Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 23 grudnia 2016 roku (data nadania w Urzędzie Pocztowym) (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. wniosła o zasądzenie od Województwa (...) kwoty 196.800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty i kosztami procesu.

W uzasadnieniu żądania pozwu powód wskazał, iż dochodzona kwota stanowi wynagrodzenie za wykonane prace na rzecz pozwanego zrealizowane w ramach zamówienia „Utrzymanie i konserwacja urządzeń melioracji wodnych podstawowych", nazwa zadania „Remont umocnień skarp rz. D.". Na podstawie powyższego zadania powód wykonał przedmiotowe prace zgodnie z umową, specyfikacją istotnych warunków zamówienia oraz specyfikacją techniczną wykonania i odbioru robót budowlanych, a także sztuką budowlaną. W trakcie realizacji robót pozwany nie miał żadnych zastrzeżeń, co do wykonywanych przez powoda prac. Zastrzeżenia ze strony pozwanego pojawiły się dopiero w dniu 20 listopada 2014 r., kiedy to prace powoda były na ukończeniu. Pozwany nie skonkretyzował, czego dokładnie dotyczą jego zastrzeżenia. Po wykonaniu prac w dniu 8 grudnia 2014 r. powód zgłosił pozwanemu gotowość do odbioru robót, jednakże pozwany odmówił dokonania odbioru końcowego, dokonując poprzez koordynatora prac A. D. wpisu, że prace remontowe wykonane na obiekcie nie odpowiadają warunkom określonym w specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych oraz umowie i związku z tym do czasu wykonania robót zgodnie z przedmiarem obiekt nie nadaje się do odbioru końcowego". Powód nie zgadzając się ze stanowiskiem pozwanego w dniu 30 grudnia 2014 roku dokonał jednostronnego odbioru robót. Powód podniósł, że pomimo prawidłowego zakończenia prac, pozwany do chwili obecnej nie zapłacił przysługującego powodowi wynagrodzenia.

(pozew, k. 3-7)

W odpowiedzi na pozew z dnia 6 lutego 2017 roku (data nadania w Urzędzie Pocztowym) pozwany Województwo (...) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu zajętego stanowiska pozwany podniósł, że powód nie wykonał przedmiotu zamówienia w terminie umownym, tj. do dnia 7 grudnia 2014 roku, ani w terminie późniejszym. W dniu 6 października 2014 r. protokolarnie przekazano powodowi jako wykonawcy teren budowy robót konserwacyjnych na rzece D.. Zgodnie z umową, rozpoczęcie robót powinno nastąpić w dniu przekazania obiektu, ale z przyczyn technologicznych nastąpiło w terminie późniejszym. W piśmie z dnia 27 października 2014 r. powód przedstawił harmonogram prac, według którego do końca października 2014 r. miało zostać ułożone ok. 100 m2 gabionów, w pierwszym tygodniu listopada ok. 120 m2 gabionów, w drugim tygodniu listopada ok. 100 m2 gabionów, w trzecim tygodniu listopada ok. 120 m2 gabionów, a w czwartym tygodniu listopada prace miały zostać zakończone. Tymczasem z przedłożonych przez powoda dołączonych do faktur VAT dokumentów WZ wynika, że objęte tymi fakturami prace wykonywane były w końcu listopada i na początku grudnia 2014 r.

Pozwany wskazał, że powód miał obowiązek wykonania remontu na obiekcie budowlanym w postaci robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a nie prac stanowiących bieżącą konserwację. Powód nie wykonał prac zgodnie z umową i specyfikacją, bowiem: powód ułożył materace siatkowe (gabiony) na skarpach koryta D., ale nie od podstawy skarpy w miejscu uszkodzonego umocnienia z kamienia polnego, a - w zależności od tego jak w danym momencie kształtował się poziom lustra wody w korycie - zawsze powyżej lustra wody. Nadto powód nie wykonał wykopu ręcznego pod gabiony lecz ułożono je bezpośrednio na skarpie. Takie wykonanie spowodowało, że nie były one żadnym umocnieniem, gdyż nie były oparte o istniejące w dnie koryta stare umocnienie z kamienia polnego. Poza tym powód nie wykonał umocnień gabionowych w miejscu rozebranych umocnień betonowych na dł. 120 m, które miały sięgać do górnej krawędzi skarpy. Nadto, zdaniem pozwanego, dokonany odbiór robót jest niezgodny z umową i nie uprawnia do wystawienia faktur VAT oraz nie zobowiązuje pozwanego do dokonania zapłaty.

(odpowiedź na pozew, k. 201-207)

Ustosunkowując się do twierdzeń zawartych w odpowiedzi na pozew powód wskazał, że realizował swoje obowiązki, zgodnie z zapisami umowy i specyfikacją istotnych warunków zamówienia i specyfikacją techniczną wykonania i odbioru robót budowlanych i sztuką budowlaną.

(pismo procesowe powoda, k. 230-233)

Na rozprawie w dniu 27 marca 2018 roku pozwany oświadczył, że z dniem 1 stycznia 2018r. z uwagi na przepisy nowej ustawy Prawo Wodne, Wojewódzki Zarząd Melioracji (...) jest w stanie likwidacji, a jego kompetencje przejęło Państwowe Gospodarstwo (...) z siedzibą w W.. Z tą datą z mocy prawa przedsiębiorstwo to wstąpiło do wszystkich toczących się postępowań sądowych i administracyjnych.

(e-protokół z rozprawy z 27 marca 2018 r., czas nagrania od 00:00:23, płyta CD k. 346)

W dniu 30 maja 2018 roku Państwowe Gospodarstwo (...) w W. złożyło interwencję uboczną po stronie pozwanej podnosząc jednocześnie, że brak jest podstaw do zastosowania art. 194 § 1 k.p.c. W uzasadnieniu wskazano, że brak jest przepisów przewidujących sukcesję dotychczasowych zobowiązań województw wynikających z realizacji zadań przed 1 stycznia 2018 roku na Wody Polskie. Taka sytuacja została przewidziana jedynie w odniesieniu do należności, zobowiązań, praw i obowiązków Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej oraz regionalnych zarządów gospodarki wodnej będących do dnia 31 grudnia 2017 roku państwowymi jednostkami budżetowymi.

Na mocy art. 525 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2017 roku prawo wodne z dniem 1 stycznia 2018 roku utworzono Państwowe Gospodarstwo (...), zaś dotychczasowe organy właściwe w sprawach gospodarowania wodami zostały zniesione. Z dniem wejścia w życie ustawy Państwowe Gospodarstwo (...) wstępują w prawa i obowiązki wynikające z koncesji i zezwoleń udzielonych marszałkom województw lub wojewódzkim samorządowym jednostkom organizacyjnym, realizującym zadania, o których mowa w art. 11 ust. 1 pkt 4 ustawy uchylanej w art. 573, jeżeli ustawa lub decyzja o udzieleniu koncesji albo zezwolenia nie stanowią inaczej (art. 534 ust.4 ustawy prawo wodne). Zdaniem Państwowego Gospodarstwa (...) brak jest podstaw przewidujących sukcesję dotychczasowych zobowiązań województw wynikających z realizacji zadań przed dniem 1 stycznia 2018 roku na PGW Wody Polskie. A jedynie w odniesieniu do należności, zobowiązań, praw i obowiązków Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej będącego państwową jednostką budżetową oraz regionalnych zarządów gospodarki wodnej będących państwowymi jednostkami budżetowymi do 31 grudnia 2017 roku (art. 527 ustawy prawo wodne). Zdaniem PGW Wody Polskie wstąpienie w prawa i obowiązki wynikające w szczególności z umów i porozumień zawartych przez marszałków województw lub jednostki organizacyjne samorządu województwa w zakresie utrzymywania wód oraz prowadzenia inwestycji w gospodarce wodnej nie powoduje przejęcia roszczeń i zobowiązań powstałych przed utworzeniem Wód Polskich, tj. przed 1 stycznia 2018 roku, także będących przedmiotem postępowań sądowych.

