Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 stycznia 2025 r. wydanym w sprawie o sygn. akt V GC 126/22 z powództwa R. S. przeciwko D. K. o upoważnienie do wykonania czynności, Sąd Rejonowy w Płocku orzekł w następujący sposób:

1.  oddalił powództwo,

2.  zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.617,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,

(wyrok k. 296, uzasadnienie k. 306 - 314)

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu skarżący zarzucił:

1. Mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za jego podstawę poprzez uznanie, że pozwany nie zobowiązał się wobec powoda do naprawy uszkodzonego pojazdu, podczas gdy jego zobowiązanie wynika z tego, że strony łączyła umowa o serwisowanie pojazdu powoda marki Renault Premium nr rej. (...) i ostatnia usługa w lutym 2020 r. została przez pozwanego wykonana nieprawidłowo. Na skutek wadliwego zamontowania filtra oleju w warsztacie pozwanego, pozostawiono starą uszczelkę i dodatkowo nałożono na nią nową uszczelkę, doszło do gwałtownego wybuchu oleju silnikowego i zatarcia silnika. Usługa ta została wykonana w sposób nienależyty. Pozwany przyznał się do winy. Istnieje związek przyczynowy pomiędzy wizytą w serwisie pozwanego a powstaniem usterki w samochodzie powoda.

2. Błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, że powód nie wykazał istnienia zobowiązania po stronie pozwanego, podczas gdy fakt zobowiązania pozwanego do naprawy uszkodzonego silnika, wynika z umowy serwisowej łączącej strony, strony i świadkowie oraz biegły potwierdzili, że winę za uszkodzenie silnika w samochodzie powoda, ponosi D. K. a ten w rzeczywistości nie przeprowadził naprawy zgodnie z umową ustną łączącą strony,

3. Sprzeczność ustaleń sądu - przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia - z zebranym materiałem dowodowym polegającą na przyjęciu, że pozwany nie zobowiązał się do naprawienia auta powoda, marki Renault Premium o nr rej. (...), podczas gdy z zeznań stron i z zeznań świadków wynika, że D. K. deklarował powodowi, że naprawi jego samochód.

4. Błąd w wykładni i zastosowaniu prawa, w szczególności przepisów Kodeksu cywilnego (art. 471 k.c., art 636 k.c.), poprzez niezasadne przyjęcie, że brak spełnienia świadczenia przez pozwanego nie uprawnia powoda do zlecenia naprawy zastępczej.

5. Naruszenie przepisów postępowania art. 235 ^{( 1)} k.p.c., mające wpływ na wynik sprawy, w tym wniosku dowodowego powoda o zasięgnięcie opinii biegłego z zakresu techniki samochodowej, wyceny kosztów napraw na okoliczność potwierdzenia oceny stanu technicznego samochodu marki Renault Premium nr rej. (...), ustalenia zakresu uszkodzeń powstałych w samochodzie marki Renault Premium nr rej. (...) na skutek 2-letniego postoju i kosztów ich naprawy, tak by auto było sprawne, gotowe do wykonywania pracy zarobkowej.

W konkluzji do tak sformułowanych zarzutów pozwany wniósł o:

1. zmianę wyroku Sądu Rejonowego w Płocku z dnia 8 stycznia 2025 r. w całości poprzez uwzględnienie powództwa i upoważnienie powoda do dokonania naprawy zastępczej pojazdu na koszt pozwanego, bądź wymiany silnika w samochodzie marki Renault Premium o nr rej. (...) oraz dokonania wszelkich napraw koniecznych w aucie w związku z powstaniem usterek spowodowanych blisko 4 letnim postojem samochodu, tak by było sprawne do wyjazdu w trasę w celach zarobkowych, na koszt pozwanego.

2. zasądzenie od strony przeciwnej na rzecz powoda kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (apelacja k. 320 – 325v)

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie w całości i obciążenie powoda kosztami postępowania w tym również zasądzenie od niego na rzecz pozwanego kosztów zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sprawie według norm przepisanych.

(odpowiedź na apelację k. 346 - 347)

W replice na odpowiedź na apelację powód podtrzymał stanowisko apelacji.

(odpowiedź na apelację k. 349 – 350v)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest bezzasadna.

Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy i wyczerpujący przeprowadził postępowanie dowodowe oraz dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy przyjmuje za własne. Sąd Okręgowy podziela także w całości rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Apelujący odwołał się do zarzutów prawa materialnego jak i prawa procesowego. Zrozumiałym jest przy tym, że oceny prawidłowości zastosowania prawa materialnego można dokonać dopiero wówczas, gdy stan faktyczny sprawy stanowiący podstawę rozstrzygnięcia, został prawidłowo ustalony ( tak np. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 18 kwietnia 2007 r., sygn. akt V CSK 55/07, OSNC-ZD 2008, z. 1, poz. 24; teza z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 2004 r., sygn. akt V CK 92/04, Lex 194083).

Zarzuty błędnego ustalenia stanu faktycznego, czy też sprzeczności w ustaleniach sądu są zasadne, gdy zachodzi dysharmonia pomiędzy materiałem zgromadzonym w sprawie a konkluzją, do której dochodzi sąd ustalając stan faktyczny sprawy, na skutek przeinaczenia dowodu oraz wszelkich wypadków wadliwości wynikających z naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Zarzuty w tym zakresie należało zatem ocenić pod kątem naruszenia wskazanego przepisu.

W myśl art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Zarzut naruszenia tego przepisu może być uwzględniony jedynie wówczas, gdyby wykazano, że dowody zostały ocenione w sposób rażąco wadliwy, sprzeczny z zasadami logiki bądź doświadczenia życiowego ( tak np.: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2006 r., II CK 335/05, MP 2006/3 /115).

Sąd Okręgowy pragnie zauważyć, że zarówno w petitum, jak i uzasadnieniu apelacji, próżno poszukiwać jakichkolwiek argumentów dotyczących oceny poszczególnych dowodów przeprowadzonych w niniejszej sprawie. Tymczasem zarzut naruszenia przepisu art. 233 § l k.p.c. byłby skuteczny wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt III CK 314/05, Lex nr 172176).

W apelacji powinno zostać zatem zaznaczone, które dowody, w jakim zakresie i dlaczego, zdaniem strony skarżącej, zostały przez Sąd Rejonowy ocenione z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów i w konsekwencji, które ustalenia faktyczne Sądu są wadliwe i jakie powinny być ustalenia prawidłowe, ewentualnie jakich ustaleń zabrakło w zaskarżonym wyroku.

W sprawie będącej przedmiotem rozpoznania, Sąd Rejonowy wyjątkowo skrupulatnie ocenił wszystkie dowody, które zostały przeprowadzone w toku postępowania - zarówno dowody z dokumentów, jak i z osobowych źródeł dowodowych - i tak samo skrupulatnie przedstawił wyniki tej oceny w uzasadnieniu wyroku, zresztą każda cześć uzasadnienia jest bardzo szczegółowa. Ocena Sądu I instancji jest logiczna i zgodna z doświadczeniem życiowym. Sąd Rejonowy wskazuje w motywach rozstrzygnięcia z czego wynikają jego poszczególne wnioski, które znalazły swój wyraz w ustaleniach faktycznych, bądź w rozważaniach prawnych. Z całą pewnością powód nie zdołał tej oceny podważyć w apelacji.

Powód prowadzi jedynie zbędną polemikę z prawidłowymi ustaleniami i wnioskami wyprowadzonymi przez Sąd I instancji. Wbrew temu, co twierdzi w apelacji, nie udowodnił aby strony zawarły umowę, zgodnie z którą pozwany zobowiązał się do naprawy uszkodzonego silnika. Strony niewątpliwie prowadziły rozmowy w tym zakresie, ale nie ustaliły ostatecznie kto ma naprawę wykonać, ani też kto ma ponieść jej koszty. Pozwany ostatecznie nie zdecydował się podjąć naprawy, strony rozważały oddanie pojazdu do specjalistycznego warsztatu. Zostało bezsprzecznie wykazane, iż powód zlecił pozwanemu wcześniej serwis pojazdu marki Renault Premium nr rej. (...) w lutym 2020 r. Serwis ten polegał między innymi na wymianie oleju i filtra z uszczelką. Usługa została wykonana w sposób nieprawidłowy, ponieważ pozostawiono starą uszczelkę pod filtrem. Wskazana nieprawidłowość doprowadziła do awarii pojazdu w dniu 7 lutego 2020 r. Niniejszy fakt potwierdzili przesłuchani w sprawie świadkowie, jak i przeprowadzony dowód z opinii biegłego sądowego. Zdarzenie to pozostaje główną przyczyną wystąpienia przez powoda z roszczeniem, jednakże wybór roszczenia dokonany został przez stronę powodową wadliwie, czego dotyczą rozważania odnoszące się do naruszenia prawa materialnego.

