Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 września 2020r. wydanym w sprawie V GC 1383/19 z powództwa K. P. (1) przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., Sąd Rejonowy w Kaliszu orzekł w następujący sposób:

1.  zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda K. P. (1) kwotę 33.306,24 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 lipca 2019r. do dnia zapłaty,

2.  zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda K. P. (1) kwotę 5.283,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

W dniu 14 października 2020r. apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany.

Zaskarżył on wyrok Sądu Rejonowego w Kaliszu w całości i sformułował następujące zarzuty:

1.  naruszenie prawa materialnego w postaci art. 415 k.c. poprzez nieuprawnione przyjęcie, że na płaszczyźnie prawa cywilnego powód ponosi odpowiedzialność za szkodę, której doznali rodzice D. T. i M. M., co z kolei uzasadnia odpowiedzialność gwarancyjną pozwanego,

2.  naruszenie prawa materialnego w postaci art. 415 k.c. w zw. z art. 361 k.c. poprzez zaniechanie zbadania, czy pomiędzy szkodą, której doznali T. i M. M., a winą ubezpieczonego istnieje adekwatny związek przyczynowy,

3.  naruszenie prawa materialnego w postaci art. 5 k.c. poprzez przyjęcie, że orzeczenie w wyroku karnym obowiązku naprawienia szkody przez ubezpieczonego przekształca się wprost w obowiązek pozwanego zapłaty (refundacji) pełnej kwoty odszkodowania ustalonego wyrokiem karnym pomimo, że ubezpieczony nie ponosi odpowiedzialności za śmierć D. M.,

4.  naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 805 par. 1 k.c. i art. 829 par. 1 pkt 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że powodowi przysługuje wobec pozwanego ubezpieczyciela roszczenie regresowe o zwrot zapłaconego odszkodowania orzeczonego wyrokiem karnym,

5.  naruszenie prawa materialnego w postaci art. 46 par. 1 k.k. poprzez zaniechanie dokonania jego wykładni, a w konsekwencji nieprawidłową ocenę, że w niniejszej sprawie środek karny służył naprawieniu szkody doznanej na skutek czynu zabronionego popełnionego przez ubezpieczonego, a nie stanowił on dolegliwości penalnej.

Mając na względzie opisane powyżej zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja została wniesiona w dniu 14 października 2020r. i dlatego podlegała rozpoznaniu według znowelizowanych przepisów Kodeksu Postępowania Cywilnego -w brzmieniu obowiązującym od dnia 7 listopada 2019r. Ponieważ żadna ze stron nie żądała przeprowadzenia rozprawy Sąd Okręgowy w Łodzi kierując się regulacją zawartą w treści art. 374 k.p.c. rozpoznał apelację na posiedzeniu niejawnym.

Sąd Okręgowy zaakceptował i przyjął za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji. Sąd Okręgowy nie podzielił jednak argumentacji prawnej przyjętej przez Sąd pierwszej instancji (k. 158 – k.163).

Punktem wyjścia dla dalszych rozważań powinno być wskazanie, że strony łączyła umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotu wykonującego działalność leczniczą w okresie od dnia 21 maja 2014r. do dnia 20 maja 2015r. Zgodnie z treścią art. 822 par. 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim wobec których odpowiedzialność ponosi ubezpieczony. Zgodnie z art. 822 par. 2 k.c. jeżeli strony nie umówiły się inaczej, umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody będące następstwem przewidzianego w umowie zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia. W realiach sprawy niniejszej należy jeszcze zwrócić uwagę na obowiązujące w dacie udzielania powodowi ochrony ubezpieczeniowej rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 grudnia 2011r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz.U. nr 293, poz. 1729). Zgodnie z par. 1 rozporządzenie to określało szczegółowy zakres obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotu wykonującego działalność leczniczą za szkody będące następstwem udzielania świadczeń zdrowotnych albo niezgodnego z prawem zaniechania udzielania świadczeń zdrowotnych. Zgodnie z par. 2 ust. 1 ubezpieczeniem tym była objęta odpowiedzialność cywilna podmiotu wykonującego działalność leczniczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej za szkody, wyrządzone działaniem lub zaniechaniem ubezpieczonego, które miało miejsce w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej. W świetle opisanych powyżej norm przypisanie odpowiedzialności gwarancyjnej ubezpieczycielowi było dopuszczalne w przypadku możliwości przypisania odpowiedzialności cywilnej za szkodę ubezpieczonemu. W realiach sprawy niniejszej powód wiąże możliwość przypisania odpowiedzialności cywilnej ubezpieczycielowi za szkodę z faktem nałożenia na niego środka karnego określonego w art. 46 par. 1 k.k. poprzez obowiązek zapłaty zadośćuczynienia na rzecz rodziców zmarłego poszkodowanego w prawomocnym wyroku skazującym.

