Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 29 kwietnia 2025 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, Sekcja Egzekucyjna przy II Wydziale Cywilnym, w składzie:

Przewodniczący : Sędzia Anna Braczkowska

po rozpoznaniu w dniu 29 kwietnia 2025 w Łodzi

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku wierzyciela (...) 1 Niestandaryzowanego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Wierzytelności w K.

z udziałem dłużnika A. B.

o nadanie klauzuli wykonalności z zaznaczeniem przejścia uprawnień na nowego wierzyciela celem uzyskania dalszego tytułu wykonawczego na potrzeby dokonania wpisu hipoteki przymusowej na udziale w nieruchomości należącej do dłużnika

na skutek skargi pełnomocnika wierzyciela na orzeczenie referendarza sądowego wydane w dniu 5 marca 2025r. w sprawie II 1 Co 372/25

postanawia:

utrzymać orzeczenie referendarza sądowego w mocy w całości.

Sędzia Anna Braczkowska

Sygn. akt II 1 Co 707/25

Uzasadnienie do postanowienia z dnia 29 kwietnia 2025r.

W dniu 18 lutego 2025r. (prezentata Sądu) pełnomocnik wierzyciela P. 1 Niestandaryzowanego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Wierzytelności z siedzibą w K. złożył wniosek o nadanie klauzuli wykonalności na rzecz nowego wierzyciela i wydanie mu dalszego tytułu wykonawczego uprawniającego następcę prawnego wierzyciela na podstawie art. 788 k.p.c. do wpisu hipoteki przymusowej na należącej do dłużnika A. B. nieruchomości opisanej w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia za numerem (...). Wnioskodawca działając poprzez pełnomocnika wskazał, że pierwotnie wydany poprzednikowi wierzyciela tytuł wykonawczy został przez niego wykorzystany do wszczęcia egzekucji przed Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Widzewa w Łodzi D. K. w sprawie Km 443/23, która została umorzona na mocy postanowienia komornika sądowego z dnia 10 grudnia 2024 roku. Wskazał też, że pierwotny tytuł wykonawczy jest mu niezbędny celem wszczęcia przeciwko dłużnikowi kolejnego postępowania egzekucyjnego, jednak wierzyciel nie ma zamiaru skierować go do nieruchomości dłużnika z uwagi na wysokość hipotek już obciążających w/w nieruchomość na kwoty łączne 1.148.172,08 zł. Pełnomocnik wierzyciela wskazał, że wskutek wpisania hipoteki przymusowej na nieruchomości dłużnika chce zabezpieczyć swoje uprawnienia erga omnes, np. na wypadek śmierci dłużnika lub zbycia nieruchomości na rzecz osób trzecich. Wnioskodawca wniósł również o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm prawem przepisanych (wniosek k. 4-6).