Pozbawiony racji pozostaje zarzut dotyczący naruszenia art. 235 ^{( 2)} § 1 k.p.c. poprzez „wniosku dowodowego powoda o zasięgnięcie opinii biegłego z zakresu techniki samochodowej, wyceny kosztów napraw na okoliczność potwierdzenia oceny stanu technicznego samochodu marki Renault Premium nr rej. (...), ustalenia zakresu uszkodzeń powstałych w samochodzie marki Renault Premium nr rej. (...) na skutek 2-letniego postoju i kosztów ich naprawy, tak by auto było sprawne, gotowe do wykonywania pracy zarobkowej”.

Biegły w wydanej opinii sądowej wskazał jakie części uległy uszkodzeniu i jakie powinny zostać naprawione i oszacował koszt naprawy na kwotę 14.882,15 zł. Powód w piśmie procesowym dnia 7 marca 2024 roku złożył zastrzeżenia do wyliczonych kosztów naprawy silnika oraz do nieuwzględnienia faktu długiego postoju pojazdu, co doprowadzić miało do konieczności naprawy bądź wymiany innych części. Biegły w opinii uzupełniającej odpowiedział na pytanie powoda w zakresie wysokości kosztów naprawy, a odnośnie dodatkowych kosztów związanych z długotrwałym postojem wskazał, iż kwestia ta wykraczała poza zakres zlecenia opinii. Jednakże w opinii uzupełniającej dokonał dodatkowego wyliczenia kosztów wymiany podzespołów zniszczonych wskutek długotrwałego postoju pojazdu w dwóch wariantach. Do złożonej opinii uzupełniającej powód nie złożył zastrzeżeń, a na rozprawie w dniu 18 grudnia 2024 roku nie zgłaszał dalszych wniosków dowodowych.

Przepis art. 162 k.p.c. daje możliwość reakcji strony na dostrzeżone w toku posiedzenia uchybienia sądu w zakresie przepisów postępowania. W ten sposób strona może wskazać na każde naruszenie przepisów procedury, bez względu na ich wagę dla toczącego się postępowania. Celem regulacji art. 162 k.p.c. jest zapobieganie nielojalności procesowej przez zobligowanie stron do zwracania na bieżąco uwagi sądu na wszelkie uchybienia procesowe w celu ich niezwłocznego wyeliminowania i niedopuszczenie do celowego tolerowania przez strony takich uchybień z zamiarem późniejszego wykorzystania ich w środkach odwoławczych ( wyr. SN z 4.10.2006 r., II CSK 229/06, Legalis).

Jak stanowi przepis art. 380 k.p.c. dla objęcia kognicją sądu odwoławczego niezaskarżalnego postanowienia konieczny jest wniosek strony. Sąd odwoławczy nie może zatem dokonać kontroli postanowienia z urzędu. Kontroli w omawianym trybie podlegają m.in. postanowienia dowodowe. Apelujący na podstawie art. 380 k.p.c. takiego wniosku o kontrolę postanowienia dowodowego nie sformułował.

Powód nie zgłosił zastrzeżeń w trybie art. 162 k.p.c., ani nie sformułował wniosku w apelacji w oparciu o art. 380 k.p.c. Stąd też zarzut naruszenia art. 235 ² § 1 k.p.c. ocenić należało jako bezzasadny. Poza tym kwestia wyceny kosztów naprawy pojazdu w związku z jego uszkodzeniem w dniu 7 lutego 2020 r. jak i późniejszym długotrwałym postojem mimo, że istotna dla wyjaśnienia relacji stron, to jednak pozostawała bezprzedmiotowa dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Wynika to ze sformułowania przez powoda roszczenia o upoważnienie do wykonania zastępczego, a nie roszczenia o zapłatę kwoty odpowiadającej powstałej szkodzie.

Nie podlegał uwzględnieniu także zarzut naruszenia art. 471 k.c. i art. 636 § 1 k.c. poprzez niezasadne przyjęcie, że brak spełnienia świadczenia przez pozwanego nie uprawnia powoda do zlecenia naprawy zastępczej.

