Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 22 lipca 2024 roku, w sprawie o sygn. akt X U 296/24, Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi, X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2024 roku w Łodzi na rozprawie sprawy z wniosku S. S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. o zasiłek pogrzebowy na skutek odwołania S. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. z dnia 9 lutego 2024 roku znak (...) zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał S. S. prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłym w dniu (...) synu M. S..

Przedmiotowe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

M. S., syn wnioskodawcy, zmarł 3 października 2020 r. w T. w (...).

M. S. mieszkał tam od wielu lat, tak jak jego matka – A. S. (była żona wnioskodawcy) oraz siostra (córka wnioskodawcy).

A. S. podjęła decyzję o kremacji zwłok swojego syna, za które poniosła koszt 1594 USD. Po kremacji to ona była w posiadaniu urny z prochami.

S. S. oraz A. S. pozostawali w wieloletnim konflikcie, nie utrzymywali ze sobą kontaktu.

O śmierci syna S. S. dowiedział się pod koniec 2020 r. telefonicznie od córki, która powiadomiła go o fakcie wbrew woli A. S..

S. S. od razu zdecydował się pochować syna w Polsce. A. S., z uwagi na konflikt z wnioskodawcą oraz traumę wobec nagłej śmierci syna, nie chciała jednak wydać S. S. urny z prochami, celem zorganizowania pochówku.

W dacie zgonu M. S. panowała pandemia (...)19. W latach 2020 - 2022 obowiązywały obostrzenia, ograniczające możliwość swobodnego podróżowania.

W dniu 11 stycznia 2023 r. wnioskodawca kupił bilety lotnicze do T. z datą na 2 sierpnia 2023 r., a powrotem do W. na 6 września 2023 r. Poniósł w związku z tym koszt 6029,67 zł.

W dniu 31 lipca 2023 r. S. S. uzyskał decyzję Prezydenta Miasta Ł., zezwalającą mu na sprowadzenie urny z prochami syna do Polski.

Dopiero na miesiąc przed przylotem wnioskodawcy do T., jego córka uzyskała od matki urnę z prochami M. S.. Wnioskodawca osobiście wrócił z urną do Polski w dniu 6 września 2023 r.

M. S. został pochowany 21 września 2023 r. na (...) (...) w Ł..

S. S. pokrył następujące koszty związane z pochówkiem zmarłego syna: zakupu urny oraz opłaty za jej pochowanie w grobie – 2500 zł, opłaty eksploatacyjnej na 20 lat, za czynności kancelaryjne i terenowe oraz wykorzystanie mienia komunalnego – 167,40 zł.

Dodatkowo S. S. poniósł także koszty tłumaczenia przysięgłego dokumentów związanych z przewiezieniem urny z (...) do Polski w łącznej kwocie 350 zł.

S. S. złożył wniosek o przyznanie prawa do zasiłku pogrzebowego 11 grudnia 2023 r.

Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny na podstawie powołanych dowodów. Materiał w postaci zgromadzonych dokumentów nie był kwestionowany przez strony. Sąd oparł się również na zeznaniach wnioskodawcy, oceniając je, jako wiarygodne, korespondujące z okolicznościami bezspornymi dotyczącymi trudnej sytuacji na świecie związanej z pandemią (...)19 oraz jako zgodne z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Mając na uwadze treść przekonujących zeznań wnioskodawcy, Sąd (...) instancji pominął wniosek dowodowy pełnomocnika organu rentowego o przesłuchanie A. S. na fakt, że sprowadzenie syna do Polski było zależne od wnioskodawcy, jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania (art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c.).

W ocenie Sądu (...) instancji odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy wskazał, że przedmiotem sporu w niniejszym postępowaniu okazała się kwestia zasadności wydania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji odmownej w zakresie przyznania prawa do zasiłku pogrzebowego S. S., ojcu zmarłego 3 października 2020 roku M. S., z uwagi na złożenie przez odwołującego się wniosku po upływie wyznaczonego przez przepisy prawne 12–miesięcznego terminu oraz zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności uzasadniających jego niedochowanie.

Sąd (...) instancji wyjaśnił, że stosownie do treści art. 77 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2022.504 tj., dalej: ustawa emerytalna) zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:

1) ubezpieczonego;

2) osoby pobierającej emeryturę lub rentę;

3) osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania;

4) członka rodziny osoby wymienionej w pkt 1 i 2.

Według ust. 2 wskazanego artykułu, członkami rodziny, o których mowa w ust. 1 pkt 4, są:

1) małżonek (wdowa i wdowiec);

2) rodzice, ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające;

3) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione i dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej;

4) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności inne dzieci niż wymienione w pkt 3;

5) rodzeństwo;

6) dziadkowie;

7) wnuki;

8) osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje również w razie śmierci ubezpieczonego po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli śmierć nastąpiła w okresie pobierania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego (ust. 3). Zasiłek pogrzebowy przysługuje tylko z jednego tytułu (ust. 4).