Wyrokiem z dnia 28 grudnia 2017 roku wydanym w sprawie II K 954/16 Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim uznał oskarżonego K. P. (1) za winnego tego, że w dniu 15 lutego 2015 r. na terenie (...) w O. na Szpitalnym Oddziale Ratunkowym będąc lekarzem pełniącym dyżur i będąc w związku z tym zobowiązanym do opieki nad pacjentem D. M. nie zachował ostrożności wymaganej w danych okolicznościach i naraził go na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w ten sposób, że będąc odpowiedzialnym za pacjenta, którego przyjął w dniu 15 lutego 2015 r. o godzinie 3:35 na oddział i mimo istniejących wskazań nie zlecił niezwłocznie wykonania badania KT głowy, tj. występu z art. 160 par. 3 k.k. i wymierzył mu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, wykonanie której na podstawie art. 69 par. 1 i 2 k.k. i art. 70 par. 1 k.k. warunkowo zawiesił na okres 2 lat tytułem próby i na podstawie art. 72 par. 1 pkt 1 k.k. zobowiązał oskarżonego do informowania kuratora o przebiegu okresu próby. Na podstawie art. 46 par. 1 k.k. Sąd orzekł wobec K. P. (1) obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę przez uiszczenie na rzecz pokrzywdzonych M. M. i T. M. kwot po 15.000,00 zł, a na podstawie art. 41 par. 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego zakaz wykonywania zawodu lekarza na okres 1 roku. Sąd Okręgowy w Kaliszu zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że przyjął że podstawą prawną warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności jest art. 69 par. 1 i 2 k.k. i art. 70 par. 1 pkt 1 k.k. w zw. z art. 4 par. 1 k.k., uchylił orzeczenie z punktu 3 wyroku, przyjął, że podstawą prawną zadośćuczynienia z punktu 4 jest art. 46 par. 1 k.k. w zw. z art. 4 par. 1 k.k., uchylił orzeczenie z punktu 5 wyroku. Pozostałą część wyroku utrzymał w mocy. Ponadto zasądzono od powoda na rzecz rodziców zmarłego koszty wynagrodzenia pełnomocnika w kwocie 3306,24 zł. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że zwłoka K. P. (1) w postępowaniu diagnostycznym naraziła D. M. na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Znamię narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, o którym mowa w art. 160 k.k., może zostać zrealizowane w jeden z trzech sposobów: przez sprowadzenie zagrożenia, jego znaczące zwiększenie, a także – w przypadku gwaranta nienastąpienia skutku przy przestępstwach z zaniechania – przez niespowodowanie jego ustąpienia albo zmniejszenia. Skutkiem należącym do znamion strony przedmiotowej występku z art. 160 par. 2 i 3 k.k. jest bowiem nie tylko wywołanie takiej sytuacji, w której pacjent znajduje się, nie będąc uprzednio, w położeniu grożącym mu bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia, ale również na utrzymaniu istniejącego już poziomu tego niebezpieczeństwa w czasie, kiedy urzeczywistnił się obowiązek działania lekarza – gwaranta. Co więcej przestępstwo jest dokonane z chwilą narażenia na niebezpieczeństwo, chociażby osoba narażona nie doznała żadnej krzywdy. Dlatego też nie ma znaczenia dla bytu odpowiedzialności za występek z art. 160 par. 2 i 3 k.k. okoliczność, czy ostatecznie zaniechane przez oskarżonego działalnie było w stanie całkowicie odwrócić niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia D. M.. Dla realizacji znamienia tego występku wystarczające jest wystąpienie skutku w postaci konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo dobra prawnego, nie zaś jego naruszenie. Postulowany przez biegłych lekarzy alternatywny model postępowania K. P. (2), który obiektywnie był możliwy do przeprowadzenia (szpital był wyposażony w tomograf komputerowy, prowadził, wedle ich stanowiska, do zmniejszenia ryzyka śmierci pacjenta. Powszechnie wiadomo, że im wcześniej jest wdrożone postępowanie diagnostyczne, a za nim postępowanie terapeutyczne, tym szanse na uratowanie życia i zdrowia są większe (k. 132; 139 – 143; k.209; k.216 – k.226 załączonych akt II K 954/16).

