Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, I Oddział w Ł., Inspektorat w K. z dnia 26 października 2015 roku na podstawie art. 17 ust. 1 art. 66, art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych pozbawił S. P. (1) prawa do zasiłku chorobowego za okres od 19 października 2012 roku do 16 listopada 2012 roku, od 15 lutego 2013 roku do 10 marca 2013 roku, od 25 marca 2013 roku do 05 kwietnia 2013 roku, od 29 lipca 2013 roku do 09 sierpnia 2013 roku, od 29 października 2013 roku do 06 grudnia 2013 roku od 23 grudnia 2013 roku do 19 stycznia 2014 roku, od 01 lutego 2014 roku do 18 kwietnia 2014 roku, od 11 sierpnia 2014 roku do 05 września 2014 roku, od 20 września 2014 roku do 03 października 2014 roku, od 18 października 2014 roku do 14 listopada 2014 roku, od 29 listopada 2014 roku do 12 grudnia 2014 roku, od 29 grudnia 2014 roku do 08 lutego 2015 roku, stwierdził jego nadpłatę oraz zobowiązał do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego z funduszu ubezpieczeń społecznych w kwocie 16.160,61 zł wraz z odsetkami w wysokości 2.610,11 zł.

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, wyrokiem z 4 stycznia 2018 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że:

1) przyznał S. P. (1) prawo do zasiłku chorobowego za okresy od 19 października 2012 roku do 16 listopada 2012 roku, od 15 lutego 2013 roku do 10 marca 2013 roku, od 25 marca 2013 roku do 05 kwietnia 2013 roku, od 29 lipca 2013 roku do 09 sierpnia 2013 roku, od 29 października 2013 roku do 06 grudnia 2013 roku od 23 grudnia 2013 roku do 19 stycznia 2014 roku, od 01 lutego 2014 roku do 18 kwietnia 2014 roku, od 11 sierpnia 2014 roku do 05 września 2014 roku, od 20 września 2014 roku do 03 października 2014 roku, od 18 października 2014 roku do 14 listopada 2014 roku, od 29 listopada 2014 roku do 12 grudnia 2014 roku, od 29 grudnia 2014 roku do 08 lutego 2015 roku;

2) stwierdził brak nadpłaty zasiłku chorobowego za okresy od 19 października 2012 roku do 16 listopada 2012 roku, od 15 lutego 2013 roku do 10 marca 2013 roku, od 25 marca 2013 roku do 05 kwietnia 2013 roku, od 29 lipca 2013 roku do 09 sierpnia 2013 roku, od 29 października 2013 roku do 06 grudnia 2013 roku od 23 grudnia 2013 roku do 19 stycznia 2014 roku, od 01 lutego 2014 roku do 18 kwietnia 2014 roku, od 11 sierpnia 2014 roku do 05 września 2014 roku, od 20 września 2014 roku do 03 października 2014 roku, od 18 października 2014 roku do 14 listopada 2014 roku, od 29 listopada 2014 roku do 12 grudnia 2014 roku, od 29 grudnia 2014 roku do 08 lutego 2015 roku;

3) ustalił , iż S. P. (1) nie ma obowiązku zwrotu zasiłku chorobowego z funduszu ubezpieczeń społecznych w kwocie 16.160,61 zł (szesnaście tysięcy sto sześćdziesiąt złotych sześćdziesiąt jeden groszy) oraz odsetek ustawowych w wysokości 2.610,11 zł (dwa tysiące sześćset dziesięć złotych jedenaście groszy).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

S. P. (1) prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą A. S. z siedzibą w miejscowości W.. Wnioskodawca prowadzi warsztat samochodowy. Przedmiotem działalności jest wykonywanie usług mechaniki pojazdowej, lakiernictwa oraz blacharstwa. Warsztat znajduje się na terenie gospodarstwa domowego wnioskodawcy.

Wnioskodawca korzystał z zwolnień lekarskich w okresie:

- od dnia 19-10-2012 do dnia 02-11-2012,

- od dnia 03-11-2012 do dnia 16-11-2012,

- od dnia 17-11-2012 do dnia 02-12-2012,

- od dnia 11-02-2013 do dnia 24-02-2013,

- od dnia 25-02-2013 do dnia 10-03-2013,

- od dnia 11-03-2013 do dnia 24-03-2013,

- od dnia 25-03-2013 do dnia 07-04-2013,

- od dnia 08-07-2013 do dnia 28-07-2013,

- od dnia 29-07-2013 do dnia 11-08-2013,

- od dnia 29-10-2013 do dnia 08-11-2013,

- od dnia 09-11-2013 do dnia 22-11-2013,

- od dnia 23-11-2013 do dnia 06-12-2013,

- od dnia 07-12-2013 do dnia 22-12-2013,

- od dnia 23-12-2013 do dnia 06-01-2014,

- od dnia 07-01-2014 do dnia 19-01-2014,

- od dnia 20-01-2014 do dnia 31-01-2014,

- od dnia 01-02-2014 do dnia 14-02-2014,

- od dnia 15-02-2014 do dnia 28-02-2014,

- od dnia 01-03-2014 do dnia 14-03-2014,

- od dnia 15-03-2014 do dnia 28-03-2014,

- od dnia 29-03-2014 do dnia 06-04-2014,

- od dnia 07-04-2014 do dnia 18-04-2014,

- od dnia 11-08-2014 do dnia 22-08-2014,

- od dnia 23-08-2014 do dnia 05-09-2014,

- od dnia 06-09-2014 do dnia 19-09-2014,

- od dnia 20-09-2014 do dnia 03-10-2014,

- od dnia 04-10-2014 do dnia 17-10-2014,

- od dnia 18-10-2014 do dnia 31-10-2014,

- od dnia 01-11-2014 do dnia 14-11-2014,

- od dnia 15-11-2014 do dnia 28-11-2014.

W okresie orzeczonej niezdolności do pracy sporządzone zostały następujące dokumenty:

- od dnia 19-10-2012 r. do dnia 02-11-2012 r.: faktury VAT podpisane w dniu 20.10.2012r., 23.10.2012r., 30.10.2012r., lista plac podpisana w dniu 02.11.2012r.;

- od dnia 03-11-2012 r. do dnia 16-11-2012 r.: faktura VAT podpisana w dniu 16.11.2012r.;

- od dnia 11 -02-2013 r. do dnia 24-02-2013 r.: faktura VAT podpisana w dniu 20.02.2013r;

- od dnia 25-02-2013 r. do dnia 10-03-2013 r.: faktury VAT podpisane w dniach 26.02.2013r.,

27.02.2013r., 10.03.2013r., lista płac podpisana w dniu 01.03.2013r.;

- od dnia 25-03-2013r. do dnia 07-04-2013 r.: lista płac podpisana w dniu 02.04.2013r.;

- od dnia 29-07-2013 r. do dnia 11-08-2013 r.: lista płac sporządzona w dniu 01.08.2013r.;

- od dnia 29-10-2013 r. do dnia 08-11-2013 r.: lista plac podpisana w dniu 04.11,2013r.;

- od dnia 09-11-2013 r. do dnia 22-11-2013 r.: faktury VAT podpisane w dniach 14.11.2013r., 18.11.2013r., 22.11.2013r.:

- od dnia 23-11-2013 r. do dnia 06-12-2013 r.: lista płac sporządzona w dniu 02.12.2013r.:

- od dnia 23-12-2013 r. do dnia 06-01-2014r.: faktury VAT podpisane w dniu 23.12.2013r., 31.12.2013r., lista płac podpisana w dniu 02.01.2014r.:

- od dnia 07-01-2014 r. do dnia 19-01-2014 r.: faktury VAT podpisane w dniach 08.01.2014r., 09.01.2014r.:

- od dnia 01-02-2014 r. do dnia 14-02-2014r.: faktury VAT podpisane w dniach 13.02.2014r..

14.02.2014r., lista płac podpisana w dniu 03.02.2014r.;

- od dnia 15-02-2014 r. do dnia 28-02-2014r.: faktury VAT podpisane w dniach 20.02.2014r., 28.02.2014r.;

- od dnia 01-03-2014 r. do dnia 14-03-2014 r.: faktury VAT podpisane w dniach 06.03.2014r..

10.03.2014r., lista płac podpisana w dniu 03.03.2014r.;

- od dnia 15-03-2014 r. do dnia 28-03-2014 r.: faktury VAT podpisane w dniach 18.03.2014r., 28.03.2014r.;

- od dnia 29-03-2014 r. do dnia 06-04-2014 r.: faktury VAT podpisane w dniach 04.04.2014r., lista płac sporządzona w dniu 01.04.2014r.;

- od dnia 07-04-2014 r. do dnia 18-04-2014 r.: faktury VAT podpisane w dniach 11,04.2014r ., 14.04.2014r.;

- od dnia 11-08-2014r. do dnia 22-08-2014 r.: faktura VAT podpisana w dniu 22.08.2014r.;

- od dnia 23-08-2014 r. do dnia 05-09-2014 r.: lista płac podpisana w dniu 01.09.2014r.;

- od dnia 20-09-2014 r. do dnia 03-10-2014 r.: faktury VAT podpisane w dniach 22.09.2014 r., 29.09.2014r., 30.09.2014r., 02.10.2014r., lista plac podpisana w dniu 01.10.2014r.;

- od dnia 18-10-2014 r. do dnia 31-10-2014 r.: faktura VAT podpisana w dniu 29.10.2014r.;

- od dnia 01-11-2014 r. do dnia 14-11-2014 r.: lista płac sporządzona w dniu 03.11.2014r.;

- od dnia 29-11-2014 r. do dnia 12-12-2014 r.: lista plac sporządzona w dniu 01.12.2014r.;

- od dnia 29-12-2014 r. do dnia 11-01-2015 r.: faktura VAT podpisane w dniach 30.12.2014 r, 02.01.2015 r., lista płac sporządzona w dniu 02.01.2015 r;

- od dnia 12-01-2015 r. do dnia 23-01-2015 r.: faktura VAT podpisana 21.01.2015 r.;

- od dnia 24-01-2015 r. do dnia 08-02-2015 r: lista płac sporządzona w dniu 02.02.2015 r.