Jak stanowi art. 78 ustawy emerytalnej zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu (ust. 1). Zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu (ust. 2). W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę lub podmiot, o którym mowa w ust. 2, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby lub podmioty - proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu.

Z kolei art. 81 ustawy emerytalnej statuuje, iż prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje (ust. 1). Jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w terminie określonym w ust. 1 było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu (ust. 2). Dokumentem potwierdzającym okoliczności lub przyczyny, o których mowa w ust. 2, jest zaświadczenie Policji lub prokuratury, odpis zupełny aktu zgonu lub inny dokument urzędowy potwierdzający zaistnienie okoliczności lub przyczyn uniemożliwiających zgłoszenie wniosku (ust. 3).

Sąd Rejonowy wskazał, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych pozbawiając S. S. prawa do zasiłku pogrzebowego precyzował, iż odwołujący się złożył wniosek o przyznanie wskazanego świadczenia po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci syna, wobec czego prawo do zasiłku pogrzebowego uległo przedawnieniu na podstawie art. 81 ust. 1 ustawy emerytalnej. Zadaniem Sądu Rejonowego było zbadanie, czy wnioskodawca spełnił warunki wynikające z art. 81 ust. 2 ww. ustawy.

W ocenie Sądu (...) instancji, sytuacja przedstawiona w przedmiotowej sprawie wpisuje się w zakres unormowania art. 81 ust. 2 ustawy emerytalnej. Zgłoszenie wniosku o przyznanie zasiłku pogrzebowego przez S. S. w terminie przewidzianym w ustępie 1 wymienionego artykułu było niemożliwe z uwagi na zaistnienie przyczyn całkowicie niezależnych od wnioskodawcy.

Sąd (...) instancji wskazał, że Sąd Okręgowy w Elblągu w wyroku z dnia 4 grudnia 2009 roku sygn. akt IV Ua 35/09 przyznając wnioskodawcy prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłym ojcu i zmieniając decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, powołał się na tezę, iż nie śmierć, ale moment z jakim stało się możliwe dokonanie czynności pogrzebowych otwiera drogę do dochodzenia przez wnioskodawcę zasiłku pogrzebowego (POSAG 2010/1/167-176).

Sąd Rejonowy w pełni podzielił również stanowisko zaprezentowane przez Sąd Okręgowy w Krakowie w wyroku z dnia 6 października 2016 roku (sygn. akt VII Ua 37/16), który wskazywał, iż „[…] przepisy prawa nie precyzują pojęcia "pogrzeb" - nie ma takiej definicji ani w przepisach ubezpieczeniowych, ani w ustawie o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Oznacza to, że trzeba odwołać się do słownikowego rozumienia pojęcia pogrzeb. Jest to uroczystość związana z oddaniem czci zmarłemu, zespół czynności dokonywanych w tym celu, które mogą objawiać się w różny sposób w zależności od miejsca, czasu, tradycji. Pogrzeb to nie tylko pochowanie ciała zmarłego - czyli pochówek w ścisłym tego słowa znaczeniu. Pogrzebem może być też tylko symboliczne upamiętnienie osoby” (LEX nr 2766736).

W ocenie Sądu (...) instancji niewątpliwie, S. S. pokrył koszty sprowadzenia urny z prochami zmarłego do kraju, jego pogrzebu (za wyjątkiem kremacji oraz zakupu urny w (...)) oraz koszty tłumaczeń przysięgłych. Tłumaczenia te były z kolei niezbędne do załatwienia formalności związanych z samym sprowadzeniem prochów zmarłego do Polski a w następstwie urządzeniem pochówku.

