Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z 12 listopada 2024 roku znak: (...)/25/021170355 Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. dokonał rozliczenia renty J. K. z tytułu niezdolności do pracy w związku z osiągniętym przychodem w roku 2023. ZUS wskazał, że łączny przychód osiągnięty przez ubezpieczonego w powyższym okresie wyniósł 88.785,88 zł i przekroczył niższą kwotę graniczną ustaloną dla tego okresu, tj. 57.923,30 zł, łącznie o kwotę 30.862,58 zł. W ocenie organu rentowego, osiągnięty przez ubezpieczonego dochód uzasadniał zmniejszenie kwoty świadczenia za powyższy okres o kwotę maksymalnego zmniejszenia tj. o 9.327,38 zł, w tym:

- od 1 stycznia 2023 r. do 28 lutego 2023 r. – o 691,94 x 2, tj. 1.383,88 zł;

- od 1 marca 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. – o 794,35 x 10, tj. 7.943,50 zł.

Po dokonaniu rozliczenia za ww. okres Zakład ustalił, że pobrał nienależnie świadczenie
w kwocie 9.327,38 zł.

(decyzja k. 69-70 akt rentowych)

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 17 grudnia 2024 r. wniósł J. K. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego zaskarżając powyższą decyzję w części tj. w zakresie dotyczącym ustalenia, że J. K. pobrał nienależne świadczenia ponad kwotę 7.149,15 zł i wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonej decyzji w ten sposób, że ustala się, że J. K. nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 stycznia 2023 r. do 31 maja 2023 r. tj. kwoty 2.178,23 zł, podnosząc, że odwołujący nie liczył się z obowiązkiem zwrotu świadczenia przyznanego przez organ rentowy, wypłacone przez organ rentowy na rzecz J. K. świadczenie zostało przez niego zużyte/spożytkowane (odwołujący nie jest wzbogacony) na cele związane z ratowaniem życia i zdrowia odwołującego, organ rentowy może odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności, co powoduje, że żądanie zwrotu od odwołującego kwoty świadczenia ponad kwotę 7.149,15 zł jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego;

2.  zasądzenie od organu na rzecz ubezpieczonego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego wg. norm przepisanych.

Jednocześnie strona odwołująca podniosła, że z decyzją organu w zakresie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 stycznia 2023 r. do 31 marca 2023 r. tj. kwoty 2.178,23 zł, nie można się zgodzić, gdyż organ w dacie wydania decyzji o przyznaniu renty miał pełną wiedzę, że ubezpieczony pracuje, gdyż w toku postępowania o rentę złożył on dokumenty dotyczące zatrudnienia i osiąganych z tego tytułu przychodów w 2022 r.
i 2023 r. Jednocześnie odwołujący nie kwestionował obowiązku zwrotu świadczeń wypłaconych mu po 31 marca 2023 r., tj. kwoty 7.149,15 zł.

(odwołanie k. 3-7)

W odpowiedzi na odwołanie złożonej 30 grudnia 2024 r., organ rentowy wniósł
o oddalenie odwołania. Organ rentowy zwrócił uwagę, że wnioskodawca, który pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy (rentę przyznaną decyzją z dnia 24 kwietnia 2023 r. na okres od 28 marca 2022 r. do 30 kwietnia 2024 r.) nie złożył zaświadczeń o wysokości przychodu osiągniętego w 2023 r. W dniu 29 lutego 2024 r. przesłano dokumenty – zaświadczenia wskazujące na wysokość osiągniętych wynagrodzeń w kolejnych miesiącach 2023 r.

Organ wskazał, że ustalono, iż w 2023 r. wnioskodawca osiągnął łączny przychód 88.785,88 zł z tytułu zatrudnienia w Biurze (...) w K. w okresie od 1 stycznia 2023 r. do 30 września 2023 r. (20.615,24 zł) oraz z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej oraz wypłaconych zasiłków chorobowych.

