Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 6 grudnia 2024 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu sprawy S. W. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w Ł.

o odsetki w związku z odwołaniem od decyzji wydanej w dniu 5 grudnia 2023 roku, nr sprawy (...):

1.  zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że z tytułu dokonanej w dniu 11 października 2023 roku wypłaty zasiłku chorobowego za okres od 21 września 2021 roku do 6 stycznia 2022 roku przyznaje S. W. prawo do wypłaty odsetek ustawowych za opóźnienie naliczonych za okres od 22 lipca 2023 roku do 11 października 2023 roku;

2.  oddalił odwołanie w pozostałym zakresie.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych:

Wnioskodawca S. W. w okresie od 1 lipca 2020 roku do 30 czerwca 2021 roku był zatrudniony u płatnika składek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej i z tego tytułu podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu.

Wnioskodawca był nieprzerwanie niezdolny do pracy od 9 lipca 2021 roku do 6 stycznia 2022 roku i otrzymywał z tego tytułu zaświadczenia lekarskie. Zaświadczenia były wystawiane przez lekarza psychiatrę z rozpoznaniem F43.2 (zaburzenia adaptacyjne) i obejmowały okresy: od 9 lipca 2021 roku do 31 lipca 2021 roku, od 1 sierpnia 2021 roku do 25 sierpnia 2021 roku, od 26 sierpnia 2021 roku do 20 września 2021 roku, od 21 września 2021 roku do 13 października 2021 roku, od 14 października 2021 roku do 8 listopada 2021 roku, od 9 listopada 2021 roku do 1 grudnia 2021 roku, od 2 grudnia 2021 roku do 27 grudnia 2021 roku oraz od 28 grudnia 2021 roku do 6 stycznia 2022 roku.

Decyzjami z 28 września 2021 roku, 19 października 2021 roku, 18 listopada 2021 roku, 9 grudnia 2021 roku i 13 stycznia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. odmówił S. W. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 17 września 2021 roku do 6 stycznia 2022 roku. Organ rentowy wskazał, że wnioskodawca nie stawił się na badanie przez lekarza orzecznika ZUS, na który zostało mu doręczone wezwanie w trybie art. 44 § 4 k.p.a. wobec czego zaświadczenie lekarskie wystawione na okres od 26 sierpnia 2021 roku do 20 września 2021 roku straciło ważność. Nadto wskazał, że tytuł ubezpieczenia chorobowego wnioskodawcy ustał 30 czerwca 2021 roku, niezdolność do pracy powstała zaś po upływie 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego. Tym samym wnioskodawca nie ma prawa do zasiłku chorobowego.

S. W. odwołał się od powyższych decyzji organu rentowego.

Orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z 18 lutego 2022 roku ustalono, że w związku z rokowaniem odzyskania zdolności do pracy istnieją okoliczności uzasadniające ustalenie uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego wnioskodawcy, na okres 3 miesięcy, licząc od daty wyczerpania zasiłku chorobowego.

W uzasadnieniu wskazano, że od lata 2021 roku występuje pogorszenie stanu zdrowia wnioskodawcy i mimo leczenia nie uzyskano pełnej poprawy.

U S. W. rozpoznano zaburzenia adaptacyjne w przebiegu niedojrzałej osobowości. Wnioskodawca leczy się psychiatrycznie w trybie ambulatoryjnym od 2016 roku. Leczenie trwało około 1 roku i zostało ponownie podjęte od kwietnia 2020 roku w związku ze stresującą sytuacją w pracy. Od czerwca 2021 roku wnioskodawca podjął ponowne leczenia, również związane z sytuacją stresową w pracy oraz faktem nieprzedłużenia umowy o pracę. W okresie od 1 sierpnia 2021 roku do 20 września 2021 roku u wnioskodawcy występowały objawy zaburzeń adaptacyjnych, które powodowały jego czasową niezdolność do pracy. Z uwagi na posiadane schorzenia w okresie od 17 września 2021 roku do 20 września 2021 roku wnioskodawca był niezdolny do pracy z przyczyn psychiatrycznych.

Opinia biegłego z zakresu psychiatrii została doręczona pełnomocnikowi organu rentowego w dniu 14 czerwca 2023 roku. Sąd zakreślił stronom termin 7 dni na złożenie zarzutów i pytań do biegłego. Opinia biegłego psychiatry nie była kwestionowana przez organ rentowy.