Postanowieniem z dnia 5 marca 2025 roku wydanym w sprawie II 1 Co 372/25 wniosek ten został oddalony przez referendarza sądowego. W uzasadnieniu w/w postanowienia referendarz sądowy wskazała, że nakaz zapłaty wydany w Sądzie Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie w sprawie VI Nc-e (...), któremu została nadana klauzula wykonalności na mocy postanowienia wskazanego sądu z dnia 6 lipca 2023r. był podstawą prowadzenia postępowania egzekucyjnego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Widzewa w Łodzi D. K. w sprawie Km 443/23. Z kserokopii postanowienia komornika sądowego z dnia 10 grudnia 2024r. wynika, że postępowanie zostało umorzone na podstawie art. 824 §1 pkt 4 k.p.c. z powodu bezczynności wierzyciela. Wnioskodawca nie wykazał, że jest prowadzona egzekucja z wniosku o całość lub część roszczenia objętego tytułem wykonawczym, przed którym organem egzekucyjnym, z jakim rezultatem, nie wykazał z jakim rezultatem zakończyła się egzekucja prowadzona z wniosku poprzednika prawnego, nie wykazał czy wnioskodawca skutecznie wstąpił do postępowania egzekucyjnego, czy zaskarżył postanowienie o umorzeniu egzekucji. Wnioskodawca nie wyjaśnił, czy poprzednik prawny wnioskodawcy lub wnioskodawca wyegzekwował roszczenie w całości/ w części poza postępowaniem egzekucyjnym, czy wnioskodawca nabył wierzytelność objętą tytułem wykonawczym w całości , czy też w części. Powyższe kwestie są niezbędne by stwierdzić, że istnieje zasadność nadania klauzuli wykonalności celem wpisania hipoteki przymusowej. Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności stanowi odrębny tryb postępowania zmierzający do nadania klauzuli wykonalności na „nowy podmiot” i nie wymaga wskazania we wniosku celu, w którym ma zostać klauzula nadana. Wskazanie celu wydania tytułu wymagane jest przy wydaniu dalszego tytułu wykonawczego, o co także wnioskował wnioskodawca we wniosku. Zgodnie z art. 793 kpc, w razie potrzeby prowadzenia egzekucji na rzecz kilku osób lub przeciwko kilku osobom albo z kilku składowych części majątku tego samego dłużnika, sąd oprócz pierwszego tytułu wykonawczego może wydawać dalsze tytuły, oznaczając cel, do którego mają służyć i ich liczbę porządkową. Posiłkowo instytucję tę stosuje się również do wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości dłużnika wymienionego w treści tytułu wykonawczego (art. 109 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). Do wniosku w tym zakresie wierzyciel bowiem musi załączyć tytuł wykonawczy. W przedmiotowej sprawie , jak wynika z treści uzasadnienia wniosku, tytuł wykonawczy został wystawiony na rzecz pierwotnego wierzyciela, i na jego podstawie prowadzone było postępowanie egzekucyjne. Wnioskodawca nie wykazał, w jakiej części dotychczas wyegzekwował roszczenie, w jakiej części zostało ono zaspokojone, jaka kwota pozostała do wyegzekwowania. Bez wiadomości w powyższym zakresie, brak jest podstaw do zastosowania w takim stanie rzeczy de facto zabezpieczenia , którym jest hipoteka przymusowa. Ustawodawca zadbał by eliminować sytuacje wydania kilku tytułów wykonawczych przeciwko dłużnikowi w zakresie tego samego roszczenia. Narzucił obowiązek oznaczania każdego kolejnego tytułu numerem i celem, do którego został wydany (art. 793 k.p.c., np. w celu egzekucji z wynagrodzenia za pracę, z nieruchomości, z określonych ruchomości, nieruchomości itd.). W przedmiotowej sprawie nie zostało wykazane, że udzielenie zabezpieczenia właścicielowi wierzytelności w postaci hipoteki przymusowej jest uzasadnione. Wierzyciel dysponuje tytułem wykonawczym, na podstawie którego może wszcząć egzekucję z nieruchomości , poprzez wykazanie w drodze dokumentu urzędowego swojego następstwa prawnego. Tym bardziej, że dłużnik jest właścicielem całości nieruchomości, która nie została nabyta w drodze spadkobrania. Wnioskodawca - następca prawny (jak wynika z postanowienia komornika sądowego) był zawiadomiony o wszczęciu egzekucji z nieruchomości, a nawet pouczony o jej etapie i czynnościach niezbędnych do jej kontynuowania. Wnioskodawca miał i ma nadal środki dochodzenia swoich roszczeń bez wydawania kolejnego tytułu wykonawczego. Mając powyższe na uwadze, wniosek podlegał oddaleniu w całości ( postanowienie k. 29, uzasadnienie k. 36-37).

Działając przez pełnomocnika wierzyciel w dniu 3 kwietnia 2025r. (data nadania w Urzędzie Pocztowym) złożył skargę na orzeczenie referendarza sądowego z dnia 5 marca 2025r. wydane w sprawie II 1 Co 372/25 o oddaleniu jego wniosku. Zaskarżonemu postanowieniu pełnomocnik skarżącego zarzucił:

- naruszenie treści przepisu art. 793 k.p.c.,

- naruszenie treści przepisu art. 109 (1) ustawy o księgach wieczystych i hipotece,

- błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że wierzyciel nie wykazał wysokości roszczenia pozostałego do wyegzekwowania od dłużnika, podczas gdy do wniosku załączył on raport stanu należności a także błąd w ustaleniach faktycznych w zakresie braku wykazania przez niego zasadności ustanowienia hipoteki przymusowej na nieruchomości dłużnika.

Finalnie pełnomocnik skarżącego wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia referendarza sądowego przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania a także o zasądzenie od dłużnika kosztów postępowania skargowego (skarga k. 40-42).

Sąd odwoławczy ustalił i zważył, co następuje:

W dniu 22 maja 2023 roku Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie, Wydział VI Cywilny wydał w sprawie VI Nc-e (...) prowadzonej z powództwa (...) Bank S.A. w W. przeciwko A. B. nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym, w którym nakazał pozwanemu aby ten zapłacił na rzecz powoda kwotę 45.764,98 zł wraz z odsetkami i kosztami postepowania szczegółowo opisanymi w nakazie zapłaty. Przedmiotowy tytuł egzekucyjny został zaopatrzony pierwotnie w klauzulę wykonalności przez Sąd w dniu 7 sierpnia 2023 ( wydruk tytułu wykonawczego k. 8-8v).

Na podstawie umowy cesji wierzytelności z dnia 6 czerwca 2024 roku przedmiotowa wierzytelność przeszła na wnioskodawcę występującego w przedmiotowej sprawie ( umowa cesji k. 14 i następne).