Jednocześnie, Sąd Rejonowy podkreślił, iż zgodnie z normą prawną zawartą w art. 81 ust. 2 ustawy emerytalnej, czynnikiem całkowicie niezależnym od wnioskodawcy okazała się niemożność porozumienia z byłą małżonką, co do pochówku syna w Polsce, a także konieczność przetransportowania prochów zmarłego z (...) do Polski. Jak wynika z aktu zgonu, do śmierci M. S. doszło 3 października 2020 r., natomiast uroczystości pogrzebowe odbyły się dopiero z dniem 21 września 2023 r. Sąd zważył, że wnioskodawca nie miał możliwości pochowania syna w możliwie najszybszym terminie z uwagi na to, iż jego prochy zostały sprowadzone do Polski dopiero blisko 3 lata od śmierci. Wydłużony termin pochówku syna był spowodowany łącznie pierwotnym brakiem zgody na pochówek w Polsce dysponentki urny z prochami zmarłego a dodatkowo obostrzeniami dotyczącymi podróży, wprowadzonymi z uwagi na epidemię koronawirusa (...)19. W ocenie Sądu Rejonowego, sytuacja konfliktowa z byłą żoną wnioskodawcy, jej opór wobec sprowadzenia prochów do Polski (przy zamyśle rozsypania ich w parku) w świetle jej traumy wywołanej nagłą śmiercią syna w stosunkowo młodym wieku, uzasadniały upływ znacznego terminu do momentu, kiedy zgoda taka została wyrażona przez byłą żonę wnioskodawcy. Tak szczególna sytuacja, wymagająca w swym podejściu delikatności, zrozumienia oraz spadku emocji, nie może być potraktowana jako niedbałość wnioskodawcy, jako sytuacja zależna od jego działania (które musiałoby w swej istocie polegać na nacisku, nieadekwatnym do powagi sytuacji oraz szacunku należytego zmarłemu). Natomiast w kwestii związanej z przelotami, w ocenie Sądu (...) instancji, już sama okoliczność rezerwacji biletów w styczniu dopiero na sierpień (i powrotu po upływie kolejnego miesiąca), potwierdza znaczne trudności w swobodnym podróżowaniu w tamtym czasie. Wszystkie powołane wyżej przyczyny były całkowicie niezależne od wnioskodawcy. Zupełnie nie do zaakceptowania jest tutaj, w ocenie Sądu Rejonowego, stanowisko organu, obarczającego odpowiedzialnością za upływ 12-miesięcznego terminu wnioskodawcę wobec jego woli organizacji pochówku syna w Polsce. Prawo do pochowania zwłok jest bowiem zagwarantowane ustawowo (art. 10 ust. 1 ustawy z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych) i podlega ochronie chociażby z tytułu naruszenia dóbr osobistych. Z tych względów zdaniem Sądu (...) instancji, termin na dokonanie czynności w postaci złożenia wniosku o przyznanie prawa do świadczenia winien być liczony w stosunku do S. S. od dnia pogrzebu, który odbył się 21 września 2023 r.

Mając powyższe rozważania na uwadze, Sąd Rejonowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał S. S. prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłym 3 października 2020 roku M. S..

Apelację od powyższego orzeczenia, w całości, wniósł organ rentowy. Skarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

a.  art. 379 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 477 ¹¹ § 1 i 2 k.p.c. poprzez rozpoznanie sprawy, w sytuacji gdy Sąd (...) instancji zaniechał powiadomienia A. S. (znajdującej się w kręgu osób uprawnionych do spornego świadczenia) o toczącym się postępowaniu, co w konsekwencji doprowadziło do nieważności postępowania wobec niemożności obrony przez zainteresowaną swoich praw;

b.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zastosowanie dowolnej i swobodnej oceny dowodów i dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią zebranego materiału dowodowego poprzez błędne przyjęcie, iż:



ze względu na obostrzenia wprowadzone z uwagi na pandemię koronawirusa niemożliwym było sprowadzenie przez wnioskodawcę prochów syna do Polski i wystąpienie z wnioskiem w ustawowym terminie, podczas gdy z zeznań ubezpieczonego wynika, iż nie miał on trudności (w postaci wydłużonego oczekiwania) w pozyskaniu stosownej dokumentacji, jak również brak było ograniczeń prawnych co do możliwości wwzienia na teren Polski szczątków powstałych na skutek spopielenia zwłok;



przedstawione w kopiach biletów lotniczych informacje dowodzą znacznych trudności w podróżowaniu, podczas gdy z zakupy biletów lotniczych z wyprzedzeniem nie wynika taka okoliczność, a z kontekstu zeznań wnioskodawcy wynika, że udał się w odwiedziny do córki w (...), zatem nie jest nadzwyczajną sytuacją jego powrót po upływie miesiąca;

c.  art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji pominięcie wniosku o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka A. S., podczas gdy przedmiotem tegoż dowodu były fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, tj. ustalenie czy niezłożenie wniosku przez ubezpieczonego nastąpiło z przyczyn całkowicie od niego niezależnych;

d.  art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. oraz art. 244 § 1 i 2 k.p.c. poprzez błędne rozłożenie ciężaru dowodu i uznaniu, że ubezpieczony nie był zobligowany do wykazania w toku postępowania okoliczności lub przyczyn uniemożliwiających złożenie wniosku poprzez przedstawienie dokumentów urzędowych;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

a.  art. 81 ust. 2 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 251, dalej „ustawa emerytalna”) poprzez ich błędna wykładnię, a w konsekwencji uznanie, iż okolicznością całkowicie niezależną od wnioskodawcy było jego rzekome pozostawanie z byłą małżonką w konflikcie, a przyczyny lub okoliczności, o których mowa w ust. 2 art. 81 ustawy emerytalnej można wykazać każdym dowodem i nie ma konieczności przedstawiania dokumentu urzędowego;

b.  art. 78 ust. 3 ustawy emerytalnej poprzez jego niezastosowanie i brak podziału zasiłku pogrzebowego między wszystkie osoby proporcjonalnie do poniesionych przez nich kosztów pogrzebu.