(pismo procesowe, k. 370-372)

W dniu 21 listopada 2018 roku pozwany zgłosił opozycję przeciwko wstąpieniu Państwowego Gospodarstwa (...) z siedzibą w W. w roli interwenta ubocznego i wnioskował o wezwanie do wezwania go do wzięcia udziału w sprawie w trybie art. 194 § 1 k.p.c. powołując się na zmianę ustawy prawo wodne, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2018 roku.

(opozycja powoda, k. 390-394)

W dniu 3 grudnia 2018 roku opozycję, co do interwencji ubocznej Państwowego Gospodarstwa (...) z siedzibą w W. wniósł również powód podnosząc, na mocy art. 525 ust. 1 i 2 prawo wodne, z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy zniesiono Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, jak również dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej, a w ich miejsce powołano Państwowe Gospodarstwo (...). W związku z utworzeniem Państwowego Gospodarstwa (...) w W. ma ono wykonywać zadania dotychczasowego Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz marszałków województw, które związane są z utrzymaniem wód oraz pozostałego mienia Skarbu Państwa związanego z gospodarką wodną, jak również inwestycjami w gospodarce wodnej. Państwowe Gospodarstwo (...) z dniem 1 stycznia 2018 roku wstąpiło w prawa i obowiązki wynikające z ww. umów i porozumień.

(opozycja powoda, k. 397-398v)

Postanowieniem z dnia 29 stycznia 2019 roku Sąd Okręgowy w(...) X Wydział Gospodarczy w sprawie o sygn. akt X GC (...)odmówił dopuszczenia do udziału w sprawie w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej Państwowego Gospodarstwa (...) w W. i wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanej Państwowe Gospodarstwo (...) w W..

(postanowienie, k. 400)

Na rozprawie w dniu 23 lipca 2019 roku powód w dalszym ciągu popierał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie, pozwany Województwo (...) wnosił o oddalenie powództwa i podniósł zarzut braku legitymacji procesowej biernej po stronie Województwa (...) z uwagi na przystąpienie do sprawy Państwowego Gospodarstwa (...) w W.. Państwowe Gospodarstwo (...) przyjęło stanowisko, że nie uznaje powództwa i wnosi o jego oddalenie, a także zakwestionowało swoją legitymację procesową bierną w sprawie.

(e-protokół z 23 lipca 2019 r., czas nagrania od 00:03:02, płyta CD k. 445)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wojewódzki Zarząd Melioracji i (...) w Ł., będący wojewódzką jednostką budżetową i działający w imieniu Województwa (...) przeprowadził przetarg na wykonanie zadania pod nazwą „Utrzymanie i konserwacja urządzeń melioracji wodnych podstawowych”, w ramach zadania: „Remont umocnień skarp rzeki D.”, nr zadania: Dz./331/59/I- (...) w oparciu o przepisy ustawy z dnia 29 stycznia 2004r. Prawo zamówień publicznych.

(kopia specyfikacji istotnych warunków zamówienia, k. 14-22v)

W wyniku rozstrzygnięcia powyższego przetargu w dniu 30 września 2014 roku pomiędzy Wojewódzkim Zarządem Melioracji i (...) w Ł. (zamawiającym) a (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w L. (wykonawcą) podpisana została umowa nr (...), mocą której wykonawca przyjął do wykonania roboty budowlane. Zamówienie miało być wykonane zgodnie z postanowieniami ustawy prawo budowlane, specyfikacją techniczną wykonania i odbioru robót budowlanych oraz przedmiarem robót. Jako termin rozpoczęcia robót strony ustaliły dzień przekazania obiektu (§ 3 ust. 1 umowy). Przekazanie obiektu przez zamawiającego oraz odbiór obiektu przez wykonawcę miał nastąpić w ciągu 10 dni roboczych od dnia podpisania umowy. Jako termin zakończenia robót wskazano 7 grudnia 2014 roku (§ 3 ust.2. umowy). Strony ustaliły w umowie, że zamawiający miał wyznaczyć termin i miał rozpocząć odbiór przedmiotu umowy w ciągu 14 dni roboczych po uzyskaniu pisemnego zgłoszenia o zakończeniu robót od wykonawcy i gotowość do odbioru potwierdzonego przez koordynatora lub osobę zastępującą koordynatora wraz z oświadczeniem o kompletności dokumentów odbiorowych (§ 3 ust.3. umowy).

W § 6 umowy strony zastrzegły możliwość naliczania kar umownych za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.

W przypadku nieuzasadnionego powodu nieprzystąpienia do realizacji zamówienia w ciągu 5 dni roboczych od daty umownego rozpoczęcia prac zamawiający mógł odstąpić od umowy (§ 7 ust. 1 ppkt1 umowy).

Za wykonanie przedmiotu zamówienia strony umówiły się na wynagrodzenie ryczałtowe, które powiększone o kwotę podatku VAT wynosiło 196.800,00 zł. Rozliczenie za wykonanie przedmiotu zamówienia miało nastąpić fakturą VAT/ rachunkiem na podstawie protokołu odbioru końcowego. Podstawę do wystawienia faktury VAT/ rachunku stanowić miał podpisany przez przedstawicieli stron protokół odbioru końcowego oraz zakres wykonanych prac sprawdzony i zatwierdzony przez koordynatora lub osobę zastępującą (§ 8 ust.1-3 umowy).

Strony postanowiły, że przedmiotem odbioru końcowego miał być cały zakres rzeczowy objęty umową. Do zgłoszenia o zakończeniu robót wykonawca miał dołączyć dokumentację powykonawczą, składającą się z: dziennika postępu robót, dokumentacji fotograficznej obrazującej wykonane roboty, oświadczenia upoważnionego przedstawiciela wykonawcy o wykonaniu robót zgodnie z umową, normami i wiedzą techniczną, informacji o wbudowanych wyrobach budowlanych, oświadczenia wraz z dokumentami potwierdzającymi przekazanie odpadów zgodnie z ustawą, oświadczenia, że dokumentacja fotograficzna obejmuje te same obiekty przed rozpoczęciem jak i po zakończeniu robót (§ 12 ust. 1-2 umowy).

Prace remontowe miały być wykonane zgodnie z umową, specyfikacją techniczną, a także przedmiarem i organizacją robót oraz poleceniem przedstawiciela zamawiającego.

(umowa nr (...) z 30 września 2014 r., k. 11-13; specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych, k. 217-219v; przedmiar robót, k. 220-221)

W specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót dotyczącej remontu umocnień skarp rzeki D. km 5+964 – 6+235 w gminie P. ustalono w szczególności, że rozbiórka bruków z kamienia naturalnego obejmowała rozebranie umocnień kamiennych podstaw skarpy, wywiezienie do miejsca składowania i ponownego wykorzystania przy spełnieniu odpowiednich warunków. Rozbiórka umocnień betonowych skarp obejmowała rozebranie umocnień betonowych na prawej skarpie i wywiezienie na składowisko odpadów.