Wyrokiem z 3 sierpnia 2023 roku wydanym w sprawie o sygn. akt X U 848/21 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie S. W. od decyzji z 28 września 2021 roku (numer sprawy (...)) odmawiającej mu prawa do zasiłku chorobowego za okres od 17 września 2021 roku do 20 września 2021 roku oraz zmienił zaskarżone decyzje z 28 września 2021 roku (numer sprawy (...)), z 19 października 2021 roku, z 18 listopada 2021 roku, z 9 grudnia 2021 roku i z 13 stycznia 2022 roku w ten sposób, że przyznał S. W. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 21 września 2021 roku do 6 stycznia 2022 roku.

Wyrok jest prawomocny od 20 września 2023 roku.

W dniu 11 października 2023 roku organ rentowy wypłacił wnioskodawcy zasiłek chorobowy za okres od 21 września 2021 roku do 6 stycznia 2022 roku.

Decyzją z 8 listopada 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. przyznał S. W. prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 7 stycznia 2022 roku do 6 kwietnia 2022 roku w wysokości 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.

Stan faktyczny sprawy został ustalony w oparciu o powołane dowody, których strony nie kwestionowały. Okoliczności faktyczne sprawy nie były przedmiotem sporu pomiędzy stronami.

Sąd Rejonowy zważył, że odwołanie należało uwzględnić co do zasady.

Sąd Rejonowy przypomniał, że zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2024 roku, poz. 497) jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

W ocenie Sądu Rejonowego, powyższe stanowi wyraz zasady, iż zobowiązania pieniężne na rzecz osób uprawnionych w stosunkach ubezpieczenia społecznego powinny być wykonywane zgodnie z zasadą terminowego spełniania świadczeń. Sankcją nieprzyznania w terminie lub niewypłacenia przez organ rentowy świadczenia we właściwym w terminie jest obowiązek zapłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości ustawowej, określonej przepisami prawa cywilnego.

Podkreślić należy, w ocenie Sądu Rejonowego, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest zobowiązany do zapłaty odsetek za opóźnienie (w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia) będącego następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. W praktyce powyższe oznacza, że w istocie odsetki należą się według prawa ubezpieczeń społecznych za zwłokę, przez którą rozumie się w prawie cywilnym opóźnienie w wykonaniu zobowiązania wskutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Prawo ubezpieczeń społecznych nie przewiduje bowiem rozróżnienia terminologicznego między opóźnieniem „zwykłym” a „zwłoką”, ograniczając się do ustanowienia obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w ustalaniu prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego lub w wypłacaniu świadczeń, za które organ ponosi odpowiedzialność ( a contrario z art. 85 ust 1 zdanie 2 powołanej ustawy).

W konsekwencji w stosunkach ubezpieczeniowych nie może być stosowana zasada wynikająca z treści uregulowanej w art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którą, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Sąd orzekający podziela tym samym pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 marca 1999 roku w sprawie II UKN 544/98 (OSNAP 2000/11/434) zgodnie, z którym przepisy kodeksu cywilnego ani wprost, ani odpowiednio nie mają zastosowania do stosunków prawa ubezpieczenia społecznego. Prawo ubezpieczenia społecznego jest samodzielną dyscypliną prawa z właściwą sobie, publicznoprawną metodą regulacji stosunków prawnych składających się na jego przedmiot. Jest prawem ścisłym, a stosunki prawne kształtowane są nie wolą jego podmiotów (np. niedopuszczalność ugody), lecz ustawą (przymus ubezpieczenia, zamknięty katalog ryzyk i świadczeń, jednolitość statusu ubezpieczonych). Nadto, w prawie ubezpieczenia społecznego nie ma generalnego odesłania w sprawach jego przepisami nie unormowanych do przepisów Kodeksu cywilnego. Odsetki od opóźnionego świadczenia są uregulowane w przepisach prawnych z ubezpieczeń społecznych wyczerpująco – nie stosuje się więc przepisów prawa cywilnego w zakresie tymi przepisami unormowanymi. Należy także podkreślić, iż charakter akcesoryjny świadczenia z tytułu odsetek nie pozwala na oderwanie go od świadczenia głównego. Tak więc należność ta nie jest należnością cywilnoprawną, gdyż w tym przypadku nie przysługuje na podstawie art. 481 k.c., a tylko na mocy przepisów szczególnych w stosunku do kodeksu cywilnego. Jedynie co do wysokości odsetek przepisy te odsyłają do przepisów prawa cywilnego.