Zgodnie z treścią art. 11 k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą Sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną.

W toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji pozwany powoływał się na okoliczności wyłączające jego odpowiedzialność cywilną względem rodziców zmarłego poszkodowanego. Okoliczności te legły także u podstaw sformułowanych przez pozwanego zarzutów apelacyjnych dotyczących naruszenia przepisów prawa materialnego. Zgodnie z treścią art. 387 par. 2 ¹ pkt 2 k.p.c. zostaną one omówione poniżej, przy zachowaniu kolejności przyjętej przez samego skarżącego w treści apelacji.

Pierwszy z zarzutów dotyczy naruszenia prawa materialnego w postaci art. 415 k.c. poprzez nieuprawnione przyjęcie, że na płaszczyźnie prawa cywilnego powód ponosi odpowiedzialność za szkodę, której doznali rodzice D. T. i M. M., co z kolei uzasadnia odpowiedzialność gwarancyjną pozwanego. W ocenie Sądu Okręgowego zarzut ten jest zasadny. Rację ma skarżący, że powód w realiach sprawy niniejszej nie wykazał aby możliwe było przypisanie jemu, a w konsekwencji także ubezpieczycielowi odpowiedzialności cywilnej za szkodę jakiej doznali rodzice zmarłego poszkodowanego. Należy przypomnieć, że w polskim porządku prawnym zaistnienie określonego uszczerbku na zdrowiu u osoby bliskiej nie skutkuje automatycznie powstaniem roszczenia o zapłatę zadośćuczynienia u jego krewnych. Może to nastąpić wyłącznie w przypadkach przewidzianych prawem. Po pierwsze, należy zwrócić uwagę na stypizowane w treści art. 446 k.c. roszczenia wynikające ze śmierci poszkodowanego. Po drugie, w grę mogą wchodzić mające swoje źródło w treści art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. roszczenia za szkodę wynikłą z wystąpienia u osoby bliskiej tzw. stanu wegetatywnego (aczkolwiek są one przedmiotem rozbieżnych wypowiedzi Sądu Najwyższego). Po trzecie, istniejące po stronie bliskich zmarłego roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia może być wynikiem nabycia w drodze dziedziczenia roszczenia o zapłatę zadośćuczynienia z tytułu wyrządzenia uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia przez spadkobierców poszkodowanego. Powód - wbrew spoczywającemu na nim stosownie do treści art. 6 k.c. ciężarowi dowodu – nie wykazał jakiejkolwiek z opisanych powyżej sytuacji. Nie wykazał na czym miałaby polegać szkoda, którą ponieśli rodzice poszkodowanego. Nie wskazał tego również Sąd pierwszej instancji, który ograniczył się do wskazania, że „ Wysokość szkody wyniosła 33.306,24 zł.” (k. 161).