Do budowy powód miał obowiązek użyć materacy siatkowych: gabionowych, wykonanych z siatki stalowej o sześciokątnych oczkach i potrójnym splocie. Drut stalowy, z którego wykonano siatkę powinien być zabezpieczony przed korozją stopem cynkowo – aluminiowym galfan. Materace powinny być połączone drutem o tym samym zabezpieczeniu antykorozyjnym jak drut, z którego była wykonana siatka. Zastosowane materace powinny mieć wymiary 1,0x2,0x0,2m, wymiary oczka siatki 6x8cm, grubość drutu 2,2 mm, powłoka antykorozyjna – G..

Do wypełnienia materacy należało użyć twardych, nie zwietrzałych i odpornych na działanie wody i mrozu kamieni – otoczaki jak i kamień łamany. Minimalny wymiar pojedynczych kamieni nie powinien przekraczać wymiaru oczka, czyli 60 mm, a maksymalny 2,5 krotnego większego wymiaru oczka siatki, czyli 200 mm. Dla zachowania elastyczności materaca należało układać co najmniej dwa kamienie na grubość materaca.

(specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót, k. 217-219v; przedmiar robót, k. 220-221)

W dniu 6 października 2014 roku odbyło się protokolarne przekazanie terenu budowy przez zamawiającego na rzecz wykonawcy. Obiekt budowy przyjął kierownik budowy M. J.. Podczas przekazania terenu budowy ustalono również wskazania lokalizacyjne robót przewidzianych do realizacji inwestycji od 6 października 2014 roku do 7 grudnia 2014 roku.

(kopia protokołu nr (...) , k. 104)

W dniu 13 października 2014 roku, 15 października 2014 roku i 17 października 2014 roku przez pracowników Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i (...) w Ł. przeprowadzone były kontrole prac powoda, w wyniku których stwierdzono, że powód nie przystąpił do realizacji zamówienia. Wojewódzki Zarząd Melioracji i (...) w Ł. zwracał się do powoda o podanie przyczyny nie przystąpienia do realizacji zamówienia i wezwał go do natychmiastowego rozpoczęcia prac.

(kopie pism z 15 października 2014 r. i 17 października 2014 r., k. 105-106)

W odpowiedzi powód jako przyczynę braku rozpoczęcia prac podał względy technologiczne. Poinformował, że zamówione przez niego gabiony były produktem jednostkowym i musiały zostać wykonane na zamówienie, co wiązało się z trzy tygodniowym okresem oczekiwania. G. miały być dostarczone powodowi w dniu 23 października 2014 roku, a powód zadeklarował rozpoczęcie prac związanych z wycinką krzewów i stabilizacją przyczółków mostka i układania gabionów od 24 października 2014 roku. Powód zapewnił, że termin wykonania prac nie był zagrożony oraz, że planuje wykonać prace dwa tygodnie przed umówionym czasem.

(kopia korespondencji mailowej powoda, k. 107-108)

W piśmie z dnia 27 października 2014 r. powód przedstawił zamawiającemu Wojewódzkiemu Zarządowi Melioracji i (...) w Ł. harmonogram prac, według którego do końca października 2014 roku miało zostać ułożone ok. 100 m2 gabionów, w pierwszym tygodniu listopada ok. 120 m2 gabionów, w drugim tygodniu listopada ok. 100 m2 gabionów, w trzecim tygodniu listopada ok. 120 m2 gabionów, a w czwartym tygodniu listopada 2014 roku prace miały zostać zakończone. Od 12 listopada 2014 roku miały być przeprowadzone prace związane z ułożeniem mat z nasionami na skarpach.

(kopia korespondencji mailowej powoda, k. 109)

Z załączonych do faktur VAT wystawionych powodowi przez TRANS-KOP M. M. wynika, że objęte fakturami prace wykonywane były pod koniec listopada i na początku grudnia 2014 roku. W szczególności:

⚫

dokumenty dołączone do faktury z dnia 10 grudnia 2014 r. wskazują na prace określone jako „prace w korycie rzeki”, „nasypywanie skarp rzeki”, „ziemia” „ładowanie kamienia i piasku” i wykonane w okresie 29 listopada – 5 grudnia 2014 r.,

⚫

dokumenty dołączone do faktury z dnia 29 listopada 2014 r. wskazują na prace określone jako „ziemia, piasek”, „ziemia, piasek, przewóz kamienia”, „wybieranie kamienia i załadunek” i wykonane w okresie 24 – 28 listopada 2014 r.,

⚫

dokumenty dołączone do faktury z dnia 27 listopada 2014 r. wskazują na prace określone jako „piasek”, „przewóz ziemi po budowie”, „transport kamieni, ziemi”, „przewóz kamienia”, „prace w korycie rzeki”, „wybieranie kamieni i załadunek” i wykonane w okresie od 15 – 29 listopada 2014 r.

(faktury VAT z załącznikami, k. 65-103)

W dniach 17 i 19 listopada 2014 roku odbyła się dwukrotna kontrola robót dotyczących skarpy koryta rzeki D.. Na skutek kontroli stwierdzono, że roboty remontowe przeprowadzone były niezgodnie z dokumentacją techniczną, specyfikacją techniczną, specyfikacją techniczną wykonania i odbioru robót budowlanych oraz z normami technicznymi i zasadami sztuki budowlanej. Na budowie nie stwierdzono żadnego nadzoru technicznego ze strony przedstawiciela wykonawcy zarówno w dniu 17 listopada 2014 roku jak i 19 listopada 2014 roku. Na budowie nie było kierownika budowy, a zatrudnieni na budowie robotnicy łącznie z operatorem koparki prowadzili prace bez żadnego nadzoru technicznego. Ponadto na budowie zastano E. D., pełnomocnika wykonawcy, posiadającego upoważnienie do reprezentacji powoda w sprawach urzędowych, ale bez odpowiednich uprawnień budowlanych, upoważniających do kierowania tego typu robotami budowlanymi. Powyższe zastrzeżenia dotyczące prawidłowości wykonywanych robót zostały przekazane powodowi w piśmie z 20 listopada 2014 roku.

(kopia pisma pozwanego z 19 listopada 2014 r., k. 110; kopia pisma pozwanego skierowanego do powoda, k. 117; potwierdzenie odbioru pisma z 20 listopada 2014 r., k.117v)

W odpowiedzi na pismo Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i (...) w Ł. z dnia 20 listopada 2014 roku powód twierdził, że przy umocnieniu skarp rzeki D. prace wykonywane były prawidłowo, zgodnie z SiWZ, dokumentacją techniczną i sztuką budowlaną. Wskazał, że kierownik budowy M. J. był dwa razy w tygodniu na budowie.

(kopia korespondencji mailowej powoda skierowana do Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i (...) w Ł., k. 118)

Powód spotkał się z Wojewódzkim (...) (...) w Ł. w celu wyjaśnienia nieporozumień. Następnie powód zaproponował technologiczne rozwiązanie umocnienia skarp rzeki D., na które nie uzyskał akceptacji, ponieważ zaproponowane rozwiązania przedstawione w opinii stanowiły odstępstwo od przyjętej przez zamawiającego technologii wykonawstwa robót i były niezgodne z zasadami sztuki budowlanej, a także zapisami umowy. Wykonawca został ponownie wezwany do prowadzenia robót zgodnie z warunkami określonymi w umowie oraz specyfikacji jak również do usunięcia wszelkich dotychczas stwierdzonych nieprawidłowości i odstępstw w wykonanych pracach na objętym zamówieniem odcinku rzeki D..

