Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 listopada 2014 roku w sprawie numer (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że Ł. Ł. nie podlega od dnia 2 listopada 2013 roku obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik M. M..

Decyzja została wydana na podstawie art.83 ust.1 pkt 1 i 2, art.38 ust.1, art.11 ut.1, art.12 ust.1, art.13 punkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2013 roku, poz.1442 ze zm.).

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż podpisanie umowy o pracę i zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych miało charakter pozorny, zostało dokonane w celu uzyskania przez Ł. Ł. pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania z wyższych świadczeń w związku z pobieraniem zasiłków chorobowych i opiekuńczych.

Organ rentowy wskazał, iż w okresie w którym Ł. Ł. miałby wykonywać pracę przez większość czasu był niezdolny do pracy. Na jego miejsce nie została zatrudniona inna osoba, co oznacza, iż płatnik nie miała gospodarczej potrzeby zatrudnienia pracownika. Ł. Ł. podpisał umowę o pracę w okresie gdy był niezdolny do pracy z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, w tym dniu otrzymał również zaświadczenie o braku przeciwwskazań do pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyli M. M. i Ł. Ł..

M. M. wskazała, iż ubezpieczony podjął pracę od dnia 4 listopada 2014 roku. Zdaniem skarżącej nie istnieją przepisy prawa, które pozwalałby dokonywać przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oceny potrzeby pracodawcy w zakresie zatrudnienia, bowiem pracodawca samodzielnie decyduje gdzie i komu daje pracę.

Wniosła o anulowanie decyzji.

Ł. Ł. w oświadczeniu z dnia 1 grudnia 2014 roku wskazał, iż kieruje odwołanie do Sądu.

W odpowiedzi na odwołania pełnomocnik ZUS wniósł o ich oddalenie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnik M. M. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą od 1 września 2007 roku pod nazwą M. M. (...). Działalność jest prowadzona w Ł. przy ul. (...), w miejscu zamieszkania płatnika. M. M. prowadzi działalność rachunkowo-księgową, doradztwo podatkowe. (wydruk z (...) k.79 akt ZUS)

M. M. od dnia 10 października 2013 roku była zatrudniona jako księgowa w firmie (...), z wynagrodzeniem 5.000 zł. Od dnia 12 listopada 2013 roku do dnia 23 listopada 2013 roku pracodawca wypłacił M. M. wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, a od 24 listopada 2013 roku do 30 kwietnia 2014 roku Zakład wypłacił zasiłek chorobowy. Ponowna niezdolność do pracy powstała w dniu 5 maja 2014 roku i trwała do 24 sierpnia 2014 roku. (okoliczności bezsporne)

Ubezpieczony Ł. Ł. od 1 kwietnia 2011 roku prowadzi działalność gospodarczą, której przedmiotem jest niespecjalistyczne sprzątanie budynków. (wydruk z (...) k.80 akt ZUS)

Od 20 września 2001 roku do 26 sierpnia 2013 roku ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym (...) S. J. na stanowisku przedstawiciela handlowego kierowcy. Umowa o pracę została rozwiązana za porozumieniem stron. (świadectwo pracy – k.58 akt ZUS)

Ł. Ł. jest zięciem M. M.. (okoliczność bezsporna)

W dniu 31 października 2013 roku Ł. Ł. i M. M. zawarli umowę o pracę. Ubezpieczony został zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas określony od dnia 2 listopada 2013 roku do 31 grudnia 2015 roku na stanowisku handlowcy z wynagrodzeniem 4.000 zł w pełnym wymiarze czasu pracy. Strony określiły termin rozpoczęcia pracy na dzień 4 listopada 2014 roku. Miejscem świadczenia pracy była Ł.. (umowa o pracę – k.70 akt ZUS)

W dniu 30 października 2013 roku ubezpieczony otrzymał zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy. (zaświadczenie – k.69 akt ZUS)