Jak wskazano powyżej, warunkiem przypisania odpowiedzialności pozwanemu jest wykazanie odpowiedzialności cywilnej powoda, za szkodę której doznali rodzice poszkodowanego. Rację ma skarżący, że w sprawie niniejszej nie wykazano aby przesłanki tej odpowiedzialności zostały spełnione. W świetle wydanego przeciwko powodowi prawomocnego skazującego wyroku karnego i mając na względzie związanie nim Sądu orzekającego w sprawie cywilnej stosownie do treści art. 11 k.p.c. można przyjąć jedynie istnienie jednej przesłanki odpowiedzialności cywilnej powoda – jego zawinionego zaniechania w wykonaniu badań diagnostycznych w postaci zlecenia TK. Nie zostały natomiast wykazane pozostałe przesłanki odpowiedzialności cywilnej powoda względem rodziców poszkodowanego. Przede wszystkim nie zostało w ogóle wykazane na czym ma polegać - w sprawie niniejszej - szkoda jaka miała wystąpić po ich stronie na skutek zawinionego zaniechania powoda. Sąd pierwszej instancji ograniczył się jedynie do wskazania kwoty, nie precyzując co ją stanowi. Sąd Okręgowy wskazał powyżej trzy potencjalne postacie tej szkody. Wykluczyć należy możliwość nabycia przez rodziców poszkodowanego w drodze dziedziczenia służącego mu względem powoda roszczenia o zapłatę zadośćuczynienia z tytułu wywołania rozstroju zdrowia (art. 445 par. 1 k.c. w zw. z art. 444 par. 1 k.c.). Zgodnie bowiem z treścią art. 445 par. 3 k.c. roszczenie o wypłatę zadośćuczynienia z tytułu wywołania rozstroju zdrowia przechodzi na spadkobierców zmarłego jedynie wówczas, gdy zostało ono uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego. W świetle zgromadzonego materiału dowodowego żadna z tych okoliczności nie miała miejsca. Powód nie twierdził również, że ewentualne zadośćuczynienie jakie może być od niego dochodzone jest wynikiem wystąpienia u poszkodowanego – na skutek jego zawinionego zaniechania – trwałego stanu wegetatywnego. Powód w świetle przytoczonych przez niego okoliczności faktycznych starał się upatrywać szkody po stronie rodziców poszkodowanego w fakcie zgonu poszkodowanego D. M.. Nie budzi wątpliwości w świetle wykładni art. 415 k.c. i art. 446 par. 3 i 4 k.c., że śmierć poszkodowanego może rodzić po stronie jego bliskich podlegającą kompensacie szkodę majątkową i niemajątkową. Zdarzenie to może stosownie do treści art. 446 par. 3 i par. 4 k.c. rodzić obowiązek wypłaty odszkodowania i zadośćuczynienia. Pierwsze z tych świadczeń ma kompensować określony uszczerbek majątkowy jakiego doznały osoby bliskie poszkodowanemu na skutek jego śmierci. Zadośćuczynienie ma zaś kompensować szkodę niemajątkową, tzw. krzywdę. W świetle reguł doświadczenia życiowego nie budzi wątpliwości, że śmierć D. M. skutkowała po stronie jego rodziców wystąpieniem szkody niemajątkowej (krzywdy) rozumianej jako negatywne przeżycia psychiczne i fizyczne związane ze stratą najbliższej osoby w tragicznych okolicznościach. Rację ma jednak skarżący, że powód nie wykazał aby w świetle art. 415 k.c. możliwie było przypisanie mu odpowiedzialności za tego rodzaju szkodę, aby ponosił on odpowiedzialność cywilną za śmierć D. M.. Kwestia ta jest determinowana przez niewykazanie przez powoda istnienia związku przyczynowego pomiędzy jego zawinionym zaniechaniem, a śmiercią D. M.. Problematyka braku związku przyczynowego była przedmiotem odrębnego zarzutu i zostanie omówiona poniżej.