(kopia korespondencji mailowej pomiędzy stronami, k. 119-120; kopia opinii technicznej, k. 121-146; kopia pisma zamawiającego z 3 grudnia 2014 r., k. 147)

Pismem z dnia 8 grudnia 2014 roku powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. zgłosiła Wojewódzkiemu Zarządowi Melioracji i (...) w Ł., że zakończono prace związane z realizacją umowy nr (...) z 30 września 2014 roku dotyczące „remontu umocnień skarpy rzeki D.” i jednocześnie wniósł o wyznaczenie terminu odbioru końcowego robót.

(kopia pisma z 8 grudnia 2014 r., k. 148)

Prace remontowe powoda na skarpie rzeki D. wyglądały następująco: koryto rzeki zostało umocnione na całej długości 271 m od km 5+964 do km 6+235. Roboty zostały wykonane w pełnym umownym zakresie, poza odcinkiem zamiany materaca siatkowo – kamiennego na narzut luzem, co było uzasadnione warunkami miejscowymi.

Położona przez powoda dolna wierzchnia krawędź materaców siatkowo – kamiennych częściowo sięgała poniżej poziomu wody, a przeważnie była widoczna ponad aktualnym lustrem wody, tj. średnio na poziomie około 0,25 m nad dnem koryta rzeki. Poniżej dolnej krawędzi położonych materaców widoczne były fragmenty narzutu kamiennego luzem, przeważnie niesięgające tej krawędzi. Na części koryta rzeki narzut ten nie był wykonany.

Powyżej materaców siatkowo – kamiennych skarpę i krawędź brzegu pokrywała ekomata, w dniu przeprowadzenia wizji lokalnej prawie nieporośnięta i miejscami luźna (nieprzylegająca do podłoża).

Narzut kamienny wykonany poniżej dolnej krawędzi materaców w podstawie skarp, bezpośrednio na gruncie, bez warstwy filtracyjnej, na skutek wymywania gruntu podłoża uległ w różnym stopniu deformacji, przeważnie osunął się poniżej tej krawędzi odsłaniając skarpę ziemną. To z kolei doprowadziło w wielu miejscach do podmycia gruntu pod dolną częścią materaców siatkowo – kamiennych i ich deformacji na skutek zapadania w powstałe pustki. Deformacja koszy siatkowych zaś powodowała przemieszczenie i rozluźnienie kamiennego wypełnienia materaców i utratę funkcji umocnienia tej części skarpy.

Umocnienia koszami siatkowo – kamiennymi o dolnej krawędzi na poziomie lub nad poziomem wody regulacyjnej, jako remont umocnień kamiennych podstawy skarpy – zostały wykonane niezgodnie ze specyfikacją techniczną wykonania i odbioru robót. Umocnienia siatkowo – kamienne zostały usytuowane poza poziomem ich istotnej przydatności.

Odcinkowe wykonanie poniżej materaców siatkowo – kamiennych narzutu z kamienia luzem wykonano wadliwie – w płynącej wodzie. Narzut ten był już całkowicie zniszczony tak, że skarpy koryta na poziomie regulacyjnym pozostały nieumocnione.

Umocnienie od podstawy skarpy wynika z praktyki budowlanej, ze sztuki budowlanej. W celu naprawienia umocnień ułożonych ponad częścią skarpy ulegającą największej erozji, konieczne byłoby zdjęcie tych umocnień.

Przy pracach remontowych wykorzystano materiały zastępcze, nie zastosowano materacy gabionowych, co doprowadziło do braku filtracji. Wykonane przez powoda umocnienia były nieskuteczne, nie zapobiegały erozji. Przeszkodą przy wykonaniu umocnień za pomocą materacy gabionowych była płynąca w rzece woda. Na odcinku 10-15 m na skarpach rosły drzewa utrudniając tym samy wkopanie się w skarpę.

Przy wykonaniu samego materaca gabionowego nie było nieprawidłowości w porównaniu do wytycznych ze specyfikacji.

Niemożliwe było określenie ścisłych wartości poszczególnych elementów prac remontowych skarpy rzeki D. z uwagi na określenie wynagrodzenia ryczałtowo.

Nieprawidłowości, jakie wystąpiły w pracach remontowych powoda spowodowały obniżenie wartości robót.

Istotą nieprawidłowości było wykonanie robót polegających na umocnieniu skarp rzeki materacami siatkowo – kamiennymi poza strefą ich zasadniczej przydatności – około 0,25 m powyżej podstawy skarpy, co odpowiadało szerokości około 0,55 m powierzchni skarpy, sztucznego, trapezowego koryta.

Wadliwe usytuowanie tych umocnień zaniżyło rozmiar biotechnicznych umocnień skarp powyżej umocnień siatkowo – kamiennych. Powyższe roboty spowodowały obniżenie wartości całości robót, które wynikało z braku możliwości uzupełnienia i uzyskania w pełni lub w części zakładanej przydatności podstawowego umocnienia koryta rzeki – ochrony podstawy skarp koryta.

Z uwagi na umowny, ryczałtowy charakter ustalenia wartości całości robót bez określenia wartości poszczególnych robót, niemożliwe było określenie ich udziału w całości robót i zakresu obniżenia wartości wadliwie wykonanych robót.

(pisemna opinia podstawowa biegłego sądowego (...) Rady Federacji Stowarzyszeń (...), k. 245-257; pisemna opinia uzupełniająca biegłego sądowego (...) Rady Federacji Stowarzyszeń (...), k. 321-323; ustna opinia uzupełniająca biegłego sądowego (...) Rady Federacji Stowarzyszeń (...), e-protokół rozprawy z 7 listopada 2017 r., czas nagrania od 00:09:41, płyta CD k. 296, e-protokół rozprawy z 23 lipca 2019 r., czas nagrania od 00:07:15, płyta CD k. 445)

Pismem z dnia 10 grudnia 2014 roku powód oświadczył, że wykonał prace zgodnie z przedmiotową dokumentacją przetargową oraz umową. Zdaniem powoda specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót była ogólnikowa, nie precyzowała, ani nie zawierała rozwiązań technicznych wykonania robót. Spółka wskazała, że w okresie od 24 października 2014 roku do 17 listopada 2014 roku zamawiający nie koordynował prac ani nie wnosił uwag, a stwierdził nieprawidłowości po wykonaniu około 70% prac na części prawobrzeżnej rzeki oraz 10% prac na części lewobrzeżnej.

(kopia pisma powoda, k. 149; kopia dziennika budowy, k. 173-178)

W odpowiedzi na powyższe pismo zamawiający w piśmie datowanym na dzień 15 grudnia 2014 roku stwierdził, że nie było możliwe wyznaczenie terminu odbioru robót z uwagi na występujące nieprawidłowości dotyczące: kwestii zastosowania umocnień gabionowych skarp rzeki, które należało ułożyć od podstaw skarpy a nie od linii wyznaczonej przez poziom wody w rzece z luźnym ułożeniem poniżej tego poziomu i zabezpieczeniem narzutu siatką i prętami stalowymi. Ponadto grubość materacy gabionowych zastosowanych przez powoda wynosiła 0,3 m, a nie 0,2 m, co wynikało z wytycznych zawartych w specyfikacji technicznej wykonawstwa i odbioru robót budowy oraz przedmiaru robót. Powód nie wypełnił także wymogów formalnoprawnych, ponieważ do pisemnego zgłoszenia zakończenia robót nie załączył oświadczenia o kompletności dokumentacji odbiorowej (co wynikało z § 3 ust 3 umowy) oraz kompletu dokumentacji powykonawczej (§ 12 ust.2 umowy).

Ponadto zamawiający Wojewódzki Zarząd Melioracji i (...) poinformował powoda o naliczaniu mu kar umownych za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu zamówienia.