Mając na uwadze powyższe apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi (...) instancji, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania ubezpieczonego od zaskarżonej decyzji. Jednocześnie na podstawie art. 382 k.p.c. w zw. z art. 241 k.p.c. wniesiono o uzupełnienie postępowania dowodowego i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka A. S. w celu wykazania faktu, iż niezłożenie wniosku przez ubezpieczonego w terminie wynikało z przyczyn zależnych od wnioskodawcy.

S. S. nie złożył odpowiedzi na apelację.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest bezzasadna.

Odnosząc się do zarzutów apelacji stwierdzić należy, że orzeczenie Sądu Rejonowego jest prawidłowe i znajduje oparcie, zarówno w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, jak i obowiązujących przepisach prawa.

Sąd II instancji w pełni aprobując i przyjmując ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, jako własne, jednocześnie stwierdził, że nie zachodzi obecnie potrzeba powielania w tym miejscu tych ustaleń.

Stosownie do art. 387 § 2 ¹ k.p.c. w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji:

1.  wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia może ograniczyć się do stwierdzenia, że sąd drugiej instancji przyjął za własne ustalenia sądu pierwszej instancji, chyba że sąd drugiej instancji zmienił lub uzupełnił te ustalenia; jeżeli sąd drugiej instancji przeprowadził postępowanie dowodowe lub odmiennie ocenił dowody przeprowadzone przed sądem pierwszej instancji, uzasadnienie powinno także zawierać ustalenie faktów, które sąd drugiej instancji uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej;

2.  wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa powinno objąć ocenę poszczególnych zarzutów apelacyjnych, a poza tym może ograniczyć się do stwierdzenia, że sąd drugiej instancji przyjął za własne oceny sądu pierwszej instancji.

Dodatkowo także w myśl utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego, jeżeli uzasadnienie orzeczenia pierwszoinstancyjnego sporządzonego zgodnie z wymaganiami art. 328 § 2 k.p.c. spotyka się z pełną aprobatą sądu drugiej instancji to wystarczy, że da on temu wyraz w treści uzasadnienia swego orzeczenia, bez powtarzania szczegółowych ustaleń faktycznych i wnioskowań prawniczych zawartych w motywach zaskarżonego orzeczenia (vide wyrok SN z 5.11.1998r., (...) PKN 339/98, OSNAPiUS 1999/24/, por. postanowienie SN z 22 kwietnia 1997 r., sygn. akt II UKN 61/97 - OSNAP 1998 r. Nr 3, poz. 104; wyrok SN z 8 października 1998 r., sygn. akt II CKN 923/97 - OSNC 1999 r., z. 3, poz. 60; wyrok SN z 12 stycznia 1999 r., sygn. akt I PKN 21/98 - OSNAP 2000, Nr 4, poz. 143).

Wynikający z art. 378 § 1 k.p.c. obowiązek sądu drugiej instancji nie oznacza konieczności osobnego omówienia przez sąd w uzasadnieniu wyroku każdego argumentu podniesionego w apelacji, wystarczające jest bowiem odniesienie się do sformułowanych w apelacji zarzutów i wniosków w sposób wskazujący na to, że zostały one przez sąd drugiej instancji w całości rozważone przed wydaniem orzeczenia (vide postanowienie SN z dnia 1 czerwca 2020 r., IV CSK 738/19, opubl. L.).

Zawarta, w uzasadnieniu apelacji, argumentacja apelującego sprowadzała się, w istocie, do zarzutu błędnej oceny materiału dowodowego, co, w konsekwencji, miało doprowadzić do naruszenia prawa materialnego. W sytuacji, w której skarżący podważa zasadność zaskarżonego orzeczenia, powołując się zarówno na naruszenie prawa materialnego jak i przepisów procedury, w pierwszej kolejności wymaga rozważenia zarzut naruszenia przepisów procesowych, bowiem, zarzut naruszenia prawa materialnego może być właściwie oceniony na tle prawidłowo ustalonego stanu faktycznego.

