Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Brzeziny, dnia 6 marca 2019 r.

Sąd Rejonowy w Brzezinach I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSR Kamil Kazimierczak

Protokolant:sekr. sąd. Małgorzata Pieczywoda

po rozpoznaniu w dniu 25 lutego 2019 r. w Brzezinach

na rozprawie sprawy z powództwa L. S.

przeciwko K. Ż.

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od L. S. na rzecz K. Ż. kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

I C 830/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 3 lipca 2017r. L. S. zażądała od K. Ż. zapłaty kwoty 13.136,40 złotych tytułem kary umownej z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 20 lipca 2016r. rolnik K. Ż. zawarł z L. S., prowadzącą działalność gospodarczą polegającą na handlu maszynami rolniczymi, umowę przedwstępną, na mocy której miał od niej kupić kilka maszyn rolniczych za łączną kwotę 136.760,01 złotych brutto w terminie do dnia 1 sierpnia 2016r. Jednocześnie w §9 zawarto postanowienie, w myśl którego umowa obowiązuje przez okres roczny od daty jej zawarcia. W myśl §8 umowy w razie rezygnacji kupującego i odstąpienia przez niego od umowy miał on zapłacić karę umowną w wysokości 10% wartości towaru. W 11 zawarto zastrzeżenie poufności umowy. W §1 umowy zawarto zapis dokonany odręcznie, że „w przypadku odmowy przyznania pomocy z Agencji umowa jest nieważna”.

(dowód: odpis umowy k. 13)

Umowa ta podpisana została na potrzeby dofinansowania zakupu maszyn w ramach programu pomocowego dla rolników z funduszów (...) ( (...), zwanej dalej Agencją). Stąd wynikało umieszczenie w niej pozornie sprzecznych zapisów, z jednej strony – co do terminu zawarcia umowy przyrzeczonej do 1 sierpnia 2016r., a z drugiej – wskazanie rocznego okresu jej obowiązywania.

(dowód: zeznania L. S. k. 62v, 87v - 88, M. S. k. 85v - 86)

K. Ż. spośród wymienionych w umowie produktów zakupił ostatecznie jedynie podajnik ślimakowy, zwany potocznie „żmijką” za kwotę 4382,11 złotych.

(bezsporne w świetle stanowisk stron i dowodów: dokumentu dostawy k. 31)

W dniu 29 grudnia 2016r. K. Ż. zawarł z A. (...) umowę o przyznaniu pomocy nr (...). Na mocy tej umowy otrzymał dofinansowanie do zakupu urządzeń tego samego rodzaju, o jakich była mowa w zawartej wcześniej umowie przedwstępnej z L. S.. Łączna kwota dofinansowania wyniosła 71630,- złotych, a łączny koszt zakupu – 143.260,- złotych.

W myśl §6 tej umowy otrzymujący dofinansowanie miał obowiązek przeprowadzenia postępowania ofertowego, polegającego na wyborze najkorzystniejszej oferty. Postępowanie to miało podlegać ocenie Agencji. W myśl §10 ust. 12 beneficjent dotacji otrzymuje środki pod warunkiem złożenia kompletnego sprawozdania z wnioskiem o płatność końcową. W wykazie dokumentów, które należy załączyć do wniosku o płatność, wymieniono m.in. oświadczenie o braku powiązań z wykonawcami, którzy złożyli oferty biorcy pomocy (pkt 4d), a także umowy z wykonawcami (pkt 12).

W załączniku nr 5 do umowy określono kary umowne, którym podlegał otrzymujący pomoc rolnik, przewidujące m.in. 100% kary za udzielenie przez niego zamówienia podmiotowi kapitałowo bądź osobowo z nim powiązanemu.

(dowód: umowa z załącznikami k. 98 – 129)

K. Ż. ostatecznie nie zawarł z L. S. umowy przyrzeczonej, a to z powodu tego, że nie był do końca zadowolony z zakupionego podajnika ślimakowego.