W ocenie Sądu Okręgowego zasadny jest również drugi z podniesionych zarzutów polegający na naruszeniu prawa materialnego w postaci art. 415 k.c. w zw. z art. 361 k.c. poprzez zaniechanie zbadania, czy pomiędzy szkodą, której doznali T. i M. M., a winą ubezpieczonego istnieje adekwatny związek przyczynowy. Zgodnie z treścią art. 361 par. 1 k.c. zobowiązany do naprawienia szkody ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Warunkiem przypisania odpowiedzialności pozwanemu było istnienie związku przyczynowego pomiędzy stwierdzonym zaniechaniem powoda w zleceniu wykonania badań diagnostycznych, a szkodą jakiej doznali rodzice zmarłego D. M.. Powód nie wykazał istnienia takiego związku przyczynowego. Należy wyraźnie podkreślić, że nie można założyć samego faktu istnienia związku przyczynowego w przypadku stwierdzenia określonego zawinionego działania (zaniechania) oraz w przypadku stwierdzenia szkody (rozumianej jako krzywda jakiej niewątpliwie doznali rodzice poszkodowanego). Dla przyjęcia istnienia takiego związku przyczynowego konieczne jest wykazanie przez powoda, że śmierć D. M. pozostawała w adekwatnym związku przyczynowym z jego zawinionym zaniechaniem. Powód tego nie wykazał. Rację ma Sąd pierwszej instancji, że przypadku tzw. szkód medycznych nie jest często możliwe ścisłe wykazania istnienia związku przyczynowego. W związku z powyższym dopuszcza się możliwość przyjęcia istnienia związku przyczynowego w przypadku wykazania z wysokim stopniem prawdopodobieństwa (nie zaś pewności), że skutek w postaci śmierci bądź uszkodzenia ciała był następstwem zawinionego zachowania lekarza. Tego rodzaju liberalna wykładnia art. 361 par. 1 k.c. jest jak najbardziej uzasadniona w przypadku tzw. szkód medycznych. Nie może ona jednak prowadzić do przyjęcia istnienia związku przyczynowego w sytuacji, w której nie ma jakichkolwiek dowodów, które wskazują na jego wystąpienie. Taka zaś sytuacja ma miejsce w sprawie niniejszej. Powód nie wykazał istnienia tego związku przyczynowego w niniejszym postępowaniu. W szczególności, nie można przyjąć jego istnienia w oparciu o załączone do akt dokumenty urzędowe w postaci uzasadnień wyroków wydanych w sprawach karnych toczących się przeciwko powodowi i wydanych na potrzeby tych postępowań opinii biegłych. W ocenie Sądu Okręgowego wskazać należy, że w toku postępowania karnego przyjęto – w oparciu właśnie o opinie biegłych - że powodowi nie można przypisać odpowiedzialności za skutek w postaci śmierci D. M.. Z tego też względu został on skazany za przestępstwo opisane w art. 160 par. 2 i 3 k.k. – polegające na narażeniu na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu poprzez zaniechanie zlecenia wykonania badań diagnostycznych. Z opinii biegłych wydanych w toku postępowania karnego wynikało, że nie jest możliwe ustalenie obecnie istnienia związku przyczynowego pomiędzy zaniechaniem powoda, a śmiercią poszkodowanego. Jak trafnie wskazał pełnomocnik pozwanego w uzasadnieniu apelacji z opinii tej wynika, że nie można kategorycznie stwierdzić, czy przeprowadzenie badań diagnostycznych bez nieuzasadnionej zwłoki uratowałoby życie pacjenta (k.328). Prowadziło to do wniosku, że powodowi można postawić jedynie zarzut narażenia ciężkiego niebezpieczeństwa utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Z opisanych powyżej względów nie można przyjąć istnienia związku przyczynowego pomiędzy zaniechaniem powoda, a krzywdą jakiej doznali rodzice poszkodowanego na skutek jego śmierci. Nie ma bowiem jakichkolwiek dowodów wskazujących na to, że zaniechania powoda doprowadziły do śmierci poszkodowanego. Z tego też względu Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że nie została wykazania przesłanka istnienia związku przyczynowego, a tym samym nie wykazano możliwości przypisania w realiach sprawy niniejszej odpowiedzialności cywilnej na podstawie art. 415 k.c.

Zdaniem Sądu Okręgowego zasadny jest również zarzut naruszenia prawa materialnego w postaci art. 5 k.c. poprzez przyjęcie, że orzeczenie w wyroku karnym obowiązku naprawienia szkody przez ubezpieczonego przekształca się wprost w obowiązek pozwanego zapłaty (refundacji) pełnej kwoty odszkodowania ustalonego wyrokiem karnym pomimo, że ubezpieczony nie ponosi odpowiedzialności za śmierć D. M.. Należy bowiem podkreślić, że środek karny opisany w treści art. 46 par. 1 k.k. może realizować nie tylko funkcję kompensacyjną, ale także funkcję penalną. Może on stanowić dodatkową sankcję dla osoby, która dopuściła się czynu zabronionego. Taka sytuacja ma miejsce w sprawie niniejszej. Sąd Okręgowy w Kaliszu na karcie 19 swojego uzasadnienia (k. 141 akt sprawy niniejszej) wyraźnie wskazał, że nałożony na powoda obowiązek określony w treści art. 46 par. 1 k.k. jest środkiem karnym i w jego ocenie bezprzedmiotowe są rozważania o jego kompensacyjnym charakterze. W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, że nałożony na powoda obowiązek zapłaty kwot po 15.000 złotych na rzecz rodziców poszkodowanego ma realizować funkcję penalną, nie zaś kompensacyjną. Ma on stanowić dodatkową dolegliwość dla oskarżonego. Mając na względzie podkreśloną w postępowaniu karnym penalną funkcję tego środka oraz brak podstaw w przepisach materialnego prawa cywilnego do nałożenia obowiązku ich zapłaty przez pozwanego należy przyjąć, że sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w szczególności z zasadą sprawiedliwości jest nałożenie na pozwanego obowiązku refundacji kwot wypłaconych na rzecz rodziców poszkodowanego przez powoda.