W oparciu o w/w tytuł wykonawczy wnioskodawca, w trybie art. 804 (1) k.p.c., wstąpił do postępowania egzekucyjnego prowadzonego z wniosku pierwotnego wierzyciela przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Widzewa w Łodzi D. K. na mocy wniosku z dnia 14 listopada 2024 roku ( kopia wniosku k. 22). P. egzekucyjne w w/w sprawie zostało umorzone przez komornika sądowego D. K. na podstawie art. 824 § 1 pkt 4 k.p.c. wobec bezczynności wierzyciela w zakresie prowadzonej w tym postępowaniu (egzekucja była prowadzona jedynie z nieruchomości dłużnika) egzekucji z nieruchomości – wskutek braku wniosku wierzyciela o dokonanie czynności opisu i oszacowania nieruchomości. Na dzień wydawania przez Sąd postanowienia z dnia 29 kwietnia 2025 roku w sprawie II 1 Co 707/25 - postanowienie komornika sądowego nie było prawomocne, z uwagi na jego zaskarżenia przez wierzyciela skargą ma czynność komornika sądowego i kolejno – skargą na orzeczenie referendarza sądowego ( dane z systemu Sędzia 2, dane z akta sprawy II 1 Co 175/25 i II 1 Co 713/25). W toku postępowania ze skargi na czynność komornika sądowego D. K. z dnia 10 grudnia 2024 roku w sprawie Km 443/23 i skargi na orzeczenie referendarza sądowego wydane dnia 28 marca 2025 roku w sprawie o sygnaturze akt II 1 Co 175/25 pełnomocnik skarżącego swoje zarzuty w tej sprawie opierał na zamiarze i chęci kontynuowania postępowania egzekucyjnego z nieruchomości dłużnika i błędnym sposobie liczenia terminu do złożenia żądanego wniosku o opis i oszacowanie nieruchomości przez komornika sądowego (dane z systemu Sędzia 2, wiedza urzędowa sędziego wobec procedowania przez tutejszy Sąd Rejonowy w sprawie II 1 Co 713/25 skargi na orzeczenie referendarza sądowego w sprawie II 1 Co 713/25, w której referent tej sprawy był również referent w sprawie ze skargi na orzeczenie referendarza sądowego). Argumentacja skarżącego zawarta w uzasadnieniu skargi na orzeczenie referendarza sądowego z dnia 5 marca 2025 roku w sprawie II 1 Co 372/25 jest więc zupełnie odmienną od argumentacji złożonej na gruncie stanu faktycznego tej samej sprawy egzekucyjnej i tego samego tytułu wykonawczego co w sprawie II 1 Co 175/25. Nie mogło umknąć to uwagi Sądu odwoławczego, że pełnomocnik skarżącego prezentuje swoje stanowisko procesowe w sprawie w zależności od chęci uzyskania określonych rozstrzygnięć Sądu i w sposób jak najkorzystniejszy dla siebie.

Jak wynika z treści art. 793 k.p.c. – w razie potrzeby prowadzenia egzekucji na rzecz kilku osób lub przeciwko kilku osobom albo z kilku składowych części majątku tego samego dłużnika, sąd oprócz pierwszego tytułu wykonawczego może wydawać dalsze tytuły, oznaczając cel, do którego mają służyć, i ich liczbę porządkową.

Nie może budzić i nie budzi wątpliwości Sądu, że przepis ten może znaleźć zastosowanie również na potrzeby uzyskania przez wierzyciela tytułu wykonawczego, który posłuży mu do dokonania wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości dłużnika wymienionego w treści tego tytułu. Zacytowana podstawa prawna jednak może znaleźć w tym zakresie zastosowanie jedynie odpowiednio (gdyż możliwość taka nie wynika wprost z przepisu, możliwość taka jest dopuszczona przez doktrynę i orzecznictwo), tym bardziej przepis ten w tym zakresie musi być wykładany ściśle.