4 listopada 2013 roku ubezpieczony odbył szkolenie bhp – instruktaż ogólny, a 5 listopada 2013 roku instruktaż stanowiskowy. (karta szkolenia – k.67 akt ZUS)

Ubezpieczony podpisał listę obecności. (lista obecności – k.62-63 akt ZUS)

Ubezpieczony potwierdzał odbiór wynagrodzenia w gotówce podpisując listę płac. (listy płac – k.11-14 akt ZUS, akta osobowe – k.26)

W dniu 4 listopada 2013 roku ubezpieczony przesłał z konta płatnika do 34 osób maile z propozycją współpracy, 5 listopada 2013 roku do 94 osób a 7 listopada do 10 osób. Maile miały taką samą treść. (wydruki – k.58)

W dniu 5 listopada 2013 roku ubezpieczony wysłał ofertę do P. L., z którym M. M. zawarła umowę o prowadzenie usług księgowych w dniu 6 listopada 2013 roku. (mail i umowa – k.58)

28 listopada 2013 roku ubezpieczony wysłał maila do M. P., z którym z którym M. M. zawarła umowę o prowadzenie usług księgowych w dniu 4 lutego 2014 roku. (mail i umowa – k.58)

Ubezpieczony nie miał stałych godzin pracy. Nie otrzymywał wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Wyszukując klientów ubezpieczony korzystał z mobilnego podłączenia do Internetu z własnego telefonu. (zeznania ubezpieczonego min.00:02:15-00:17:29 protokół z 25.04.2016 r., zeznania płatnika min.00:17:29-00:35:31 protokół z 25.04.2016 r.)

Ubezpieczony był rozliczany z wyników pracy. (zeznania ubezpieczonego min.00:03:52 protokół z 10.07.2015 r. w zw. z min.00:02:15 protokół z 25.04.2016 r.)

Ubezpieczony w listopadzie 2013 roku odbierał dokumenty księgowe od J. P., przedstawił się jako osoba zastępująca M. M.. (zeznania świadka J. P. min.00:03:29 protokół z 12.10.2015 r.)

Ubezpieczony odbierał dokumenty również od B. P., przedstawił się jako pracownik M. M.. (zeznania świadka B. P. min.00:08:42 protokół z 12.10.2015 r.)

W okresie zatrudnienia ubezpieczonego M. M. pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie Produkcyjno - Handlowym (...) od godziny 8:00. Wracała do domu około godziny 17:00. (zeznania płatnika min.00:28:18 protokół z 10.07.2015 r. w zw. z min.00:17:29 protokół z 25.04.2016 r.)

W 2013 roku ubezpieczony pozostawał pod opieką lekarza pierwszego kontaktu, w sierpniu i we wrześniu 2013 roku leczył się z powodu bólu kręgosłupa. W sierpniu 2013 roku korzystał z porad neurologa. We wrześniu 2013 roku otrzymał skierowanie do poradni rehabilitacyjnej. (dokumentacja medyczna – k.102, k.105-106, dokumentacja k.103)

Od 27 sierpnia 2013 roku do 31 października 2013 roku ubezpieczony był niezdolny do pracy. (okoliczności bezsporne)

W dniu 2 grudnia 2013 roku ubezpieczony zgłosił się do lekarza psychiatry. U ubezpieczonego rozpoznano zaburzenia obsesyjno - kompulsywne oraz neurastenię. Ubezpieczony skarżył się na występujące od pół roku trudności ze skupieniem uwagi, bezsenność. (dokumentacja medyczna – k.143)

Od dnia 2 grudnia 2013 roku ubezpieczony był niezdolny do pracy. Zaświadczenie lekarskie zostało wystawione przez lekarza psychiatrę I. P.. (zaświadczanie – k.56 akt ZUS)