(kopia pisma zamawiającego, k. 150-151)

Nie zgadzając się z twierdzeniami zamawiającego powód po raz kolejny wezwał go do odbioru robót do 30 grudnia 2014 roku i zastrzegł, że w razie nieobecności przedstawicieli zamawiającego, dokona on odbioru jednostronnego i wystawi fakturę VAT. Zamawiający w dalszym ciągu podtrzymywał swoje stanowisko i nie widział podstaw do wyznaczenie terminu odbioru robót.

(kopia pisma powoda, k. 153-156; kopia pisma pozwanego, k. 161-163)

Po zakończeniu wykonywania prac powód złożył następujące dokumenty:

- oświadczenie o wykonaniu prac remontowych umocnień skarp rzeki D. zgodnie z umową, normami i wiedzą techniczną,

- oświadczenie o braku wytworzenia odpadów, a kamień z rozbiórek bruku kamiennego został użyty do wypełnienia materacy gabionowych; powód oświadczył, że teren prac został uporządkowany,

- oświadczenie, że dokumentacja fotograficzna przedstawiająca przedmiotowy remont obejmuje te same obiekty przed rozpoczęciem prac i po ich zakończeniu,

(kopia dokumentacji, k. 157- 159)

Pomiędzy stronami toczyła się korespondencja i odbyło się również spotkanie dotyczące terminu zakończenia realizacji zamówienia. Zamawiający cały czas przyjmował swoje dotychczasowe stanowisko.

(kopie pism, k. 164 -165; kopia notatki ze spotkania z 15 stycznia 2015 r., k. 168-168v;kopie pism, k. 169-169v)

Pismem z dnia 16 lutego 2015 roku Wojewódzki Zarząd Melioracji i (...) w Ł. skierowanym do powoda zaliczył wniesione przez niego zabezpieczenie należytego wykonania robót w wysokości 19.680,00 zł brutto na pokrycie roszczeń z tytułu nienależytego wykonania umowy.

(kopia pisma, k. 171)

Powód sporządził jednostronny protokół końcowego częściowego – technicznego odbioru robót dotyczących remontu skarp rzeki D.. Na protokole widnieje podpis prezesa powodowej spółki (...) oraz data – 8 grudnia 2014 roku. Z treści protokołu wynika, że komisja w sprawie odbioru robót zebrała się w dniu 30 grudnia 2014 roku; ponadto brak jest informacji o nieprawidłowym wykonaniu robót remontowych.

(kopia protokołu, k. 166-167)

W dniu 12 stycznia 2015 roku powód wystawił Wojewódzkiemu Zarządowi Melioracji i (...) w Ł. fakturę VAT nr (...) z tytułu realizacji umowy nr (...) na kwotę 196.800,00 zł z terminem zapłaty do 11 lutego 2015 roku.

(kopia faktury VAT, k. 32)

Pomimo domagania się zapłaty kwoty wynikającej z wystawionej faktury VAT, za wykonane prace powodowi nie zostało wypłacone wynagrodzenie.

(okoliczność bezsporna, a nadto kopia pisma, k. 172)

Od 1 stycznia 2018 roku Wojewódzki Zarząd Melioracji (...) był w stanie likwidacji, a jego kompetencje przejęło Państwowe Gospodarstwo (...) z siedzibą w W., ul. (...). Z tą datą z mocy prawa przedsiębiorstwo to wstąpiło do wszystkich toczących się postępowań sądowych i administracyjnych.

(okoliczność bezsporna)

Powyższy stan faktyczny był w zakresie okoliczności zawarcia umowy oraz jej treści niesporny. Sąd poczynił ustalenia faktyczne w sprawie w zakresie okoliczności mających istotne znaczenie dla jej rozstrzygnięcia na podstawie załączonych do akt sprawy dokumentów prywatnych, których treść, wiarygodność i moc dowodowa nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Dowody z dokumentów prywatnych pozostawały w korelacji z wnioskami płynącymi z opinii biegłego sądowego z zakresu melioracji (...) Rady Federacji Stowarzyszeń (...).

Co do zgodności wykonania wiążącej strony umowy z postanowieniami tej umowy i z zapisami wynikającymi z załączników umowy (specyfikacji istotnych warunków zamówienia oraz specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych), jak i zakresu ich wykonania, jeśli zostały wykonane wadliwie, a także co do zakresu obniżenia wartości robót i należnego powodowi wynagrodzenia będącego konsekwencją ewentualnie nieprawidłowo wykonanych robót sąd oparł swoje ustalenia w sprawie na opinii pisemnej, opinii pisemnej uzupełniającej i ustnych uzupełniających opiniach biegłego sądowego (...) Rady Federacji Stowarzyszeń (...). Opinia ta w ocenie sądu jest fachowa, merytorycznie poprawna, biegły wykazał się wysokim poziomem wiedzy specjalistycznej i doświadczenia zawodowego z zakresu realizacji inwestycji (melioracji wodnych). Dokonał szczegółowej analizy pełnej dokumentacji przedmiotowej budowy i wysnuł z tej analizy logiczne, merytorycznie uzasadnione wnioski. Biegły szczegółowo opisał przebieg procesu realizacji inwestycji, dokonał wnikliwej analizy wykonanych przez powoda prac pod kątem ich zgodności z umową oraz specyfikacjami, a także sztuką budowlaną. Wskazał również obiektywne przyczyny braku prawidłowej realizacji umowy, jak również nakreślił brak możliwości ustalenia wartości prac prawidłowo wykonanych z uwagi na ryczałtowe określenie wartości wynagrodzenia w umowie, bez rozbijania go na poszczególne elementy. Z tych względów opinia ta, w ocenie sądu, może stać się podstawą do poczynienia w sprawie wiążących ustaleń faktycznych. Dlatego też Sąd pominął dowód z opinii prywatnej przedstawiony jako załącznik do pozwu przez powoda (k.179-196), ponieważ opinia ta została sporządzona na zlecenie powoda, a wnioski z niej płynące były sprzeczne z wnioskami z opinii biegłego sądowego (...) Rady Federacji Stowarzyszeń (...).

Sąd oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu melioracji na rozprawie w dniu 7 listopada 2017 roku, ponieważ dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu melioracji w sprawie został już przeprowadzony i Sąd podzielił wnioski zawarte w opinii, albowiem została ona sporządzona rzetelnie i dokładnie. Opinia udziela wyczerpujących odpowiedzi na zadane biegłemu pytania, jest logiczna, spójna i pozbawiona nieścisłości. Nadto, w ustnych wyjaśnieniach do opinii przedstawionych na rozprawie w dniu 7 listopada 2017 roku oraz w dniu 23 lipca 2019 roku biegły podtrzymał ją oraz wyjaśnił wątpliwości stron w zakresie jej treści. Z tego powodu, opinia mogła być podstawą do czynienia ustaleń faktycznych w sprawie. Co istotne, biegły sam przyznał, że jego kontakty ze stroną pozwaną są wyłącznie urzędowe i gdyby po stronie pozwanej w sprawie występował inny podmiot, biegły wydałby opinię tej samej treści.

Na rozprawie w dniu 23 lipca 2019 roku Sąd oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu kosztorysowania z uwagi na to, że dopuszczenie dowodu z opinii tego biegłego doprowadziłoby jedynie do przedłużenia postępowania, nie wyjaśniając spornych okoliczności. Jak bowiem wskazał biegły sądowy z zakresu melioracji w ustnej opinii uzupełniającej na rozprawie w dniu 23 lipca 2019 roku (czas nagrania od 00:07:15, płyta CD k. 445), biegły z zakresu kosztorysowania nie mógłby oszacować w sposób bezdyskusyjny kosztów ponownego wykonania inwestycji polegającego na rozebraniu wadliwie wykonanych prac i wykonaniu w ich miejsce nowych.

