Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Sygn. akt VIII U 4578/19

U Z A S A D N I E N I E do całości wyroku

Decyzją z dnia 11 września 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że E. S., jako pracownik u płatnika składek (...) S.A. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 lutego 2019 roku.

(decyzja k. 24 akt ZUS)

E. S. złożyła odwołanie poprzez profesjonalnego pełnomocnika, zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę decyzji, mający wpływ na jej treść, a polegający na przyjęciu, że zawarcie umowy o pracę pomiędzy wnioskodawczynią a płatnikiem składek było czynnością pozorną, dokonaną jedynie w celu uzyskania tytułu do ubezpieczeń społecznych. Ponadto zarzucono naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art.83 par 1 Kc w związku z art.300 kp oraz art. 22 kp poprzez błędną wykładnię.

Mając na uwadze powyższe zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że E. S. jako pracownik u płatnika składek (...) S.A. podlega ubezpieczeniom społecznym oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

(odwołanie k. 3-15)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie, przytaczając argumentację jak w uzasadnieniu skarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie k. 17-18)

Płatnik, reprezentowany przez członka Rady Nadzorczej – B. W., nie zajął stanowiska w sprawie.

Pismo k 102-103

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

E. S. jest z wykształcenia chemikiem. Spółka (...) S.A. została zawiązana aktem notarialnym przez E. S. i M. S. (1), a następnie wpisana do KRS w dniu 21.12.2017 roku. Od początku istnienia spółki prezesem zarządu jest wnioskodawczyni, zaś M. S. (1) jest prokurentem. Przeważającym przedmiotem działalności spółki jest produkcja farb, lakierów i podobnych powłok, farb drukarskich i mas uszczelniających.

Rada Nadzorcza ustaliła dla wnioskodawczyni jako prezesa zarządu, wynagrodzenie na mocy uchwały podjętej w dniu 01.03.2018 roku. Ustalono wówczas kwotę 4244 złotych brutto miesięcznie.

W dniu 19.01.2019 roku Rada Nadzorcza Spółki podjęła uchwałę nr 1/2019 w sprawie wyznaczenia pełnomocnika Rady Nadzorczej do podpisywania umów z członkami zarządu. Wyznaczono członka Rady Nadzorczej – B. W..

W dniu 1.02.2019 roku podpisana została umowa, nazwana umową o pracę na czas nieokreślony pomiędzy wnioskodawczynią a płatnikiem. Wynika z niej, że wnioskodawczyni miała być zatrudniona na stanowisku prezesa zarządu spółki HydroSafeGuard na cały etat, z wynagrodzeniem 7150 złotych brutto miesięcznie. Jako zakres obowiązków wskazano: zarządzanie Spółką i nadzorowanie prac Spółki. W imieniu Spółki umowę podpisała B. W.. Praca miała być świadczona od poniedziałku do piątku w godzinach 7.00-15.00.

Odpis z KRS w aktach z postępowania wyjaśniającego ZUS k 9-15, k 104, akt notarialny k 25-51 postępowania wyjaśniającego, uchwała nr 1/2018 k 55 , postępowania wyjaśniającego, protokół posiedzenia Rady Nadzorczej z dnia 18.01.2019 roku k 57 postępowania wyjaśniającego, uchwała 1/2019 – k 59 postępowania wyjaśniającego, umowa o pracę k 107 postępowania wyjaśniającego, akta osobowe k 29

W 2018 i 2019 roku Spółka (...) zawierała umowy zlecenia z R. C., J. K. (od lipca do września 2019), z B. O. (sierpień 2019).

Ponadto spółka w 2018 roku zatrudniała tylko jedną osobę na umowę o pracę – B. D. na okres od lipca do grudnia 2018 roku.

Umowy k 157-175 k 181-189 postępowania wyjaśniającego, dokumentacja k 280-310

W dniu 14.12.2018 roku Spółka zgłosiła udział w programie S. S.. W miesiącach marzec – kwiecień trwały rozmowy i dopracowanie zgłoszenia, które przeszło pozytywnie weryfikację. W dniu 2.07.2019 roku zawarta została ze Spółką umowa o dofinansowanie projektu.

Dokumenty k 249-285, k 369 postępowania wyjaśniającego

Wnioskodawczyni była zgłoszona jako zleceniobiorca u płatnika składek (...) spółka z o.o. od 1.08.2017 roku. Płatnik ten zgłosił wnioskodawczynię od 1.02.2019 roku do ubezpieczeń społecznych jako pracownika na ½ etatu. Czyli od 01.02.2019 roku wnioskodawczyni miała pozostawać w zatrudnieniu w dwóch płatników jednocześnie.

Obie spółki, czyli AppToYou i HydroSafeGuard współpracowały ze sobą.

