Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 4.12.2024 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu sprawy z odwołania N. K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w Ł. o odsetki w związku z odwołaniem od decyzji organu rentowego z dnia 17 sierpnia 2023 roku, nr sprawy (...):

1.  zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał N. K. prawo do odsetek ustawowych za opóźnienie:

a.  od zasiłku chorobowego wypłaconego za okres od dnia 5 czerwca 2020 roku do dnia 12 lipca 2020 roku i z tego tytułu zasądza na jej rzecz od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. kwotę 520,36 złotych,

b.  od zasiłku chorobowego wypłaconego za okres od dnia 5 grudnia 2020 roku do dnia 7 grudnia 2020 roku i z tego tytułu zasądza na jej rzecz od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. kwotę 36,17 złotych,

c.  od zasiłku chorobowego wypłaconego za okres od dnia 16 września 2021 roku do dnia 12 października 2021 roku i z tego tytułu zasądza na jej rzecz od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. kwotę 306,73 złotych,

d.  od zasiłku chorobowego wypłaconego za okres od dnia 17 października 2021 roku do dnia 25 października 2021 roku i z tego tytułu zasądza na jej rzecz od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. kwotę 100,21 złotych,

e.  od zasiłku chorobowego wypłaconego za okres od dnia 5 marca 2022 roku do dnia 8 marca 2022 roku i z tego tytułu zasądza na jej rzecz od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. kwotę 37,18 złotych,

f.  od zasiłku chorobowego wypłaconego za okres od dnia 3 kwietnia 2022 roku do dnia 19 kwietnia 2022 roku i z tego tytułu zasądza na jej rzecz od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. kwotę 148,39 złotych,

g.  od zasiłku chorobowego wypłaconego za okres od dnia 8 maja 2022 roku do dnia 10 czerwca 2022 roku i z tego tytułu zasądza na jej rzecz od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. kwotę 270,74 złotych,

h.  od zasiłku chorobowego wypłaconego za okres od dnia 12 czerwca 2022 roku do dnia 30 czerwca 2022 roku i z tego tytułu zasądza na jej rzecz od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. kwotę 130,53 złotych,

2.  oddalił odwołanie w pozostałej części,

3.  zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. na rzecz N. K. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

N. K. prowadzi działalność gospodarczą. Z tytułu prowadzonej działalności wnioskodawczyni zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego od 18 kwietnia 2019 roku oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od dnia 12 czerwca 2019 roku

W dniu 20 kwietnia 2020 roku wnioskodawczyni złożyła deklarację rozliczeniową ZUS DRA za marzec 2020 roku dotyczącą jedynie składki na ubezpieczenie zdrowotne, ponieważ cały marzec 2020 roku przebywała na zwolnieniu lekarskim.

Wnioskodawczyni nie sporządziła i nie złożyła dokumentów rozliczeniowych ZUS DRA za miesiące kwiecień i maj 2020 roku wykazujących składki w pełnej wysokości. Deklaracje te zostały wygenerowane automatycznie z systemu na podstawie dokumentu rozliczeniowego ZUS DRA za marzec 2020 roku obejmującego wyłącznie składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

W dniu 10 kwietnia 2020 roku wnioskodawczyni wystąpiła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o zwolnienie z obowiązku opłacenia należności z tytułu składek za okres od marca do maja 2020 roku.

Pismem z dnia 7 maja 2020 roku organ rentowy poinformował wnioskodawczynię o zwolnieniu ze składki zdrowotnej za miesiąc marzec w całości.

Kolejno w piśmie z dnia 10 czerwca 2020 roku organ rentowy poinformował wnioskodawczynię, że została ona w części zwolniona ze składki za miesiąc 2020 roku do kwoty 349,06 złotych.

Następnie pismem z dnia 23 czerwca 2020 roku organ rentowy poinformował wnioskodawczynię, że została ona w części zwolniona ze składki za miesiąc maj 2020 roku do kwoty 362,34 złotych.

W dniu 16 lipca 2020 roku organ rentowy z urzędu sporządził dla ubezpieczonej prawidłowe dokumenty rozliczeniowe ZUS DRA za miesiące kwiecień i maj 2020 roku obejmujące pełne składki, które zastąpiły nieprawidłowe dokumenty rozliczeniowe ZUS DRA automatycznie wygenerowane na podstawie dokumentu rozliczeniowego za marzec 2020 roku.