Jak już wskazano, zdaniem Sądu (...) instancji organ rentowy nie ma obowiązku wypłacania odsetek od świadczenia, jeśli naruszenie terminu nastąpiło wskutek okoliczności, za które organ ten nie ponosi odpowiedzialności. Jeżeli zaś chodzi o interpretację tego pojęcia w orzecznictwie podnosi się, że określenie to jest bardziej zbliżone znaczeniowo do używanego w przepisach prawa określenia: "przyczyn niezależnych od organu", co oznacza, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest obowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, lecz także wtedy, gdy opóźnienie w ustaleniu i wypłacie prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego jest skutkiem innych przyczyn niezależnych od Zakładu. Przesłanki egzoneracji były przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. W judykaturze przyjmowano jej możliwość, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczeń było skutkiem przyczyn niezależnych od organu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2004 roku w sprawie II UK 485/03, OSNP 2005 nr 10, poz. 147; wyrok SN z dnia 25 stycznia 2005 roku w sprawie (...) UK 159/04, OSNP 2005 nr 19, poz. 308).

Sąd Najwyższy w powołanym wyroku z 25 stycznia 2005 r w sprawie (...) UK 159/04 przyjął, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, zwłaszcza gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy podniósł, że wówczas, gdy organ rentowy w chwili wydania zaskarżonej decyzji miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji zgodnej z prawem, a po stronie ubezpieczonego nie występował obowiązek wykazania żadnych innych okoliczności uzasadniających jego wniosek, to dla obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia, nie mogą mieć znaczenia okoliczności dotyczące przebiegu postępowania sądowego, zwłaszcza gdy w tym postępowaniu nie ustalono żadnych przesłanek wypłaty świadczenia, których wykazanie ciążyło na ubezpieczonym, a które nie były znane (nie mogły być znane) organowi rentowemu. Podobnie orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 14 września 2007 roku w sprawie III UK 37/07 (OSNP Nr 21-22/2008, poz. 328).

Wskazać należy, zdaniem Sądu (...) Instancji, iż zaliczamy tutaj również sytuacje, w których organ rentowy odmawiając przyznania świadczenia, naruszył przepisy prawa materialnego określające przesłanki nabycia prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego, przy czym dla powstania obowiązku wypłaty odsetek konieczne jest stwierdzenie naruszenia prawa przez organ rentowy prawomocnym wyrokiem sądu zmieniającym decyzję organu rentowego i przyznającym prawo do tego świadczenia (wyrok SN z dnia 25 stycznia 2005 roku w sprawie (...) UK 159/04, OSNP Nr 19/2005, poz. 308; wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2010 roku w sprawie I UK 345/09).

Zatem jeżeli organ rentowy wydaje bezprawną decyzję o odmowie wypłaty świadczenia w sytuacji lub wypłaty świadczenia w za niskiej wysokości, gdy możliwe było wydanie decyzji zgodnej z prawem, a w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, to opóźnienie nie jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności w rozumieniu art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Przepis art. 64 ust. 1 ustawy nie różnicuje zasad ustalania momentu, od którego biegnie termin na wypłatę zasiłków ze względu na typ płatnika zasiłków, lecz posługuje się jednym kryterium – zwrotem nieostrym: „30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku”. Zmiana jaka nastąpiła w tym zakresie uwzględniać fakt, że stosownie do art. 61a ust. 2, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w celu ustalenia prawa do zasiłku i jego wypłaty, może pozyskiwać dane i informacje w zakresie niezbędnym do ustalenia prawa do zasiłków, ich wysokości, podstawy wymiaru oraz do ich wypłat od ubezpieczonych oraz płatników składek, którzy są obowiązani bezpłatnie je udostępnić.