Pozwany sformułował również zarzut naruszenia prawa materialnego w postaci art. 805 par. 1 k.c. i art. 829 par. 1 pkt 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że powodowi przysługuje wobec pozwanego ubezpieczyciela roszczenie regresowe o zwrot zapłaconego odszkodowania orzeczonego wyrokiem karnym. W ocenie Sądu Okręgowego zarzut ten jest zasadny, jednakże pozwany nie wskazał precyzyjnie przepisów prawa materialnego, które zostały naruszone na skutek błędnego przyjęcia dopuszczalności regresu sprawcy szkody do ubezpieczyciela. Poszukując podstaw materialnoprawnych tego rodzaju regresu należy odwołać się do treści przywołanego przez pozwanego art. 805 par. 1 k.c. Z jego treści można wyprowadzić istnienie tego rodzaju roszczenia regresowego. Na płaszczyźnie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej winien on być uzupełniony o regulację zawartą w art. 822 par. 1 k.c., w którym określono zakres świadczenia ubezpieczyciela w umowie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Z wykładni tych norm wynika, że dopuszczalność tego rodzaju roszczenia regresowego jest uzależniona od przyjęcia, że ubezpieczyciel ponosiłby w ogóle odpowiedzialność cywilną za określoną szkodę. Konieczne jest wykazanie, że zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody, któremu ubezpieczyciel udzielał ochrony ubezpieczeniowej. Jak wskazano zaś powyżej brak jest podstaw do przypisania tego rodzaju odpowiedzialności w sprawie niniejszej – nie zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności sprawcy szkody określone w treści art. 415 k.c. Z tego też względu Sąd uznał zarzut naruszenia art. 805 par. 1 k.c. za zasadny. Skarżący błędnie wskazał, że opisane okoliczności stanowią również naruszenie art. 829 par. 1 pkt 2 k.c. Norma ta dotyczy szczególnego typu ubezpieczenia osobowego, to jest umowy ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków. Umowa łącząca strony dotyczyła ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, nie miała za przedmiot ubezpieczenia osobowego opisanego w treści art. 829 par. 1 pkt 2 k.c. Nie można zatem mówić o naruszeniu tej normy w realiach sprawy niniejszej.

Zasadny jest również zarzut naruszenia prawa materialnego w postaci art. 46 par. 1 k.k. poprzez zaniechanie dokonania jego wykładni, a w konsekwencji nieprawidłową ocenę, że w niniejszej sprawie środek karny służył naprawieniu szkody doznanej na skutek czynu zabronionego popełnionego przez ubezpieczonego, a nie stanowił on dolegliwości penalnej. Jak trafnie wskazał skarżący Sąd pierwszej instancji w ogóle nie odniósł się do regulacji zawartej w treści art. 46 par. 1 k.k., która legła u podstaw nałożenia na powoda obowiązku zapłaty świadczenia pieniężnego na rzecz rodziców poszkodowanego. W ocenie Sądu Okręgowego należy wskazać, że regulacja zawarta w tym przepisie była przedmiotem rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych w zakresie dopuszczalności wystąpienia przez sprawcę szkody, który wykonał obowiązek określony w treści art. 46 par. 1 k.k. z roszczeniem regresowym względem ubezpieczyciela. Rozstrzygnięcia te zapadały w odniesieniu do ubezpieczenia obowiązkowego posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody wynikłe z ruchu tych pojazdów. Analiza zapadłych orzeczeń prowadzi do wniosku, że rozbieżności w orzecznictwie są wynikiem odmiennej oceny funkcji, jakie ma pełnić środek karny uregulowany w art. 46 par. 1 k.k. W przypadku przyjęcia, że ma on pełnić funkcję penalną (represyjną) wykluczony jest regres sprawcy szkody do ubezpieczyciela. Środek karny ma bowiem stanowić dodatkową dolegliwość dla sprawcy czynu niedozwolonego, a zatem sprzeczne z tego rodzaju oddziaływaniem obowiązku zapłaty świadczenia na podstawie art. 46 par. 1 k.k. byłoby przerzucenie jego ekonomicznego ciężaru na ubezpieczyciela (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2006r., III CZP 129/06, OSNC 2007, nr 10, poz. 151; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30 grudnia 2019 r. I ACa 308/19, nie publ.) W przypadku przyjęcia, że środek ten ma pełnić funkcję kompensacyjną, sprawcy szkody, który spełnił świadczenie na rzecz poszkodowanego przysługiwało roszczenie regresowe do ubezpieczyciela ( uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r. III CZP 31/11, opubl. OSNC 2012, nr 3, poz. 29; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, z dnia 30 listopada 2016 r. I ACa 712/16, nie publ.)