W związku z powyższym, na wstępie, wskazać należy, że zgodnie z art. 477 ¹¹ § 2 k.p.c. (w brzmieniu relewantnym dla rozpoznawanej sprawy), "zainteresowanym jest ten, czyje prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli osoba taka nie została wezwana do udziału w sprawie przed organem rentowym, sąd wezwie ją do udziału w postępowaniu bądź z urzędu, bądź na jej wniosek lub na wniosek jednej ze stron". W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że o tym, czy konkretna osoba (podmiot) posiada status zainteresowanego ze względu na przedmiot postępowania w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych przesądza nie jej subiektywne przekonanie, ale obiektywna okoliczność, że w danym wypadku prawa lub obowiązki tej osoby (podmiotu) "zależą" od rozstrzygnięcia sprawy. Rozstrzygnięcie sprawy powoduje, bowiem, zmianę w sferze prawnej zainteresowanego. Może ona polegać na zyskaniu prawa bądź jego utracie, albo na pojawieniu się powinności, ewentualnie jej wygaśnięciu. Z tej przyczyny, sąd prowadzący postępowanie w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych powinien w każdym wypadku ustalić, czy przedmiot tego postępowania wskazuje na to, że określona osoba (podmiot) powinna w danym wypadku korzystać ze statusu prawnego zainteresowanego (art. 477 ¹¹ § 2 zdanie pierwsze k.p.c.) i dlatego należy ją wezwać do udziału w tym postępowaniu w charakterze strony, w celu stworzenia jej możliwość obrony praw (por. wyrok z dnia 2 października 2008 r., (...) UK 79/08, OSNP 2010 nr 7-8, poz. 99 i powołane tam orzeczenia).

Zainteresowanym jest ten, czyje "prawa i obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy", co wyraźnie wskazuje na pośredni skutek decyzji dla sfery prawnej takiej osoby. Nie chodzi tu więc o przypadki, w których już z samej decyzji wynika dla niej prawo lub obowiązek. Zainteresowany ma interes prawny w uzyskaniu określonego orzeczenia sądowego, jeżeli decyzja organu rentowego kształtująca sytuację prawną strony danego materialnoprawnego stosunku ubezpieczenia społecznego wpływa na jego prawa i obowiązki, choć nie wynikają one bezpośrednio z tej decyzji (por. postanowienia z dnia 28 czerwca 2016 r., II UZ 18/16, LEX nr 2111410 oraz z dnia 14 czerwca 2017 r., II UZ 23/17, LEX nr 2338036). W nowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażano pogląd, że art. 477 ¹¹ k.p.c. sam przez się nie podnosi zainteresowanego do roli strony.

Przepis ten określa jedynie osoby, mogące mieć charakter strony (§ 1), a do tego, by ten status rzeczywiście uzyskały, nieodzowny jest formalny akt procesowy. W wypadku zainteresowanego, który nie został wezwany do udziału w sprawie przed organem rentowym, jest to wezwanie przez sąd do udziału w postępowaniu (§ 2 zdanie drugie). Oznacza to, że w takim wypadku do chwili wezwania do udziału w sprawie przez sąd, zainteresowany jest tylko osobą zainteresowaną, a dopiero po wezwaniu jego status ulega zmianie i z osoby zainteresowanej staje się stroną procesu. Jest oczywiste, że gdyby ustawodawca wychodził z założenia, iż zainteresowany jest stroną procesu z mocy prawa tylko przez to, że jest zainteresowany na podstawie materialnego prawa ubezpieczeń społecznych, zbyteczne byłoby jego wzywanie. W konsekwencji zainteresowany, mający interes materialnoprawny uzasadniający udział w procesie lecz niewezwany do sprawy i niebiorący udziału w postępowaniu, nie jest stroną w procesowotechnicznym znaczeniu, a zatem nie można pozbawić go możności obrony jego praw. Nie można bowiem mówić o pozbawieniu możności obrony swych praw strony, której brak. Skutek nieważności postępowania nie może zatem dotyczyć zainteresowanego niebiorącego udziału w sprawie, nawet wtedy, gdy nastąpiło to na skutek zaniedbania sądu. Jeżeli doszło w tym zakresie do uchybienia sądu, to można je co najwyżej poczytać za uchybienie mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy i objąć zarzutem apelacyjnym lub kasacyjnym. Uwzględnienie tej treści zarzutu może oznaczać konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i rozpoznania sprawy ponownie, ale bez piętna nieważności postępowania (por. uchwałę składu siedmiu sędziów - zasadę prawną z dnia 20 kwietnia 2010 r., III CZP 112/09, OSNC 2010 nr 7-8, poz. 98, powołany wyrok z dnia 2 października 2008 r., (...) UK 79/08 oraz uzasadnienie postanowienia z dnia 25 lutego 2015 r., II UZ 78/14, OSNP 2016 Nr 11, poz. 145).

Mając na względzie powyższe rozważania prawne należy stwierdzić, że zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 379 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 477 ¹¹ § 1 i 2 k.p.c. poprzez rozpoznanie sprawy, w sytuacji gdy w/w Sąd zaniechał powiadomienia A. S. (znajdującej się w kręgu osób uprawnionych do spornego świadczenia) o toczącym się postępowaniu, co w konsekwencji doprowadziło do nieważności postępowania wobec niemożności obrony przez zainteresowaną swoich praw, jest całkowicie chybiony.