W pierwszej kolejności, interpretując przepis art. 64 ust. 1, należy zwrócić uwagę, w ocenie Sądu (...) instancji, na znaczenie słowa „wyjaśnienie”. Biorąc pod uwagę kontekst słowny użycia powyższego zwrotu, w tym sens towarzyszącego mu słowa „okoliczności”, przyjąć trzeba, że określenie „wyjaśnienie” ma szerszy zakres znaczeniowy niż np. zwrot „ustalenie”. Termin „wyjaśnienie” oznacza tutaj sytuację dokonania czynności mającej na celu ustalenie stanu faktycznego, czyli przeprowadzenie dowodów i ich ocenę. Przedmiotem wyjaśnienia są okoliczności, czyli pewne fakty pozwalające na przyjęcie, że spełniono lub nie spełniono warunków nabycia prawa do świadczenia. Okoliczności te wynikają z dowodów zebranych w postępowaniu przed organem rentowym. Termin „wyjaśnienie okoliczności” obejmuje zatem zachowania płatnika, ZUS oraz zainteresowanego. Okoliczność jest wyjaśniona, gdy np. płatnik lub zainteresowany dostarczył dowody na daną okoliczność, a organ ich nie uwzględnił i w związku z tym wynikającej z nich okoliczności nie ustalił. Niemniej, w świetle przepisu art. 64 ust. 1 okoliczność ta była już wyjaśniona i od tego momentu zaczął biec termin do wydania decyzji ustalającej nabycie prawa i podjęcia wypłaty świadczenia. Podobnie, wyjaśnienie okoliczności zaistnieje wtedy, gdy zebrano cały materiał dowodowy, wskazujący na wystąpienie wymaganych okoliczności, ale organ, naruszając prawo materialne, nie ustalił ich spełnienia (np. przez błąd w wykładni lub np. w subsumcji). Wyjaśnienie okoliczności ma miejsce także wtedy, gdy organ sam uzupełniając przedstawione dowody, ustalił daną okoliczność. Poza tym także zwrot nieostry, występujący w przepisie art. 64 ust. 1, tj. „niezbędna okoliczność”, należy interpretować jako „rozstrzygnięcie ostatniej kwestii koniecznej dla ustalenia uprawnień (braku uprawnień) wnioskodawcy” z wykorzystaniem wykładni systemowej i funkcjonalnej – poprzez odwołanie się m. in. do treści art. 61a ustawy zasiłkowej oraz słusznego interesu ubezpieczonego, którego treść wyznacza m. in. szybkie i skuteczne nabycie prawa. Niezależnie od tego, zgodnie z art. 61b ust. 5 oraz art. 64 ust. 2 ustawy zasiłkowej w zw. z art. 85 ust. 1 i 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, z punktu widzenia konsekwencji ewentualnego niedochowania przez płatnika zasiłków terminu oznaczonego w art. 64 ust. 1 ustawy zasiłkowej, znaczenie powinien mieć moment przekazania wniosku, wydruków zaświadczenia lekarskiego czy zaświadczenia lekarskiego wystawionego na formularzu oraz innych wymaganych dokumentów płatnikowi składek będącemu płatnikiem zasiłku lub ZUS będącemu płatnikiem zasiłków.

Sąd meriti podkreślił, że organ rentowy ponosi więc odpowiedzialność za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem. Błąd organu rentowego może polegać na wadliwej wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa bądź też na błędzie w ustaleniach faktycznych, będących skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Błąd w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa jest popełniany wówczas, gdy na podstawie prawidłowo i kompletnie zebranego materiału dowodowego i po ustaleniu niezbędnych okoliczności organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa, ponieważ błędnie dokonuje interpretacji obowiązujących regulacji w przedmiotowym stanie faktycznym. W takiej sytuacji sąd nie uzupełnia ustaleń faktycznych dokonanych przez organ rentowy. Jeżeli natomiast przyznanie prawa do świadczenia nastąpi na skutek ustaleń faktycznych sądu, organ rentowy nie ponosi za to opóźnienie odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że w przepisanym terminie nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia, z uwzględnieniem jednakże tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji.

Sąd Rejonowy zważył, że na gruncie niniejszej sprawy bezspornym jest, że wyrokiem z dnia 3 sierpnia 2023 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie od decyzji z dnia 28 września 2021 roku (numer sprawy (...)) odmawiającej S. W. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 17 września 2021 roku do 20 września 2021 roku oraz zmienił zaskarżone decyzje z dnia 28 września 2022 roku (numer sprawy (...)), z dnia 19 października 2021 roku, z dnia 18 listopada 2021 roku, z dnia 9 grudnia 2021 roku i z dnia 13 stycznia 2022 roku w ten sposób, że przyznał S. W. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 21 września 2021 roku do 6 stycznia 2022 roku. Wykonując powyższe orzeczenie organ rentowy dniu 11 października 2023 roku wypłacił wnioskodawcy zasiłek chorobowy za okres od 21 września 2021 roku do 6 stycznia 2022 roku.

W ocenie Sądu Rejonowego, na gruncie rozpoznawanej sprawy należało ustalić, czy opóźnienie w ustaleniu i wypłacie należnego zasiłku chorobowego za okres od 21 września 2021 roku do 6 stycznia 2022 roku było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy.