W okresie od 2 grudnia 2013 roku do 27 stycznia 2014 roku i od 29 stycznia do 3 lutego 2014 roku ubezpieczony był niezdolny do pracy i otrzymał wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, od 4 lutego 2014 roku do 31 maja 2014 roku Zakład wypłacił ubezpieczonemu zasiłek chorobowy. Za okres od 2 do 20 czerwca 2014 roku, od 23 czerwca do 4 lipca 2014 roku, od 7 do 18 lipca 2014 roku i od 21 do 25 lipca 2014 roku Zakład wypłacił Ł. Ł. zasiłek opiekuńczy. (okoliczności bezsporne, zaświadczenie płatnika składek – k.72, 73 akt ZUS)

Zakład nie wypłacił ubezpieczonemu zasiłku opiekuńczego za okres od 28 lipca do 1 sierpnia 2014 roku oraz zasiłku chorobowego za okres od 4 do 31 sierpnia 2014 roku. (okoliczności bezsporne)

W okresie niezdolności ubezpieczonego w pracy płatnik nie zatrudniła innego pracownika i nikt nie wykonywał jego obowiązków. (zeznania płatnika min.00:28:18 protokół z 10.07.2015 r. w zw. z min.00:17:29 protokół z 25.04.2016 r.)

W 2013 roku z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej przychód płatnika wyniósł 68.491,30 zł, a dochód 1.482,32 zł.

W 2013 roku we wrześniu przychód wynosił 6.100 zł, w październiku 6.030 zł, w listopadzie 5.960 zł a w grudniu 6.330 zł. (zestawienie – k.19)

W pierwszym kwartale 2014 roku przychód wynosił: w styczniu 6.200 zł, w lutym 7.280 zł, w marcu 6.680 zł. (zestawienie – k.13)

Z tytułu prowadzenia własnej działalności gospodarczej ubezpieczony w 2013 roku osiągnął przychód w wysokości 267.379,01 zł, dochód wyniósł 16.486,63 zł. Przychód w listopadzie 2013 roku wynosił 54.490,85 zł, a w grudniu 2013 oku 59.159,08. (zestawienie – k.31)

W pierwszym kwartale 2104 roku ubezpieczony z tytułu działalności osiągnął przychód: w styczniu 9.368,65 zł, w lutym 8.960,47 zł, w marcu 8.700,01 zł. (zestawienie – k.31a)

Ubezpieczony rozwiązał umowę o pracę z M. M. za porozumieniem stron po zakończeniu zwolnienia lekarskiego. (zeznania ubezpieczonego min.00:02:15 protokół z 25.04.2016 r.)

W dniu 7 grudnia 2013 roku płatnik zawarła umowę o prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów z A. T.. (umowa – k.25-28 akt ZUS)

W dniu 16 stycznia 2014 roku płatnik zawarła umowę o prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów z W. J.. (umowa – k.22-24 akt ZUS)

W dniu 27 stycznia 2014 roku płatnik zawarła umowę o prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów z M. K.. (umowa – k.20-21 akt ZUS)

W dniu 31 stycznia 2014 roku płatnik zawarła umowę o prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów z M. B.. (umowa – k.17-19 akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dowodów z dokumentów w postaci umowy o pracę z ubezpieczonym, zaświadczenia lekarskiego, informacji o warunkach zatrudnienia, karty szkolenia bhp, dokumentacji medycznej oraz umów o prowadzenie książki przychodów i rozchodów, maili. Żadna ze stron postępowanie nie kwestionowała powyższych dokumentów pod względem autentyczności ani treści merytorycznej. Sąd uznał powyższe dokumenty za wiarygodne.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków J. P. i B. P., że ubezpieczony odbierał dokumenty księgowe. Zeznania te różnią się w części dotyczącej upoważnienia ubezpieczonego do odbierania tych dokumentów. J. P. zeznała, że ubezpieczony przedstawił się jako osoba zastępująca M. M., zaś B. P., że został przedstawiony jako pracownik. Tej prezentacji miałaby dokonać M. M.. Natomiast ani ubezpieczony ani M. M. nie potwierdzili, że ubezpieczony był przedstawiony klientom M. M.. Dodatkowo świadek nie pamiętała w jakim okresie ubezpieczony miałby odbierać dokumenty podała, że jesienią 2013 roku, we wrześniu, październiku listopadzie, czyli także w okresie gdy nie był zatrudniony.