Tym bardziej, iż w przedmiotowej sprawie taki przymiot A. S. nawet nie przysługiwał. Nie można bowiem zapominać, że zasiłek pogrzebowy jest świadczeniem wnioskowym. Innymi słowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie przyznaje go z urzędu. Natomiast – jak sam przyznał pełnomocnik organu rentowego na rozprawie apelacyjnej w dniu 13 listopada 2024 r. – A. S. takiego wniosku nie złożyła, a termin na jego złożenia upłynął. Wobec tego argumentacja organu rentowego w tym zakresie jest niezrozumiała. Raz jeszcze podkreślenia wymaga, że ani prawa ani obowiązki A. S. nie zależą od rozstrzygnięcia niniejszej sprawy skoro w/w nie złożyła do polskiego organu rentowego wniosku o przyznanie zasiłku pogrzebowego.

Przechodząc do dalszej części rozważań, wskazania wymaga, że Sąd Rejonowy – wbrew twierdzeniom organu rentowego – dokonał prawidłowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w ramach prerogatyw przysługujących mu z mocy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i na tej podstawie poczynił trafne ustalenia faktyczne co do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz prawidłowo wskazał podstawę prawną tegoż rozstrzygnięcia, wywodząc logiczne i znajdujące oparcie w prawie materialnym wnioski. Jednocześnie Sąd (...) instancji wszechstronnie i całościowo rozważył zebrany w sprawie materiał dowodowy. Nie można wobec tego zgodzić się ze sformułowanym w apelacji zarzutem naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Zarzuty skarżącego sprowadzają się zaś jedynie do bezzasadnej polemiki ze stanowiskiem Sądu (...) instancji i interpretacją dowodów dokonaną przez ten Sąd i jako takie nie mogą się ostać.

Należy mieć bowiem na względzie, iż ramy swobodnej oceny dowodów są zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnym poziomem świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (tak też Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach, np. z dnia 19 czerwca 2001 roku, II UKN 423/00, OSNP 2003/5/137). Poprawność rozumowania sądu powinna być możliwa do skontrolowania, z czym wiąże się obowiązek prawidłowego uzasadniania orzeczeń (art. 328 § 2 k.p.c.).

Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga zatem wykazania, iż sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Natomiast zarzut dowolnego i fragmentarycznego rozważenia materiału dowodowego wymaga dla swej skuteczności konkretyzacji, i to nie tylko przez wskazanie przepisów procesowych, z naruszeniem których apelujący łączy taki skutek, lecz również przez określenie, jakich dowodów lub jakiej części materiału zarzut dotyczy, a ponadto podania przesłanek dyskwalifikacji postępowania sądu pierwszej instancji w zakresie oceny poszczególnych dowodów na tle znaczenia całokształtu materiału dowodowego oraz w zakresie przyjętej podstawy orzeczenia.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy ustalił, że S. S. nie miał możliwości pochowania syna w możliwie najszybszym terminie z uwagi na to, iż jego prochy zostały sprowadzone do Polski dopiero blisko 3 lata od śmierci. Wydłużony termin pochówku syna wnioskodawcy był spowodowany łącznie pierwotnym brakiem zgody na pochówek w Polsce dysponentki urny z prochami zmarłego a dodatkowo obostrzeniami dotyczącymi podróży, wprowadzonymi z uwagi na epidemię koronawirusa (...)19.

Niewątpliwie, zatem, to postawa A. S., miała decydujący wpływ na pochowanie M. S. w Polsce, po tak długim czasie , od chwili jego śmierci. A. S. miała traumę po śmierci syna, nie chciała rozmawiać z wnioskodawcą ani współpracować w zakresie pochówku syna. S. S. nie miał natomiast wpływu na zachowanie żony. Rację ma przy tym Sąd (...) instancji, iż tak szczególna sytuacja, wymagająca w swym podejściu delikatności, zrozumienia oraz spadku emocji, nie może być potraktowana jako niedbałość wnioskodawcy, jako sytuacja zależna od jego działania (które musiałoby w swej istocie polegać na nacisku, nieadekwatnym do powagi sytuacji oraz szacunku należytego zmarłemu).