Powyższe faktury VAT oraz listy płac zostały podpisane przez żonę wnioskodawcy K. P. (1) oraz pracownika K. L. (1).

Wnioskodawca nie wypisywał faktur oraz nie sporządzał listy płac.

Wszelkie czynność z zakresu działalności gospodarczej wykonywał pracownik bądź żona wnioskodawcy.

Wnioskodawca udzielił pełnomocnictwa swojej żonie K. P. (1) w zakresie składania i podpisywania deklaracji VAT-7, podatku dochodowego i innych, wystawiania i podpisywania faktur VAT, reprezentowania w Urzędzie Skarbowym związanych z prowadzeniem działalności, odbioru zaświadczeń i innych dokumentów.

Wnioskodawca nie złożył pełnomocnictwa żony do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Pełnomocnictwo dla żony wnioskodawca zgłosił do Urzędu Skarbowego.

Wnioskodawca nie wykonywał prac związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej w okresie choroby. Wnioskodawca nie zaglądał do warsztatu samochodowego, nie robił zakupów związanych z działalnością.

Zakupy w ramach działalność gospodarczej wykonywał pracownik wnioskodawcy. Pracownik był zatrudniony u wnioskodawcy przez około 7-8 lat.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zeznań świadków i ubezpieczonego oraz w oparciu o znajdujące się w aktach organu rentowego dowody z dokumentów. Zeznania odwołującego i świadków Sąd ocenił jako w pełni wiarygodne, ponieważ wzajemnie się uzupełniają. Zeznania świadków Sąd ocenił jako spójne ze sobą i wprost potwierdzające wersję zaprezentowaną przez ubezpieczonego. Sąd podkreślił, iż w niniejszej sprawie to organ rentowy wniósł o odpuszczenie dowodu z zeznań świadków K. L. (1), P. A. M. J. S. i M. M. na okoliczność wykonywania przez wnioskodawcę czynności w prowadzonym warsztacie w okresie niezdolności do pracy. Żaden ze zgłoszonych świadków powyższych okoliczności nie potwierdził. K. L. (1) – pracownik pozwanego wprost zeznał : „jak szef był na zwolnieniu i pojawiał się klient to ja mówiłem ile naprawa będzie kosztować ewentualnie przekazywałem go żonie szefa” Świadek J. S. zeznał, iż nie zna wnioskodawcy sprawą mógł zajmować się jego pracownik J. B. – organ rentowy nie zgłosił wniosku o przesłuchanie tego świadka. Świadek P.A. zeznał, że kiedy odprowadzał przyczepę do warsztatu wyszedł do niego jakiś mężczyzna i to nie był wnioskodawca, a po jej naprawie przyczepę wraz z dokumentacją wydała mu jakaś kobieta.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, iż odwołanie S. P. (1) od decyzji z dnia 26 października 2015 roku jest zasadne.

Sąd wskazał ,że zaskarżona decyzja organu rentowego wydana w niniejszej sprawie została oparta na poczynionych przez organ rentowy ustaleniach dotyczących świadczenia pracy przez ubezpieczonego w okresie niezdolności do pracy. Podstawę prawną jej wydania stanowił art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tj. Dz. U. z 2016 roku, poz. 372, ze zm.), który stanowi, iż ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Według organu rentowego zaszła pierwsza z wymienionych wyżej przesłanek, a mianowicie S. P. (1) miał świadczyć pracę zarobkową w okresach, na które zostały wystawione zwolnienia lekarskie. Ustalenie w tym przedmiocie organ rentowy oparł na złożonych do kontroli fakturach VAT oraz listach płac jakie w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zostały wystawione.