W toku postępowania przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych wnioskodawczyni nie była informowana o tym, z czego wynika niedopłata ujawniona na jej koncie. Nie uzyskała odpowiedzi pomimo wielokrotnych kontaktów nawiązywanych z pracownikami organu rentowego w tej sprawie na przestrzeni kilku miesięcy. Przyczyny niedopłaty zostały jej wskazane dopiero w piśmie organu rentowego w styczniu 2021 roku.

Decyzją z dnia 13 października 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawczyni prawa do zasiłku chorobowego za okres od 5 czerwca 2020 roku do 12 lipca 2020 roku. Decyzją z dnia 25 stycznia 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawczyni prawa do zasiłku chorobowego za okres od 5 grudnia 2020 roku do 7 grudnia 2020 roku. Decyzją z dnia 13 października 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawczyni prawa do zasiłku chorobowego za okres od 16 września 2021 roku do 12 października 2021 roku. Decyzją z dnia 12 listopada 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawczyni prawa do zasiłku chorobowego za okres od 17 października 2021 roku do 25 października 2021 roku. Decyzją z dnia 23 marca 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawczyni prawa do zasiłku chorobowego za okres od 5 marca 2022 roku do 8 marca 2022 roku. Decyzją z dnia 19 kwietnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawczyni prawa do zasiłku chorobowego za okres od 3 kwietnia 2022 roku do 19 kwietnia 2022 roku. Decyzją z dnia 17 maja 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawczyni prawa do zasiłku chorobowego za okres od 8 maja 2022 roku do 10 czerwca 2022 roku. Decyzją z dnia 2 marca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawczyni prawa do zasiłku chorobowego za okres od 12 czerwca 2022 roku do 30 czerwca 2022 roku.

Decyzją z dnia 12 kwietnia 2021 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. stwierdził, że N. K. nie podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 1 maja 2020 roku do 28 lutego 2021 roku.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z 15 lutego 2022 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt VIII U 1329/21 zmieniono zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. z dnia 12 kwietnia 2021 roku numer (...) w przedmiocie podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu i ustalono, że N. K. podlegała od 1 maja 2020 roku do 28 lutego 2021 roku dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. W toku postępowania nie ujawniały i nie zostały przedstawione żadne nowe okoliczności. Zarówno w postępowaniu przed organem rentowym, jak i w postępowaniu sądowym były wskazane te same okoliczności.

Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 lutego 2023 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 446/22 oddalono apelację organu rentowego.

Decyzją z dnia 28 lutego 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych uchylił decyzję z dnia 13 października 2020 roku i przyznał wnioskodawczyni zasiłek chorobowy za okres od 5 czerwca 2020 roku do 12 lipca 2020 roku.

Decyzją z dnia 28 lutego 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych uchylił decyzję z dnia 25 stycznia 2021 roku i przyznał wnioskodawczyni zasiłek chorobowy za okres od 5 grudnia 2020 roku do 7 grudnia 2020 roku.

Decyzją z dnia 24 kwietnia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych uchylił decyzję z dnia 13 października 2021 roku, decyzję z dnia 23 marca 2022 roku, decyzję z dnia 19 kwietnia 2022 roku, decyzję z dnia 17 maja 2022 roku, decyzję z dnia 2 marca 2023 roku i przyznał wnioskodawczyni zasiłek chorobowy za okres od 16 września 2021 roku do 12 października 2021 roku, od 17 października 2021 roku do 25 października 2021 roku, od 5 marca 2022 roku do 8 marca 2022 roku, od 3 kwietnia 2022 roku do 19 kwietnia 2022 roku, od 8 maja 2022 roku do 10 czerwca 2022 roku, od 12 czerwca 2022 roku do 30 czerwca 2022 roku.

W dniu 17 lipca 2023 roku ubezpieczona złożyła wniosek o wypłacenie jej odsetek od należnych świadczeń.