Wobec wniosków wypływających z opinii biegłego sądowego (...) Rady Federacji Stowarzyszeń (...), który przedstawił, jakie prace były wykonane nieprawidłowo oraz wyjaśnił nieprawidłowości powodujące obniżenie wartości robót i należnego powodowi wynagrodzenia, przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków wymienionych w pozwie na okoliczności tam wskazane również nie prowadziłoby do wyjaśnienia spornych okoliczności, dlatego też na rozprawie w dniu 23 lipca 2019 roku Sąd oddalił powyższy wniosek. Również dowód z przesłuchania strony powodowej, w której imieniu wystąpił prezes zarządu powodowej spółki (...) nie został uwzględniony, jako nie prowadzący do wyjaśnienia spornych okoliczności. Przeprowadzenie tych dowodów, w opinii sądu powtarzałoby jedynie ustalenia już przez sąd poczynione na podstawie dowodu z dokumentów złożonych do akt sprawy.

Dokumenty złożone przez strony, które nie zostały uwzględnione przy ustalaniu stanu faktycznego zostały pominięte, jako niemające znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. W szczególności nie uwzględniono dokumentacji z karty 160, ponieważ dotyczyła deklaracji zgodności materaców gabionowych, których producentem była (...) sp. z o.o., zaś z pisma tego nie wynika, że te materace zostały użyte przez powoda przy wykonywaniu przedmiotowej umowy. Sąd nadto pominął pismo z k. 170 stanowiące zawiadomienie o popełnieniu wykroczenia, które nie zmierzało do wyjaśnienia spornych okoliczności.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie jest zasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

Ponieważ posiadanie przez strony legitymacji czynnej i biernej w procesie jest przesłanką zasadniczą, od której istnienia uzależniona jest możliwość uwzględnienia powództwa, a jej brak, zarówno w postaci czynnej jak i biernej, prowadzi do wydania wyroku oddalającego powództwo, zarzut pozwanego w przedmiocie braku legitymacji biernej po jego stronie należało rozstrzygnąć w pierwszej kolejności.

Legitymacja procesowa to szczególne uprawnienie konkretnego podmiotu, oceniane z punktu widzenia prawa materialnego, do występowania z określonym roszczeniem przeciwko innemu konkretnemu podmiotowi. Legitymacja procesowa stanowi przesłankę materialnoprawną, której istnienie Sąd ocenia w chwili wyrokowania. Brak legitymacji procesowej zarówno czynnej (po stronie powodowej), jak i biernej (po stronie pozwanej) prowadzi do wydania wyroku oddalającego powództwo. Stwierdzony brak legitymacji winien być przy tym brany pod uwagę przez Sąd zarówno z urzędu, jak i na zarzut pozwanego (H. Pietrzkowski, Zarys metodyki pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 2006, str. 104-105; zob. też Przesłanki procesowe [w:] B. Bladowski, Metodyka pracy sędziego cywilisty, LEX 2013).

Powyższe ma istotne znaczenie na skutek wejścia w życie od 1 stycznia 2018 roku ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. prawo wodne (Dz.U. z 2018 r. poz. 2268, dalej p.w.). Z dniem wejścia w życie ustawy Państwowe Gospodarstwo (...) (dalej: Wody Polskie) wstępuje w prawa i obowiązki wynikające z zawartych przez marszałków województw lub wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne wykonujące zadania marszałków województw, o których mowa w art. 11 ust. 1 pkt 4 oraz w art. 75 ust. 1 ustawy uchylanej w art. 573, umów w przedmiocie oddania w użytkowanie stanowiących własność Skarbu Państwa gruntów pokrytych wodami oraz z umów i porozumień zawartych przez marszałków województw lub te jednostki organizacyjne samorządu województwa w zakresie utrzymywania wód oraz prowadzenia inwestycji w gospodarce wodnej (art. 534 ust. 1 pkt 3). Jednocześnie od tego dnia Wody Polskie przystępują do toczących się postępowań sądowych i administracyjnych, w których stronami są m.in. marszałkowie województw, kierownicy wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych - dotyczących spraw wynikających z przepisów ustawy uchylanej w art. 573 (art. 534 ust.5 pkt 3-4).

Zaznaczyć należy, że rozpatrywana sprawa dotyczyła roszczeń z umowy, umowa zawarta została przez Województwo (...) a konkretnie jej jednostkę organizacyjną – wojewódzką jednostkę organizacyjną celową (utworzoną na podstawie art. 8 ustawy z dnia 5 czerwca 1988 r. o samorządzie województwa; Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 z późn. zm.). Jednostka ta, zgodnie z § 4 ust. 1 statutu (k. 22-24), wykonywała w imieniu Województwa i Marszałka Województwa zadania z zakresu administracji rządowej i samorządowej określonych w ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz.U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.; dalej: p.w. z 2001 r.), w tym programowanie, planowanie i nadzorowanie wykonywania urządzeń melioracji wodnych podstawowych (pkt 11 lit. b).

Umowa leżąca u podstaw niniejszego sporu, dotyczyła realizacji projektu linii brzegowej rzeki D. w gminie P.. W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z art. 71 ust. 1 pkt 3 p.w. z 2001 r. kanały wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie były podstawowymi urządzeniami melioracyjnymi. Natomiast zgodnie z art. 75 ust. 1 i 2 p.w. z 2001 r. programowanie, planowanie, nadzorowanie wykonywania urządzeń melioracji wodnych szczegółowych, w trybie, o którym mowa w art. 74 ust. 2, urządzeń melioracji wodnych podstawowych oraz utrzymywanie urządzeń melioracji wodnych podstawowych należy do marszałka województwa. Zadania te marszałek województwa realizuje jako zadania z zakresu administracji rządowej.

Wprawdzie art. 75 ust. 1 i 2 p.w. z 2001 r. określały, że zadania w zakresie programowania, planowania i nadzorowania wykonywania podstawowych urządzeń melioracyjnych realizuje marszałek województwa jako zadania z zakresu administracji rządowej, to jednak uznać należy, że podmiotem tego obowiązku mogło być jedynie województwo. Przy czym, na uwagę zasługuje treść art. 166 ust. 2 Konstytucji RP, zgodnie z którym jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych. Według art. 166 ust. 2 Konstytucji RP zlecenie zadań publicznych następuje wobec jednostek samorządu terytorialnego – gminy, powiatu, województwa. To te jednostki są podmiotami obowiązanymi wykonywać zadania zlecone. Fakt, że ustawodawca na poziomie ustawowym wskazuje organ jednostki samorządu terytorialnego, czy też przewodniczącego organu kolegialnego, nie zmienia skutku, że zadania zostają zlecone jednostce samorządu terytorialnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2017 r., II CSK 401/16).

W konsekwencji należało uznać, że Województwo (...) działając za pomocą swojej jednostki organizacyjnej – Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i (...) wodnych w Ł. – zawarło z powodem umowę, wykonując zadania zlecone z art. 75 ust. 1 p.w. z 2001 r. Tym samym na podstawie art. 534 ust. 1 p.w. Wody Polskie z dniem 1 stycznia 2018 r. weszły ex lege w prawa i obowiązki wynikające z umowy.