Wierzyciel na gruncie tego przepisu zawsze i w każdym przypadku powinien bezwzględnie wykazać, że zachodzi potrzeba wydania dalszego tytułu wykonawczego, wbrew stanowisku pełnomocnika wierzyciela zawartego w treści skargi na orzeczenie referendarza sądowego. Przepis ten posługuje się bowiem określeniem „Sąd może” i nie wprowadza automatyzmu w zastosowaniu tej instytucji. Same twierdzenia wierzyciela o potrzebie wydania dalszego tytułu wykonawczego nie są wystarczające. I tak np.: jeżeli zamiarem wierzyciela jest wszczęcie egzekucji z nieruchomości, dla której prowadzenia właściwy jest inny komornik niż ten, który prowadzi egzekucję z innych składników majątku dłużnika, należy wykazać to stosownymi dokumentami, np. odpisem z księgi wieczystej i zaświadczeniem komornika prowadzącego postępowanie egzekucyjne albo postanowieniem o bezskuteczności egzekucji z ruchomości, wierzytelności czy innych praw majątkowych. Jeżeli do prowadzenia egzekucji ze wszystkich składników majątku dłużnika właściwy jest ten sam komornik, sąd odmówi wydania dalszego tytułu wykonawczego ( tak np. Komentarz do Kodeksu Postępowania Cywilnego pod red. T. Szanciłło, wydanie 2, tom II, 2023r., Legalis). W piśmiennictwie podkreśla się także, że art. 793 k.p.c. ma charakter wyjątkowy i nie może służyć nadużyciom, jakie mogłyby powstać przy wydaniu kilku tytułów wykonawczych, dlatego należy wymagać od wierzyciela wykazania potrzeby uzyskania dalszego tytułu wykonawczego ( por. E. Wengerek, Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, s. 163). Podobne stanowisko zajęte zostało w Komentarzu do art. 793 k.p.c. pod red. K. F. – G. ( tom 8, wydanie 1, 2021 roku, L. ), w którym wskazuje się, że ocena, czy pierwotny tytuł jest wystarczający, wymaga ustalenia rodzaju lub położenia tych części majątku oraz skuteczności dotychczasowej egzekucji, o ile jest ona już prowadzona należy do Sądu w toku postępowania opartego o treść art. 793 k.p.c. Sąd ma więc obowiązek weryfikacji twierdzeń i dowodów przedstawionych przez wierzyciela co do potrzeby uzyskania dalszego tytułu wykonawczego. Potrzeba zagwarantowania ochrony praw dłużnika sprawiła, że ustawodawca limituje przypadki, w których wierzycielowi może być wydany kolejny tytuł wykonawczy dotyczący konkretnego obowiązku. Choćby z tego względu wniosek wierzyciela, który mając możliwość kontynuowania egzekucji z nieruchomości dłużnika, wskutek swojej bezczynności z możliwości takiej nie skorzystał, jego wniosek podlegał oddaleniu. Jego wniosek podlegał oddaleniu również z tego względu, że na dzień rozstrzygania przez Sąd postanowienie komornika sądowego D. K. nie było prawomocne.

Nie ulega bowiem wątpliwości, że swoboda wierzyciela dysponującego tytułem wykonawczym, a więc osoby, której roszczenie jest w większości sytuacji pewne, w ustanowieniu hipotek przymusowych na nieruchomościach dłużnika jest poddana kontroli sądu ( por. uzasadnienie do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie - I Wydział Cywilny z dnia 24 stycznia 2013 roku w sprawie I ACz 2179/12, publikowane – Legalis). Pogląd jest tym bardziej zasadny, gdy weźmiemy pod uwagę, że dokonując wpisu hipoteki przymusowej sąd wieczystoksięgowy ma ograniczoną kognicję - art. 626 ze znaczkiem 8 § 2 k.p.c. ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2013 roku, III CSK 10/13, L.; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2012 roku, IV CSK 104/12, L.; postanowienie z dnia 9 grudnia 2011 r., III CSK 92/11, L. ). Kontroli tej Sąd dokonuje weryfikując przesłanki wydania dalszego tytułu wykonawczego i istniejącej w tym zakresie po stronie wierzyciela potrzeby.

Przyjęcie innej argumentacji przyznałoby wierzycielom (zwłaszcza masowym, trudniącym się zawodowo obrotem wierzytelnościami) uprawnień, które pozwoliłyby im na obejście prawa. Wierzyciel, który nie składa wniosku o wszczęcie egzekucji z nieruchomości w toku czynnego postępowania egzekucyjnego (w którym brak jest ku temu przeszkód prawnych i faktycznych) uzyskuje na dalszym etapie dochodzenia swojej wierzytelności (np. w innym Km w przyszłości) pierwszeństwo do zaspokojenia się przed innymi wierzycielami dłużniczki już w kategorii 5, w tym przed wszystkimi należnościami publicznoprawnymi. Po drugie jego wierzytelność nie będzie ulegała przedawnieniu – wobec jej hipotecznego zabezpieczenia. Co więcej, już jednak na marginesie, przy przyjęciu automatyzmu wydawania dalszych tytułów wykonawczych na potrzeby dokonywania wpisu hipoteki przymusowej (co w ocenie Sądu nie jest dopuszczalne), mogłoby dojść do hipotecznego zabezpieczenia należności o wysokości wielokrotnie przewyższającej wartość nieruchomości (tak jak w przedmiotowej sprawie).

Przenosząc powyższe szerokie rozważania na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, że wierzyciel nie wykazał Sądowi w trakcie rozpoznawania skargi na orzeczenie referendarza sądowego zasadności jego wniosku o wydanie dalszego tytułu wykonawczego w celu wpisu hipoteki przymusowej, zaś podniesione przez niego pod adresem orzeczenie referendarza zarzuty nie były zasadne. Z uwagi na powyżej poczynione uwagi, wskazać należy, że referendarz sądowy nie naruszył treści przepisu art. 793 k.p.c.