Dodatkowo złożyła się na to skomplikowana wówczas sytuacja reżimu sanitarnego związanego z pandemią S.- (...). Oczywiście można zgodzić się z organem rentowym, że samo dokonanie zakupu biletów z wyprzedzeniem, nie musiało wiązać się z trudnościami w swobodnym podróżowaniu, podobnie jak powrót wnioskodawcy do Polski dopiero po miesiącu pobytu za granicą. Organ rentowy jednak całkowicie pomija, że w latach 2020-2022 sytuacja związana z pandemią uniemożliwiała swobodne podróżowanie po całym świecie. Istniały w tym zakresie rygorystyczne obostrzenia. Dodatkowo należy mieć na względzie, że loty z Polski do (...) nie odbywają się z taką częstotliwością jak loty do innych państw na terenie Unii Europejskiej. Powyższe niewątpliwie utrudniało wnioskodawcy sprowadzenie prochów syna do Polski. Podkreślenia przy tym wymaga, że S. S. podjął wszystkie możliwe czynności (na które pozwalała mu sytuacja życiowa i majątkowa), żeby to uczynić.

Nie można tracić z pola widzenia, że do postępowania odrębnego z zakresu ubezpieczeń społecznych w zakresie postępowania dowodowego ma zastosowanie – bez żadnych ograniczeń – reguła wynikająca z 232 k.p.c., obowiązuje więc zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń przez stronę.

Wydanie decyzji przez organ rentowy w postępowaniu administracyjnym nie zwalnia od udowodnienia przed sądem jej podstawy faktycznej, zgodnie zasadą rozkładu ciężaru dowodu wynikającą z art. 6 k.c. (tak postanowienie SN z dnia 19.05.2021 r (...) 134/21, LEX nr 3266705). Działanie sądu z urzędu, jakkolwiek nie wynika to wprost z treści art. 232 k.p.c., ma charakter wyjątkowy, co jest skutkiem obowiązywania w procesie cywilnym zasady kontradyktoryjności. Potrzeba takiej aktywności sądu może być uzasadniona przykładowo: wyjątkową nieporadnością strony, która nie potrafi skorzystać z udzielanych jej pouczeń o uprawnieniach procesowych, ochroną przed prowadzeniem procesu fikcyjnego lub uzasadnioną w świetle okoliczności sprawy obawą wydania orzeczenia oczywiście nieprawidłowego (tak wyrok SA w Krakowie z dnia 7.09.2021 r, (...) AGa 2/18, LEX nr 3257069).

Wnioskodawca na poparcie własnych twierdzeń przedłożył niezbędne dokumenty pozwalające na ubieganie się o zasiłek pogrzebowy tj. akt zgonu syna, decyzję Prezydenta Miasta Ł. zezwalającą na sprowadzenie urny z prochami syna do Polski, potwierdzenie zakupu biletów lotniczych, fakturę z Zakładu (...) za zakup urny oraz usługę pogrzebową, fakturę z Zarządu Zieleni Miejskiej za opłaty eksploatacyjnej na 20 lat, za czynności kancelaryjne i terenowe oraz wykorzystanie mienia komunalnego oraz faktury za tłumaczenia przysięgłe dokumentów niezbędnych do przewiezienia urny z (...) do Polski. Materiał w postaci zgromadzonych dokumentów nie był kwestionowany przez strony. Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że razem z wiarygodnymi zeznaniami wnioskodawcy korespondującymi z okolicznościami bezspornymi dotyczącymi trudnej sytuacji na świecie związanej z pandemią (...)19 oraz jako zgodne z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego – były wystarczające do wydania rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie. Słusznie zatem Sąd Rejonowy pominął wniosek dowodowy pełnomocnika organu rentowego o przesłuchanie A. S. na fakt, że sprowadzenie syna do Polski było zależne od wnioskodawcy, jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania. W konsekwencji należy stwierdzić, iż Sąd Rejonowy nie naruszył art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c., jak również art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. oraz art. 244 § 1 i 2 k.p.c.

Stosownie do art. 81 ust. 1 cyt. Ustawy , prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje. Jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w terminie określonym w ust. 1 było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu (ust. 2 art. 81)

Dokumentem potwierdzającym okoliczności lub przyczyny, o których mowa w ust. 2, jest zaświadczenie Policji lub prokuratury, odpis zupełny aktu zgonu lub inny dokument urzędowy potwierdzający zaistnienie okoliczności lub przyczyn uniemożliwiających zgłoszenie wniosku (ust. 3 art. 81).