Odnosząc się do spornej kwestii wykonywania przez S. P. (1) pracy zarobkowej Sąd wskazał, że celem zwolnienia lekarskiego jest wyłącznie odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy, zaś wypłacany mu w tym okresie zasiłek chorobowy służy zapewnieniu środków utrzymania w okresie, w którym z uwagi na dysfunkcję organizmu ubezpieczony nie jest w stanie uzyskiwać zarobku. W osiągnięciu zdolności do pracy przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej, jak i inne zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję. Wystarczy więc, że w czasie orzeczonej niezdolności do pracy ubezpieczony wykonuje „pracę zarobkową” - nawet w niepełnym wymiarze czasu pracy - i nie jest niezbędne badanie czy była ona niezgodna z celem zwolnienia lekarskiego (wyrok SN z dnia 20 stycznia 2005 r., sygn. akt I UK 154/04OSNP 2005 nr 19, poz. 307). Wykonywanie „pracy zarobkowej” niezależnie od jej wpływu na stan zdrowia stanowi samodzielną negatywną przesłankę prawa do zasiłku (por. wyrok SN z dnia 6 lutego 2008 roku, II UK 10/07, Lex nr 448871).Wśród licznych poglądów doktryny rozważających zagadnienie, czy dane zachowania należy kwalifikować jako wypełniające określenie "wykonywania pracy zarobkowej" wyodrębnić można dwie grupy. Zwolennicy poglądów bardziej rygorystycznych stoją na stanowisku, iż pracą zarobkową w rozumieniu art. 17 ustawy zasiłkowej jest jakakolwiek działalność ludzka zmierzająca do osiągnięcia zarobku (np. udział adwokata w rozprawach w czasie zwolnienia lekarskiego, wykonywanie pracy, jeśli ma ona charakter zarobkowy, nawet jeśli zostało to zalecone przez lekarza i ma się przyczynić do poprawy stanu zdrowia ubezpieczonego). Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 czerwca 2008 roku w sprawie III UK 11/08 (Legalis numer 178163), gdzie sformułowano tezę, iż „zawarcie przez przedsiębiorcę w okresie pobierania zasiłku chorobowego umowy o pracę z nowym pracownikiem (…) powoduje utratę prawa do tego zasiłku”. Podejście rygorystyczne przewiduje jednak, pewne wyjątki od tej zasady. Zgodnie z tymi wyjątkami przyjmuje się, iż nie będzie wykonywaniem pracy zarobkowej działalność sporadyczna, incydentalna, wymuszona okolicznościami – tak też stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 czerwca 2007 roku w sprawie II UK 223/06 (OSNP 2008/15-16/231) oraz w wyroku z dnia 2 marca 2010 roku sygn. akt III UK 71/09 (LEX nr 585848).Zgodnie z drugą grupą poglądów – bardziej liberalną, uzyskiwanie w trakcie korzystania ze zwolnienia lekarskiego dochodów, niepołączonych z osobistym świadczeniem pracy, podpisywanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych, sporządzonych przez inną osobę nie stanowi pracy zarobkowej, skutkującej utratą prawa do zasiłku chorobowego – takie zdanie wyraził również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 kwietnia 2012 roku wydanym w sprawie II UK 186/11 ( LEX nr 1216851). Jak podkreśla Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powołanego orzeczenia „pozbawienie prawa do zasiłku może i powinno nastąpić tylko wtedy, gdy w trakcie zwolnienia lekarskiego są wykonywane przez przedsiębiorcę w jego zakładzie konkretne czynności związane wprost z działalnością gospodarczą, w tym nadzór nad pracownikami, obsługa klientów, przyjmowanie i wydawanie materiałów, itp”. Sąd Najwyższy w swoich rozważaniach wskazał, że jeśli przyjąć bezwzględnie, że wykonywaniem pracy zarobkowej jest jakakolwiek działalność przedsiębiorcy, wówczas na czas zwolnienia lekarskiego musiałby on zamknąć swoje przedsiębiorstwo. Powołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego w sprawie III UK 11/08 zawiera w uzasadnieniu tezę, iż „podpisywanie faktur i innych dokumentów niezbędnych do prowadzenia działalności (w sytuacji gdy nie ma możliwości jej zawieszenia w okresie pobierania zasiłku) można uznać za działalność, która nie ma zarobkowego charakteru”.

Sąd podkreślił ,iż niezależnie od tego, jakie spojrzenie będzie miał podmiot oceniający konkretną sprawę, dojdzie do takich samych wniosków. Grupa przypadków bowiem traktowana jako niewykonywanie pracy zarobkowej w czasie niezdolności do pracy przez zwolenników bardziej liberalnego podejścia pokrywa się w całości z wyjątkami od zasady niewykonywania jakiejkolwiek działalności, przyjętymi przez zwolenników spojrzenia restrykcyjnego. Potwierdzeniem na to może być powołane wcześniej orzeczenie SN w sprawie III UK 11/08, w którym dano wyraz zarówno jednemu jak i drugiemu poglądowi w tej kwestii. Pozwala to na stwierdzenie, że stanowiska te są ze sobą ściśle związane i jedno nie wyklucza drugiego. Wręcz przeciwnie – stanowisko liberalne w pełni zawiera się w akceptowalnych wyjątkach od stanowiska rygorystycznego.

Sąd wskazał , że w przedmiotowej sprawie odwołujący się S. P. (1) prowadzi działalność gospodarczą w postaci warsztatu samochodowego. Przedmiotem prowadzonej działalności są usługi w zakresie mechaniki samochodowej, blacharstwa i lakiernictwa. Organ rentowy w zaskarżonej decyzji podnosił, iż wnioskodawca świadczył prace zarobkową, gdyż podpisał faktury VAT oraz listy płac, które zostały załączone do akt sprawy. Tymczasem z zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wnioskodawcy działalność była prowadzona przez jego żonę K. P. (1) oraz pracownika K. L. (1). Wnioskodawca udzielił pełnomocnictwa swojej żonie do składania i podpisywania deklaracji VAT-7, podatku dochodowego i innych, wystawiania i podpisywania faktur VAT, reprezentowania w Urzędzie Skarbowym związanych z prowadzeniem działalności, odbioru zaświadczeń i innych dokumentów. Z analizy dokumentów załączonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w świetle zebranego materiału dowodowego bezsprzecznie wynika, iż podpisów na spornych dokumentach dokonała żona wnioskodawca oraz pracownik. Wnioskodawca nie przebywał w warsztacie mimo, iż znajdował się przy jego gospodarstwie domowym, o czym świadczą zeznania świadka K. L. oraz P. A.. Wnioskodawca nie wykonywał żadnych czynności w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej, klienci byli obsługiwani przez pracownika, pracownik też wykonywał zakupy do warsztatu, tymczasem K. P. wykonywała wszelkie czynności formalne związane z prowadzoną działalnością- wypełnianie i podpisywanie dokumentów.