Również należało przyjąć, że Wody Polskie wstąpiły do niniejszej sprawy w miejsce Województwa (...). Wprawdzie art. 534 ust. 5 p.w. wymienia postępowania, których stroną jest m.in. marszałek województwa, czy kierownicy wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, ale przepis ten nie może być interpretowany w sposób literalny, w oderwaniu do wykładni systemowej i celowościowej. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że ustawa, w której znajduje się ów przepis, jest regulacją o charakterze – w przeważającej części – administracyjnym. Brzmienie art. 534 ust. 5 p.w. wskazuje, że mają wstąpić w miejsce wymienionych tam podmiotów „do toczących się postępowań sądowych i administracyjnych”, przy czym „sądowych” oznacza nie tylko postępowania przed sądami powszechnymi, ale również przed sądami administracyjnymi. Nie bez znaczenia przy tym pozostaje, że status strony w postępowaniu cywilnym oraz w postępowaniu przed sądami administracyjnymi jest różny.

Mając na względzie powyższą różnicę w kształtowaniu statusu strony w postępowaniu cywilnym i postępowaniu przed sądami administracyjnymi należało stwierdzić, że brzmienie art. 534 ust. 5 p.w. (z uwagi na administracyjny charakter regulacji) nawiązuje do struktury organizacyjnej administracji, uwzględniając uregulowanie strony w art. 25 p.p.s.a. Z uwagi na fakt, że podmioty wymienione w art. 534 ust. 5 p.w. nie mają zdolności sądowej zgodnie z art. 64 § 1 i 1 ¹ k.p.c., należało przyjąć, że w takim wypadku Wody Polskie wstępują również do postępowań, w których to województwo występuje w związku z działalnością tych podmiotów, jednak oczywiście jedynie w odniesieniu do postępowań dotyczących spraw wynikających z przepisów p.w. z 2001 r., czyli m.in. w zakresie uregulowanym art. 75 p.w. z 2001 r. Za takim kierunkiem wykładni przemawia to, że Wody Polskie wstąpiły (art. 534 ust. 1 p.w.) w prawa i obowiązki wynikające z umów zawartych przez województwa w zakresie m.in. programowania, planowania i nadzorowania wykonania urządzeń melioracyjnych (art. 75 ust. 1 p.w. z 2001 r.). Nierozsądna byłaby ocena, że racjonalny prawodawca z jednej strony ustanawia następstwo prawne co do tych umów, ale w odniesieniu do postępowań toczących się w tym zakresie status strony pozostawia podmiotom, których prawa i obowiązki zostały przejęte przez Wody Polskie.

Zatem, Wody Polskie z dniem 1 stycznia 2018 r. przejęły prawa i obowiązki Województwa (...) wynikające z umowy z 30 maja 2014 r., a będące przedmiotem postępowania, jak również wstąpiły do procesu, zastępując po stronie pozwanej Województwo (...).

Z uwagi na powyższe okoliczności, Sąd zważył, że podnoszona przez Wody Polskie w piśmie z 30 maja 2018 r. argumentacja dotycząca braku legitymacji biernej po jej stronie nie może zostać uznana za słuszną.

Powyższe okoliczności sprawiły, że koniecznym stało się oddalenie powództwa w zakresie, w jakim obejmowało dochodzenie roszczenia od Województwa (...) – Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i (...) w Ł. z uwagi na brak legitymacji procesowej biernej tego podmiotu.

W pozostałym zakresie, tj. w zakresie roszczenia powoda w stosunku do Wód Polskich Sąd w pierwszej kolejności zwrócił uwagę na podstawę prawną dochodzonego przez powoda roszczenia.

Pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy o dzieło, co – podobnie, jak tryb jej zawarcia – nie było pomiędzy stronami sporne. Kwestią, co do której strony nie mogły się porozumieć, było wynagrodzenie, jakie powód – w jego ocenie – powinien otrzymać za prace wykonane w toku realizacji dzieła, pomimo jego nieprawidłowego wykonania – co podnosiła strona pozwana.

Stosownie do treści art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Mając na uwadze treść ww. przepisu prawa − wynagrodzenie przyjmującego zamówienie powinno być dokładnie ustalone w umowie − albo jako wynagrodzenie ryczałtowe, w postaci z góry ustalonej kwoty, albo wynagrodzenie kosztorysowe, przez wskazanie podstaw i reguł jego ustalenia, którego wysokość zostaje obliczona po ukończeniu prac, według ustalonych w umowie zasad.

Wskazać należy, że w niniejszej sprawie strony umówiły się na wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 196.800,00 zł za wykonanie przedmiotu zamówienia. Wynagrodzenie ryczałtowe jest określone nominalnie, stanowiąc dokładną co do wysokości, absolutną kwotę pieniężną. Wynagrodzenie to nie podlega już co do zasady zmianie.

W rozpoznawanej sprawie powód domagał się zapłaty wynagrodzenia za wykonane przez siebie prace. O ile istnienie stosunku zobowiązaniowego nie było sporne między stronami, ani wysokość wynagrodzenia, to sposób w jaki umowa została wykonana był przez stronę pozwaną kwestionowany.

Do oceny zachowań powoda jako wspólnika pozwanego stosować należy również treść art. 354 k.c. określającą sposób wykonania zobowiązania. Przepis ten wskazuje reguły zachowania, które powinien respektować dłużnik i współdziałający z nim wierzyciel. Są to zarazem kryteria, według których dokonywana będzie ocena należytego wykonania zobowiązania. Naruszenie tych reguł może wywołać w konsekwencji ich odpowiedzialność za powstałą szkodę (art. 471, 486 k.c.).

Przepis art. 354 § 1 k.c. stanowi, że obowiązkiem dłużnika jest wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią. Chodzi więc o wszelkie powinności, jakie na dłużnika nakłada zdarzenie, które kreuje zobowiązanie (np. umowa, orzeczenie sądu, przepis prawny), oraz nakazy wyznaczone przez normy prawne, właściwe dla danego zdarzenia. Jednak nie zawsze czynności i przepisy prawne oznaczają powinne zachowania dłużnika dostatecznie precyzyjnie i możliwe jest ustalenie dla odmiennych zachowań ich zgodności z treścią zobowiązania. Stąd przepis art. 354 § 1 k.c. uzupełnia to podstawowe kryterium ocenne zachowań dłużnika o dalsze: zgodność z celem społeczno-gospodarczym zobowiązania, z zasadami współżycia społecznego oraz z ustalonymi zwyczajami, o ile takie istnieją. Służą one dookreśleniu powinnego zachowania, nakazanego treścią stosunku prawnego. Słuszny jest pogląd, że wzorce zachowań zrekonstruowane przy zastosowaniu tych kryteriów nie mogą zatem pozostawać w sprzeczności z treścią zobowiązania (por. M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2011, art. 354, nb 7).

Kryteria oceny sposobu wykonania zobowiązania z art. 354 k.c. odwołują się do reguł pozaprawnych, aby zapewnić wykonanie zobowiązania w sposób, który nie tylko zapewni wierzycielowi osiągnięcie zamierzonego przez niego celu, i tym samym zaspokojenie jego interesu (zgodność z celem społeczno-gospodarczym), ale ta realizacja nastąpi z uwzględnieniem także innych aspektów, zwłaszcza etycznych (zgodność z zasadami współżycia społecznego oraz ustalonymi zwyczajami).

Społeczno-gospodarczy cel leży poza treścią zobowiązania. Może być uzgodniony przez strony umowy i ma wówczas pierwszeństwo przed typowym (obiektywnym) celem danego zobowiązania. Jeżeli jednak strony umowy nie przekazały informacji i ocen, co do pożądanego stanu rzeczy, któremu zobowiązanie ma służyć, albo umowa nie jest źródłem danego stosunku obligacyjnego, wówczas kryterium oceny jest stan rzeczy normalnie powstały przy wykonaniu zobowiązania danego typu (por. bliżej Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, s. 76–77; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2011, art. 354, nb 8–9).