Zeznania ubezpieczonego i płatnika co do czasu pracy ubezpieczonego są zgodne. Z zeznań tych wynika, iż ubezpieczony nie miał stałych godzin pracy, że był rozliczany z wykonanych zadań.

Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom M. M., że dała ubezpieczonemu dostęp do Internetu. Z zeznań ubezpieczonego wynika, iż korzystał z własnego dostępu do Internetu przy użyciu telefonu komórkowego.

Zeznania płatnika, iż na podstawie umowy o pracę zarabiała około 10.000 zł są sprzeczne z jej zeznaniami jakie złożyła w toku postępowania przed organem rentowym. Z zeznań tych wynika, iż jej wynagrodzenie wynosiło około 5.000 zł.

Załączone do akt rentowych oferty współpracy podpisane przez ubezpieczonego nie mają waloru dowodowego. Umowy z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą zawierała M. M.. Na podstawie adnotacji na przedstawionych ofertach, wobec braku innych dowodów nie można ustalić kiedy oferta została przedstawiona. Nadto M. M. była niezdolna do pracy nieprzerwanie od 12 listopada 2013 roku do 30 kwietnia 2014 roku, zatem nie mogła zawierać umów o prowadzenie książki przychodów i rozchodów ani przedstawiać ofert. Takie działanie płatnika podważałoby zasadność orzeczenia o czasowej niezdolności do pracy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne.

Zgodnie z treścią art.6 ust.1 punkt 1, art.8 ust.1 i art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2015 roku, poz.121 ze zm.) pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Definicja pracownika na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych została zawarta w przepisie art.8 ust.1 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Pojęcie stosunku pracy o jakim mowa w art.8 ust.1 ww. ustawy jest równoznaczne z pojęciem stosunku pracy definiowanym przez art. 22 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 roku, I UK 296/04, OSNP 2006/9-10/157).

Stosownie do treści art.22§1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Stosunek pracy posiada szczególne cechy, które pozwalają na jego odróżnienie od innych stosunków prawnych do niego zbliżonych.

Stosunek pracy wyróżnia się:

1)  koniecznością osobistego wykonania pracy,

2)  podporządkowaniem pracownika pracodawcy,

3)  wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy

4)  i na jego ryzyko,

5)  a ponadto odpłatnością pracy.

W razie ustalenia, że w łączącym strony stosunku prawnym występowały elementy obce stosunkowi pracy nie jest możliwa ocena, że zawarta została umowa o pracę.

Nawiązanie stosunku pracy skutkuje równoległym powstaniem stosunku ubezpieczenia. Obydwa te stosunki, jakkolwiek mają inne cele, to wzajemnie się uzupełniają i zabezpieczają pracownika materialnie - pierwszy na co dzień, drugi na wypadek zdarzeń losowych. Stosunek ubezpieczenia społecznego pracowniczego jest konsekwencją stosunku pracy i jako taki ma charakter wtórny. Ubezpieczenie społeczne nie może bowiem istnieć bez stosunku pracy. Uruchomienie stosunku ubezpieczeniowego może odnosić się wyłącznie do ważnego stosunku pracy, a więc takiego, który stanowi wyraz woli obu stron realizowania celów, którym umowa ma służyć. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Sam fakt, że oświadczenia stron umowy o pracę zawierają określone w art.22 k.p. formalne elementy umowy o pracę nie oznacza, że umowa taka jest ważna.