W ocenie ZUS wskazać zatem należy, iż w okresie od 1 stycznia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. kwota przysługującej renty winna być zmniejszona łącznie o kwotę 9.327,38 zł.
Z przedstawionego zaświadczenia o osiągniętych wynagrodzeniach oraz otrzymanych zasiłkach chorobowych i przychodzie z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej (stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne
w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych) wynika, że w 2023 r. wnioskodawca osiągnął przychód w kwocie 88.785,88 zł, który przekroczył niższą kwotę graniczną ustalona dla tego roku tj. 57.923,30 zł o łączną kwotę 30.862,58 zł. A zatem osiągnięty przychód w 2023 r. uzasadnia zmniejszenie łącznej kwoty renty z tytułu niezdolności do pracy za ww. okres o kwotę maksymalnego zmniejszenia, tj. o 9.327,38 zł. W ocenie wskazać także należy, iż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego – na podstawie art. 104 ust. 1 ww. ustawy – w poszczególnych miesiącach 2023 r. wychodziło:

01-02.2023 r. – 4.536,50 zł;

03-05.2023 r. – 4.713,50 zł;

06-08.2023 r. – 4.908,00 zł;

09-11.2023 r. – 4.904,10 zł;

12.2023 r. – 5.036,50 zł.

A zatem – w ocenie ZUS – w związku z Komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie granicznych kwot przychodu dla 2023 r. stosownych przy zawieszeniu albo zmniejszaniu emerytur i rent z dnia 13 listopada 2023 r. kwoty graniczne przychodu dla 2023 r. wynoszą odpowiednio: 57.923,30 zł – co stanowi sumę kwot przychodu odpowiadających 70% przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń wyżej wskazanych.

Jednocześnie zdaniem organu rentowego, do zwrotu winna być cała kwota wskazana
w zaskarżonej decyzji, a nie kwota wskazana w odwołaniu 7.149,15 za okres od 1 kwietnia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r., gdyż świadczenia wypłacane przez organ rentowy są świadczeniami rozliczanymi rocznie, co wprost wynika z treści art. 104 powołanej ustawy w związku z § 6 w/w rozporządzenia, który stanowi, że ustalenie czy przychód emeryta lub rencisty uzasadniał wypłatę świadczeń w pełnej wysokości, ich zmniejszenie albo zawieszenie, następuje po upływie roku kalendarzowego na podstawie zawiadomienia zakładu pracy
i emeryta lub rencisty.

(odpowiedź na odwołanie k. 18-19)

Na rozprawie w dniu 12 maja 2025 r. bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

(końcowe stanowiska stron e-protokół rozprawy z 12 maja 2025 r. 00:05:45-00:06:17 – płyta CD k. 34)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony J. K. urodził się (...)

(bezsporne)

Decyzją z dnia 24 kwietnia 2023 r. znak (...) ubezpieczonemu przyznano rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 28 marca 2022 r. do 30 kwietnia 2024 r. Decyzja ta zawierała pouczenie. W ust. VII pkt. 3 tego pouczenia wskazano, że w przypadku osiągania przychodu przekraczającego kwotę 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS, nie więcej niż 130% tego wynagrodzenia – wysokość renty podlega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia nie wyższą niż kwota maksymalnego zmniejszenia.

(decyzja k. 54-55v. akt rentowych)

W okresie od 1 stycznia 2023 r. do 30 września 2023 r. ubezpieczony był zatrudniony w Biurze (...).

Z tytułu ww. zatrudnienia osiągnął wynagrodzenie:

- w styczniu 2326,67 zł za czas choroby 803,10 zł;

- w lutym 2443,00 zł za czas choroby 321,24 zł;

- w marcu 1163,33 zł;

- w kwietniu 3490,00 zł;

- w maju 2443,00 zł;

- w czerwcu 1745,00 zł;

- w lipcu 2280,00 zł;

- w sierpniu 2640,00 zł;

- we wrześniu 960,00 zł.

W roku 2023 r. J. K. uzyskał z tytułu zatrudnienia w Biurze (...) łączny przychód w wysokości 20.615,34 zł.

(zaświadczenie k. 66 akt rentowych)

Oprócz przychodów z ww. zatrudnienia, ubezpieczony uzyskiwał przychody z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej oraz zasiłków chorobowych. Łączny przychód ubezpieczonego w 2023 r. ze wszystkich powyższych tytułów wyniósł 88.785,88 zł.