Sąd zaznaczył , że prowadzący działalność gospodarczą nie ma obowiązku spowodowania zaprzestania funkcjonowania zakładu (przedsiębiorstwa). W okresie niezdolności do pracy przedsiębiorstwo osoby prowadzącej działalność gospodarczą z reguły nadal funkcjonuje. A zatem przedsiębiorca, w razie ziszczenia się ryzyka socjalnego w postaci zaistnienia jego niezdolności do pracy, zachowuje możliwość uzyskiwania przychodów (choćby w niepełnej wysokości) w ramach działalności gospodarczej. Aktywność zawodowa powinna zostać ograniczona do minimum, a więc do spraw niezbędnych, służących jedynie utrzymaniu bieżącej działalności przedsiębiorstwa i niewykraczających poza jej normalny zakres (tak Sąd Okręgowy w Gliwicach w uzasadnieniu do wyroku z dnia 30 grudnia 2014 roku sygn. VIII Ua 39/14, opubl. na Portalu Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach).

Zdaniem Sądu biorąc pod uwagę przedmiot prowadzonej działalności gospodarczej, której wykonywanie w głównej mierze opierało się na świadczeniu usług lakierniczych, blacharskich oraz w zakresie mechaniki pojazdowej. Organ rentowy w postępowaniu nie wykazał, aby S. P. wykonywał pracę w wskazanym wyżej zakresie, a twierdzenia swe oparł jedynie o załączone do akt dokumenty w postaci faktur VAT i list płacy, na których widnieje parafka (...) oraz (...). W toku postępowania wnioskodawca skutecznie odparł zarzuty organu rentowego wykazując, iż podpisy na wskazanej dokumentacji nie należą do niego, a do jego żony, której udzielił pełnomocnictwo w tym zakresie.

W rezultacie poczynionych ustaleń faktycznych i powołanych przepisów prawa Sąd Rejonowy uznał, iż wnioskodawca nie świadczył pracy w okresie orzeczonej niezdolności do pracy i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł organ rentowy.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

- naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 k.p.c. polegające na wydaniu wyroku wskutek błędnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego.

- naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 66 ust.2 w zw. z art. 17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ( Dz. U. z 2017r. poz. 1368 t.j.) oraz art. 84 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U z 2017r., poz. 1778 t.j.) poprzez błędne jego zastosowanie oraz ustalenie, że ubezpieczony nie jest zobowiązany do zwrotu zasiłku chorobowego za okresy wyszczególnione w zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu skarżący wskazał, że sąd I instancji zbyt dowolnie ocenił dokumentację w postaci faktur i list płacowych albowiem pomijając to, że wnioskodawca wcześniej sam przyznawał się do podpisywania dokumentów , to ponadto podpisy były dokonywane charakterem pisma wnioskodawcy. Parafy składane przez niego na dokumentach pod pieczątką „za zgodność z oryginałem”, wprawdzie były odnotowywane niedbałym pismem, ale poszczególne litery są zbieżne z tymi, które stanowią niewątpliwe pismo wnioskodawcy wynikające zarówno z faktur jak i list płacowych, a także z podpisu na odwołaniu, na protokołach z kontroli , czy wpisów na tytułowej stronie podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Sądowi uszło też uwadze, że na większości faktur widnieje niewątpliwie podpis wnioskodawcy z imieniem i nazwiskiem. Apelujący tylko wybiórczo wskazuje na niektóre faktury np. nr (...) z 6.11.2012r. , nr (...) z 9.01.2014r., (...) z 20.02.2014 i 28.02.2014, (...) z 2.10.2014r. Natomiast na tych fakturach, które zostały podpisane wyłącznie nazwiskiem - jak np. faktura nr (...) z 20.10.2012 , nr (...) z 8.01.2014, podpis jest praktycznie identyczny z pozostałymi. Pomimo, że część skserowanych dokumentów ma niewyraźne zapisy, to jednak wnikliwe ich odczytywanie pozwala na jednoznaczną ocenę co do osoby składającej podpis. We wspomnianym protokole kontroli wnioskodawca wskazał na kilka faktur, które jego zdaniem podpisała jego żona i dotyczy to tych dokumentów, w których brakuje przy nazwisku imienia. Nie zmienia to jednak faktu, że podpis tylko nazwiskiem nie wykluczył podpisu wnioskodawcy. Organ rentowy zaznaczył ,że decydujące znaczenie dla rozpoznania sprawy mają wyłącznie dowody z dokumentów potwierdzające podpisem wnioskodawcy datę zawartych transakcji. To one bowiem wiarygodnie determinują okoliczność, że data wystawienia wszystkich przedłożonych faktur pokrywa się z datami sprzedaży-kupna usług. Pomocniczo tezę wykonywania pracy zarobkowej przez wnioskodawcy wykazują także wystawiane i podpisywane przezeń listy płac. Oceniając materiał dowodowy sąd I instancji zbyt pochopnie wyciągnął kategoryczne wnioski, że w okresach choroby wnioskodawca, nie wykonywał żadnej pracy zarobkowej w ramach prowadzonej działalności. Zbyt duża lista przedmiotowych faktur, na podstawie których ZUS zakwestionował prawo do spornego zasiłku chorobowego, nie może być przysłonięta dowodem z zeznań świadków, z których niektórzy nie mogli wiedzieć o podejmowanych przez przedsiębiorcę działaniach na rzecz prowadzonej firmy - w tym czynnościach formalnych.