W tym miejscu należy, jednak, zaznaczyć, że rozpoznając apelację, Sąd Okręgowy podziela rozstrzygnięcie Sądu (...) instancji i wskazuje na stanowisko Trybunału Konstytucyjnego zaprezentowane w wyroku z dnia 28 października 2010 r. sygn. P 25/09 (P 25/09, OTK-A 2010, nr 8, poz. 82), w którym wskazano, że art. 81 powołanej ustawy poprzez wprowadzenie terminu złożenia wniosku o zasiłek pogrzebowy, prowadzi do zróżnicowania świadczeniobiorców charakteryzujących się jednakową cechą istotną, tj. podmiotów, które poniosły koszty pogrzebu. Pozbawianie prawa do zasiłku osób, które z przyczyn od siebie niezależnych dokonały odpowiednich czynności pogrzebowych po tym terminie jest sprzeczne z zasadniczym celem zasiłku pogrzebowego i nie znajduje uzasadnienia w innych wartościach konstytucyjnych. Istnienie norm konstytucyjnych zakłada, że prawo do zasiłku pogrzebowego ma być instytucją realną, dającą się urzeczywistnić i nie może przybierać w niektórych sytuacjach charakteru pozornego. Nie można tolerować takiej treści przepisu, która uniemożliwia realizację prawa do zasiłku z przyczyn całkowicie niezależnych od uprawnionego podmiotu. Ukształtowanie zasad obliczania terminu złożenia wniosku o zasiłek pogrzebowy prowadzi w niektórych sytuacjach do de facto pozbawienia prawa majątkowego osób, które z przyczyn od siebie niezależnych dokonały odpowiednich czynności po terminie. Mając na uwadze cel zasiłku pogrzebowego, a także fakt, że mobilność społeczeństwa zarówno w celach zarobkowych jak i innych staje się coraz bardziej powszechna wydaje się słuszne uwzględnienie w obowiązujących przepisach dotyczących zasiłku pogrzebowego także sytuacji nietypowych, innych niż wskazane w znowelizowanym art. 81 ustawy o świadczeniach z FUS (tak też Sąd Okręgowy w Rybniku z 28.09.2023 r., wyrok w sprawie IV Ua 20/23, LEX nr 3647904).

Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła faktycznie koszty pogrzebu. Jego celem jest umożliwienie zorganizowania ostatniej posługi w stosunku do osoby zmarłej poprzez zapewnienie stosownych środków finansowania. Beneficjentem zasiłku pogrzebowego jest osoba, która faktycznie poniosła koszty pogrzebu. (...) chociaż praktyka zna sytuacje, w których odmawia się prawa do zasiłku pogrzebowego, to są one wyjątkowe, a zalicza się do nich, np. wprowadzenie w błąd organu ubezpieczeń społecznych, posługiwanie się fikcyjnymi spreparowanymi dowodami (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 14/2010). W rozpatrywanej sprawie okoliczności takich jednak nie wykazano (art. 6 k.c.).

Podkreślenia przy tym wymaga, że rację ma Sąd (...) instancji, że nie śmierć, ale moment z jakim stało się możliwe dokonanie czynności pogrzebowych otwiera drogę do dochodzenia przez wnioskodawcę zasiłku pogrzebowego.

M. S., syn wnioskodawcy, zmarł 3 października 2020 r. w T. w (...), ale dopiero w dniu 21 września 2023 r. odbył się pogrzeb jej szczątków w sposób zwyczajowo przyjęty na terenie państwa Polskiego. Dlatego też odwołujący bez wątpienia spełnił przesłanki wynikające z art. 81 ust. 2 ustawy emerytalnej, mającego zastosowanie jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w terminie określonym w ust. 1 było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu. Na gruncie niniejszej sprawy – jak wykazano powyżej – jasnym jest, iż odwołujący się nie miał możliwości do organizacji pogrzebu we wcześniejszym terminie. Ponadto nie ulega zatem żadnej wątpliwości, że wnioskodawca udokumentował poniesione koszty pogrzebu stosownymi fakturami VAT i koszty te miały związek z pogrzebem. Z uwagi na powyższe uznać należało, że wnioskodawca pokrył koszty pogrzebu w rozumieniu cytowanego wyżej art. 78 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Skarżący wniosek o zasiłek pogrzebowy złożył przed upływem 12 miesięcznego terminu od dnia pogrzebu i tym samym spełnił warunek do przyznania mu prawa do zasiłku pogrzebowego. Natomiast A. S., co prawda pokryła koszty kremacji zwłok syna w (...), ale nie złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosku o przyznanie zasiłku pogrzebowego. Tym samym nie była uprawniona do jego otrzymania.

W konsekwencji należy wskazać, że również zarzut naruszenia przez Sąd (...) instancji przepisów prawa materialnego, a konkretniej art. 81 ust. 2 i 3 ani art. 78 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nie zasługuje na uwzględnienie.

Raz jeszcze podkreślenia wymaga, że celem zasiłku pogrzebowego jest umożliwienie zorganizowania ostatniej posługi w stosunku do osoby zmarłej, poprzez zapewnienie stosownych środków finansowania. Przysługuje więc osobie, która pokryła koszty pogrzebu. Ustawodawca nie wprowadził dodatkowych przesłanek, w szczególności granicy czasowej poniesienia wydatków do zakończenia pogrzebu.

Wobec powyższego , Sąd Okręgowy na mocy art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku, oddalając apelację jako bezzasadną.