Hipotetyczna wysokość odsetek od wypłaconych wnioskodawczyni zasiłków chorobowych wynosi za okres: od dnia 5 czerwca 2020 roku do dnia 12 lipca 2020 roku - 520,74 złotych, od dnia 5 grudnia 2020 roku do dnia 7 grudnia 2020 roku - 36,17 złotych, od dnia 16 września 2021 roku do dnia 12 października 2021 roku - 310,42 złotych, od dnia 17 października 2021 roku do dnia 25 października 2021 roku - 100,22 złotych, od dnia 5 marca 2022 roku do dnia 8 marca 2022 roku - 37,19 złotych, od dnia 3 kwietnia 2022 roku do dnia 19 kwietnia 2022 roku - 148,39 złotych, od dnia 8 maja 2022 roku do dnia 10 czerwca 2022 roku - 270,74 złotych, od dnia 12 czerwca 2022 roku do dnia 30 czerwca 2022 roku - 130,53 złotych.

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie powołanych dowodów z dokumentów oraz uzupełniająco w oparciu o zeznania wnioskodawczyni. Organ rentowy nie kwestionował dat złożenia przez wnioskodawczynię wniosków o wypłatę zasiłków chorobowych. Pełnomocnik wnioskodawczyni nie kwestionował wyliczenie hipotetycznej wysokości odsetek przedstawionej przez organ rentowy. Okoliczności faktyczne nie były przedmiotem sporu między stronami. Zasadniczą osią sporu była odmienna ocena co do spełnienia przez ubezpieczoną ustawowych przesłanek nabycia prawa do odsetek w wypłacie świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Sąd Rejonowy zważył, że odwołanie okazało się zasadne w części, co skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji i przyznaniem N. K. prawa do odsetek zgodnie z wyliczeniem przedstawionym przez organ rentowy i niekwestionowanym przez wnioskodawczynię.

Na wstępie podnieść należy, zdaniem Sądu (...) instancji, iż zobowiązania pieniężne na rzecz osób uprawnionych powinny być wykonywane w stosunkach ubezpieczenia społecznego zgodnie z zasadą terminowego spełniania świadczeń. Sankcją nieprzyznania w terminie lub niewypłacenia w terminie świadczenia jest obowiązek zapłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości ustawowej, określonej przepisami prawa cywilnego. Zgodnie bowiem z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1230; dalej: ustawy systemowej), jeżeli organ rentowy – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Oznacza to, że odsetki należą się według prawa ubezpieczeń społecznych w istocie za zwłokę, przez którą rozumie się w prawie cywilnym opóźnienie w wykonaniu zobowiązania wskutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Prawo ubezpieczeń społecznych nie przewiduje bowiem rozróżnienia terminologicznego między opóźnieniem „zwykłym” a „zwłoką”, ograniczając się do ustanowienia obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w ustalaniu prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego lub w wypłacaniu świadczeń, za które organ ponosi odpowiedzialność (a contrario z art. 85 ust 1 zdanie 2 powołanej ustawy).

W stosunkach ubezpieczeniowych nie może być więc stosowana zasada wynikająca z art. 481 § 1 k.c. zgodnie z którą, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Sąd Rejonowy podzielił tym samym pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 marca 1999 roku w sprawie II UKN 544/98 (OSNAP 2000/11/434) zgodnie, z którym przepisy kodeksu cywilnego ani wprost ani odpowiednio nie mają zastosowania do stosunków prawa ubezpieczenia społecznego. Prawo ubezpieczenia społecznego jest samodzielną dyscypliną prawa z właściwą sobie, publicznoprawną metodą regulacji stosunków prawnych składających się na jego przedmiot. Jest prawem ścisłym, a stosunki prawne kształtowane są nie wolą jego podmiotów (np. niedopuszczalność ugody), lecz ustawą (przymus ubezpieczenia, zamknięty katalog ryzyk i świadczeń, jednolitość statusu ubezpieczonych). Nadto, w prawie ubezpieczeń społecznych nie ma generalnego odesłania w sprawach jego przepisami nie unormowanych do przepisów Kodeksu cywilnego. Odsetki od opóźnionego świadczenia są uregulowane wyczerpująco w przepisach prawa ubezpieczeń społecznych – nie stosuje się więc przepisów prawa cywilnego w zakresie tymi przepisami unormowanym. Należy także podkreślić, iż charakter akcesoryjny świadczenia z tytułu odsetek nie pozwala na oderwanie go od świadczenia głównego. Tak więc należność ta nie jest należnością cywilno-prawną, gdyż w tym przypadku nie przysługuje na podstawie art. 481 k.c., a tylko na mocy przepisów szczególnych w stosunku do kodeksu cywilnego. Jedynie co do wysokości odsetek przepisy te odsyłają do przepisów prawa cywilnego.