Okoliczności niesporne, a nadto umowa licencyjna k 188-219

Wnioskodawczyni pozostaje w związku z M. S. (1), prokurentem płatnika, czyli spółki (...). W 2019 roku urodziła ich wspólne dziecko.

Od początku istnienia spółki wnioskodawczyni aktywnie ją wspiera jako chemik, bierze udział w rozwoju firmy, nadzoruje kwestie merytoryczne. Jako prezes zarządu kontaktuje się z różnymi podmiotami, reprezentuje płatnika w kwestiach merytorycznych.

Zeznania wnioskodawczyni k 370 odwrót w związku z k 115, przesłuchanie świadka M. S. k 117 i k 342, wiadomości mailowe k 128-153, materiały dotyczące projektu k 154-181

W dniu 17.01.2019 roku u wnioskodawczyni rozpoznano ciążę badaniem usg o wielkości 7,1 tygodnia.

Wnioskodawczyni była na badaniach laboratoryjnych w dniu 08.04.2019 roku o godz. 8.50.

Została przyjęta na Oddział (...) w Ł. w dniu 14.04.2019 roku z powodu zagrażającego poronienia

Dokumentacja medyczna k 44, k 46

Z uwagi na ciążę wnioskodawczyni, Spółka (...) zwróciła się w dniu 28.08.2019 roku o wyrażenie zgody na zmianę terminu realizacji projektu. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju wyraziło zgodę.

Pisma k 66, k 73

Wnioskodawczyni w okresie, gdy miała przebywać w zakładzie pracy w godzinach 7.00-15.00, wykonywała transakcje kartą płatniczą, z czego zdecydowana większość to były zakupy w sklepach. Na przykład w dniu 06.02.2019 o godz. 12.05, następnie o godzinie 12.23, w dniu 7.02 – o godzinie 13.09, następnie o 14.38 i 14.44, w dniu 10.02 – o godzinie 7.30, następnie o 8.57, w dniu 06.03- o godzinie 12.31, w dniu 12.03 o godzinie 10.34, w dniu 16.03 – o godzinie 13.11, w dniu 17.03 – o godzinie 11.40, 12.59, w dniu 18.03 o godzinie 11.25, w dniu 19.03 o godzinie 8.35, w dniu 20.03 – o godzinie 11.13, w dniu 26.03 – o godzinie 13.33, w dniu 27.03 o godzinie 11.40, w dniu 29.03 – o godzinie 9.25, w dniu 30.03 o godzinie 9.24, a następnie o godzinie 11.07, w dniu 09.04 o godzinie 8.12, następnie o 10.04, w dniu 10.04 o godzinie 8.24, w dniu 12.04 o godzinie 11.02 (transakcja w W.), następnie o godzinie 13.29, 13.48, 13.50 (te transakcje wykonane w Ł.),

Historia rachunku bankowego k 74-99

W okresie luty – kwiecień 2019 roku płatnik nie prowadził współpracy z (...) spółką z o.o., z (...) spółką z o.o. sp. komandytową, jak też nie współpracował w tym czasie z (...) S.A.

Pisma k 268, k 270, k 272

Przed Sądem Okręgowym w Łodzi toczy się postępowanie dotyczące zakwestionowania przez organ rentowy podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia w spółce (...) pod sygnaturą akt VIII U 4133/19.

Okoliczność bezsporna

Oceniając materiał dowodowy sąd odmówił wiary wnioskodawczyni co do tego, że nie wiedziała, z jakiego powodu nagle została zatrudniona na umowę o pracę jako prezes zarządu spółki HydroSafeGuard.

Po pierwsze wnioskodawczyni jest prezesem tej spółki i jedynym członkiem zarządu.

Po drugie, w dniu 17 stycznia 2019 roku u wnioskodawczyni potwierdzono ciążę, zaś dwa dni później, czyli 19 stycznia 2019 roku rada nadzorcza spółki podjęła uchwałę nr 1/2019 w sprawie wyznaczenia pełnomocnika do podpisywania umów z członkami zarządu. Wyznaczono B. W., która podpisała z wnioskodawczynią umowę o pracę. Należy wskazać, że w zakresie powierzonych wnioskodawczyni zadań w umowie umieszczono dwa, a mianowicie zarządzanie Spółką i nadzorowanie prac Spółki. Nie ma mowy o tym, że umowa miała dotyczyć rozwoju prac nad projektem, czy innymi kwestiami merytorycznymi. Dlatego sąd nie uznał za wiarygodne twierdzeń wnioskodawczyni i M. S. (1) co do rzekomych przyczyn zawarcia umowy o pracę z wnioskodawczynią. Analiza materiału dowodowego wskazuje, że spółka już wcześniej składała aplikację do programu S.. Za pierwszym razem projekt spółki nie został uwzględniony, ale wnioskodawczyni jako prezes zarządu kontynuowała pracę nad poprawą projektu i ponownym zgłoszeniem go do programu. Drugą aplikację złożono w grudniu 2018 roku.