Sąd Okręgowy podziela rozważania prawne przedstawione w uzasadnieniu wyroku przez Sąd Rejonowy, które stanowiły podstawę oddalenia powództwa.

Powód wystąpił z roszczeniem o upoważnienie do wykonania zastępczego. Jak słusznie podkreślił Sąd Rejonowy, w uzasadnieniu pozwu powód nie wskazał podstawy prawnej żądania, jednak w oparciu o treść pisma procesowego z dnia 17 maja 2006 roku, w którym powód kategorycznie zaprzeczył, aby roszczenie było związane z usunięciem wad dzieła, Sąd Rejonowy prawidłowo zakwalifikował żądanie powoda w oparciu o art. 480 § 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem, w razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika.

Artykuł 480 k.c. kreuje podstawę prawną dla jednego z roszczeń będących elementami systemu odpowiedzialności dłużnika za naruszenie zobowiązania. Cały system został uregulowany w Dziale II „Skutki niewykonania zobowiązań” tytułu VII „Wykonanie zobowiązań i skutki ich niewykonania” księgi trzeciej „Zobowiązania” Kodeksu cywilnego. We wskazanej jednostce redakcyjnej, art. 471 k.c. – 475 k.c. regulują skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, zaś art. 476 – 481 k.c. skutki opóźnienia i zwłoki w wykonaniu zobowiązania.

Artykuł 480 k.c. należy do zespołu przepisów normujących skutki zwłoki dłużnika, jest więc ściśle związany przede wszystkim z art. 476 i art. 477 KC. Prowadzi do osiągnięcia celu zobowiązania (uzyskania przez wierzyciela przyrzeczonej mu korzyści) bez udziału dłużnika, ma zatem związek z roszczeniem wierzyciela o spełnienie świadczenia i jego, fragmentarycznym skądinąd, unormowaniem w art. 353-356 KC.

W sprawie będącej przedmiotem rozpoznania, umowa została wykonana, wykonanie nastąpiło bez zwłoki, było jedynie nienależyte. Właściwym jest zatem żądanie z art. 471 k.c., które w niniejszej sprawie nie zostało wywiedzione, nie przysługuje zaś roszczenie z art. 480 k.c., którego powód dochodzi.

Artykuł 480 KC może być podstawą żądania zastępczego wykonania w przypadku niewykonania pierwotnego zobowiązania do działania/niedziałania, a nie w przypadku obowiązków powstałych w związku z nienależytym jego wykonaniem. Sąd Rejonowy prawidłowo uznał żądanie pozwu za nieskuteczne, gdyż nastąpiło po zakończeniu świadczenia usługi. Z chwilą zakończenia świadczenia usługi wykonawca spełnił swoje podstawowe świadczenie w postaci „wymiany oleju” (art. 750 KC) i w tym zakresie umowa wygasła przez wykonanie.

W sprawie będącej przedmiotem rozpoznania, strony zawarły umowę o serwis pojazdu powoda poprzez wymianę filtra i oleju. Umowa ta została wykonana – pozwany wykonał usługę, a powód uiścił należne wynagrodzenie. Nie ma zatem w ramach wykonania tej umowy stanu bezczynności po stronie pozwanego, który uprawniałby powoda do wystąpienia z żądaniem upoważnienia do wykonania zastępczego. Powód nie wykazał przy tym, jak to słusznie zauważył Sąd Rejonowy, aby strony zawarły jakąkolwiek inną umowę, w szczególności aby zawarły umowę o świadczenie usługi naprawy uszkodzeń pojazdu powstałych na skutek wadliwie wykonanej wymiany oleju.

Należy zauważyć, że art. 480 § 1 k.c. odnosi się NIE do nienależytego wykonania zobowiązania, ale jedynie do niewykonania zobowiązania. Chodzi zatem o taką sytuację, w której jedna ze stron nie wykonuje swojego zobowiązania w ogóle, albo nie wykonuje go w całości, a druga strona występuje z roszczeniem po to, aby doszło do wykonania umowy tyle, że przez inny podmiot tj. do wykonania zastępczego. W sprawie będącej przedmiotem rozstrzygnięcia umowa stron została wykonana, brak zatem podstaw do zastosowania art. 480 § 1 k.c. Tym samym, Sąd Rejonowy prawidłowo uznał żądanie powoda za nieskuteczne, albowiem nastąpiło ono po zakończeniu świadczenia usługi. Z chwilą zakończenia świadczenia usługi wykonawca spełnił bowiem swoje zobowiązanie i w tym zakresie umowa wygasła przez jej wykonanie.