Interpretując pojęcie „okoliczności za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności” w orzecznictwie podnosi się, że określenie to jest bardziej zbliżone znaczeniowo do używanego w przepisach prawa określenia: „przyczyn niezależnych od organu”, co oznacza, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest obowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, lecz także wtedy, gdy opóźnienie w ustaleniu i wypłacie prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego jest skutkiem innych przyczyn niezależnych od Zakładu.

Sąd Najwyższy w wyroku z 25 stycznia 2005 roku w sprawie (...) UK 159/04 (OSNP Nr 19/2005, poz. 308) przyjął, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, zwłaszcza gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy podniósł, że wówczas, gdy organ rentowy w chwili wydania zaskarżonej decyzji miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji zgodnej z prawem, a po stronie ubezpieczonego nie występował obowiązek wykazania żadnych innych okoliczności uzasadniających jego wniosek, to dla obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia, nie mogą mieć znaczenia okoliczności dotyczące przebiegu postępowania sądowego, zwłaszcza gdy w tym postępowaniu nie ustalono żadnych przesłanek wypłaty świadczenia, których wykazanie ciążyło na ubezpieczonym, a które nie były znane (nie mogły być znane) organowi rentowemu. Podobnie orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 14 września 2007 roku w sprawie III UK 37/07 (OSNP Nr 21-22/2008, poz. 328).

Wskazać należy również, w ocenie Sądu Rejonowego, iż w orzecznictwie utrwalony został pogląd, że zawarte w art. 85 ust. 1 ustawy systemowej określenie: „nie ustalił prawa do świadczenia” oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania (wyrok SN z dnia 12 sierpnia 1998 roku w sprawie II UKN 171/98, OSNP Nr 16/1999, poz. 521; wyrok SN z dnia 9 marca 2001 roku w sprawie II UKN 402/00, OSNAPiUS Nr 20/2002, poz. 501). Chodzi zatem m. in. o sytuacje, w których organ rentowy odmawiając przyznania świadczenia, naruszył przepisy prawa materialnego określające przesłanki nabycia prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego, przy czym dla powstania obowiązku wypłaty odsetek konieczne jest stwierdzenie naruszenia prawa przez organ rentowy prawomocnym wyrokiem sądu zmieniającym decyzję organu rentowego i przyznającym prawo do tego świadczenia (wyrok SN z dnia 25 stycznia 2005 roku w sprawie (...) UK 159/04, OSNP Nr 19/2005, poz. 308; wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2010 roku w sprawie (...) UK 345/09). Zatem jeżeli organ rentowy wydaje decyzję o odmowie wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy możliwe było wydanie decyzji zgodnej z prawem, a w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, to opóźnienie nie jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności w rozumieniu art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy systemowej.

Kwestie związane z terminami wypłaty zasiłku chorobowego regulowane są przez przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2023 r., poz. 2780). W myśl art. 64 ust. 1 tejże ustawy Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca zasiłki na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku.

W przedmiotowej sprawie odmowa przyznania i wypłacenia N. K. zasiłku chorobowego za okresy objęte zaskarżoną decyzją była następstwem przyjęcia, że nie podlegała ona dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 1 maja 2020 roku. Decyzja o niepodleganiu ubezpieczeniom społecznym została zmieniona wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z 15 lutego 2022 roku prawomocnym od 6 lutego 2024 roku.