(bezsporne)

W dniu 29 grudnia 2016r. L. S. sporządziła projekt nowej umowy przedwstępnej na sprzedaż nieco innych maszyn rolniczych za podobną kwotę i przybyła do K. Ż. do domu, chcąc ją podpisać, jednak ten odmówił.

(bezsporne w świetle stanowisk stron i dowodów: projekt umowy k. 29 – 30)

W dniu 23 stycznia 2017r. K. Ż., działający przez pełnomocnika zażądał od L. S. faktury za przenośnik ślimakowy i przesłania egzemplarza umowy z lipca 2016r.

(dowód: pismo z dokumentem nadania k. 32)

W dniu 2 czerwca 2017r. L. S., działając przez pełnomocnika, wezwała K. Ż. do zapłaty kary umownej w kwocie 13.136,40 złotych. Kara ta nie została uiszczona.

(bezsporne w świetle stanowisk stron i dokumentów – wezwania do zapłaty i dowodów jego nadania k. 14 – 18)

Oceniając materiał dowodowy w sprawie sąd nie dał wiary zeznaniom pozwanego i postawionych przez niego świadków, że umowa zawarta przez strony miała nie wiązać i była jedynie czymś w rodzaju oferty. W ocenie sądu przeczą temu postanowienia złożonej do akt umowy, mające wszelkie cechy umowy przedwstępnej.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo jest w ocenie sądu nieuzasadnione.

Sprawa niniejsza posiada w ujęciu prawnym dwa różne aspekty. Pierwszym z nich i podstawowym jest kwestia ważności umowy będącej podstawą żądania pozwu. Drugą istotną kwestią, o mniejszym jednak znaczeniu, jest sprawa możliwości zawarowania kary umownej w kontrakcie opisanym powyżej.

Rozpatrując kwestię ważności całej umowy zawartej między stronami zacząć należy od omówienia kwestii powiązania umowy przedwstępnej, którą zawarły strony, z umową pozwanego z (...). Jak wskazano wyżej, sąd przyjął za prawdziwe i miarodajne wszystkie twierdzenia powódki co do powiązania umowy przedwstępnej z umową między K. Ż. a Agencją. Dlatego też umowę zawartą między nim a powódką ocenić należy w świetle zasad rządzących zawieraniem umów pomiędzy rolnikami a (...) oraz zasad wyboru ofert zakupu maszyn za środki pomocowe. Przepisy te są bardzo liczne i zawarte w wielu aktach prawnych – od prawodawstwa unijnego, przez polskie, aż do krajowych przepisów o charakterze wykonawczym.

W myśl art. 38 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dalej: TFUE) Unia określa i realizuje wspólną politykę rolną i rybołówstwa. Zgodnie z art. 177 TFUE Parlament Europejski i Rada, stanowiąc w drodze rozporządzeń zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym oraz Komitetem Regionów, określają zadania, cele priorytetowe oraz organizację funduszy strukturalnych. Na podstawie tych przepisów oraz innych uregulowań traktatu, Parlament Europejski i Rada wydały 3 rozporządzenia regulujące zasady przyznawania pomocy rolnikom:

1. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylającym rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 (Dz.Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 487, z późn. zm., zwane dalej „rozporządzeniem nr 1305/2013”),

2. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej oraz uchylającym rozporządzenia Rady (EWG) nr 352/78, (WE) nr 165/94, (WE) nr 2799/98, (WE) nr 814/2000, (WE) nr 1290/2005 i (WE) nr 485/2008 (Dz.Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 549, z późn. zm., zwane dalej „rozporządzeniem nr 1306/2013”),

3. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającym wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiającym przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylającym rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 (Dz.Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 320, zwanym dalej „rozporządzeniem nr 1303/2013”), oraz w przepisach wydanych w trybie tego rozporządzenia;

Do wymienionych przepisów prawa unijnego wydano w Polsce implementujące je przepisy prawa krajowego. Głównym aktem prawnym w tym zakresie jest ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz.U. z 2015r. poz. 349 z późn. zm., dalej: Ustawa 2014 - 2020). Na podstawie tej ustawy wydane zostały z kolei przepisy wykonawcze, w szczególności Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu „Modernizacja gospodarstw rolnych” w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020” (Dz.U. z 2015 r. poz. 1371).