Rola zwyczajów jako kryteriów oceny należytego wykonania zobowiązania jest bardzo ograniczona i zauważalna właściwie tylko w obrocie profesjonalnym, zwłaszcza międzynarodowym. Przy ustalaniu wzorca należytego zachowania dłużnika trzeba wówczas uwzględnić pewne pozaprawne reguły postępowania w oznaczony sposób w określonej sytuacji, utrwalone i powszechnie akceptowane w danej grupie społecznej (środowisku, branży), do której przynależą obie strony stosunku obligacyjnego.

Na podstawie przeprowadzonych w sprawie dowodów z opinii biegłego, Sąd skonstatował, że wykonane w sposób wadliwy przez powoda prace związane z zrealizowaniem zleconego dzieła wynikały z przyczyn leżących po stronie wykonawcy, czyli powoda. Nie dołożył on bowiem wszelkich starań, aby dzieło zostało w pełni wykonane. Prace powoda były wykonane wadliwie, co w przeważającej części wynikało z przyczyn leżących po stronie powoda, ponieważ nie zachowując zasad sztuki budowlanej przeprowadził remont skarp rzeki, również niezgodnie z wytycznymi zawartymi w specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych.

Z treści wydanej w sprawie opinii biegłego wynika w sposób jednoznaczny, że powód dokonał umocnień koryta rzeki D. na całej długości: 271 m od km 5+964 do km 6+235. Roboty zostały wykonane w pełnym określonym umownie zakresie, poza odcinkiem zamiany materaca siatkowo – kamiennego na narzut luzem, co było uzasadnione warunkami miejscowymi, bowiem na odcinku 10-15 m na skarpach rosły drzewa utrudniając tym samym wkopanie się w skarpę. Powód położył dolną wierzchnią krawędź materaców siatkowo – kamiennych częściowo poniżej poziomu wody, ale w przeważającej części ponad poziomem wody. Ponadto poniżej dolnej krawędzi położonych materaców umieścił fragmenty narzutu kamiennego luzem, który to narzut w przeważającej części nie sięgał krawędzi materaców. Na części koryta rzeki powód nie wykonał narzutu. Skutkiem wykonania umieszczenia narzutu kamiennego poniżej dolnej krawędzi materaców bezpośrednio na gruncie, bez warstwy filtracyjnej było wymywanie gruntu podłoża i deformacja materaca, ponieważ materac osunął się poniżej tej krawędzi odsłaniając skarpę ziemną. Takie ułożenie materaców powodowało deformację koszty siatkowych, co powodowało przemieszczenie i rozluźnienie kamiennego wypełnienia materaców, powodującą w konsekwencji utratę funkcji umocnienia danej części skarpy. Powód dokonał umocnień siatkowo – kamiennych poza poziomem ich istotnej przydatności. Wykonał prace polegające na umocnieniu skarp rzeki materacami siatkowo – kamiennymi poza strefą ich zasadniczej przydatności – około 0,25 m powyżej podstawy skarpy, co odpowiadało szerokości około 0,55 m powierzchni skarpy, sztucznego, trapezowego koryta.

Wykonane umocnienia koszami siatkowo – kamiennymi o dolnej krawędzi na lub nad poziomem wody zostały wykonane niezgodnie ze specyfikacją techniczną wykonania i odbioru robót. Bowiem ze specyfikacji wynikało, że: rozbiórka bruków z kamienia naturalnego obejmowała rozebranie umocnień kamiennych podstaw skarpy. Zatem, również zgodnie z zasadami sztuki budowlanej, remont skarpy należało zacząć, dokonując prac od podstaw skarpy. Powyższe w sposób bezpośredni wynika z zasad sztuki budowlanej oraz praktyki budowlanej, że umocnień należy dokonywać od podstawy skarpy. Wykonane przez powoda umocnienia były nieskuteczne, nie zapobiegały erozji.

Nieprawidłowości w pracach remontowych powoda spowodowały obniżenie wartości robót. W celu usunięcia nieprawidłowości konieczne było naprawienie umocnień ułożonych ponad częścią skarpy ulegającą największej erozji i zdjęcie tych umocnień.

Wadliwe usytuowanie tych umocnień zaniżyło rozmiar biotechnicznych umocnień skarp powyżej umocnień siatkowo – kamiennych. Powyższe roboty spowodowały obniżenie wartości całości robót, które wynikało z braku możliwości uzupełnienia i uzyskania w pełni lub w części zakładanej przydatności podstawowego umocnienia koryta rzeki – ochrony podstawy skarp koryta.

W toku postępowania strona powodowa nie zdołała wykazać (zgodnie z art. 6 k.c.) jaka była wartość wykonanych zgodnie z umową prac remontowych w świetle ustalonego ryczałtowo wynagrodzenia. W ocenie Sądu niemożliwe było określenie ścisłych wartości poszczególnych elementów prac remontowych skarpy rzeki D. wykonanych prawidłowo przez powoda z uwagi na określenie wynagrodzenia bez dokonania jego podziału za poszczególne części wykonanych prac. W konsekwencji niemożliwe było określenie zakresu wartości wadliwie wykonanych prac oraz prac związanych z ich usunięciem i w ten sposób obniżenie wartości wynagrodzenia powoda.

Powództwo w zakresie dotyczącym Województwa (...) podlegało oddaleniu w całości z przyczyn, które zostały już dokładnie omówione w poprzedniej części uzasadnienia.

Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej kosztami w ogóle.

Warto podkreślić, że wskazany przepis daje sądom swobodę przy rozstrzyganiu o zwrocie kosztów procesu, gdy stosowanie zasady wyrażonej w art. 98 k.p.c. (odpowiedzialności za wynik procesu) nie można by pogodzić z zasadą słuszności. W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, iż zastosowanie art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (zob. post. SN z 14.1.1974 r., II CZ 223/73, niepubl.).

Nadto wskazać należy, że rozstrzygnięcie o kosztach zgodnie z art. 102 nie wymaga wniosku strony przegrywającej, ponieważ ocena Sądu jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym, mającym charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem, poczuciem sprawiedliwości oraz analizą okoliczności rozpoznawanej sprawy.

W ocenie Sądu na nieobciążenie powoda kosztami procesu wpłynęły okoliczności towarzyszące przebiegowi procesu. W tym przypadku także samo przekonanie strony powodowej o zasadności zajmowanego stanowiska przemawiało za nieobciążaniem go kosztami przegranego procesu. Bowiem subiektywnie przekonany powód, co do zasadności zgłoszonego roszczenia nie zdołał wykazać swojej racji i pomimo poniesienia ogromnych kosztów związanych z wykonaniem przedmiotowych robót remontowych na podstawie zawartej w dniu 30 września 2014 roku umowy, nie uzyskał za nie wynagrodzenia.

Zmiany podmiotowe po stronie pozwanej nie były w niniejszym postępowaniu w żaden sposób spowodowane przez powoda.

Przyjmując zatem konsekwentne stosowanie przepisu art. 98 kpc. powód zobowiązany byłby do zwrotu kosztów procesu na rzecz dwóch podmiotów, co stanowiłoby dla niego znaczne obciążenie finansowe.

Ponadto, pomimo, że pozwany Wody Polskie był reprezentowany w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika nie złożył wniosku o zwrot kosztów zastępstwa procesowego od powoda na jego rzecz, zatem również z tej przyczyny sąd nie orzekał o kosztach procesu dla pozwanego.