Analizując materiał faktyczny zgromadzony w toku postępowania administracyjnego prowadzonego przez organ rentowy przed wydaniem decyzji o niepodleganiu przez N. K. dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu oraz postępowanie dowodowe, w następstwie którego zapadł wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 15 lutego 2022 roku, Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że brak jest podstaw do oceny, iż opóźnienie w ustaleniu i wypłacie zasiłku chorobowego nastąpiło z przyczyn niezależnych od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Wprawdzie organ rentowy podnosił, iż w postępowaniu sądowym ujawniono nowe dowody, jednakże w toku postępowania sądowego Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie zgłaszał żadnych wniosków dowodowych. Zatem w toku przeprowadzonego postępowania kontrolnego organ rentowy dysponował materiałem dowodowym, z którego wynikały tożsame okoliczności, jak te, które ustalił Sąd Okręgowy w Łodzi. Postępowanie dowodowe przeprowadzone przed Sądem Okręgowym w Łodzi nie dowiodło jakiegokolwiek innego faktu, niż te, które wynikały z materiału dowodowego, którym dysponował organ rentowy przed wydaniem decyzji o okresach dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu przez N. K.. Nadto podkreślić należy, zdaniem Sądu (...) Instancji, że żaden z dowodów przeprowadzonych przed sądem nie potwierdził trafności zapatrywań organu rentowego, leżących u podstaw decyzji o okresach podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, ale też dowodów tego rodzaju próżno szukać w materiale zgromadzonym przez organ rentowy w postępowaniu poprzedzającym tę decyzję. Innymi słowy – organ rentowy w oparciu o samodzielnie przeprowadzone postępowanie również mógł dojść do jednakowych wniosków, jak Sąd Okręgowy w Łodzi, ale tego nie zrobił jedynie z powodu wadliwej oceny materiału dowodowego, któremu niezasadnie odmówił wiarygodności.

W toku postępowania kontrolnego poprzedzającego wydanie decyzji o niepodleganiu dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 1 maja 2020 roku do 28 lutego 2021 roku organ rentowy już przed 30 czerwca 2020 roku miał zgromadzoną dokumentację niezbędną do sporządzenia z urzędu dla ubezpieczonej prawidłowych dokumentów rozliczeniowych ZUS DRA za miesiąc kwiecień i maj 2020 roku, które zastąpiłyby nieprawidłowe dokumenty rozliczeniowe ZUS DRA automatycznie wygenerowane na podstawie dokumentu rozliczeniowego za marzec 2020 roku. Nadto organ rentowy nie sporządził z urzędu prawidłowych dokumentów, będąc do tego obowiązany dyspozycją art. 48 i 48b ustawy systemowej. Uczynił to dopiero po terminie ustawowym określonym w art. 31zq ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19 z dnia 2 marca 2020 roku (Dz.U. z 2020r. poz. 374 ze zm.). Z tych względów zarzut organu rentowego, iż przyczyną braku umorzenia składek za maj 2020 roku było niedopełnienie przez wnioskodawczynię ciążącego na niej obowiązku składania prawidłowych dokumentów rozliczeniowych należy uznać za chybiony. Nadto wniosek N. K. z dnia 10 kwietnia 2020 roku o umorzenie składek za marzec, kwiecień i maj 2020 roku nie został rozpatrzony przez organ rentowy zgodnie z regułami postępowania administracyjnego, bowiem w przedmiocie tego wniosku nie została wydana decyzja, zamiast tego ubezpieczona była informowana co do każdego miesiąca oddzielnymi pismami. Przy tym o umorzeniu składek za marzec i kwiecień została poinformowana dopiero pismami z dnia 10 czerwca 2020 roku oraz 23 czerwca 2020 roku.

Zdaniem Sądu Rejonowego, organ rentowy w prowadzonym przez siebie postępowaniu miał możność ustalenia schematu podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej przez wnioskodawczynię przed 30 czerwca 2020 roku wbrew temu, co podnosi w uzasadnieniu decyzji z dnia 17 sierpnia 2023 roku w przedmiocie odmowy wypłaty odsetek. Organ rentowy mógł bowiem samodzielnie wyjaśnić nieprawidłowości powstałe na koncie wnioskodawczyni w oparciu o powołane wyżej przepisy prawa.