Wszystkie cytowane akty prawne kładą szczególny nacisk na konkurencję w gospodarce zarówno na poziomie unijnym, jak i w poszczególnych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Poddają również wszelkie zamówienia udzielane w ramach pomocy publicznej, w tym w rolnictwie, zasadzie konkurencyjności. Rozpoczynając od cytowanego już wyżej TFUE wskazać należy, że operuje on pojęciem konkurencji i konkurencyjności wielokrotnie, w szczególności wskazując w art. 40, że Unia ustanawia wspólne reguły konkurencji w obszarze rolnictwa.

We wszystkich wymienionych rozporządzeniach również mowa jest o konkurencyjności. W art. 3 rozporządzenia 1305/2013 mowa jest o wspieraniu konkurencyjności na obszarach wiejskich. W rozporządzeniu nr 1306/2013 mowa jest w pkt 11 preambuły o konieczności stosowania zasady konkurencyjności we wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich. Najwięcej przepisów odnoszących się wprost do konkurencyjności zawiera rozporządzenie nr 1303/2013, które powołuje się na tę zasadę w art. 9, wskazującym na cele rozporządzenia, a także w innych przepisach, jak art. 23 ust. 1, a także wielu innych, odnoszących się do wszelkich aspektów obowiązywania tego aktu prawnego.

Zgodnie z art. 43a ust. 1 ustawy 2014 – 2020 (w wersji obowiązującej w dacie zawierania umowy między stronami niniejszej sprawy oraz pomiędzy pozwanym a (...)) w przypadku pomocy oraz pomocy technicznej, które są przyznawane w formie refundacji kosztów kwalifikowalnych, podmiot ubiegający się o przyznanie pomocy lub pomocy technicznej oraz beneficjent są obowiązani do ponoszenia tych kosztów w wyniku wyboru wykonawców poszczególnych zadań ujętych w zestawieniu rzeczowo-finansowym operacji z zachowaniem konkurencyjnego trybu ich wyboru, na podstawie umowy zawartej z wybranym wykonawcą, zgodnej z ofertą złożoną przez tego wykonawcę. W myśl ust. 2 uznaje się, że koszty kwalifikowalne zostały poniesione w wyniku wyboru wykonawcy danego zadania ujętego w zestawieniu rzeczowo-finansowym operacji z zachowaniem konkurencyjnego trybu jego wyboru, jeżeli wybór tego wykonawcy nastąpił na podstawie najkorzystniejszej oferty spośród ofert otrzymanych od podmiotów niepowiązanych osobowo lub kapitałowo z podmiotem ubiegającym się o przyznanie pomocy lub pomocy technicznej albo beneficjentem.

W art. 43a ust. 3 zdefiniowano najkorzystniejszą ofertę jako ofertę złożoną w odpowiedzi na zapytanie ofertowe udostępnione przez podmiot ubiegający się o przyznanie pomocy lub pomocy technicznej albo beneficjenta różnym podmiotom przez zamieszczenie na stronie internetowej prowadzonej przez Agencję:

1) która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny lub kosztu i innych kryteriów określonych w zapytaniu ofertowym, albo

2) z najniższą ceną lub kosztem, gdy cena lub koszt stanowi jedyne kryterium określone w zapytaniu ofertowym.