Organ rentowy odmawiając wnioskodawcy prawa do zasiłku chorobowego za wyżej wskazany okres, podnosił, iż wobec utraty ważności zwolnienia lekarskiego w okresie od 17 września 2021 roku do 20 września 2021 roku, zaświadczenia wystawiane na kolejne okresy do 6 stycznia 2022 roku dotyczyły kolejnej niezdolności do pracy, która wystąpiła po upływie 14 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego.

Wskazać należy, że podczas postępowania sądowego w sprawie X U 848/21, Sąd uznając, iż utrata ważności zaświadczenia lekarskiego nie oznacza automatycznego odzyskania zdolności do pracy, badał czy w okresie objętym unieważnionym zaświadczeniem lekarskim wnioskodawca pozostawał niezdolny do pracy. Na okoliczność czy w okresie od 17 września 2021 roku do 2021 roku wnioskodawca był niezdolny do pracy, Sąd dopuścił dowód z pisemnej opinii biegłego lekarza psychiatry. Biegły w opinii stwierdził, iż w okresie od 1 sierpnia 2021 roku do 20 września 2021 roku, więc również w dniach 17-20 września 2021 roku u wnioskodawcy występowały objawy zaburzeń adaptacyjnych, które powodowały czasową niezdolność do pracy. Opinia doręczona pełnomocnikowi organu rentowego w dniu 14 czerwca 2021 roku, nie została przez niego zakwestionowana. Przyznanie przez ZUS prawidłowości wydanej opinii stwierdzającej niezdolność wnioskodawcy do pracy w okresie objętym unieważnionym zaświadczeniem lekarskim, stanowiło podstawę do zmiany decyzji z dnia 28 września 2022 roku nr sprawy (...), z dnia 19 października 2021 roku, z dnia 18 listopada 2021 roku, z dnia 9 grudnia 2021 roku i z dnia 13 stycznia 2022 roku, mając na względzie iż przesłanki art. 7 pkt. 1 nie zostały spełnione.

W konsekwencji, w ocenie Sądu Rejonowego, należy uznać, iż brak zmiany decyzji odmawiającej przyznania zasiłku chorobowego po zapoznaniu się z opinią biegłego w ocenie Sądu była spowodowana przyczynami zależnymi od organu rentowego, ponieważ organ rentowy mógł i powinien dokonać prawidłowej oceny na etapie zapoznania się z opinią, której jak wskazano wcześniej nie kwestionował. W niniejszej sprawie należało mieć na względzie, iż wnioskodawca nie stawił się na wyznaczony termin badania przez lekarza orzecznika ZUS, a tym samym uniemożliwił organowi rentowemu wyjaśnienie okoliczności niezbędnych do przyznania prawa do zasiłku chorobowego za sporny okres. Wynikiem niestawiennictwa wnioskodawcy na termin badania było wydanie przez organ rentowy decyzji z dnia 28 września 2021 r. oraz kolejnych decyzji stanowiących pośrednio konsekwencję wydania pierwszej z opisanych powyżej decyzji dotyczących prawa wnioskodawcy do zasiłku chorobowego. Do czasu sporządzenia i doręczenia organowi rentowemu opinii biegłego psychiatry, a w konsekwencji do upływu wyznaczonego organowi terminu na zgłoszenia ewentualnych zastrzeżeń do opinii, nie zostały wyjaśnione wszystkie okoliczności niezbędne do ustalenia prawa do zasiłku chorobowego. Co istotne także, to na powyższe opóźnienie w ustaleniu wszystkich istotnych okoliczności sprawy, organ nie miał wpływu, gdyż to wnioskodawca nie stawił się na wyznaczony termin badania.

Kierując się rozważaniami dokonanymi powyżej, należało uznać, że żądanie odsetek ustawowych od należnego ubezpieczonemu zasiłku chorobowego jest co do zasady uzasadnione. Odsetki ustawowe Sąd zasądził zgodnie zasadą wynikającą z art. 64 ust. 1 ustawy, czyli przyjmując, że w opóźnieniu w zapłacie organ rentowy pozostawał dopiero po upływie 30 dni liczonych od dnia 21 czerwca 2023 roku, czyli daty upływu terminu na wniesienie zastrzeżeń do opinii biegłego psychiatry. Termin ten mijał 21 lipca 2023 roku, co oznacza, że odsetki przysługiwały wnioskodawcy od dnia 22 lipca 2023 roku do dnia 11 października 2023 roku, w którym nastąpiła zapłata świadczeń.