W tym miejscu wskazać należy pełnomocnikowi skarżącego, że w świetle treści uchwały Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2023 roku wydanej w sprawie III CZP 151/22 nigdy w stanie faktycznym przedmiotowej sprawy (ani obecnie ani w przyszłości) nie uzyska on dalszego tytułu wykonawczego celem wpisania hipoteki przymusowej na nieruchomości dłużnika. Uprawnienie takie przyznane bowiem zostało jedynie wierzycielom wskazanym w treści pierwotnego tytułu wykonawczego. Ze stanowiskiem tym należy się zgodzić w pełni. Jak wynika z treści uzasadnienia w/w uchwały, „ani w art. 793 k.p.c., ani w art. 794 k.p.c. ustawodawca wyraźnie nie wypowiedział się o tym, z czyjej inicjatywy mogą być wszczęte przewidziane nimi postępowania. Nie powinno być jednak wątpliwości co do tego, że zarówno dalszy tytuł wykonawczy, jak tytuł wykonawczy w miejsce utraconego może być wydany tej osobie, która jako wierzyciel dysponuje już lub dysponowała tytułem podstawowym („pierwszym”). Ustawą nowelizującą z 4 lipca 2019 roku ustawodawca zmienił niektóre przepisy o postępowaniu klauzulowym i egzekucyjnym, w tym określające zakres kompetencji przysługujących organom egzekucyjnym do badania przesłanek materialnoprawnych istotnych dla odpowiedzi na pytanie, czy istnieje dług mający podlegać egzekucji z uwagi na jego możliwe przedawnienie - art. 797 § 1 (1) k.p.c., jak i decydujących o tym, w relacjach między jakim podmiotami dług ten istnieje - art. 804 (1) i art. 804 (2) k.p.c. Dodanie art. 804 (2) § 2 k.p.c. miało pozwolić na wszczęcie i prowadzenie postępowania egzekucyjnego w sytuacji, gdy po powstaniu tytułu wykonawczego, ale jeszcze przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego uprawnienie przeszło na inną osobę, jeżeli osoba, na którą przeszły uprawnienia wykaże przejście uprawnienia dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. W sytuacji, gdy tego rodzaju dokumenty nie zostaną przedłożone, organ egzekucyjny odmawia wszczęcia egzekucji bez wzywania wierzyciela do uzupełnienia braków wniosku. Kwestia następstwa prawnego została analogicznie uregulowana w przypadku przejścia egzekwowanego uprawnienia na inną osobę po wszczęciu postępowania egzekucyjnego. Stosownie do art. 804 (1) k.p.c., osoba ta może wstąpić do postępowania egzekucyjnego na miejsce wierzyciela za jego zgodą, jeżeli przejście będzie wykazane dokumentem urzędowym lub dokumentem prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. Również w tym przypadku następca prawny nie musi uzyskiwać klauzuli wykonalności na swoją rzecz, jednak warunkiem kontynuowania postępowania egzekucyjnego w razie przejścia egzekwowanego uprawnienia na inną osobę jest zgoda wierzyciela egzekwującego na wstąpienie nabywcy w miejsce zbywcy. Równocześnie ustawodawca zmienił art. 788 k.p.c. przez dodanie do niego § 3, nakładającego na sąd obowiązek „odmowy” nadania klauzuli wykonalności, jeżeli wszczęcie lub dalsze prowadzenie egzekucji jest możliwe na zasadach przewidzianych w art. 804 (1) i art. 804 (2) k.p.c., z których pierwszy został dodany ustawą z 27 maja 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw ( Dz.U. z 2015 r. poz. 1311), a drugi ustawą nowelizującą z 4 lipca 2019 roku. Postępowania przewidziane przez art. 793 i art. 794 k.p.c. nie są postępowaniami klauzulowymi w ścisłym tego słowa znaczeniu i zaliczają się do szerszej grupy postępowań w przedmiocie wydania tytułu wykonawczego. Ustawą nowelizującą z 4 lipca 2019 r. ustawodawca nie zmienił art. 793 i 794 k.p.c., co dla Sądu Najwyższego w uchwale z 7 kwietnia 2022 r., III CZP 44/22 (OSNC 2022, nr 11, poz. 105), opowiedział się za tezą, że w stanie prawnym ukształtowanym tą ustawą zastosowanie ma dotychczasowa wykładnia art. 794 k.p.c. Ustawodawca pozostawił bowiem bez zmian zdanie trzecie art. 794 k.p.c., ograniczające kognicję sądu w postępowaniu prowadzonym na jego podstawie do badania faktu utraty tytułu wykonawczego. Art. 794 k.p.c. dotyczy zastąpienia utraconego tytułu wykonawczego, a więc takiego, jaki został wydany pierwotnie, tytułem wydanym w jego miejsce. Regulacja dotycząca ponownego wydania tytułu wykonawczego jest zatem kompletna i nie istnieje luka prawna, którą należałoby zapełnić w drodze wykładni. Z uwagi na miejsce w systematyce ustawy i wąski zakres treści normatywnej w art. 793 k.p.c., w zakresie nieuregulowanym w tym przepisie w postępowaniu prowadzonym na jego podstawie znajdują zastosowanie ogólne przepisy dotyczące postępowania klauzulowego. Zakres kognicji sądu w postępowaniu prowadzonym na podstawie art. 793 k.p.c. jest jednak ograniczony do badania tylko tych okoliczności, które mają zadecydować o możliwości jego zastosowania. Z przepisu wynika, że w postępowaniu prowadzonym na jego podstawie sąd nie nadaje tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, lecz orzeka wyłącznie o wydaniu dalszych poza podstawowym („pierwszym”) tytułów wykonawczych. V. legis przepis ma zatem zastosowanie wtedy, gdy w okolicznościach sprawy można stwierdzić, że na podstawie podstawowego („pierwszego”) tytułu wykonawczego istnieje konieczność prowadzenia egzekucji na rzecz kilku osób lub przeciwko kilku osobom, co jest możliwe wtedy, gdy tytuł stwierdza wierzytelność przysługującą podzielnie kilku osobom albo gdy stwierdza dług obciążający kilka osób, do egzekucji przeciwko którym właściwe byłyby różne organy egzekucyjne, ale i wtedy, gdy stwierdza dług jednej osoby, w egzekucji przeciwko której - z uwagi na cechy i położenie mienia, do którego miałaby być skierowana - właściwe są różne organy egzekucyjne. Zasadą jest, że w postępowaniu klauzulowym sąd wydaje wierzycielowi tytuł wykonawczy tylko raz, w jednym egzemplarzu, aby nie dochodziło do nadużyć w związku z możliwością wielokrotnego egzekwowania zasądzonej nim należności. Wydanie dalszego tytułu wykonawczego jest zatem możliwe na rzecz tej osoby, która dysponuje tytułem podstawowym („pierwszym”), ma zatem status wierzyciela w rozumieniu przepisów o postępowaniu egzekucyjnym. Art. 793 k.p.c. nie określa zasad, z zachowaniem których w postępowaniu prowadzonym na jego podstawie miałoby dojść do stwierdzenia następstwa prawnego po wierzycielu lub dłużniku. Nie są one zatem objęte zakresem kognicji sądu w tym postępowaniu. Ustawodawca w ustawie nowelizującej z 4 lipca 2019 r. nie przewidział żadnych zmian stanu prawnego w tym zakresie, a to oznacza, że kwestie następstwa prawnego po wierzycielu lub dłużniku i wprowadzenie wypowiedzi o nim do tytułu wykonawczego rozstrzygać trzeba na podstawie art. 788 k.p.c. również rozumianego ściśle. Następca prawny wierzyciela może działać w postępowaniu egzekucyjnym na podstawie tytułu wydanego poprzednikowi w sytuacjach uregulowanych w art. 819, art. 819 (1) i art. 804 (1) – 804 (2) k.p.c. i nie jest uprawniony do domagania się wydania mu dalszego tytułu wykonawczego na podstawie art. 793 k.p.c., gdy nie dysponuje tytułem podstawowym”.