Przepis art. 480 § 1 k.c. ma zastosowanie w razie zwłoki dłużnika, a więc opóźnienia w spełnieniu świadczenia powstałego na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Treść przepisu art. 480 § 1 k.c. wskazuje wprost, że roszczenie o wykonanie zastępcze aktualizuje się w razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, a tym samym przepis ten - jak każdy, który określa skutki zwłoki dłużnika i przewiduje w razie pozostawania dłużnika w zwłoce określone uprawnienia wierzyciela - dotyczy niewykonania zobowiązania, a nie nienależytego wykonania zobowiązania. Niewykonanie zobowiązania zachodzi wówczas, gdy w zachowaniu się dłużnika nie występuje nic, co by odpowiadało spełnieniu świadczenia, natomiast nienależyte wykonanie zobowiązania ma miejsce wówczas, gdy zachowanie dłużnika zmierzało do spełnienia świadczenia, a nawet dłużnik według własnej oceny spełnił świadczenie, jednakże osiągnięty przez niego wynik odbiega pod określonymi względami od tego, na czym miało polegać prawidłowo spełnione świadczenie. (tak również wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 września 2015 roku, I ACa 15/15, Legalis)

Poza tym, jak wyjaśnił Sąd Najwyższy, "istotą zastępczego wykonania (a także zastępczego nabycia) jest podjęcie przez wierzyciela czynności zmierzających do wykonania zobowiązania zgodnie z jego treścią, tj. zaspokojenie interesu wierzyciela w wypadku, gdy dłużnik jest w zwłoce ze spełnieniem świadczenia. Zastępcze wykonanie (nabycie) zmierza do realizacji celu zobowiązania dłużnika przez samego wierzyciela i w związku z tym jest dokonywane na jego koszt. Nabycie zastępcze wprawdzie zmierza do zaspokojenia wierzyciela zgodnie z treścią zobowiązania, lecz nie jest spełnieniem świadczenia, a jedynie surogatem świadczenia. Dlatego wierzyciel, korzystając z przysługującego mu uprawnienia do zastępczego nabycia, zachowuje roszczenie o naprawienie szkody" ( wyr. SN z 7.6.2000 r., III CKN 441/00, Legalis)."

Roszczenie o wykonanie zobowiązania - również zastępcze - istniejące w warunkach zwłoki dłużnika, nie ma charakteru odszkodowawczego. Ta forma zaspokojenia interesu wierzyciela jest poczytywana za formę realizacji roszczenia o wykonanie umowy. Roszczenia przewi­dziane w art. 471 i nast. KC zastępują roszczenia o wykonanie zobowiązania lub je uzupełniają, jeżeli doszło do nienależytego wykonania zobowiązania. ( zob. wyrok SN z dnia 24 maja 2018 r., II CSK 450/17, Legalis)

W niniejszej sprawie powód nie wystąpił z roszczeniem odszkodowawczym, ale z roszczeniem o upoważnienie do wykonania zastępczego. Jak prawidłowo wskazał Sąd Rejonowy, sformułowanie roszczenia w ten sposób zadecydowało o oddaleniu pozwu. Odnosząc się do zarzutu postawionego w apelacji, w niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia artykułu 471 k.c. ponieważ powód w oparciu o ten przepis roszczenia nie sformułował, a jak stanowi art. 321. § 1 k.p.c. Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Powyższe odnosi się także do zarzutu naruszenia art. 471 k.c.

W aspekcie przedstawionych argumentów i rozważań, apelacja powoda, jako bezzasadna, podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Odwoławczy nie dostrzegł też żadnych uchybień kwestionowanego wyroku, które winny być uwzględnione w toku kontroli instancyjnej z urzędu.

O kosztach instancji odwoławczej Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. Na koszty te złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego ustalone odpowiednio do wartości przedmiotu zaskarżenia.

SSO Monika Smusz – Kulesza

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda przez PI.