Z uwagi na powyższe, Sąd Rejonowy na postawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego z dnia 5 grudnia 2023 roku i przyznał ubezpieczonemu prawo do wypłaty ustawowych odsetek za opóźnienie za okres od dnia 22 lipca 2023 roku do dnia faktycznej zapłaty zasiłku chorobowego - punkt 1. wyroku.

W pozostałym zakresie odwołanie od decyzji organu rentowego z dnia 5 grudnia 2023 roku Sąd oddalił – punkt 2. wyroku, bowiem w świetle zaprezentowanego powyżej ugruntowanego stanowiska doktryny oraz ustalonego stanu faktycznego, brak było podstaw do uwzględnienia odwołania za wcześniejszy okres, o co wnosił wnioskodawca.

Apelacje od powyższego wyroku wniosły obie strony postępowania.

Organ rentowy zaskarżył wyrok w pkt. 1, zarzucając:

1.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. Z art. 64 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na błędnym przyjęciu, że wobec niekwestionowania opinii biegłego psychiatry przez organ, upływ wyznaczonego organowi rentowemu terminu na zgłoszenie ewentualnych zastrzeżeń co do wspomnianej opinii, tj. na dzień 20.06.2023 r stanowi wyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku, co doprowadziło sąd (...) instancji do niezasadnego uznania, że organ rentowy nie podjął działań zmierzających do ustalenia prawa i wypłaty świadczenia w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku;

2.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 227 w zw. Z art. 233 kpc poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów, polegające na przyjęciu, iż niezakwestionowana opinia biegłego ma w sprawie znaczenie rozstrzygające, nie podlega ocenie sądu jak każdy inny środek dowodowy, a w konsekwencji stanowi wyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku w myśl art. 64 ustawy zasiłkowej.

Wskazując na te zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi (...) instancji do ponownego rozpatrzenia.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji organu rentowego.

Ubezpieczony zaskarżył wyrok w całości, podnosząc naruszenie prawa materialnego tj. art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. Z art. 64 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz naruszenie przepisów postępowania tj. art. 227 w zw. Z art. 233 kpc poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na błędnym stwierdzeniu, że na opóźnienie w ustaleniu wszystkich istotnych okoliczności sprawy organ nie miał wpływu, co nie jest zgodne z prawdą, gdyż ZUS nie dał ubezpieczonemu możliwości ponownego stawienia się przed komisją lekarską, informując, iż może złożyć odwołanie do sądu, gdzie sprawa XU 848/21 zakończyła się dopiero we wrześniu 2023 roku.

Wskazując na te zarzuty ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi (...) instancji do ponownego rozpatrzenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Na wstępie należy podnieść, że w niniejszym postępowaniu Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 374 k.p.c., zgodnie z którym Sąd II instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania.

Obie apelacje nie zasługiwały na uwzględnienie.

Zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego jest prawidłowy i znajduje oparcie zarówno w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, jak i obowiązujących przepisach prawa.

Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne, podziela również wywody prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie znajdując żadnych podstaw do jego zmiany bądź uchylenia.

Przede wszystkim brak jest uzasadnionych podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia przez Sąd (...) instancji prawa procesowego tj. art. 233 k.p.c w zw.z art. 227 kpc.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy i nie naruszył dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c., który stanowi, iż Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów, według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Natomiast skuteczny zarzut przekroczenia granic swobody w ocenie dowodów może mieć miejsce tylko w okolicznościach szczególnych tj. w razie pogwałcenia reguł logicznego rozumowania bądź sprzeniewierzenia się zasadom doświadczenia życiowego.

Zatem dla skuteczności zarzutu naruszenia swobodnej oceny dowodów nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości bowiem konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie Sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać jakie kryteria oceny dowodów naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając. Ponadto jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to dokonana ocena nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego można było wysnuć wnioski odmienne.[tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2001 roku, IV CKN 970/00, niepubl., wyrok Sądu Najwyższego z 27 września 2002 roku, II CKN 817/00]

Zatem o dowolności można mówić wówczas, gdy Sąd ocenia dowody bez ich właściwej analizy, bądź też wbrew zdrowemu rozsądkowi lub zasadom logicznego rozumowania. Nie jest natomiast dowolną taka ocena, która – choć prowadzi do niekorzystnych dla strony powodowej konkluzji – to jednak jest logicznie i rzeczowo umotywowana.