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie należy przyjąć, że nałożony na powoda stosownie do treści art. 46 par. 1 k.k. obowiązek spełnienia świadczenia na rzecz rodziców poszkodowanego miał charakter penalny, co wyklucza możliwość występowania przez niego z roszczeniem regresowym. Za takim charakterem tego środka przemawiają następujące argumenty. Po pierwsze, został on nałożony na powoda przy braku podstaw do nałożenia na niego na podstawie przepisów prawa cywilnego obowiązku zapłaty zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną śmiercią poszkodowanego. Jak wskazano już wcześniej nie były bowiem spełnione przesłanki odpowiedzialności cywilnej powoda za skutek w postaci śmierci poszkodowanego. Po drugie, orzekający prawomocnie o tym środku Sąd Okręgowy w Kaliszu na karcie 19 swojego uzasadnienia (k. 141 akt sprawy niniejszej) wyraźnie wskazał, że nałożony na powoda obowiązek określony w treści art. 46 par. 1 k.k. jest środkiem karnym i bezprzedmiotowe są rozważania o jego kompensacyjnym charakterze. Niejako na marginesie powyższych rozważań wskazać należy, że nawet gdyby hipotetycznie przyjąć, że nałożony na powoda obowiązek naprawienia szkody stosownie do treści art. 46 par. 1 k.k. ma charakter kompensacyjny to i tak wykluczona w sprawie niniejszej byłaby możliwość wystąpienia z roszczeniem regresowym względem ubezpieczyciela. W ocenie Sądu Okręgowego warto zwrócić uwagę, że w orzeczeniach, w których Sąd Najwyższy bądź sądy powszechne dopuszczały możliwość takiego regresu bezsporna była odpowiedzialność cywilna ubezpieczyciela względem poszkodowanego. Analiza uzasadnień tych orzeczeń wskazuje, że w sprawach tych istniała możliwość przypisania odpowiedzialności ubezpieczycielowi w przypadku gdyby poszkodowany wystąpił bezpośrednio przeciwko niemu z powództwem. Wątpliwości jurydyczne dotyczyły wyłącznie wykładni art. 46 par. 1 k.k. Jak wskazano wcześniej, taka sytuacja nie występuje w sprawie niniejszej. W toku niniejszego postępowania powód nie wykazał bowiem aby istniały podstawy do przypisania pozwanemu odpowiedzialności cywilnej za szkodę, co jest warunkiem koniecznym zasadności roszczenia regresowego. Bez względu zatem na to, który z poglądów dotyczących wykładni art. 46 par. 1 k.k. zostałby przyjęty, brak byłoby podstaw do skutecznego przypisania odpowiedzialności pozwanemu.

Mając powyższe na uwadze i uwzględniając treść powołanych powyżej przepisów Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że apelacja jest zasadna. Na podstawie art. 386 par. 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo. O kosztach procesu Sąd orzekł stosownie do treści art. 98 k.p.c. Na zasądzoną kwotę 3.617 zł. złożyły się następujące kwoty: 3.600 zł. tytułem wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego przed Sądem pierwszej instancji oraz kwota 17 zł. tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego została określona stosowanie do par. 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. O kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 par. 1 k.p.c. Na zasądzoną kwotę 3.466 zł. złożyły się następujące kwoty: 1.800 zł. tytułem wynagrodzenia pełnomocnika oraz 1.666 zł. tytułem opłaty od apelacji. Wynagrodzenie pełnomocnika zostało określone na podstawie par. 2 pkt 5 w zw. z par. 10 ust. 1 pkt 1 cytowanego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.

Ryszard Badio Mariola Szczepańska Wiktor P. Matysiak