Z uwagi na powyższe , skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania od decyzji z dnia 26 października 2015r. , ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację S. P. (1) wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych. W ocenie S. P. (1) Sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe w sprawie i w sposób właściwy dokonał jego oceny. Ustalenia dokonane przez Sąd Rejonowy w Łodzi nie wykazują bowiem błędów faktycznych jak i logicznych.

Sąd Okręgowy w Łodzi po przeprowadzeniu uzupełniającego postępowania dowodowego z zeznań wnioskodawcy na okoliczność wykonywania działalności zawodowej w spornym okresie ustalił i zważył co następuje:

Na wstępie zaznaczyć należy, że stosownie do statuowanej przez art. 382 k.p.c. ogólnej dyrektywy kompetencyjnej, Sąd odwoławczy jest instancją merytoryczną, orzekającą na podstawie całego materiału dowodowego zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Szeroki zakres uprawnień i obowiązków sądu odwoławczego nie tylko umożliwia mu, ale wręcz nakłada na ten Sąd obowiązek pełnego merytorycznego zbadania sprawy i naprawienia wadliwości, jakie miały miejsce w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. Przypomnieć jednocześnie trzeba, że jakkolwiek postępowanie apelacyjne jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednak zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego. Oznacza to, że Sąd II instancji ma pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia. W konsekwencji może, a jeżeli je dostrzeże to nawet powinien, naprawić wszystkie naruszenia prawa materialnego, niezależnie od tego, czy zostały wytknięte w apelacji, pod warunkiem, że mieszczą się w granicach zaskarżenia. Trzeba bowiem pamiętać, że kognicja sądu apelacyjnego obejmuje "rozpoznanie sprawy" (a nie tylko środka odwoławczego) i to w taki sposób, w jaki mógł i powinien uczynić to sąd pierwszej instancji (por. uchwałę Sądu Najwyższego 7 sędziów – zasada prawna – z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, opubl. baza prawna LEX Nr 341125).

W niniejszej sprawie pełnomocnik organu rentowego w treści apelacji podniósł ,że sąd I instancji zbyt dowolnie ocenił dokumentację w postaci faktur i list płacowych albowiem pominął fakt , iż na większości faktur widnieje niewątpliwie podpis wnioskodawcy z imieniem i nazwiskiem.

Sąd Okręgowy w celu wyjaśnienia zasygnalizowanej w apelacji kwestii dodatkowo przesłuchał wnioskodawcę na okoliczność podpisywania przez niego dokumentów w postaci faktur VAT.

Ze złożonych przez wnioskodawcę zeznań wynika ,że wprawdzie jego żona sporządzała faktury VAT , to jednak były one podpisywane właśnie przez niego. Co więcej , wnioskodawca wskazał ,że pomimo posiadania przez jego żonę pełnomocnictwa w tym zakresie , to on , pomimo przebywania na zwolnieniu lekarskim, nadal podpisywał dokumenty związane z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą.( zeznania wnioskodawcy min.00:02:40 – 00:08:59 rozprawy z dnia 14 maja 2018 r. , płyta CD k.124)

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy stwierdził, że uzupełniające postępowanie dowodowe potwierdziło zasadność stanowiska organu rentowego zawartego w decyzji z dnia 26 października 2015 r. , a tym samym apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art.17 ust. l ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa z dnia 25 czerwca 1999 roku (tekst jednolity Dz.U. z 2017 roku poz. 1368 ) - ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Powołany przepis zawiera bezsprzecznie dwie przesłanki, które powodują utratę prawa do zasiłku chorobowego. Pierwsza przesłanka to wykonywanie pracy zarobkowej (w okresie orzeczonej niezdolności do pracy). Druga to wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia.