(wyliczenia k. 70v.-74 akt rentowych)

Wnioskodawca leczy się onkologicznie z uwagi na chłoniaka, w związku z czym jest poddawany chemioterapii. Cierpi również na organizujące się zapalenie płuc, astmę, nadciśnienie tętnicze, stan po zakrzepicy żył głębokich prawej kończyny dolnej i leczeniu przeciwkrzepliwym rywaroksabanem, przepuklinę pępkową i pachwinową lewostronną
z pakietem węzłowym – podejrzenie progresji choroby rozrostowej, stan po operacji zatok przynosowych z powodu przewlekłego zapalenia z polipami, otyłość ( (...) 34 kg/m ²), cukrzycę typu 2 świeżo rozpoznaną leczoną metforminą.

(dokumentacja medyczna k. 10-17)

W 2023 r. graniczna kwota przychodu w 2023 r. wyniosła 57.923,30 zł i stanowiła sumę kwot przychodu odpowiadających 70% przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w wysokości:

- 4536,50 zł - od 1 stycznia 2023 r. do 28 lutego 2023 r.,

- 4713,50 zł - od 1 marca 2023 r. do 31 maja 2023 r.,

- 4987,00 zł - od 1 czerwca 2023 r. do 31 sierpnia 2023 r.,

- 4904,10 zł - od 1 września 2023 r. do 30 listopada 2023 r.,

- 5036,50 zł - od 1 grudnia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r.

(komunikat Prezesa ZUS z 13 listopada 2023 r. M.P. z 2023 r. poz. 1226)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów
w postaci znajdujących się w aktach dokumentów, w tym dokumentów załączonych do akt ZUS. Podkreślić należy, że w niniejszej sprawie stan faktyczny jest właściwie bezsporny – ubezpieczony nie zaprzeczał faktowi osiągnięcia przez niego przychodu w wysokości wskazanej w zaskarżonej decyzji, jak również nie kwestionował matematycznej poprawności wyliczeń dokonanych przez ZUS. Odwołanie odnosiło się bowiem do dokonanej przez organ oceny prawnej bezspornego stanu faktycznego.

Jednocześnie Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 pominął wniosek pełnomocnika wnioskodawcy o dopuszczenie dowodu z przesłuchania wnioskodawcy na fakty wskazane
w odwołaniu jako mający wykazać fakt nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd ustalił bowiem mające fakty mające znaczenie w niniejszym postępowaniu na podstawie dokumentów. W niniejszej sprawie znaczenia nie mają przy tym okoliczność w postaci ciężkiej sytuacji materialnej i zdrowotnej wnioskodawcy – których to okoliczności jako takich Sąd nie kwestionuje. Okoliczności te nie mają jednak znaczenia dla oceny prawidłowości decyzji rozliczeniowej z 12 listopada 2024 roku. Fakty te mogą mieć znaczenie dopiero w przypadku wszczęcia przez organ osobnego postępowania, po uprawomocnieniu się wyroku, a w konsekwencji decyzji z 12 listopada 2024 r., w której spór dotyczy na razie prawidłowości uznania tych świadczeń za pobrane nienależne.

Znaczenia w niniejszej sprawie nie ma również to, że ubezpieczony spożytkował wypłacone świadczenie – w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie znajdują bowiem zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia,
a przepisy z zakresu prawa publicznego tj. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, które to przepisy w sposób odrębny regulują kwestię nienależnego pobrania świadczeń.

Znaczenia nie ma przy tym także, subiektywny stan świadomości ubezpieczonego co do tego, że przyznane i wypłacone przez organ rentowy świadczenie jest nienależne i powinien liczyć się z obowiązkiem jego zwrotu – ubezpieczony został bowiem prawidłowo pouczony o tym, że w przypadku osiągania przychodu przekraczającego kwotę 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS, nie więcej niż 130% tego wynagrodzenia – wysokość renty podlega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia nie wyższą niż kwota maksymalnego zmniejszenia (k. 54-55v. akt rentowych). Jak podkreśla się przy tym w orzecznictwie, organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się ono nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów, albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej. Przy czym zwrot „była pouczona o braku prawa”, o którym mowa w art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie może być rozumiany dosłownie; chodzi tu o klasyczne pouczenie, w którym organ rentowy informuje ubezpieczonego, że utraci prawo do świadczenia, gdy wystąpią okoliczności, które zgodnie
z przepisami prawa spowodują utratę tego prawa. Pouczenie musi być na tyle zrozumiałe, by pobierający świadczenie mógł odnieść je do swojej sytuacji, jednak nie musi odnosić się do indywidualnie pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z okoliczności wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy. Pouczenie może polegać na przytoczeniu przepisów określających te okoliczności, ale musi być na tyle zrozumiałe, aby ubezpieczony mógł je odnieść do własnej sytuacji. Zważywszy na funkcję, jaką pouczenie odgrywa
w normatywnej konstrukcji nienależnie pobranego świadczenia, warunkiem uznania, że ubezpieczony pobrał takie nienależne świadczenie jest ustalenie przez sąd, że pobierający świadczenia wiedział (został pouczony) o braku prawa do ich pobierania. (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2024 r., I (...) 109/23, LEX nr 3693786)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu jako niezasadne.