Strona podnosząca zarzut wadliwej oceny dowodów powinna wykazać, że przy ocenie wiarygodności i mocy dowodowej konkretnego dowodu, na podstawie którego sąd dokonał ustalenia faktycznego, przekroczono granice swobodnej oceny dowodów, a nadto, iż miało to istotny wpływ na wynik sprawy; niewystarczające jest zaprezentowanie własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej oceny materiału dowodowego.[wyrok SA w Szczecinie z dnia 29.09.2022, III AUa 463/21] Forsowanie przez skarżącego własnej, korzystnej dla niego wersji stanu faktycznego, opartej o konkurencyjną ocenę materiału dowodowego nie jest wystarczające dla skutecznego postawienia zarzutów błędnych ustaleń faktycznych, sprzeczności tych ustaleń z materiałem dowodowym, czy też naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.[tak wyrok SA w Poznaniu z dnia 13.04.2022 r, (...) Aga 351/20].

Sąd drugiej instancji nie ma obowiązku odniesienia się do każdego argumentu prawnego i twierdzenia faktycznego prezentowanego przez apelanta; wystarczające jest to, że sam fakt ich rozpatrzenia nie budzi wątpliwości. Obowiązkiem sądu w ramach kontroli instancyjnej jest rozważenie zarzutów i danie wyrazu ich ocenie w uzasadnieniu orzeczenia, a obowiązek ten zostaje spełniony również w razie przedstawienia wyników oceny w syntetycznej postaci.[tak SN w postanowieniu z dnia 28.04.23, (...) CSK 3649/22]

Mając na uwadze powyższe rozważania należy podnieść, że dokonana przez Sąd Rejonowy ocena materiału dowodowego w powyższym zakresie uwzględnia wszystkie aspekty sprawy, okoliczności, twierdzenia i zaprezentowane dowody, co znalazło odzwierciedlenie w treści uzasadnienia Sądu (...) Instancji. Jest ona więc wszechstronna, zgodna z doświadczeniem życiowym i zasadami logicznego rozumowania, a zatem odpowiada wymogom, jakie stawiają jej przepisy art. 233 kpc oraz art.227 kpc i jako mieszcząca się w granicach swobodnej oceny dowodów zasługuje na akceptację Sądu II instancji, tak, jak i poczynione na jej podstawie ustalenia faktyczne tegoż Sądu. Sąd ten odniósł się do zgromadzonych w postępowaniu dowodów. Dokonał analizy tych dowodów, a zastosowane przy tym kryteria oceny również nie budzą zastrzeżeń, co do ich prawidłowości. Sąd (...) instancji prawidło ocenił kwestię skutku wydanej opinii przez biegłego psychiatrę w sprawie dotyczącej prawa wnioskodawcy do zasiłku chorobowego i braku zastrzeżeń organu rentowego, co do jej stwierdzeń i jej znaczenie dla oceny odpowiedzialności organu rentowego co do możliwości wydania prawidłowej decyzji. Podobnie brak także zastrzeżeń Sądu II instancji co do prawidłowości oceny przez Sąd Rejonowy skutku braku stawiennictwa ubezpieczonego na wezwanie przez lekarza orzecznika, w szczególności, iż kwestia prawidłowości wezwania na badanie i skutek niestawiennictwa został już oceniony w prawomocnym orzeczeniu w sprawie X U 848/21 w świetle art. 59 ustawy zasiłkowej.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy nie naruszył także cytowanych w apelacjach przepisów prawa materialnego.

Należy tylko przypomnieć, za Sądem Rejonowym, że stosownie do dyspozycji zawartej przez ustawodawcę w treści normy prawnej wyrażonej w przepisie art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Z utrwalonego orzecznictwa sądowego (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 kwietnia 2010 r. (...) UK 345/2009, LexPolonica nr 2578200 i z dnia 15 października 2010 r. III UK 20/2010, LexPolonica nr 3028490) w zakresie wykładani przepisu art. 85 ust. 1 ustawy o sus jednoznacznie wynika, że odpowiedzialność organów rentowych istnieje nie tylko wtedy, gdy opóźnienie w przyznaniu lub w wypłacie świadczenia nastąpiło z winy tego organu ale także wtedy, gdy takie opóźnienie jest skutkiem innych przyczyn od tego organu niezależnych.