Pomimo odrzucenia projektu za pierwszym razem w 2018 roku, spółka jakoś nie widziała potrzeby zatrudnienia wnioskodawczyni w oparciu o umowę o pracę. Dopiero, gdy u wnioskodawczyni stwierdzona została ciąża pojawiła się potrzeba zatrudnienia jej w oparciu o umowę o pracę.

Z tych samych względów Sąd odmówił wiary świadkowi M. S. (1) co do przyczyn zawarcia z wnioskodawczynią umowy o pracę, czyli że zawarto ją z uwagi na przygotowywany projekt. Przeczą temu okoliczności całej sprawy, a przede wszystkim sekwencja zdarzeń. Projekt był przygotowywany od dawna, zaś w umowie o pracę wpisano wnioskodawczyni jako zadanie: zarząd spółką i nadzorowanie prac spółki.

Niewiarygodne są także listy obecności, bowiem nie odzwierciedlają rzeczywistych godzin pracy, co wynika chociażby z historii rachunku bankowego. Ponadto patrząc na oryginały tych list można odnieść wrażenie, że zostały sporządzone i wypełnione w jednym czasie. Również analiza dokumentacji medycznej przeczy temu, co zostało zapisane w listach obecności, np. w dniach 14 i 15 kwietnia 2019 roku wnioskodawczyni była hospitalizowana, zaś na listach obecności są jej podpisy, które miałyby potwierdzić obecność w pracy.

Sąd nie neguje, że wnioskodawczyni w lutym i marcu 2019 roku podejmowała różne działania w imieniu płatnika, ale chodzi o to, że przed 1 lutego 2019 roku również reprezentowała spółkę i zajmowała się zarządzaniem oraz nadzorowaniem spółki. Świadczą o tym załączone do akt sprawy maile. Ponadto wnioskodawczyni zajmowała się od samego początku kwestiami merytorycznymi.

Podsumowując, zdaniem Sądu od 1 lutego 2019 roku nic się nie zmieniło – poza faktem ciąży wnioskodawczyni.

Na podstawie art. 235 ² par 1 pkt 5 kpc sąd pominął wnioski dowodowe pełnomocnika ZUS, zawarte w piśmie procesowym z dnia 20 grudnia 2021 roku. W ocenie Sądu w sprawie został już zgromadzony dostatecznie obszerny materiał dowodowy, zaś kolejne wnioski zmierzałyby jedynie do przedłużenia postępowania i miałyby zmierzać do wykazania faktów już wykazanych.

Nieprzydatne dla rozstrzygnięcia okazały się również wyciągi z rachunku bankowego Banku (...) bowiem nie wnoszą nic istotnego do sprawy (karty 220-263).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Odwołanie jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Zgodnie z treścią art.6 ust.1 punkt 1, art.8 ust.1 i art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, pracownicy to jest osoby pozostające w stosunku pracy i podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Definicja pracownika na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych została zawarta w przepisie art.8 ust.1 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Pojęcie stosunku pracy o jakim mowa w art.8 ust.1 ww. ustawy jest równoznaczne z pojęciem stosunku pracy definiowanym przez art. 22 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 roku, I UK 296/04, OSNP 2006/9-10/157).

Stosownie do treści art.22 § 1 k.p przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Stosunek pracy posiada szczególne cechy, które pozwalają na jego odróżnienie od innych stosunków prawnych do niego zbliżonych. Wyróżnia się:

1)  koniecznością osobistego wykonania pracy,

2)  podporządkowaniem pracownika pracodawcy,

3)  stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy i na jego ryzyko,

4)  a ponadto odpłatnością pracy.

W razie ustalenia, że w łączącym strony stosunku prawnym występowały elementy obce stosunkowi pracy nie jest możliwa ocena, że zawarta została umowa o pracę.

Nawiązanie stosunku pracy skutkuje równoległym powstaniem stosunku ubezpieczenia. Obydwa te stosunki, jakkolwiek mają inne cele, to wzajemnie się uzupełniają i zabezpieczają pracownika materialnie - pierwszy na co dzień, drugi na wypadek zdarzeń losowych. Stosunek ubezpieczenia społecznego pracowniczego jest konsekwencją stosunku pracy i jako taki ma charakter wtórny. Ubezpieczenie społeczne nie może bowiem istnieć bez stosunku pracy. Uruchomienie stosunku ubezpieczeniowego może odnosić się wyłącznie do ważnego stosunku pracy, a więc takiego, który stanowi wyraz woli obu stron realizowania celów, którym umowa ma służyć. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Legalis nr 88987). Sam fakt, że oświadczenia stron umowy o pracę zawierają określone w art.22 k.p. formalne elementy umowy o pracę nie oznacza, że umowa taka jest ważna.