Jak stanowi art. 138 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 1631 ze zm., dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Ustęp 2. tego artykułu stanowi zaś, że za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Ustęp 3. stanowi, iż za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu. Zgodnie zaś z ust. 4 nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5. Jak zaś stanowi ust. 5 kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach – za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji. Zgodnie zaś z ust. 6 powyższego artykułu organ rentowy może odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, zmniejszyć wysokość potrąceń, ustaloną zgodnie z art. 140 ust. 4 pkt 1, lub zawiesić dokonywanie tych potrąceń na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności.

Jak natomiast wynika to z art. 104 ust. 8 w razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998 r. w wysokości 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. - dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Przy czym maksymalna kwota zmniejszenia
w 2023 r. wynosiła 9.327,38 zł.

Zgodnie natomiast z art. 104 ust. 8 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”:

1) w terminie do 14 dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego - kwoty przychodu, o których mowa w ust. 7 i 8, z zaokrągleniem w górę do pełnych 10 groszy;

2) w terminie do 14 roboczego dnia listopada - kwoty graniczne przychodu dla mijającego roku kalendarzowego.

Jak wynika z komunikatu Prezesa ZUS z 13 listopada 2023 r. (M.P. z 2023 r. poz. 1226), w 2023 r. graniczna kwota przychodu w 2023 r. wyniosła 57.923,30 zł i stanowiła sumę kwot przychodu odpowiadających 70% przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w wysokości:

- 4536,50 zł - od 1 stycznia 2023 r. do 28 lutego 2023 r.,

- 4713,50 zł - od 1 marca 2023 r. do 31 maja 2023 r.,

- 4987,00 zł - od 1 czerwca 2023 r. do 31 sierpnia 2023 r.,

- 4904,10 zł - od 1 września 2023 r. do 30 listopada 2023 r.,

- 5036,50 zł - od 1 grudnia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r.

Zgodnie natomiast z § 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty
(Dz. U. z 1992 r. nr 58 poz. 290) ustalenie, czy dochód emeryta lub rencisty uzasadniał wypłatę świadczeń w pełnej wysokości, ich zmniejszenie albo zawieszenie, następuje po upływie roku kalendarzowego na podstawie zawiadomienia zakładu pracy i emeryta lub rencisty, o których mowa w § 5.

Zgodnie zaś z § 8 ust. 1 powyższego rozporządzenia, jeżeli łączna kwota dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego nie przekroczyła niższej kwoty granicznej dochodu, organ rentowy ustala, że dochód emeryta (rencisty) nie uzasadniał zmniejszenia ani zawieszenia świadczeń, a w przypadku gdy świadczenia były zmniejszone lub zawieszone – dokonuje zwrotu różnicy między należną
i wypłaconą kwotą świadczeń.

Ustęp 2 powyższego przepisu stanowi natomiast, że jeżeli łączna kwota dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego przekroczyła niższą kwotę graniczną, organ rentowy ustala:

1) że dochód osiągnięty przez emeryta lub rencistę uzasadniał:

a) zmniejszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeżeli dochód nie przekroczył wyższej kwoty granicznej dochodu,

b) zawieszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeżeli dochód przekroczył wyższą kwotę graniczną dochodu,

2) kwotę różnicy między należną a wypłaconą kwotą świadczeń, która podlega zwrotowi,
z uwzględnieniem § 9.

Zgodnie z § 9, organ rentowy po ustaleniu, że łączna kwota dochodu emeryta lub rencisty przewyższyła w danym roku kalendarzowym kwotę graniczną dochodu o kwotę niższą niż kwota nienależnie pobranych świadczeń, informuje emeryta (rencistę) o możliwości uniknięcia zwrotu kwoty nienależnie pobranych świadczeń w razie przekazania na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego kwoty równej kwocie tego przekroczenia, pomniejszonej o kwotę pobranej zaliczki na podatek dochodowy, i wyznacza termin jej zwrotu.

