznane tylko do pewnej części czy też wysokości. W pozostałym zakresie na stronie ciążył ciężar dowodu dalej idących twierdzeń (dalej idących, niż przyznane przez przeciwnika). Przykładowo można tu wskazać, przyznane przez powódkę koszty pogrzebu, bądź pobranych z rachunków bankowych środków pieniężnych.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo częściowo zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 991 § 1 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z mocy ustawy, należą się, jeśli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni –dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadł przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach –połowa wartości tego udziału. Jak natomiast stanowi przepis art. 991 § 2 k.c. jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłaty sumy pieniężnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełniania (art. 991 § 2 k.c.).

Stosownie do art. 993§ 1. Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.

Odnosząc się do najbardziej spornej w sprawie kwestii dotyczącej kwoty 150.000 złotych zdeponowanej przez J. G. (1) na koncie pozwanej, należy stwierdzić, że mimo nawania jej w tytule wpłaty darowizną, brak jest podstaw do uznania, że rzeczywiście była to darowizna. Nawet jeżeli ktoś pierwotnie chciał tak traktować tę czynność, w szczególności jeżeli był to J. G. (1), to późniejsze jego zachowanie czyli wypłata tych pieniędzy z konta pozwanej potwierdzają twierdzenie pozwanej, że nigdy nie traktowała tych pieniędzy jak własnych. Być może liczyła, że po śmierci J. G. (1) te pieniądze pozostaną do jej dyspozycji, ale za życia J. G. (1) nie zachowywała się jak ich właścicielka. Jedyne czynności jakie wykonywała w związku z posiadaniem tych pieniędzy na własnym koncie było zakładania kolejnych lokat.

W sprawie zostało udowodnione, że to J. G. (1) zadysponował tymi pieniędzmi. Materiał dowodowy sprawy przekonuje do uznania, że kwota 150.000 złotych nie podlega doliczeniu do spadku.

Powódka nie udowodniła również aby taka kwota wchodziła w skład spadku w chwili śmierci J. G. (1). Nie wiadomo, co stało się z tymi pieniędzmi. Albo J. G. (1) rozdysponował nimi za życia, chociażby na koszty leczenia ciężkiej choroby, albo pieniądze te zostały przejęte przez powódkę po jego śmierci. Tylko bowiem ona miała dostęp do majątku należącego do spadkodawcy, który znajdował się we wspólnym mieszkaniu spadkodawcy i powódki.

Przechodząc do dalszych kwestii związanych z ustalaniem należnego powódce zachowku należy wskazać, że zachowek zabezpiecza osoby najbliższe spadkodawcy przed niekorzystnymi konsekwencjami rozrządzeń spadkodawcy. Jest obojętne, z punktu widzenia uprawnionego, czy spadkodawca przeznaczył określone składniki swego majątku innym osobom w testamencie, czy je darował. Instytucja zachowku stanowi formę ustawowego zabezpieczenia interesów osób najbliższych spadkodawcy przed skutkami rozporządzeń dokonywanych przez niego /spadkodawcę/ w ramach przysługującej swobody testowania. Ustawodawca pozostawił spadkodawcy wybór co do sposobu zapewnienia uprawnionemu należnego mu zachowku, spadkodawca może bowiem powołać uprawnionego do dziedziczenia po sobie, może ustanowić na jego rzecz zapis, czy też dokonać na jego rzecz darowiznę. Jeżeli zaś uprawniony nie otrzymał w żadnej z tych postaci należnego mu zachowku, to przysługuje mu roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do jego pokrycia. W sprawie brak dowodu aby powódka przejęła kwotę 150.000 złotych, brak też dowodu pozwalającego ustalić, że pieniądze te przejęła pozwana. W konsekwencji roszczenie o zapłatę określonej kwoty zachowku przysługuje osobie, która - należy do kręgu osób uprawnionych do zachowku, - dziedziczyłaby z ustawy w danym wypadku, - nie została wydziedziczona /art. 1008 k.c./, - nie otrzymała w inny sposób owego minimum, które w ramach zachowku jej się należy /art. 996 i 997 k.c./.

Przy obliczaniu zachowku, które jest wieloetapowym zabiegiem matematycznym, w pierwszej kolejności ustaleniu podlega udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku. Oblicza się go według prawideł dziedziczenia ustawowego zawartych w art. 931 i następne kodeksu cywilnego. Kolejnym etapem obliczania zachowku jest ustalenie udziału zachowkowego. Następnie zaś substratu zachowku. Wyliczenie to jest uzależnione od tego, czy spadkodawca uczynił za życia darowizny na rzecz spadkobierców uprawnionych do zachowku. Jeżeli tak, to do wartości czystej spadku należy doliczyć wartość darowizn według zasad określonych w art. 993- 997 k.c. Oznacza to, że substrat zachowku równa się czystej wartości spadku + wartość darowizn. Przy braku majątku spadkowego podstawę obliczenia zachowku stanowi suma darowizn /orzeczenie SN z dnia 7 lipca 1964 roku, I CR 691/62 opubl. OSNCP 1965r, poz.143/.

Należny zachowek oblicza się mnożąc udział zachowkowy przez substrat zachowku.

Powódka w dacie otwarcia spadku nie była osobą małoletnią ani trwale niezdolną do pracy, stąd przysługuje jej tytułem zachowku 1/2 wartości należnego jej udziału spadkowego. W konsekwencji udział zachowkowy A. G. wynosi ½ z ½ czy li ¼.

Po obliczeniu udziału zachowkowego można przejść do następnego etapu obliczeń zmierzającego do ustalenia czystej wartości spadku i substratu zachowku.