W orzecznictwie sądowym można odnaleźć wiele przykładów nieprawidłowego działania organu rentowego, za które organ ten „ponosi odpowiedzialność” i - w razie opóźnienia z tego powodu ustalenia prawa do świadczenia lub jego wypłaty - zobligowany jest do wypłaty należnych odsetek. Są to w szczególności wypadki bezpodstawnego pozostawienia bez rozpoznania wniosku strony o przyznanie prawa do świadczenia oraz nieprawidłowe orzeczenie w sprawie niezdolności do pracy do celów rentowych wydane przez Lekarza Orzecznika ZUS lub Komisję Lekarską ZUS (por. wyrok SN z 12 sierpnia 1998 r., sygn. akt II UKN 171/98, OSNAP nr 16/1999, poz. 521).

Zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 roku (sygn.akt.(...) UK 159/2004 opubl. OSNP 2005/19/308) wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. Podobnie w wyroku z dnia 7 października 2004 r., II UK 485/03 (OSNP 2005 nr 10, poz. 147) Sąd Najwyższy stwierdził, że do przewidzianego w art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wyłączenia obowiązku wypłaty odsetek nie jest wystarczające wykazanie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia.

W celu ustalenia, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie spowodowane błędem w ustaleniach faktycznych, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie ZUS nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia. W takiej sytuacji istotna jest jednak konieczność uwzględnienia tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2009 r., (...) UK 345/08, OSNP 2010, nr 23-24, poz. 293).

Brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a u.e.r.f.u.s. nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia ./tak SA w Łodzi w wyroku z dnia 10 października 2014 r, III AUa 40/14, LEX nr 1537443, wyrok SA w Szczecinie z dnia 26 marca 2015 r, (...), Lex nr 1771169/.

Zgodnie z art.64 ust.2 jeżeli płatnik składek nie wypłacił zasiłku w terminie, o którym mowa w ust. 1, jest on obowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, iż brak zmiany decyzji odmawiającej przyznania zasiłku chorobowego po zapoznaniu się z opinią biegłego psychiatry, do której organ rentowy nie zgłaszał zastrzeżeń, była spowodowana przyczynami zależnymi od organu rentowego, ponieważ organ rentowy mógł i powinien dokonać prawidłowej oceny prawa do zasiłku na etapie zapoznania się z opinią. W istocie organ rentowy nie ma obowiązku zmiany decyzji w toku postępowania sądowego, ale niewydanie prawidłowej decyzji w świetle ustalenia wszystkich niezbędnych okoliczności naraża organ rentowy na wypłatę odsetek.

Należało zatem przyjąć, za Sądem Rejonowym, że mając wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji, organ rentowy pozostawał w zwłoce w ustaleniu prawa do zasiłku chorobowego. Dla powstałego w związku z tym obowiązku zapłaty odsetek nie mogły mieć znaczenia okoliczności dotyczące przebiegu dalszego postępowania sądowego, w toku którego nie ustalono żadnych dodatkowych przesłanek wypłaty świadczenia, nieznanych organowi rentowemu.

W zakresie okoliczności podnoszonych przez ubezpieczonego, należało mieć na względzie, iż wnioskodawca w istocie nie stawił się na wyznaczony termin badania przez lekarza orzecznika ZUS, a tym samym uniemożliwił organowi rentowemu wyjaśnienie okoliczności niezbędnych do przyznania prawa do zasiłku chorobowego za sporny okres. Wynikiem niestawiennictwa wnioskodawcy na termin badania było wydanie przez organ rentowy decyzji z dnia 28 września 2021 r. oraz kolejnych decyzji stanowiących pośrednio konsekwencję wydania pierwszej z opisanych powyżej decyzji dotyczących prawa wnioskodawcy do zasiłku chorobowego. Kwestia prawidłowości tego postepowania była przedmiotem oceny w sprawie X U 848/21. Natomiast do czasu sporządzenia i doręczenia organowi rentowemu opinii biegłego psychiatry, a w konsekwencji do upływu wyznaczonego organowi terminu na zgłoszenia ewentualnych zastrzeżeń do opinii, nie zostały wyjaśnione wszystkie okoliczności niezbędne do ustalenia prawa ubezpieczonego do zasiłku chorobowego.

Zatem w ocenie Sądu Okręgowego, nie doszło do naruszenia ani przepisów postepowania ani przepisów prawa materialnego, tym samym wyrok Sądu Rejonowego jest prawidłowy, a co z tym związane obie apelacje podlegały oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.