Zgodnie z art. 7 k.p.a. w toku postępowania organy administracji stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Przepis ten nakazuje organom administracji podejmowanie wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy (zasada prawdy obiektywnej). Zasada ta jest realizowana przede wszystkim przez przepisy normujące postępowanie dowodowe, zwłaszcza przez art. 77 § 1 k.p.a., nakazujący organom administracji zebranie i rozpatrzenie w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego, oraz art. 80 k.p.a., nakazujący ocenę faktu udowodnienia poszczególnych okoliczności na podstawie całego materiału dowodowego. To właśnie organ rentowy jest gospodarzem postępowania administracyjnego i to na nim zgodnie z zasadami płynącymi z kodeksu postępowania administracyjnego ciążą obowiązki należytego ustalenia stanu faktycznego przy pomocy dostępnego katalogu dowodów. Zgodnie z art. 75 § 1 k.p.a. jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny. Zatem organ rentowy dysponował zarówno prawną, jak i faktyczną możliwością ustalenia wszystkich okoliczności faktycznych, które ustalił w następstwie odwołania Sąd Okręgowy w Łodzi.

Wobec powyższego należało uznać, w ocenie Sądu Rejonowego, iż organ rentowy w prowadzonym przez siebie postępowaniu miał dostęp do materiału dowodowego pozwalającego na ustalenie podlegania przez N. K. dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu oraz ustalenie prawa do zasiłków chorobowych. Nie wystąpiła jakakolwiek okoliczność niezależna od organu, która ocenę tę utrudniała lub uniemożliwiała.

Organ rentowy przedłożył zestawienie z dnia 23 kwietnia 2024 roku zawierające szczegółową informację odnośnie poszczególnych okresów należnych ubezpieczonej zasiłku chorobowego, kwot świadczeń podlegających wypłacie za poszczególne okresy z podaniem dat ich wymagalności oraz daty faktycznej wypłaty, którego ubezpieczona nie kwestionowała w toku postępowania.

W związku z powyższym należało uznać, zdaniem Sądu Rejonowego, że żądanie odsetek ustawowych za opóźnienie od należnych i wypłaconych ubezpieczonej zasiłków jest zasadne za okres od dnia ich wymagalności do dnia zapłaty. Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do odsetek ustawowych za opóźnienie. Wysokość należnych wnioskodawczyni odsetek Sąd ustalił na podstawie załączonego do akt sprawy zestawienia sporządzonego przez organ rentowy, niekwestionowanego przez pełnomocnika odwołującej się.

W piśmie z 9 kwietnia 2024 roku pełnomocnik wnioskodawczyni wnosił o przyznanie N. K. prawa do odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie zasiłków chorobowych od dnia 5 czerwca 2020 roku do dnia 12 lipca 2020 roku w kwocie 520,36 złotych, od dnia 5 grudnia 2020 roku do dnia 7 grudnia 2020 roku w kwocie 36,18 złotych, od dnia 16 września 2021 roku do dnia 12 października 2021 roku w kwocie 306,73 złotych, od dnia 17 października 2021 roku do dnia 25 października 2021 roku w kwocie 100,22 złotych, od dnia 5 marca 2022 roku do dnia 8 marca 2022 roku w kwocie 37,18 złotych, od dnia 3 kwietnia 2022 roku do dnia 19 kwietnia 2022 roku w kwocie 148,39 złotych, od dnia 8 maja 2022 roku do dnia 10 czerwca 2022 roku w kwocie 270,74 złotych, od dnia 12 czerwca 2022 roku do dnia 30 czerwca 2022 roku w kwocie 130,54 złotych. Sąd ustalił, iż odsetki należą się w wysokości zgodnej z wyliczeniem organu rentowego. Wobec tego odwołanie w zakresie różnicy pomiędzy kwotami oznaczonymi w piśmie z 9 kwietnia 2024 jako dochodzone z tytułu odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie zasiłków chorobowych, a wynikającymi z wyliczenia złożonego przez organ rentowy co do odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie zasiłków chorobowych za okres od 5 grudnia 2020 roku do 7 grudnia 2020 roku (kwota dochodzona 36,18 złotych, kwota należna 36,17 złotych), od 17 października 2021 roku do 25 października 2020 roku (kwota dochodzona 100,22 złotych, kwota należna 100,21 złotych), od 12 czerwca 2022 roku do 30 czerwca 2022 roku (kwota dochodzona 130,54 złotych, kwota należna 130,53 złotych) podlegało oddaleniu jako niezasadne, stosownie do dyspozycji art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