Sąd podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 stycznia 2005 roku (II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym stwierdzono, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art.58§1 k.c. w zw. z art.300 k.p.). Ocena taka nie odnosi się jednak do sytuacji gdy podejmowane czynności w ramach zawartej umowy o pracę nie mają na celu rzeczywistej realizacji tej umowy, a jedynie uwiarygodnienie jej świadczenia – innymi słowy są czynnościami pozornymi, fikcyjnymi - pracownik udaje, że wykonuje jakieś czynności jedynie po to, aby stworzyć dowody jej świadczenia. Nawiązanie umowy o pracę może bowiem wynikać z czynności faktycznych wyrażających się z jednej strony zobowiązaniem pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, z drugiej zobowiązaniem pracodawcy do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art.22§1 k.p.).

Spór w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy ubezpieczony Ł. Ł. faktycznie świadczył pracę na rzecz M. M., czy też strony zawarły kwestionowaną umowę o pracę wyłącznie w celu wyłudzenia świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a więc dla pozoru, ewentualnie czy czynność ta nie zmierzała do obejścia prawa i nie była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

W ocenie Sądu analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ubezpieczony nie wykonywała pracy na rzecz M. M. na podstawie umowy o pracę.

Przede wszystkim w świadczeniu przez ubezpieczonego pracy nie występuje podporządkowanie co do czasu i miejsca świadczenia pracy. Oczywiście kształt podporządkowania pracownika może być różny, m.in. w zależności od pełnionej funkcji lub zajmowanego stanowiska. Najbardziej charakterystyczny aspekt podporządkowania określa art.100 k.p., wskazując na obowiązek pracownika stosowania się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy. Wszystkich pracowników zatrudnionych podstawowym czasie pracy obowiązuje ta sama norma czasu pracy określona w art.129§1 k.p., pracownicy są zobowiązani do wykonywania pracy określonego rodzaju, który powinien wynikać z umowy o pracę i są rozliczani z wykonania pracy pod kątem starannego działania. W niniejszej sprawie zasady te nie były stosowane. Ubezpieczony jest zięciem M. M., niemniej jednak nie zwalniało to pracodawcy od odstąpienia od przestrzegania reguł określonych w kodeksie pracy dotyczących czasu pracy, podporządkowania czy oceny pracy.

Ubezpieczony, jak wynika z ustaleń Sądu, swobodnie dysponował czasem pracy. Był rozliczany z wyników pracy, a umowa o pracę nie jest umową rezultatu, tylko umową starannego działania. Ubezpieczony nie pracował również w zadaniowym czasie pracy. Płatnik składek była niezdolna do pracy od 12 listopada 2013 roku, a zatem nie mogła kontrolować pracy ubezpieczonego, wydawać mu poleceń ani podpisywać zawieranych umów. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby w okresie niezdolności do pracy M. M. upoważniła inną osobę do wykonywania w jej imieniu czynności z zakresu prawa pracy.

Ubezpieczony miałby wykonywać pracę w domu płatnika, codziennie. Te okoliczności nie zostały potwierdzone żadnymi dowodami. Ubezpieczony w umowie o pracę nie miał wskazanego konkretnego miejsca świadczenia pracy. Z umowy o pracę wynika, że ubezpieczony miałby świadczyć pracę w Ł.. Jeśli tym miejscem miałoby być biuro płatnika w miejscu zamieszkania z pewnością ten adres zostałyby podany w umowie.

Ubezpieczony korzystał z dostępu do Internetu łącząc się z własnego telefonu komórkowego. Zatem płatnik wymagając od ubezpieczonego poszukiwania klientów, także za pośrednictwem I. nie przekazała mu podstawowych narzędzi do pracy.

Ze złożonego wydruku maili wynika, iż ze skrzynki mailowej płatnika zostały wysłane maile podpisane imieniem i nazwiskiem ubezpieczonego. Maile te maja taką samą treść, są ofertą współpracy kierowaną do potencjalnych klientów. Korespondencja ta nie świadczy o wykonywaniu przez ubezpieczonego pracy w ramach pracowniczego podporządkowania. Ubezpieczony nie wykazał, iż wszystkie te maile zostały wysłane w czasie pracy. Także płatnik składek nie może potwierdzić, że maile te były wysłane w czasie pracy, bowiem sama w tych dniach pracowała dla firmy (...). Oparcie w tym zakresie ustaleń tylko na podstawie zeznań ubezpieczonego, który jest zainteresowany rozstrzygnięciem sprawy jest niemożliwe.

O wykonywaniu przez ubezpieczonego pracy w ramach pracowniczego podporządkowania nie świadczy również odebranie dokumentów od klientów M. M.. Nadto z zeznań świadka J. P. wynika, iż ubezpieczony odbierał te dokumenty w zastępstwie M. M., a świadek B. P. nie potrafiła dokładnie wskazać kiedy dokumenty były odbierane. Ubezpieczony mógł również odbierać dokumenty przed zatrudnieniem pomagając swojej teściowej.

Swoboda ubezpieczonego w wykonywaniu i organizacji pracy (także w zakresie czasu pracy) nie pozwala na uznanie, że wykonywał on pracę w ramach pracowniczego podporządkowania.

Powyższe okoliczności wskazują na to, iż w realizacji zawartej umowy o pracę występowały cechy obce stosunkowi pracy i już z tych względów nie można uznać, że ubezpieczony był pracownikiem M. M. i tym samym jako pracownik nie podlega ubezpieczeniom społecznym, stosownie do treści art.6 ust.1 punkt 1 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczony wykonywał pewne czynności w imieniu firmy płatnika jednak realizacja tych prac nie odpowiada warunkom umowy o pracę. Zawarta umowa o pracę jest zatem pozorna.

Zgodnie z art.83§1 k.c. w zw. z art.300 k.p. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie przez strony na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art.58§1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

W wyroku z dnia 2 lipca 2008 roku (II UK 334/07, Lex nr 531865) Sąd Najwyższy wskazał, iż w sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa Ocena taka nie odnosi się jednak do sytuacji gdy podejmowane czynności w ramach zawartej umowy o pracę nie mają na celu rzeczywistej realizacji tej umowy, a jedynie uwiarygodnienie jej świadczenia – innymi słowy są czynnościami pozornymi, fikcyjnymi - pracownik udaje, że wykonuje jakieś czynności jedynie po to, aby stworzyć dowody jej świadczenia.

O pozorności umowy o pracę wnioskować należy z całokształtu okoliczności dotyczących momentu zawarcia umowy, jak i przez pryzmat zdarzeń późniejszych.

Ocena realizacji zwartej przez ubezpieczonego i płatnika umowy o pracę wskazuje na to, że strony zawarły umowę o pracę, której nie miały zamiaru realizować.

Wprawdzie płatnik składek założyła akta osobowe, skierowała ubezpieczonego na badania lekarskie i szkolenie bhp, ubezpieczony podpisywał listy płac, to jednak w ocenie Sądu dokumenty te nie świadczą o wykonywaniu pracy. Stworzenie tej dokumentacji miało jedynie uprawdopodobnić świadczenie pracy. Do ustalenia, że doszło do powstania między stronami stosunku pracy nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy, wynikające z umowy o pracę i to czyniły.

Ubezpieczony w okresie od 27 sierpnia do 31 października 2013 roku był niezdolny do pracy i pobierał zasiłek chorobowy. Umowę o pracę zawarł w okresie niezdolności do pracy, w tym okresie uzyskał również zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy. Zatrudnienie u płatnika dało ubezpieczonemu możliwość uzyskania wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby. W krótkim czasie od zatrudnienia (2 grudnia 2013 roku) ubezpieczony stał się niezdolny do pracy. Ubezpieczony był niezdolny do pracy do 27 stycznia 2014 roku, następnie od 29 stycznia do 31 maja 2014 roku. W okresie od 2 do 20 czerwca 2014 roku, od 23 czerwca do 4 lipca 2014 roku, od 7 do 18 lipca 2014 roku i od 21 do 25 lipca 2014 roku ubezpieczony wystąpił z roszczeniem o zasiłek opiekuńczy.