W ust. 4 cytowanego art. zdefiniowano powiązania osobowe lub kapitałowe jako wzajemne powiązania między podmiotem ubiegającym się o przyznanie pomocy lub pomocy technicznej lub beneficjentem, lub osobami upoważnionymi do zaciągania zobowiązań w ich imieniu, lub osobami wykonującymi w ich imieniu czynności związane z przygotowaniem i przeprowadzeniem postępowania w sprawie wyboru wykonawcy a wykonawcą, polegające na:

1) uczestniczeniu jako wspólnik w spółce cywilnej lub osobowej;

2) posiadaniu co najmniej 10% udziałów lub akcji spółki kapitałowej;

3) pełnieniu funkcji członka organu nadzorczego lub zarządzającego, prokurenta lub pełnomocnika;

4) pozostawaniu w związku małżeńskim, w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa drugiego stopnia lub powinowactwa drugiego stopnia w linii bocznej lub w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli;

5) pozostawaniu z wykonawcą w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że może to budzić uzasadnione wątpliwości co do bezstronności tych osób.

Ustawa 2014 – 2010 w art. 45 ust. 1 (w wersji obowiązującej w dacie zawarcia umowy między K. Ż. a Agencją) stanowiła, że minister właściwy do spraw rozwoju wsi określi, w drodze rozporządzenia:

1) szczegółowe warunki lub tryb przyznawania, wypłaty lub zwrotu pomocy w ramach poszczególnych działań, poddziałań lub typów operacji objętych programem, a także przestrzenny zasięg wdrażania tych działań oraz poddziałań, w szczególności:

a) formę i tryb składania wniosków o przyznanie pomocy lub wniosków o płatność,

b) szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiadać wnioski o przyznanie pomocy lub wnioski o płatność,

c) kryteria wyboru operacji - w przypadku działań i poddziałań, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1-9, 13 oraz 14 lit. c,

d) szczegółowe wymagania, jakim powinna odpowiadać umowa o przyznaniu pomocy - w przypadku działań i poddziałań, w ramach których pomoc jest przyznawana na podstawie umowy,

e) działania lub poddziałania i przypadki, w których następca prawny podmiotu ubiegającego się o przyznanie pomocy albo nabywca gospodarstwa rolnego lub jego części albo przedsiębiorstwa lub jego części, albo przejmujący posiadanie gospodarstwa rolnego lub jego części może, na swój wniosek, wstąpić do toczącego się postępowania na miejsce tego podmiotu, oraz warunki i tryb wstąpienia do tego postępowania,

f) działania lub poddziałania i przypadki, w których następcy prawnemu beneficjenta albo nabywcy gospodarstwa rolnego lub jego części albo przedsiębiorstwa lub jego części, albo przejmującemu posiadanie gospodarstwa rolnego lub jego części jest przyznawana pomoc, oraz warunki i tryb przyznania tej pomocy

- mając na względzie zapewnienie prawidłowej realizacji programu, w szczególności przyznawania, wypłaty i zwrotu pomocy zgodnie z warunkami wynikającymi z programu, biorąc pod uwagę specyfikę poszczególnych działań i poddziałań oraz konieczność ukierunkowania pomocy, w szczególności ze względu na szczególne potrzeby i warunki zidentyfikowane zgodnie z art. 8 ust. 1 lit. c ppkt iv rozporządzenia nr 1305/2013 i wskazane w programie;

W art. 45 ust. 2 cytowanej ustawy zawarto delegację dla Ministra Rolnictwa i Rozwoju wsi, który określić miał również szczegółowe warunki i tryb przyznawania, wypłaty lub zwrotu pomocy technicznej, w tym tryb składania wniosków o przyznanie pomocy technicznej, szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiadać te wnioski oraz umowa, na podstawie której przyznaje się tę pomoc, mając na względzie zapewnienie przyznawania, wypłaty i zwrotu pomocy technicznej zgodnie z warunkami wynikającymi z programu, w tym uzależniając wysokość przyznawanej pomocy technicznej od efektywności wykonywania zadań związanych z przyznawaniem lub wypłatą pomocy.