Wreszcie i finalnie odnieść należy się do postawionego luźno przez skarżącego w uzasadnieniu skargi na orzeczenie referendarza sądowego zarzutu naruszenia przez niego treści art. 788 k.p.c. W ocenie Sądu sytuacja taka nie miała miejsca, zaś zarzuty skarżącego w tym zakresie są chybionymi. Wskazać należy skarżącemu, że wobec faktu, iż jego pierwotny wniosek dotyczył również nadania klauzuli wykonalności w trybie art. 788 k.p.c., sprawa została zarejestrowana w Rep. Co z oznaczenie symbolicznym 104p.

Jak wynika z treści art. 804 (1) § 1 k.p.c. – w razie przejścia egzekwowanego uprawnienia na inną osobę po wszczęciu postępowania egzekucyjnego osoba ta może wstąpić do postępowania na miejsce wierzyciela za jego zgodą, o ile przejście będzie wykazane dokumentem urzędowym lub dokumentem prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym.

Jak wynika z treści art. 788 § 1 k.p.c. jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę, sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. Jak wynika dalej z treści art. 788 § 3 k.p.c. sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności, jeżeli wszczęcie lub dalsze prowadzenie egzekucji możliwe jest na zasadach przewidzianych w art. 804(1) k.p.c. i art. 804(2) k.p.c. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli wnioskodawca wykaże, że organ egzekucyjny prawomocnym postanowieniem nie dopuścił go do udziału w postępowaniu lub odmówił wszczęcia egzekucji. Taka sytuacja zachodzi w przedmiotowej sprawie, wnioskodawca prowadzi bowiem przeciwko dłużniczce czynne postępowanie egzekucyjne.