Płatnik składek zakończyła współpracę z ubezpieczonym po zakończeniu przez niego zwolnień lekarskich. Umowa została rozwiązana za porozumieniem stron. Ubezpieczony miałby zatem wykonywać pracę na podstawie umowy o pracę przez 1 miesiąc. Ubezpieczony, z uwagi na stan zdrowia mógł przypuszczać, że w niedalekiej przyszłości będzie korzystał ze zwolnień lekarskich, tym bardziej iż schorzenia neurologicznie nie były jedynymi na jakie cierpiał w okresie poprzedzającym zawarcie umowy o pracę z M. M..

Działalność płatnika w 2013 roku przynosiła niewielki dochód (w skali roku wyniósł 1.482,32 zł). Koszty prowadzenia działalności od listopada do grudnia 2013 roku znacznie przekraczały dochody płatnika a wynagrodzenie ubezpieczonego je podwyższało, także o wysokość składek na ubezpieczenia społeczne, które opłaca pracodawca. Trudno przyjąć, by płatnik składek prowadząca działalność w zakresie księgowości i doradztwa podatkowego nie potrafiła ocenić kosztów zatrudnienia pracownika. Wartość podpisanych umów w okresie od listopada do grudnia 2013 roku nie była wysoka. Zatrudnienie pracownika nie miało zatem racjonalnego uzasadnienia, przy uwzględnieniu wyników finansowych firmy.

Zarówno przed zatrudnieniem ubezpieczonego jak i w okresie jego zwolnienia lekarskiego płatnik nie zatrudniała innych osób, nie powierzyła również obowiązków innej osobie. Po zakończeniu zwolnienia lekarskiego przez ubezpieczonego strony rozwiązały umowę o pracę za porozumieniem stron. Okoliczności te świadczą o tym, że płatnik nie miała ekonomicznego uzasadnienia zatrudnienia ubezpieczonego, a jedynym celem zawarcia umowy o pracę było uzyskanie przez ubezpieczonego pracowniczego tytułu do ubezpieczenia. Płatnik nie zamierzała opłacać składek na ubezpieczenia społeczne za pracownika w dłuższym okresie, bowiem gdy ubezpieczony odzyskał zdolność do pracy i mógł podjąć pracę doszło do rozwiązania umowy. Z zeznań płatnika, wynika, iż przyczyną zatrudnienia ubezpieczonego były jego wysokie umiejętności w zakresie sprzedaży, z których jednak gdy stan zdrowia pozwolił mu na powrót do pracy nie chciała już korzystać.

Zawierając umowę o pracę obie strony były świadome, że umowa ta nie będzie wykonywana. Ubezpieczony do 31 października 2013 roku był niezdolny do pracy, z załączonej dokumentacji leczenia psychiatrycznego wynika, iż od pół roku miał zaburzenia koncentracji, cierpiał na bezsenność.

W ocenie Sądu poczynione w sprawie ustalenia uzasadniają twierdzenie, że zakwestionowana przez organ rentowy umowa o pracę została zawarta dla pozoru, to jest bez zamiaru realizacji obowiązków z niej wynikających, a jedynie w celu uzyskania wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Umowa taka z mocy art.83§1 k.c. w zw. z art.300 k.p. jest nieważna.

Gdyby nawet uznać, że ubezpieczony w jakimś zakresie świadczył pracę i umowa o pracę nie była pozorna to wykonywanie przedmiotowej umowy podlegałoby także ocenie z punktu widzenia zasad współżycia społecznego.