Pracą w rozumieniu omawianego przepisu jest praca w potocznym tego słowa znaczeniu, w tym także wykonywanie różnych czynności na podstawie różnych stosunków prawnych - stosunku pracy, stosunków o charakterze cywilnoprawnym, a także prowadzenie własnej działalności gospodarczej, samozatrudnienie. Za pracę zarobkową uważa się wszelką aktywność ludzką, która zmierza do uzyskania zarobku, nawet gdyby miała ona polegać na czynnościach nieobciążających organizmu ubezpieczonego w istotny sposób. Przy czym przy określeniu "zarobkowego" charakteru pracy wskazuje się także, że przepisy nie wymagają, aby praca była podjęta "w celu zarobkowym". Zdaniem Sądu Okręgowego, wystarczy zatem podjęcie jakiejkolwiek czynnej działalności, zmierzającej do uzyskania wynagrodzenia lub dochodu, by mówić o pracy zarobkowej rodzącej skutek w postaci utraty prawa do zasiłku chorobowego przez ubezpieczonego, który korzystając ze zwolnienia lekarskiego pracę taką podejmuje. Tym samym wykonywanie pracy zarobkowej, niezależnie od jej wpływu na stan zdrowia ubezpieczonego, stanowi samodzielną negatywną przesłankę (podstawę) utraty prawa do zasiłku chorobowego (por. wyrok SN z 2008-10-03 II UK 26/08 opubl: L.).

Sąd II instancji stoi na stanowisku, iż art. 17 ustawy nie przewiduje szczególnych przypadków zezwalających na wypłatę zasiłków chorobowych, mimo świadczenia pracy zarobkowej w okresie zwolnienia lekarskiego. Przepis ten jest jednoznaczny, a zatem każda praca zarobkowa wykonywana w okresie zwolnienia lekarskiego powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego, chociażby wykonywanie pracy było zalecane i przyczyniło się do poprawy stanu zdrowia. W okresie korzystania ze zwolnienia lekarskiego pracownik (prowadzący działalność gospodarczą) może wykonywać pewne prace niepowodujące utraty prawa do zasiłku chorobowego, pod warunkiem że prace te nie mają charakteru zarobkowego. Ustawodawca wprowadzając w art. 17 ust. 1 ustawy zakaz podejmowania przez pracownika (osobę prowadzącą działalność gospodarczą) w okresie pobierania zasiłku chorobowego "innej pracy zarobkowej" przyjął tym samym założenie, że już samo wykonywanie takiej pracy sprzeciwia się celom, dla którego zasiłek został przyznany. (por. także wyrok SN z dnia 31 maja 1985 r., II URN 75/85, OSNC 1986, nr 3, poz. 32; w wyrok SN z dnia 12 sierpnia 1998 r., II UKN 172/98, OSNP 1999, nr 16, poz. 522, Pr. Pracy 1999, nr 1, s. 35, M. Prawn. 1999, nr 10, s. 41; w wyroku SA w Lublinie z dnia 15 października 1998 r., III AUa 287/98, Apel.-Lub. 1999, nr 1, poz. 2.).

Wykonywanie pracy zarobkowej w rozumieniu art. 17 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa polega więc na podjęciu działań stanowiących realizację obowiązków pracowniczych lub wynikających z innego stosunku prawnego obejmującego świadczenie pracy. Pracami takimi (w przypadku prowadzenia działalności pozarolniczej) będzie wykonywanie konkretnych czynności związanych wprost z działalnością gospodarczą, w tym nadzór nad zatrudnionymi pracownikami, rozliczanie działalności, obsługa klientów, przyjmowanie i wydawanie materiałów.

Wprawdzie nie każdy przejaw aktywności stanowi wypełnienie przesłanki z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, powodujący utratę prawa do zasiłku chorobowego. (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2012 r. I UK 70/12 LEX nr 1675215). Sporadyczna, incydentalna lub wymuszona okolicznościami sprawy aktywność zawodowa może bowiem usprawiedliwiać zachowanie prawa do zasiłku chorobowego (wyrok SN 2014.02.06 II UK 274/13 LEX nr 1455233 wyrok SN 2010.03.03 III UK 71/09 LEX nr 585848). Samo podpisywanie faktur i innych dokumentów niezbędnych do prowadzenia działalności (w sytuacji gdy nie ma możliwości jej zawieszenia w okresie pobierania zasiłku) można uznać za działalność, która nie ma zarobkowego charakteru. Nie można jednak uznać za czynności nie związane z pracą zarobkową, czynności co prawda incydentalnych, ale wykraczających poza to, co jest konieczne do "zachowania" działalności gospodarczej (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2008 r. III UK 11/08 OSNP 2009/21-22/292). Tym samym w ocenie Sądu Okręgowego ocena, czy wnioskodawca podjął pracę zarobkową w czasie korzystania z zasiłku chorobowego, zależy od okoliczności konkretnej sprawy, w tym zwłaszcza od rodzaju i zakresu czynności, które wykonywał oraz oceny czy ich podjęcie było konieczne i niezbędne dla utrzymania prowadzonej przez niego działalności.