Zdaniem Sądu, analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że płatnik nie zawarł z wnioskodawczynią umowy o pracę.

Po pierwsze wnioskodawczyni jest prezesem zarządu płatnika od początku istnienia tej spółki i dopóki nie zaszła w ciążę, nie widziano potrzeby zawierania umowy o pracę. Wnioskodawczyni miała przyznane wynagrodzenie w drodze uchwały rady nadzorczej spółki i nie przeszkadzała jej ani wysokość tego wynagrodzenia, ani fakt, że nie są od niego odprowadzane składki.

Co więcej w innym podmiocie, spółce (...) wnioskodawczyni miała zawartą umowę zlecenia i również nie widziała potrzeby nawiązania stosunku pracy do momentu zajścia w ciążę.

Po drugie, strona odwołująca w żadnym zakresie nie wykazała istnienia zasadniczego elementu umowy o pracę, a mianowicie podporządkowania.

Zdaniem Sądu Okręgowego, elementem charakterystycznym umowy o pracę, którego analizowany stosunek pracy na pewno nie zawierał, było wykonywanie pracy w ramach podporządkowania pracowniczego pod kierownictwem pracodawcy. Przede wszystkim zwrócić należy uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdza, aby płatnik kierował pracą wnioskodawczyni, w szczególności, aby wskazywał na konkretne zadania do realizacji związane z powierzonym stanowiskiem pracy, oraz aby zakreślał konkretne terminy wykonania poszczególnych zadań.

Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, aby taki stan rzeczy miał miejsce w przypadku wnioskodawczyni. Brak podstaw do uznania by były jej wydawane bieżące polecenia co do wykonywania pracy. Nie wiadomo, kto miał wnioskodawczyni zadania wyznaczać i kto je rozliczał. Zdaniem Sądu Okręgowego w tym kontekście nie ma wątpliwości, że umowa o pracę łącząca wnioskodawczynię i płatnika składek miała charakter pozorny.

Po trzecie, dokumentacja stworzona na potrzeby uwiarygodnienia umowy wskazuje, że wnioskodawczyni – jako prezes zarządu miała mieć normowany czas pracy, od poniedziałku do piątku, od 7.00 do 15.00. Tymczasem analiza historii transakcji płatniczych, czy dokumentacji medycznej wskazuje, że w wielu dniach wnioskodawczyni nie świadczyła pracy w powyższych godzinach, bądź była na badaniach czy nawet była hospitalizowana.

Oznacza to, że stworzona ewidencja czasu pracy nie jest rzeczywista, a skoro tak, to podważa wiarygodność twierdzeń wnioskodawczyni i prokurenta spółki.

Oczywiście Sąd Okręgowy nie stracił z pola widzenia, że wnioskodawczyni jest prezesem zarządu płatnika, a zatem to ona w znaczeniu prawa pracy reprezentuje płatnika jako pracodawcę. Nie mniej, skoro zdecydowała się zawrzeć umowę o pracę ze spółką (co z formalnego punktu widzenia jest dopuszczalne), to powinna przed sądem wykazać, że faktycznie stosunek prawny wyczerpuje wszystkie elementy umowy o pracę. To strony zdecydowały, że określono w umowie poszczególne elementy, w tym normowany czas pracy i to w ściśle określonych godzinach. A skoro jest taki zapis, to sąd miał prawo do weryfikacji tych postanowień umowy.

Tymczasem wszystkie aspekty podnoszone przez wnioskodawczynię, które miały wskazywać na potrzebę zawarcia umowy o pracę – nie sprawdziły się. Sąd przy tym nie neguje, że wnioskodawczyni aktywnie prowadziła sprawy merytoryczne w spółce tyle, że robiła to równie aktywnie przed 1 lutego 2019 roku. Już w 2018 roku była mocno zaangażowana w projekt i jego dofinansowanie. Ponadto w umowie o pracę nie określono, że zawarto ją właśnie z uwagi na nadzorowanie merytoryczne projektu czy projektów oraz potrzebę zwiększonej pracy w tym zakresie.

Wskazać należy, że zgodnie z art. 83 § 1 k.c. w zw. z art.300 k.p. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują łącznie następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi, a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie przez strony na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana.

Tytułem do ubezpieczenia, z którym przepisy prawa ubezpieczeń społecznych łączą podleganie ubezpieczeniu i prawo do świadczeń, miało być w przedmiotowej sprawie zatrudnienie, jako wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy. Pozorność wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych i jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma niezgodność między aktem woli, a jego uzewnętrznieniem. Założeniem unormowania jest zgoda drugiej osoby na złożenie oświadczenia woli dla pozoru.

Wobec powyższego Sąd, na podstawie art.477 ¹⁴§1 k.p.c. oddalił odwołanie.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c., a wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ustalił zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz.265).