O kosztach procesu sąd orzekł na podstawie art. 100 zdanie 2 k.p.c., uznając, że ubezpieczona uległa tylko co do nieznacznej części swego żądania, a nadto określenie należnej jej sumy wynikało z obrachunku na podstawie danych przedstawionych w toku postępowania przez organ rentowy. W konsekwencji Sąd zasądził od strony przegrywającej proces, tj. organu rentowego, na rzecz ubezpieczonej kwotę 180 zł ustaloną w oparciu o § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1935). Stosownie do dyspozycji art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty przyznanej tytułem kosztów procesu zasądzono odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Kierując się zaprezentowaną argumentacją i przytoczonymi przepisami prawa, Sąd Rejonowy orzekł, jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy, zaskarżając wyrok w części - co do pkt. 1 i 3, zarzucając:

I.  błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, że wnioskodawczyni przysługuje prawo do odsetek ustawowych za opóźnienie od zasiłku chorobowego za okresy wskazane jak w lit. a do h treści tenoru sentencji wyroku wbrew temu, że nie ma podstaw do wypłaty odsetek, ponieważ przyczyną braku umorzenia składek za (...) było niedopełnienie przez wnioskodawczynię ciążącego na niej obowiązku składania prawidłowych dokumentów rozliczeniowych, a informację o kwocie składek umorzonych za kwiecień i maj 2020 wnioskodawczyni otrzymała przed dniem 30.06.2020, zatem wiedziała, że składki za ww.miesiące nie zostały umorzone,

II.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 64 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w świetle którego ZUS wypłaca zasiłki na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień, nie później niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków. Jeżeli płatnik składek nie wypłacił zasiłku w ww. terminie, jest on obowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, polegający na przyjęciu , że wnioskodawczyni przysługuje prawo do odsetek ustawowych za opóźnienie od zasiłku chorobowego za okresy wskazane jak w lit. a do h treści tenoru sentencji wyroku wbrew temu, że nie ma podstaw do wypłaty odsetek, ponieważ przyczyną braku umorzenia składek za (...) było niedopełnienie przez wnioskodawczynię ciążącego na niej obowiązku składania prawidłowych dokumentów rozliczeniowych.

Wskazując na te zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę wyroku w części i oddalenie odwołania od decyzji z dnia 17.08.2023 r albo o uchylenie wyroku w części apelowanej i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi (...) instancji.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna, gdyż wszystkie podniesione w niej zarzuty okazały się chybione.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy dokonał analizy materiału dowodowego, poczynił ustalenia w zakresie stanu faktycznego oraz zastosował przepisy, skutkiem czego zaskarżony wyrok zawiera trafne i odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Sąd Okręgowy podziela dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne i argumentację prawną przedstawioną w motywach zaskarżonego wyroku, przyjmując ustalenia i oceny tego sądu za własne w myśl art. 387 § 2 ¹ pkt 1 i 2 k.p.c.

Należy przypomnieć, że zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 roku (sygn.akt.(...) UK 159/2004 opubl. OSNP 2005/19/308) wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. Podobnie w wyroku z dnia 7 października 2004 r., II UK 485/03 (OSNP 2005 nr 10, poz. 147) Sąd Najwyższy stwierdził, że do przewidzianego w art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wyłączenia obowiązku wypłaty odsetek nie jest wystarczające wykazanie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia.

W celu ustalenia, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie spowodowane błędem w ustaleniach faktycznych, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie ZUS nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia. W takiej sytuacji istotna jest jednak konieczność uwzględnienia tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2009 r., (...) UK 345/08, OSNP 2010, nr 23-24, poz. 293). Jeżeli więc odpowiedzialność taka jest po stronie organu rentowego ubezpieczony ma prawo do odsetek. Omawiany przepis może więc dotyczyć wyłącznie takiej sytuacji, której dla wykazania okoliczności, która miałaby wpływ na prawo do świadczenia lub na jego wysokość, dopiero w postępowaniu sądowym zostałby przedstawione odpowiednie dowody, z których strona mogłaby skorzystać już w postępowaniu przed organem rentowym, lecz tego nie uczyniła (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26 września 2006 r. III AUa 1126/2005).