Co prawda, w treści wniosku o nadanie klauzuli wykonalności wierzyciel domagał się również wskazania celu w jakim wydawany jest dalszy tytuł wykonawczy, jednak nie może budzić 0 i nie budzi wątpliwości Sądu – że jego wniosek winien być rozpoznany również jako wniosek złożony w trybie art. 788 k.p.c., co uczynił referendarz posiłkując się również treścią tego przepisu.

W ocenie Sądu orzekającego w przedmiotowej sprawie w polskim systemie prawnym w chwili wejścia w życie przepisów art. 804 (1) k.p.c., art. 804 (2) k.p.c. i art. 788 ust. 3 k.p.c. pojawiła się oczywista sprzeczność cytowanych przepisów prawa z art. 793 k.p.c. i jedynie zmiany ustawodawcze sprzeczność tę mogą usunąć. Żadnego z tych przepisów prawa nie można bowiem wykładać rozszerzająco. Odwołać w tym miejscu można się i do tej okoliczności, że w postępowaniu o wydanie dalszego tytułu wykonawczego sąd nie rozstrzyga o nadaniu klauzuli wykonalności, a jedynie o potrzebie wydania (wyjątkowo) po raz drugi tego samego tytułu wykonawczego, który już wcześniej został wystawiony. Decyzję w tym zakresie ma podjąć Sąd, który wydał pierwotnie tytuł wykonawczy. Zakłada się, że kognicja sądu w tym postępowaniu obejmuje wyłącznie badanie, czy spełnione zostały przesłanki przewidziane w art. 793 k.p.c. (potrzeba prowadzenia egzekucji np. przeciwko kilku osobom albo z kilku składowych części majątku tego samego dłużnika przed innym organem egzekucyjnym, ewentualnie potrzeba uzyskania hipoteki przymusowej na nieruchomości dłużnika). Do zadań sądu w sprawie o wydanie dalszego tytułu wykonawczego, tak samo zresztą jak w postępowaniu o wydanie tytułu w miejsce utraconego, nie należy natomiast weryfikacja, czy doszło do przejścia uprawnienia na rzecz nowego wierzyciela. Pogląd ten pozostaje w zbieżności z zapatrywaniem, że wskutek nadania klauzuli wykonalności na rzecz nowego wierzyciela (na podstawie art. 788 § 1 k.p.c.) po uprzednim wydaniu tytułu jego poprzednikowi, powstaje de iure nowy tytuł wykonawczy, tj. tytuł odmienny od tytułu wydanego wierzycielowi pierwotnemu (klauzula wykonalności z innego dnia). Przyjmuje się więc, że dopiero tytuł wykonawczy powstały w sytuacji z art. 788 § 1 k.p.c. może być – w razie przewidzianej w art. 793 k.p.c. potrzeby wydania go ponownie – wydawany w kolejnych egzemplarzach, a więc jako dalszy tytuł, nowemu wierzycielowi. Zakłada się zatem, że nowy wierzyciel nie może przy takich założeniach otrzymać od sądu drugiego egzemplarza tytułu wykonawczego wydanego jego poprzednikowi prawnemu. Możliwość uzyskania przez nowego wierzyciela tytułu wykonawczego w trybie art. 788 § 1 k.p.c. wyłącza wszak jego prawo do otrzymania drugiego egzemplarza tego tytułu wykonawczego, który wydano wcześniej jego poprzednikowi ( tak też: dr. A. S. w „zmiana wierzyciela a legitymacja do uzyskania dalszego tytułu wykonawczego – uwagi”, M. (...), numer 22).

Oczywiście konsekwencje takiego ujęcia problemu pojawią się dopiero w stanach faktycznych zaistniałych po zmianach przepisów k.p.c. wprowadzonych z dniem 8 września 2016 roku oraz z dniem 21 sierpnia 2019 roku, a więc w sytuacji gdy nowy wierzyciel egzekwuje świadczenie nie w oparciu o nowy tytuł wykonawczy z art. 788 § 1 k.p.c., ale na podstawie tytułu wykonawczego wydanego jego poprzednikowi prawnemu. Nowy wierzyciel może bowiem, wykazując przed organem egzekucyjnym przejście uprawnień na swoją rzecz, doprowadzić do wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi dołączając do wniosku tytuł wykonawczy uprawniający do egzekucji wierzyciela pierwotnego (art. 804(2) k.p.c.). Zachowując tutaj konsekwencję i odwołując się do rozłącznych zakresów kognicji w postępowaniach z art. 788 k.p.c. i art. 793 k.p.c. (odmienne od siebie instytucje) należy stwierdzić, że w tej sytuacji, w razie potrzeby prowadzenia kolejnej egzekucji lub uzyskania hipoteki przymusowej na nieruchomości dłużnika, wierzyciel nie powinien domagać się od sądu wydania mu drugiego egzemplarza tytułu wykonawczego wydanego wcześniej jego poprzednikowi prawnemu. Do rozważenia pozostaje czy mógłby on starać się o uzyskanie „w to miejsce” na podstawie art. 788 § 1 k.p.c. nowego tytułu. Temu zapatrywaniu sprzeciwia się treść art. 788 § 3 zd. 1 k.p.c.