Na podstawie art. 45 ust. 1 cytowanej ustawy wydane zostało z kolei ww. rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu „Modernizacja gospodarstw rolnych” w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 z 20 lutego 2015r., które stanowiło z kolei podstawę prawna do zawarcia umowy między K. Ż. a (...). Akt ten wskazuje w §26 ust. 2 pkt 1, że:

2. Koszty kwalifikowalne podlegają refundacji w pełnej wysokości określonej w § 7 ust. 4, jeżeli zostały:

1) poniesione:

a) od dnia, w którym została zawarta umowa, i jeżeli realizacja zestawienia rzeczowo-finansowego operacji w zakresie danego kosztu została rozpoczęta nie wcześniej niż w tym dniu, a w przypadku kosztów ogólnych - od dnia 1 stycznia 2014 r.,

b) zgodnie z przepisami ustawy określającymi konkurencyjny tryb wyboru wykonawcy i przepisami wydanymi na podstawie art. 43a ust. 6 ustawy - w przypadku gdy te przepisy mają zastosowanie.

Nie wdając się w dalsze przytaczanie jakże licznych przepisów prawa unijnego i polskiego o zasadach przyznawania pomocy publicznej rolnikom wskazać należy, że jedną z naczelnych zasad tej pomocy, wynikającą z aktów prawnych wszelkiej rangi – od Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej po polskie rozporządzenia wykonawcze do prawodawstwa Rzeczypospolitej Polskiej, jest zasada konkurencyjności. Została ona zrealizowana przez §6 umowy zawartej między (...) a K. Ż., w myśl którego otrzymujący dofinansowanie miał obowiązek przeprowadzenia postępowania ofertowego, polegającego na wyborze najkorzystniejszej oferty. Obowiązek ten podlegał opisanej wyżej procedurze kontroli, a niewywiązanie się z niego obwarowane zostało bardzo surowymi karami umownymi. Jakakolwiek umowa między K. Ż. a dostawcą maszyn, zawarta jeszcze przed przeprowadzeniem postępowania ofertowego, o którym mowa w §6, narażała go na odmowę przyznania bądź na pozbawienie przyznanej już pomocy - nawet w całości. Dodatkowo biorca pomocy składał załączone do umowy oświadczenie o braku powiązań z wykonawcami, którzy złożyli oferty biorcy pomocy (pkt 4d – k. 124), a także umowy z wykonawcami (pkt 12 – k. 125v).

W ocenie sądu umowa między K. Ż. a L. S. stanowiła pogwałcenie nie tylko zasady konkurencyjności, ale również naruszała zakaz powiązania z wykonawcami – dostawcami maszyn, na którą to okoliczność składane było rzeczone oświadczenie. W ocenie sądu umowa między powódką a pozwanym w oczywisty sposób naruszała zasady wynikające z art. 43a ust. 4 i 5 cytowanej wyżej ustawy 2014 – 2020, zabraniającej istnienia takich powiązań. Zawierając opisywaną umowę K. Ż. wiązał się przy jej pomocy z wykonawcą, łamiąc tym samym cytowane wyżej przepisy. W wypadku wzięcia pod uwagę oferty L. S. przy wyborze oferty zakupu maszyn powiązanie to narażało go na odmowę przyznania dotacji, a w razie gdyby ją przyznano – na zapłatę kary z tego tytułu. W ocenie sądu strony, a przynajmniej powódka, zdawały sobie z tego sprawę, czego wyrazem była zawarta w § 10 umowy będącej podstawą roszczenia klauzula jej poufności.

Konstatując: zawarcie umowy między K. Ż. a L. S. pod kątem przyszłej dotacji z (...) było sprzeczne z prawem, a mianowicie opisanymi wyżej zasadami konkurencyjności. W myśl art. 58 §1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. W przedmiotowej sprawie zawarcie umowy przedwstępnej miało na celu obejście przepisów o konkurencyjności i zasadach wyboru ofert. Wynikało z niej bowiem pośrednio, że po uzyskaniu dotacji z (...) K. Ż. wybrać powinien ofertę L. S.. Stanowi to w ocenie sądu bardzo poważne naruszenie konkurencyjności i wszystkich przytoczonych wyżej przepisów. W myśl art. 58 § 3 k.c. jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana. W ocenie sądu nie da się z umowy będącej przedmiotem powództwa wydzielić zastrzeżeń czy postanowień, bez których czynność prawna byłaby ważna. Dlatego należało uznać ją za nieważną w całości i oddalić powództwo oparte o jej postanowienia.

