Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 24 maja 2018 r.

Sąd Rejonowy w Kutnie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SR Paweł Wrzesiński

Protokolant – st. sekr. sąd. Irena Anyszewska

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2018 r. w Kutnie

na rozprawie

sprawy z wniosku B. L. i W. L.

z udziałem A. L. (1)

o stwierdzenie nabycia spadku po S. L.

1.  stwierdza, że spadek po S. L.

synu H. i J.

zmarłym dnia 20 sierpnia 2010 r. w G.

ostatnie miejsce zwykłego pobytu w G.

na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyli:

żona A. L. (1) – córka K. i J. K.

w 1/3 (jednej trzeciej) części,

syn W. L. – syn S. i A.

w 1/3 (jednej trzeciej) części oraz

syn B. L. – syn S. i A.

w 1/3 (jednej trzeciej) części,

2.  pozostawia wnioskodawców i uczestniczkę postępowania przy poniesionych kosztach postępowania.

Sygn. akt I Ns 71/18

UZASADNIENIE

Wnioskiem złożonym dnia 8 lutego 2018 r. małoletni wnioskodawcy B. L. i W. L. reprezentowani przez opiekuna prawnego J. L. wnieśli o stwierdzenie nabycia spadku po swoim ojcu S. L. zmarłym dnia 20 sierpnia 2010 r. w G. ostatnie miejsce zwykłego pobytu w G.. Wnioskodawcy wskazali, że spadkodawca nie pozostawił testamentu, ze spadkobierców ustawowych pozostawił synów B. L. i W. L.. Wnioskodawcy wnieśli o stwierdzenie, że spadek po S. L. na podstawie ustawy nabyli w całości małoletni synowie zmarłego, po ½ części każdy z wnioskodawców.

/wniosek – k. 2-2v, protokół rozprawy z dnia 24 maja 2018 r. – k. 26-27/

Postanowieniem wydanym dnia 4 maja 2018 r. sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania A. L. (1).

/postanowienie w przedmiocie wezwania do udziału w sprawie – k. 22/

Uczestniczka postępowania A. L. (1) nie zajęła stanowiska w sprawie.

/protokół rozprawy z dnia 24 maja 2018 r. – k. 26-27/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

S. L. syn H. i J. był właścicielem zabudowanej nieruchomości położonej w G. stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem 175 o powierzchni 0,050 ha, dla której Sąd Rejonowy w Kutnie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...). Nieruchomość tę otrzymał w 1998 roku w drodze darowizny od swojej matki J. L., której przysługuje nieodpłatna dożywotnia służebność osobista mieszkania na tej nieruchomości.

/dowód: odpis z księgi wieczystej (...) – k. 8-9/

S. L. i A. L. (2) z domu K. zawarli związek małżeński w dniu 28 września 2002 r., ze związku tego narodziły się dzieci: W. L. urodzony (...) i B. L. urodzony (...) A. L. (1) nie interesowała się dziećmi, miała ograniczone prawa rodzicielskie, ciężar wychowania małoletnich dzieci spoczywał głównie na ich babce ojczystej J. L.. A. L. (1) zdradzała małżonka, odeszła od niego, zostawiła dzieci w wieku rok i pięć lat, S. L. załamał się, powiesił się.

/dowód: zapewnienie spadkowe – k. 26v, odpis aktu małżeństwa S. L. i A. L. (1) – k. 21, odpis aktu urodzenia W. L. – k. 5, odpis aktu urodzenia B. L. – k. 6/

S. L. syn H. i J. zmarł dnia 20 sierpnia 2010 r. w G., jego ostatnie miejsce zwykłego pobytu znajdowało się w G..

/dowód: zapewnienie spadkowe – k. 26v, odpis aktu zgonu S. L. – k. 4/

S. L. nie sporządził testamentu. W chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim z A. L. (1) – córką K. i J. K., brak orzeczenia rozwodu czy separacji. Z tego związku miał dwóch synów B. L. i W. L.. Innych dzieci S. L. nie miał, ani własnych, ani przysposobionych, ani takich, które zmarły. Nikt ze spadkobierców ustawowych nie zrzekł się dziedziczenia, nie odrzucił spadku i nie został uznany za niegodnego dziedziczenia, w szczególności nie toczyło się postępowanie o uznanie A. L. (1) za niegodną dziedziczenia po S. L.. Jest to pierwsze postępowanie spadkowe, brak poświadczenia dziedziczenia.