Gdyby jednak przyjąć – za wierzycielem składającym wniosek – wbrew literalnej treści przepisu art. 788 § 3 k.p.c., że jest on uprawnionym do złożenia takiego wniosku w trybie art. 788 § 2 k.p.c. zrodziłoby to szereg dalszych konsekwencji prawnych, które są nie do zaakceptowania przez Sąd odwoławczy. Wydanie bowiem nowego tytułu wykonawczego wierzycielowi prowadzącemu już egzekucję przeciwko dłużnikowi lub dysponującemu tytułem wykonawczym uprawniającym go do jego wszczęcia stwarza ryzyko wykorzystania go w tym samym celu, w którym wykorzystano pierwszy tytuł wykonawczy. Nadając klauzulę wykonalności z art. 788 § 1 k.p.c., sąd nie ma bowiem żadnego ustawowego obowiązku oznaczania celu wydania nowego (nie dalszego) tytułu wykonawczego. Potencjalnie może zatem zdarzyć się, że nowy wierzyciel wykorzysta nowy tytuł wykonawczy, np. dla prowadzenia drugiej egzekucji zamiast skierować go do sądu wieczystoksięgowego celem uzyskania wpisu hipoteki.

Rozwiązanie to prowadzi również do mało konsekwentnego rozróżnienia podstaw ewentualnych kolejnych egzekucji prowadzonych na rzecz tego samego wierzyciela. Jak wskazano, nadając klauzulę wykonalności z art. 788 § 1 k.p.c., sąd kreuje de iure nowy tytuł wykonawczy. Skutkiem jego wydania w rozważanych sytuacjach może być zatem prowadzenie dwóch egzekucji tego samego świadczenia na rzecz tego samego wierzyciela i przeciwko temu samemu dłużnikowi, ale w oparciu o dwa różne tytuły wykonawcze – tytuł wydany poprzednikowi oraz nowy tytuł, wydany w związku z przejściem uprawnień. Rozwiązanie to może wydawać się więc od strony systemowej mało spójne i bardziej skomplikowane od rozwiązania opartego na rozumowaniu a maiori ad minus zakładającego, że nie tylko pierwsza, ale i każda kolejna egzekucja tego samego świadczenia powinna mieć taką samą podstawę (tj. ten sam tytuł wydany w kolejnym egzemplarzu).

Nadawanie w omawianych przypadkach klauzuli wykonalności z art. 788 § 1 k.p.c. prowadzi także w istocie do obejścia zasady jednokrotnego wydawania tego samego tytułu wykonawczego, od której wyjątki przewiduje się przecież tylko w art. 793–794 k.p.c. a nie w przepisach o tzw. klauzuli konstytutywnej z art. 787–789 k.p.c. (przepisy te pozwalają bowiem wykreować nowy tytuł wykonawczy, a nie wydawać drugi egzemplarz tytułu powstałego wcześniej). Formalnie mowa jest wprawdzie o wydaniu innego co do swej treści tytułu wykonawczego (co prima facie daje obraz działania sądu niesprzecznego z wymienioną zasadą), w praktyce jednak nadanie nowej klauzuli wykonalności we wskazanych okolicznościach prowadzi do powstania tytułu pozwalającego temu samemu wierzycielowi, który skorzystał z art. 804 (1) k.p.c. czy też art. 804 (2) k.p.c. egzekwować to samo świadczenie, które stwierdzono w tytule wykonawczym wydanym na rzecz jego poprzednika. Stanowisko wierzyciela wyrażone we wniosku złożonym w przedmiotowej sprawie również tego powodu jawi się jako wątpliwe.

Wydawanie nowego tytułu wykonawczego na podstawie art. 788 § 1 k.p.c. w rozważanych sytuacjach może wydawać się dyskusyjne również, gdy uwzględnimy to, jaka jest podstawowa funkcja postępowania o nadanie klauzuli wykonalności. Służy ono przecież ustaleniu, czy istnieją podstawy, aby w oparciu o określony dokument przymusowo wykonywać zobowiązanie dłużnika, a więc czy wierzyciel może żądać wszczęcia egzekucji przeciwko dłużnikowi. Można więc zastanawiać się, czy w rozważanych przypadkach nowe postępowanie klauzulowe spełnia swoją tradycyjną, zasadniczą funkcję, jeśli uprawnienie nowego wierzyciela do domagania się przymusowego wykonania obowiązku stwierdzonego w tytule egzekucyjnym potwierdził już wcześniej, przed tym postępowaniem klauzulowym, komornik sądowy w sprawie Km 443/23.

Sędzia Anna Braczkowska