Poza poczynionymi wyżej rozważaniami z których wynika, że umowa stron jest w całości nieważna i jako taka nie rodzi skutków prawnych wskazać należy na jeszcze jedną okoliczność, a mianowicie na nieprawidłowość w zakresie zawarowania w umowie kary umownej. Kwestia ta zostanie pokrótce omówiona pomimo tego, że nie ma większego znaczenia w sprawie, a to z uwagi na wykazaną powyżej nieważność całej umowy.

Podstawę prawną żądania stanowi art. 483 § 1 k.c., w myśl którego można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Analizując tylko cytowany przepis można wyciągnąć z niego wniosek o niezasadności powództwa. Cytowany przepis odnosi się bowiem jedynie do zobowiązań niepieniężnych. Zobowiązanie K. Ż. zawarte w umowie przedwstępnej przewidywało co prawda nie wprost świadczenie pieniężne, ale sprowadzało się w ostateczności do zobowiązania go do jego spełnienia. Inaczej rzecz ujmując: w myśl tej umowy K. Ż. miał albo zawrzeć umowę przyrzeczoną i zapłacić cenę wymienionych w umowie przedwstępnej maszyn rolniczych albo zapłacić 1/10 ich ceny, co w obu możliwych przypadkach sprowadzało się do świadczenia pieniężnego.

W literaturze przedmiotu omówiono wprost sytuację podobną do stanu faktycznego niniejszej sprawy. Przedmiotem rozważań była również umowa przedwstępna. M. L. w komentarzu do art. 483 KC T. II pod red. G., (B. 2019, wyd. 2), podaje jako przykład umowę sprzedaży, w której skutek rozporządzający został wyłączony (a więc umowa taka sama, jak w sprawie niniejszej). Jak wskazuje cytowany komentarz, kupujący musi w przypadku takiej umowy nie tylko zapłacić cenę, ale także zawrzeć umowę rozporządzającą i rodzi się pytanie, czy kara umowna może być skutecznie zastrzeżona na wypadek braku zapłaty ceny i odmowy zawarcia umowy przeniesienia własności. Autor wskazuje, iż przyjąć trzeba, że zastrzeżenie takiej kary umownej będzie nieważne, gdyż nadrzędnym obowiązkiem kupującego jest mimo wszystko zapłacenie ceny. O tym, czy zobowiązanie jest pieniężne, czy niepieniężne w kontekście art. 483 § 1 KC decyduje zatem to, wykonanie którego obowiązku zaspokaja podstawowy interes wierzyciela. W przypadku sprzedaży jest to zawsze zapłata ceny, wszystkie pozostałe obowiązki kupującego mają charakter jedynie poboczny. Przyjęcie, że niespełnienie świadczenia przez kupującego może być zabezpieczone karą umowną w umowie, w której podwójny skutek jest wyłączony, natomiast już nie w przypadku, gdy skutek taki występuje, byłoby trudnym do przyjęcia zróżnicowaniem pozycji prawnej stron takiego samego stosunku prawnego.

Akceptując stanowisko wyrażone przez cytowanego autora wskazać należy, że w świetle art. 483 §1 k.c. nieprawidłowe jest zabezpieczenie w umowie przedwstępnej zawarcia umowy o świadczenie pieniężne karą umowną. Sprzeczność rzeczonego postanowienia umowy z ustawą powoduje nieważność czynności prawnej w tym zakresie – na mocy cytowanego wyżej przepisu 58 §1 i 3 k.c., skutkując oddaleniem powództwa.

W punkcie 3 wyroku zawarto postanowienie o kosztach procesu.

O kosztach procesu orzeczono na zasadzie art. 98 §1 k.p.c., obciążając nimi powódkę, która przegrała sprawę w całości.