Organ rentowy ponosi odpowiedzialność za odmowę przyznania świadczenia, jeżeli niezbędne okoliczności faktyczne uzasadniające nabycie prawa zostały ustalone w postępowaniu przed tym organem a odmowa przyznania świadczenia jest wynikiem błędu w wykładni lub zastosowaniu prawa materialnego./tak postanowienie SN z dnia 5.11.2020 r, II UK 244/19/

Zgodnie z art.64 ust.2 jeżeli płatnik składek nie wypłacił zasiłku w terminie, o którym mowa w ust. 1, jest on obowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, iż organ rentowy dysponował wszystkimi danymi, aby wydać prawidłowe decyzje w przedmiocie uprawnień do zasiłku chorobowego, wcześniej ustalając prawidłowy schemat podlegania ubezpieczeniom, a tym samym istniały podstawy do wypłaty odsetek. Podnoszone w uzasadnieniu apelacji okoliczności dotyczące składania prawidłowych deklaracji rozliczeniowych, w szczególności za miesiąc maj 2020 roku były już przedmiotem rozważań Sądu Okręgowego i Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie VIII U 1329/21, z których wynika, między innymi, że ubezpieczona nie uiszczała składek, ponieważ złożyła wniosek o zwolnienie z ich opłacania, deklaracje były wygenerowane automatycznie, ZUS przed datą 30.06.2020 r dysponował wszelkimi danymi niezbędnymi do sporządzenia z urzędu prawidłowych dokumentów rozliczeniowych ZUS DRA za miesiące kwiecień i maj 2020, które zastąpiłyby nieprawidłowe dokumenty rozliczeniowe ZUS DRA, wygenerowane przez ZUS, nadto ZUS nie wezwał ubezpieczonej do złożenia prawidłowych deklaracji, do czego zobowiązują stosowne przepisy ustawy systemowej, nie została poinformowana o konieczności złożenia dokumentów rozliczeniowych, aby uzyskać zwolnienie ze składek a skorygowanie deklaracji rozliczeniowych po ustawowym terminie przez organ, skutkowało jedynie częściowym zwolnieniem z opłacania składek i powstaniem zaległości na koncie i w konsekwencji wyłączeniem z ubezpieczenia chorobowego. Podkreślono, że wniosek ubezpieczonej o umorzenie składek nie został rozpoznany zgodnie z regułami postępowania administracyjnego, bowiem zamiast decyzji były wysyłane jedynie pisma informujące i było usprawiedliwionym oczekiwanie na takie pismo dotyczące miesiąca maja. Nadto, jako nietrafne uznano stanowisko ZUS, zgodnie z którym przyczyną braku zwolnienia ubezpieczonej ze składek należnych za maj 2020 r w pełnej wysokości jest niezłożenie przez nią deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA za ten miesiąc do 30.06.2020 r. Wszystkie te okoliczności przesądziły, że ubezpieczona powinna być także zwolniona że składek za maj 2020 r a tym samym prawomocnymi orzeczeniami ustalono, że ubezpieczenie chorobowe nie ustało w okresie 1.05.2020 – 28.02.21.

Zatem podnoszone zarzuty, co do nieprawidłowego, zdaniem apelującego, postępowania ubezpieczonej , nie mogły odnieść zamierzonego skutku.

Okoliczność, iż zostało przesądzone podleganie ubezpieczeniom społecznym tylko do dnia 28.02.2021 r pozostaje bez znaczenia, albowiem jak sam organ rentowy podnosi, prawo do zasiłków chorobowych za kolejne okresy było uzależnione od ponownego przeprowadzenia postępowania w przedmiocie wniosku o umorzenie składek za maj 2020, a biorąc pod uwagę wcześniejsze rozważania i uchybienia organu rentowego przy rozpoznawaniu tego wniosku w 2020 r, brak podstaw do przyjęcia, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za niewydanie w terminie prawidłowych decyzji w przedmiocie prawa do zasiłku chorobowego za kolejne okresy.

Apelacja sprowadza się zatem do nieskutecznej polemiki z trafnym stanowiskiem Sądu Rejonowego, prezentując odmienną ocenę materiału dowodowego i wykładnię powołanych wyżej przepisów prawa, której Sąd II instancji nie podziela, akceptując stanowisko Sądu (...) instancji.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy w Łodzi w oparciu o art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., ustalając koszty zastępstwa procesowego za II instancję na podstawie § 10 ust.1 pkt 1 w zw. z § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.0.1935). O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.