Sama wartość spadku z chwili otwarcia spadku nie jest jednak wartością ostateczną do obliczeń, bowiem stosownie do reguł art. 993-996 k.c. zaliczeniu podlegają darowizny i zapisy poczynione przez spadkodawcę. W sprawie takich doliczeń ani na rzecz powódki, ani pozwanej - brak

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego punktem odniesienia przy obliczaniu stanu czynnego spadku dla potrzeb obliczenia wysokości należnego zachowku może być jedynie chwila otwarcia spadku będąca chwilą śmierci spadkodawcy zgodnie z art. 922 § 1 i art. 924 i 925 k.c. (wyrok z dnia 14 marca 2008 r., IV CSK 509/07, P.: Monitor Prawniczy rok 2009, Nr 9, str. 510). Przytoczony pogląd odwołuje się do rozwiązań stosowanych w sprawach o dział spadku (uchwała SN z 27 września 1974 r., III CZP 58/74, OSNCP 1975 r., Nr 6, poz. 90). Na gruncie działu spadku przyjmuje się w praktyce orzeczniczej, iż przedmiotem działu spadku są przedmioty należące do spadkodawcy w dacie otwarcia spadku, a istniejące w chwili dokonywania podziału. Nie uwzględnia się zatem przedmiotów, które wchodziły w skład spadku, ale które zostały zbyte lub zużyte, przy czym istotne znaczenie ma sposób zbycia lub zużycia tych przedmiotów. Przedmioty majątkowe zbyte lub zużyte w sposób prawidłowy nie są uwzględniane przy dokonywaniu działu, natomiast przedmioty majątkowe, które zostały zbyte lub zużyte bezpodstawnie albo roztrwonione, są uwzględniane przy dokonywaniu podziału w ten sposób, że ich wartość zaliczana zostaje na poczet udziału tego ze spadkobierców, którego zawinione zachowanie spowodowało uszczuplenie majątku spadkowego. W ocenie Sądu względy aksjologiczne, które legły u podstaw przytoczonego stanowiska pozostają aktualne także w sprawie o zapłatę zachowku. Zachowek jest swoistą formą zastępczą dziedziczenia, ma bowiem zapewnić członkom najbliższej rodziny spadkodawcy korzyści związane ze spadkobraniem.

Ze stanowiska tego można jednak wywieść, że przy ustalaniu wartości spadku na potrzeby obliczenia zachowku należy brać pod uwagę stan z chwili otwarcia spadku i ceny z daty ustalania zachowku (art. 995 k.c.), chyba, że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę stanu i cen istniejących w innej chwili. (zob. Paweł Księżak, Zachowek w polskim prawie spadkowym, LexisNexis 2012 s. 250, 251, 253). W przypadku gdyby przedmiot wchodzący w skład spadku został zbyty, jego wartość powinna być określana według chwili zbycia. To samo winno odnosić się do chwili utraty rzeczy. Należy zatem z dużą ostrożnością podchodzić do ustalania chwili, według której ustalany jest stan spadku. Nie ma potrzeby bardziej szczegółowego roztrząsania tej kwestii w ramach niniejszego uzasadnienia. Kwestie niezawinionej przez spadkobiercę zmiany wartości spadku, jego utraty bądź zmniejszenia nie mogą go niesprawiedliwie obciążać. Bardzo wyraźnie można to dostrzec kiedy spadek niedługo po jego otwarciu, a przed objęciem przez spadkobiercę, czy też dowodzeniu się przez spadkobiercę o powołaniu do spadku zostanie skradziony, spalony, czy winny sposób utracony. Trudno wówczas wymagać, aby spadkobierca ze swoich pieniędzy w całości pokrywał roszczenia zachowkowe, jeżeli nie miał wpływu na utratę spadku po dacie otwarcia spadku. Przeciwne rozumienie regulacji prawnych wypaczałoby sens wymierzania sprawiedliwości.

Substrat zachowku obejmuje zatem wartość udziału J. G. (1) w nieruchomościach będących jego własnością. Wartość ta to 120.300 złotych. 1/4 tej kwoty to 30.075 złotych.

Powódka pokryła jeszcze dług spadkowy w kwocie 450 złotych i wartość ta wymaga rozliczenia. Co do tego elementu trzeba jednak wskazać, że zgłaszana kwota 4450 złotych nie uwzględniała wartości zasiłku pogrzebowego jaki to powódka pobrała z ZUS. Dlatego rozliczeniu podlega jedynie kwota 450 złotych.

W konsekwencji zasądzeniu podlegała kwota 30.525 złotych.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. oraz na podstawie § 6 pkt 6 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 461). Uwzględniając w części roszczenia powódki Sąd uznał ją za stronę wygrywającego sprawę w 24 %, w pozostałym zakresie sprawę przegrała. Powódka poniosła koszty w postaci zastępstwa procesowego w kwocie 11.532,45 złotych ( (...) opłata pod pozwu, (...) wynagrodzenie pełnomocnika i kwota 1140,45 koszt opinii biegłej). Pozwana poniósł koszty obejmujące złotych ( (...) wynagrodzenie pełnomocnika i kwota 1140,45 koszt opinii biegłej), czyli 6.557,15 złotych. Łącznie zatem ogólne koszty prowadzenia sprawy wyniosły 15.089,90 zł. Uzyskaną sumę należało podzielić proporcjonalnie do stosunku, w jakim strony utrzymały się ze swymi roszczeniami. Skoro zatem pozwana przegrała sprawę w 24% winien więc ponieść koszty procesu w wysokości 4.341,76 zł. Tymczasem pokryła ją w kwocie 5.026,20 zł. Powstała w ten sposób różnica 2.215 winna zostać zasądzona na rzecz strony, której poniesione koszty przewyższyły obciążający ją udział, w tym wypadku od powódki na rzecz pozwanego.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z odpisem uzasadnienia doręczyć pełnomocnikowi powódki.