/dowód: zapewnienie spadkowe – k. 26v, odpis aktu zgonu S. L. – k. 4, odpis aktu urodzenia W. L. – k. 5, odpis aktu urodzenia B. L. – k. 6, odpis aktu małżeństwa S. L. i A. L. (1) – k. 21/

Postanowieniem wydanym przez Sąd Rejonowy w Kutnie w dniu 24 czerwca 2014 r. w sprawie I. N. 350/13 A. L. (1) została pozbawiona władzy rodzicielskiej nad małoletnimi synami, którzy pozostawali w rodzinie zastępczej u babki ojczystej J. L.. Następnie postanowieniem wydanym przez Sąd Rejonowy w Kutnie w dniu 3 października 2014 r. w sprawie I. N. 235/14 dla małoletnich B. L. i W. L. została ustanowiona opieka prawna, zaś na opiekuna prawnego małoletnich została powołana babka ojczysta J. L..

/dowód: dokumenty znajdujące się w załączonych aktach sprawy I. N. 235/14 Sądu Rejonowego w Kutnie, odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Kutnie wydanego dnia 3 października 2014 r. w sprawie I. N. 235/14 – k. 19/

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o przywołane dowody, które w odpowiednim zakresie stanowiły podstawę poczynionych ustaleń faktycznych. Dowody te wzajemnie się uzupełniają, nie zawierają sprzeczności, które mogłyby rzutować na ocenę ich wiarygodności, pozwalają poczynić ustalenia odnośnie okoliczności faktycznych mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Należy zauważyć, że postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku zmierza do ustalenia: daty śmierci osoby wskazanej we wniosku jako spadkodawca (chwili otwarcia spadku), osoby spadkobiercy spadku oraz tytułu do takiego dziedziczenia.

Obowiązek sądu zbadania, kto jest spadkobiercą, dotyczy spadkobierców powołanych do dziedziczenia zarówno z mocy ustawy, jak i na podstawie testamentu, w tym zakresie sąd nie jest związany wskazaniami zawartymi we wniosku. W piśmiennictwie podkreśla się, że w pierwszym przypadku wystarczające jest ustalenie pokrewieństwa/powinowactwa w zakresie wskazanym w art. 931-937 k.c. oraz okoliczności wyłączających poszczególne osoby z dziedziczenia, w drugim natomiast stwierdzenie, czy spadkodawca pozostawił testament, następnie jego otwarcie i ogłoszenie, ewentualne zbadanie zarzutów kwestionujących ważność i skuteczność testamentu, a po ustaleniu spadkobierców powołanych do dziedziczenia z mocy testamentu, zbadanie okoliczności wyłączających lub ograniczających ich zdolność spadkobrania.

W toku niniejszego postępowania nie zostały ujawnione okoliczności, które wyłączają lub ograniczają zdolność spadkobrania spadkobierców ustawowych, w szczególności odnośnie żony spadkodawcy, brak orzeczenia wyłączającego od dziedziczenia lub uznającego za osobę niegodną dziedziczenia.

Zgodnie z art. 928 § 2 k.c. spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. W myśl § 1 tego przepisu spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli: 1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy; 2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności; 3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes. Z żądaniem takim może wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku (art. 929 k.c.).

Termin roczny biegnie zwykle od daty otwarcia spadku, przed tą datą bowiem wytoczenie powództwa jest bezprzedmiotowe. W każdym jednak przypadku, niezależnie od chwili dowiedzenia się o przyczynie niegodności, uprawnienie do wytoczenia powództwa wygasa z upływem lat trzech od daty otwarcia spadku. Terminy z art. 929 k.c. mają charakter terminów zawitych z zakresu prawa materialnego, stąd też do ich biegu nie można stosować, nawet w drodze ostrożnej analogii, przepisów o terminach przedawnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 30 stycznia 1998 r., I CKN 448/97, niepubl.). Ponieważ terminy określone w art. 929 k.c. zostały umieszczone w nauce prawa w grupie terminów służących do ukształtowania prawa, nie jest dopuszczalne nieuwzględnienie upływu tych terminów poprzez wykorzystanie art. 5 k.c.

Sąd co do zasady nie bada, jakie składniki wchodzą w skład spadku (por. art. 961 k.c. i art. 673 pkt 3 k.p.c.).

Termin przewidziany w art. 1015 § 1 k.c. jest terminem zawitym prawa materialnego. Z chwilą jego upływu wygasa uprawnienie do złożenia oświadczenia o przyjęciu albo odrzuceniu spadku, a oświadczenie złożone po upływie tego terminu nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Upływ terminu uwzględniany jest z urzędu, nie ma żadnych możliwości jego przedłużenia, a w art. 1015 § 2 k.c. przewidziane zostały konsekwencje biernego zachowania się spadkobiercy.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1025 § 1 k.c. sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku (art. 1026 k.c.).

Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, a więc z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 925 k.c. w zw. z art. 924 k.c.). Jednakże w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania, może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić (art. 1012 w zw. z art. 1015 § 1 k.c.). Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku, jednakże gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 § 2 k.c. w brzmieniu sprzed noweli dokonanej ustawą z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 539).

Zgodnie z art. 926 k.c. powołanie do spadku wynika albo z ustawy albo z testamentu. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Dziedziczenie testamentowe wyłącza dziedziczenie przez spadkobierców ustawowych, gdyż spadkobierca za pomocą testamentu, a więc rozrządzenia na wypadek śmierci, wskazuje wyraźnie osoby, które powołuje do spadku po sobie (art. 941 k.c.). Wola spadkodawcy ma w tej sytuacji znaczenie decydujące.

Z uwagi na fakt, że S. L. nie sporządził testamentu, do nabycia spadku po nim znajdą zastosowanie reguły dziedziczenia ustawowego przewidziane w przepisach art. 931 – 940 k.c. obowiązujących w chwili śmierci spadkodawcy.

Kodeks cywilny w wyraźny sposób określa grupy spadkobierców ustawowych, którzy kolejno dochodzą do dziedziczenia po spadkodawcy.

W myśl art. 931 § 1 k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych (art. 931 § 2 k.c.). Jeżeli małżonek spadkodawcy nie dożył otwarcia spadku albo jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku, albo został wyłączony od dziedziczenia na podstawie art. 940 k.c., cały spadek przypada z ustawy zstępnym spadkodawcy.

Zgodnie z art. 940 § 1-2 k.c. małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione. Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem; termin do wytoczenia powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku.

Termin z art. 940 § 2 k.c. jest terminem zawitym z zakresu prawa materialnego i jego upływ prowadzi do definitywnego wygaśnięcia uprawnienia.

S. L. zmarł jako żonaty, pozostawił po sobie dwóch synów: B. L. i W. L., spadkobiercy nie składali żadnego oświadczenia w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku, żona spadkodawcy nie została wyłączona od dziedziczenia, ani uznana za niegodną dziedziczenia spadku.

Dzieci spadkodawcy to osoby niemające pełnej zdolności do czynności prawnych w chwili otwarcia spadku, co skutkowało przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 § 2 k.c. w brzmieniu sprzed noweli, art. 1016 k.c. przed uchyleniem).

W konsekwencji spadek po S. L. z dobrodziejstwem inwentarza nabyli: żona spadkodawcy A. L. (1) – córka K. i J. K. oraz dzieci spadkodawcy: W. L. – syn S. i A. oraz B. L. – syn S. i A., w równych częściach, czyli po 1/3 części każde z nich.

Należy zauważyć, że nie zachodziły żadne ujawnione okoliczności, które pozbawiałyby wskazanych spadkobierców uprawnienia do spadku po S. L., w stosunku do ustalonych spadkobierców nie wystąpiły okoliczności, które wyłączyłyby ich od dziedziczenia.

Z tych względów w oparciu o przywołane przepisy sąd orzekł jak w punkcie 1. sentencji postanowienia.

O kosztach postępowania sąd postanowił na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie z którym każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

W ocenie sądu okoliczności przedmiotowej sprawy nie przemawiały za odstąpieniem od obowiązującej w postępowaniu nieprocesowym zasady rozstrzygania o kosztach postępowania wyrażonej w art. 520 § 1 k.p.c. Regulacja przepisu § 2 i § 3 art. 520 k.p.c. stanowi wyjątek od zasady z art. 520 § 1 k.p.c. Zastosowanie tych przepisów w zakresie rozstrzygania o kosztach postępowania w postępowaniu nieprocesowym uwarunkowane jest różnym stopniem zainteresowania uczestników wynikiem postępowania, ewentualnie sprzecznością ich stanowisk. Taka sytuacja nie występuje w niniejszej sprawie. Nie sposób przyjąć, że stanowiska wnioskodawców i uczestniczki w niniejszym postępowaniu były sprzeczne, czy też, że byli oni w różnym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania, którego celem było jedynie ustalenie kręgu spadkobierców osoby zmarłej.

W ocenie sądu powyższe okoliczności przemawiały za pozostawieniem wnioskodawców i uczestniczki postępowania przy poniesionych kosztach postępowania.