Stosownie do treści art.58§1 k.c. w zw. z art.300 k.p. czynność prawna sprzeczna
z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

Należy także wskazać, iż czynność prawna mająca na celu obejście przepisów ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z punktu widzenia formalnego nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. W odniesieniu do umowy o pracę o obejściu prawa mówić można w sytuacji, gdy strony działając w zamiarze nawiązania stosunku pracy określają wzajemne prawa i obowiązki w sposób zgodny z prawem i zasadami współżycia społecznego, jednak celem ich działania nie jest uzyskanie świadczeń w postaci pracy i wynagrodzenia, a jedynie osiągnięcie innych korzyści, które prawo wiąże z istnieniem stosunku pracy np. uzyskanie ochrony ubezpieczeniowej na wypadek choroby. Należy bowiem podkreślić, iż intencją ustawodawcy jest, aby cel zawarcia umowy o pracę stanowiło nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia było uzyskanie wskazanych korzyści. Tymczasem przy założeniu, że strony zawarły umowę o pracę należałoby uznać, iż w rozpoznawanej sprawie cele te uległy odwróceniu. Stronom chodziło bowiem o uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego i temu celowi podporządkowały konstruowanie określonej sytuacji prawnej – umowa o pracę stanowić miała przede wszystkim narzędzie realizacji tego celu. W przedmiotowym postępowaniu bezsprzecznie wykazane zostało, że sporna umowa o pracę została zawarta, gdy obie strony wiedziały jakie warunki musi spełnić ubezpieczony, aby otrzymać wyższe świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby. Ubezpieczony był niezdolny do pracy od 27 sierpnia do 31 października 2013 roku, a następnie ponownie od 2 grudnia 2013 roku. Okoliczność, iż były to inne jednostki chorobowe nie ma żadnego znaczenia. Objawy schorzeń z powodu których ubezpieczony podjął leczenie od 2 grudnia 2013 roku występowały u niego już pół roku wcześniej.

Podkreślić przy tym trzeba, że zarówno przepisy prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, jak i przepisy ustrojowe pozwalają tak kształtować elementy stosunku pracy jaka jest wola stron. Powyższa kwestia przestaje być tylko sprawą stron nawiązujących stosunek pracy, gdy po uregulowaniu niespełna miesięcznych składek przerzuca się ciężar wypłaty świadczeń na fundusz dysponujący publicznymi pieniędzmi, którymi zarządza Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W systemie ubezpieczeń społecznych obowiązuje zasada solidaryzmu. Solidaryzm oznacza urzeczywistnienie idei samopomocy społecznej poprzez udzielanie świadczeń osobom znajdującym się w potrzebie, z funduszu wypracowanego wspólnym wysiłkiem ubezpieczonych. Oznacza to, że płacą wszyscy, a korzystają tylko ci którzy zostali dotknięci ryzykiem socjalnym. (por. W. Muszalski Ubezpieczenie społeczne, Warszawa 2004). Tymczasem działania płatnika i ubezpieczonego zmierzały do tego, aby osiągnąć nieuzasadnione świadczenia z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych osób ubezpieczonych.

Cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Przedstawione wyżej rozważania jednoznacznie wskazują, iż zawarta umowa o pracę i sposób jej realizacji nie odpowiada treści art.22 k.p., sporna umowa o pracę jest nieważna przede wszystkim z uwagi na jej pozorność (art.83§1 k.c.), a w przypadku uznania, że praca była faktycznie świadczona, co nie zostało w żaden sposób udowodnione w toku postępowania - z uwagi na cel obejścia prawa i sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (art.58 k.c.).

Wobec powyższego Sąd uznał, że zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ustalająca niepodleganie przez Ł. Ł. od dnia 2 lutego 2013 roku ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w firmie (...) odpowiada prawu i na podstawie art.477 ¹§1 k.p.c. oddalił odwołanie.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c. zasądzając od ubezpieczonego i płatnika na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kwotę po 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Od 1 stycznia 2016 roku obowiązuje rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 roku, poz.1805). Zgodnie z treścią §21 ww. rozporządzenia do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego należy zatem ustalić na podstawie §11 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz.U. 2013.490), przy uwzględnieniu treści §2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 lipca 2015 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2015 roku, poz.1078).

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ubezpieczonego.

23 maja 2016 r.