W myśl art. 233 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Oznacza to, że wszystkie ustalone w toku postępowania fakty powinny być brane pod uwagę przy ocenie dowodów, a tok rozumowania sądu powinien znaleźć odzwierciedlenie w pisemnych motywach wyroku. Przepis ten daje wyraz obowiązywaniu zasady swobodnej oceny dowodów. Swobodna ocena dowodów odnosi się do wyboru określonych środków dowodowych i do sposobu ich przeprowadzenia. Mają być one ocenione konkretnie i w związku z całym zebranym materiałem dowodowym. Ramy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 roku, sygn. akt: II UKN 685/98, OSNAPUiS 2000 nr 17, poz. 655).

Sąd może oprzeć swe przekonanie jedynie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych, a ocena dowodów musi być dokonana na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Sąd musi ocenić wszystkie przeprowadzone dowody oraz uwzględnić wszelkie towarzyszące im okoliczności, które mogą mieć znaczenie dla oceny mocy i wiarygodności tych dowodów. Sąd zobowiązany jest przeprowadzić selekcję dowodów, wybierając te, na których się oparł i ewentualnie odrzucić inne, którym odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Przez moc dowodową rozumie się przy tym siłę przekonania, jaką uzyskał sąd wskutek przeprowadzenia określonych dowodów o istnieniu lub nieistnieniu faktu, którego one dotyczyły. Ocena wiarygodności dowodu zależy od środka dowodowego. Sąd, oceniając wiarogodność decyduje o tym, czy określony środek dowodowy, ze względu na jego indywidualne cechy i obiektywne okoliczności, zasługuje na wiarę, czy też nie. Uważa się także, iż granice swobodnej oceny dowodów warunkuje czynnik ideologiczny, tj. poziom świadomości prawnej sędziego oraz obowiązujące w danym momencie poglądy na sądowe stosowanie prawa. (por. T. Ereciński. Jacek Gudowski. Maria Jędrzejewska - "Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz", Część I, Wyd. LexisNexis).

W ocenie Sądu Okręgowego dokonana przez Sąd Rejonowy ocena zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego nie jest prawidłowa. Zarzuty skarżącego podniesione w uzasadnieniu apelacji obnażają fragmentaryczną i wybiórczą ocenę materii sprawy. Taka zaś nie może dać pełnego obrazu zaistniałych zdarzeń i zgodnie z dyrektywą art. 233 § 1 k.p.c. nie może się ostać.

Nie sposób przyjąć iż wnioskodawca w sposób wiarygodny wykazał, że w całym spornym okresie orzeczonej niezdolności do pracy osobiście działalności gospodarczej nie wykonywał.

Przeciwnie, materiał dowodowy wskazuje jednoznacznie, iż w spornych okresach korzystania przez wnioskodawcę ze zwolnień lekarskich, podpisywał on faktury VAT i z całą pewnością czynności te nie miały charakteru incydentalnego. Ilość bowiem podpisanych przez wnioskodawcę faktur VAT wskazuje na systematyczność wykonywania przez niego czynności związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wprawdzie nie były to czynności związane stricte z osiągnięciem zarobku, ale były one niezbędne do jej prawidłowego prowadzenia. W związku zatem z faktem ,iż wnioskodawca podejmował czynności związane niewątpliwie z prowadzoną działalnością uznać należało, iż S. P. (1) w spornych okresach wykonywał pracę zarobkową co skutkowało utratą prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia (art. 17 ust. 1 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z tytułu choroby i macierzyństwa) (wyrok SN 2008.10.03 II UK 26/08 LEX nr 513018).Wobec zaś takich ustaleń , Sąd Okręgowy uznał, iż wnioskodawca pobrał nienależnie zasiłek chorobowy.

Orzekając w ten sposób Sąd Okręgowy miał również na uwadze funkcje zasiłku chorobowego. Podkreślenia wymaga, iż zasadniczym celem zasiłku chorobowego jest kompensata utraconego przez ubezpieczonego dochodu wskutek wystąpienia u niego czasowej, przejściowej niezdolności do zarobkowania. Nie jest nim natomiast uzyskanie, dodatkowej korzyści obok wynagrodzenia, dlatego zasiłek chorobowy wypłacany jest nie obok, ale zamiast wynagrodzenia. Podpisując faktury VAT wnioskodawca podejmował w istocie czynności wskazujące na jego zdolność do zarobkowania i gwarantujące mu pośrednio osiągnięcie zarobku. Z tych zatem także względów zaskarżony wyrok nie mógł się ostać.

Zgodnie z art. 66 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa , jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie zwrotu bezpodstawnie pobranych zasiłków stanowi tytuł wykonawczy w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Zgodnie z art. 84 ust. 1, 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2017 roku, poz.1778) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania,

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy wobec wykonywania przez ubezpieczonego w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, pracy zarobkowej, zasiłek chorobowy za wskazane okresy został pobrany w sposób nienależny.

Biorąc powyższe pod uwagę i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy w Łodzi zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

SSO Magdalena Lisowska SSO Monika Pawłowska-Radzimierska SSO Jacek Chrostek

S.B.