Jeżeli emeryt (rencista) nie dokonał wpłaty, o której mowa w ust. 1, w określonym terminie, organ rentowy dochodzi zwrotu świadczeń na zasadach określonych w przepisach
o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin albo w przepisach odrębnych.

Mając na uwadze powyższe przepisy, organ rentowy poprawnie zatem uznał, że rozliczona powinna być kwota za cały okres od 1 stycznia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r., a nie jedynie za okres od 1 kwietnia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. Nie ma przy tym znaczenia, że organ rentowy był w posiadaniu dokumentów świadczących o wysokościach i źródłach dotychczasowych dochodów ubezpieczonego za 2022 r. i część 2023 r., którą to okoliczność podnosił odwołujący. Trzeba bowiem zauważyć, że na dzień wydania decyzji o przyznaniu renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (24 kwietnia 2023 r.), ubezpieczony w ujęciu rocznym nie osiągnął w 2023 r. przychodu przekraczającego graniczną kwotę przychodu.
Z dokumentów, którymi dysponował organ na dzień wydania decyzji nie wynikało zatem, że w 2023 r. jego przychód przekroczy graniczną kwotę przychodu i w związku z tym jego renta powinna być pomniejszona. Organ nie znał przy tym dalszych zamiarów ubezpieczonego w 2023 r. – nie miał zatem wiedzy na temat tego czy ubezpieczony po przyznaniu mu renty, będzie dalej uzyskiwał przychody ze stosunku pracy oraz działalności gospodarczej oraz w jakiej będą one wysokości.

Co natomiast do kwestii odstąpienia od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, to jego podstawę stanowi art. 138 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który stanowi, że organ rentowy może odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, zmniejszyć wysokość potrąceń, ustaloną zgodnie z art. 140 ust. 4 pkt 1, lub zawiesić dokonywanie tych potrąceń na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności.

Trzeba jednak mieć przede wszystkim na uwadze, że kwestia odstąpienia od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń (art. 138 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) może stać się przedmiotem rozpoznania przed organem rentowym dopiero po prawomocnym zakończeniu sporu sądowego dotyczącego prawidłowości uznania tych świadczeń z pobrane nienależnie, a od decyzji kończącej to postępowanie, przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 15 lipca 2011 r., (...) UK 39/11, LEX nr 1043985). Przepis art. 138 ust. 6 ustawy dotyczy wyłącznie kwot świadczeń nienależnie pobranych. Dopiero zatem w sytuacji przesądzenia, że pobrane świadczenie, którego zwrotu domaga się organ rentowy było świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zaktualizuje się kwestia odstąpienia od żądania zwrotu tego świadczenia. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 19 lutego 2014 r., III AUa 875/13, LEX nr 1439160). Organ rentowy może przy tym odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych, a także zastosować inne ulgi, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności. Konstrukcja ta nie ma jednak zastosowania w sprawie, w której ubezpieczony kwestionuje obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Wykorzystanie przepisu art. 138 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest możliwe dopiero, gdy zostanie prawomocnie rozstrzygnięte czy kwoty, których zwrotu żąda organ rentowy, są nienależnie pobrane. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 7 maja 2013 r., III AUa 1094/12, LEX nr 1316148).

Mając na uwadze powyższe rozważania, należy zwrócić zatem uwagę, że niniejsze postępowanie sądowe toczy się na skutek odwołania właśnie od decyzji o uznaniu spornych świadczeń za pobrane nienależnie. Nie jest zatem możliwe zastosowanie w tej sprawie przepisu art. 138 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sąd nie przeczy przy tym, że odwołujący znajduje się w trudnej sytuacji życiowej, w tym materialnej spowodowanej leczeniem onkologicznym oraz innymi występującymi u niego chorobami współistniejącymi. Przepis dający możliwość odstąpienia od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń, zmniejszenia wysokości potrąceń, lub ich zawieszenia będzie mógł jednak zostać zastosowany przez organ rentowy dopiero po uprawomocnieniu się wyroku w niniejszym postępowaniu. Od decyzji w przedmiocie zastosowania lub niezastosowania art. 138 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS będzie wówczas przysługiwać odrębne odwołanie do Sądu.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie.