Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z 21.11.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił przyznania W. K. prawa do emerytury pomostowej. Zakład wskazał, że odmówił przyznania emerytury zgodnie z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ ubezpieczony nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach wynoszącego co najmniej 15 lat. Do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych zostały zaliczone okres pracy od 1.01.2001 r. do 31.12.2011 r. z wyłączeniem okresów nieskładkowych, tj. łącznie 11 lat. Do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych nie został natomiast zaliczony okresy pracy od 1.09.1987 r. do 31.12.2000 r., ponieważ pracodawca w świadectwie pracy z dnia 29.12.2000 r. nie wskazał zarządzenia resortowego. Przyjęto za udowodnione: okresy nieskładkowe w ilości 1 miesiąc, 24 dni, składkowe w ilości 39 lat, 10 miesięcy, 21 dni, co dało staż sumaryczny w ilości 40 lat, 15 dni, a staż pracy w szczególnych warunkach w ilości 11 lat. /decyzja w aktach ZUS k. 13/

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury pomostowej poprzez uwzględnienie zakwestionowanego okresu pracy od 1.09.1987 r. do 31.12.2000 r. do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, gdyż w tym okresie przez cały czas pracował w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca karetki pogotowia ratunkowego w W. (...) (...) Sanitarnego w S.. /odwołanie k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko, jak w zaskarżonej decyzji. /odpowiedź na odwołanie k. 4/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny :

Ubezpieczony W. K. urodził się (...) / niesporne/

W dniu 23.10.2024 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę pomostową. /wniosek - k. 1-4 akt ZUS/

W postępowaniu przed organem rentowym ubezpieczony wykazał staż pracy w ilości 40 lat, 15 dni, a w tym: okresy nieskładkowe w ilości 1 miesiąc, 24 dni, okresy składkowe w ilości 39 lat, 10 miesięcy, 21 dni, a staż pracy w szczególnych warunkach w ilości 11 lat. / niesporne/

W świadectwie pracy z dnia 29.12.2000 r. wystawionym przez W. (...) (...) Sanitarnego w S., potwierdzono, że wnioskodawca w okresie od 8.11.1985 r. do 31.12.2000 r. był zatrudniony w ww. zakładzie pracy w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca karetki pogotowia ratunkowego, a także potwierdzono, że w okresie tego zatrudnienia od 1.09.1987 r. do 31.12.2000 r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę kierowcy karetki pogotowia ratunkowego wymienionym w Wykazie A, dziale VIII, pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.12.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Podano także, że w okresie zatrudnienia w ww. zakładzie pracy wystąpiły następujące okresy nieskładkowe: od 10.03.1992 r. do 18.03.1992 r., od 14.02.1993 r. do 21.02.1993 r., od 23.11.1993 r. do 27.11.1993 r., od 28.12.1994 r. do 30.12.1994 r., od 19.04.1997 r. do 10.05.1997 r.

/świadectwo pracy k. 7 akt ZUS/

Ubezpieczony w spornym okresie od 1.09.1987 r. do 31.12.2000 r. był zatrudniony w W. (...) (...) Sanitarnego w S. jako kierowca karetki pogotowia, w pełnym wymiarze czasu pracy, w systemie zmianowym 12 godzin od godz. 8.00 do godz. 20.00 lub od godz. 20.00 do godz. 8.00 w zespole wyjazdowym do wypadków i nagłych zachorowań. Jako kierowca karetki pogotowia ratunkowego jeździł pojazdem uprzywilejowanym w ruchu. W zespole wyjazdowym był lekarz, sanitariusz i kierowca karetki pogotowia. Kierowca pomagał sporadycznie w razie potrzeby np. przy reanimacjach, gdy trzeba było zmienić lekarza i sanitariusza, a także pomagał przy przenoszeniu chorych. Innych prac w tym czasie nie wykonywał. / świadectwo pracy k. 7 akt ZUS, zeznania wnioskodawcy e-prot. z 11.03.2025 r.: 00:01:25 w zw. z e-prot. z 15.04.2025 r.: 00:17:12, zeznania świadka P. K. e-prot. z 15.04.2025 r.: 00:02:52, zeznania świadka M. S. e-prot. z 15.04.2025 r.: 00:09:40, zeznania świadka W. G. e-prot. z 15.04.2025 r.: 00:13:13/

Sąd Okręgowy powyższy stan faktyczny odtworzył na podstawie powołanych dokumentów, których autentyczności żadna ze stron nie kwestionowała, a i Sąd z urzędu nie znalazł powodów by to czynić.

Czyniąc ustalenia faktyczne Sąd oparł się też o zeznania wnioskodawcy i świadków dając im wiarę w całości, albowiem korelowały wzajemnie ze sobą, a także z w/w dokumentami, tworząc spójną, logiczną całość. Świadkowie są dla stron osobami obcymi i nie mieli powodów by składać zeznania korzystne tylko dla jednej z nich. Sąd zważył też, że świadkowie pracowali razem wnioskodawcą w tym samym czasie w badanym okresie jako kierowcy karetek pogotowia, a zatem mieli wiedzę na czym konkretnie polegała praca ubezpieczonego. Pełnomocnik organu rentowego nie podważył wartości dowodowej zeznań świadków i wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy przypomnieć, iż zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2009 r. (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 164 z późn. zm., dalej: ustawa o emeryturach pomostowych), prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:



urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;



ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;



osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;



ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5 - 9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;



po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Należy zaznaczyć, że ustawą z dnia 9 marca 2022 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2022.755), która weszła w życie z dniem 20 kwietnia 2022 r. (z wyjątkiem art. 1 pkt 5 i art. 5 ustawy – wchodzących w życie z dniem 1 stycznia 2023 roku), na podstawie art. 1 pkt 1 wyżej wymienionej ustawy doszło do uchylenia punktu 7 artykułu 4 ustawy pomostowej tzn., że od dnia 20 kwietnia 2022 r. ustawodawca nie przewiduje już, że jednym z warunków nabycia uprawnień do emerytury pomostowej jest rozwiązanie z pracownikiem stosunku pracy.

Nadto należy wskazać, że ustawą z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1667), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2024 r. (z wyjątkiem art. 2, 6, 8-11 w/w ustawy), na podstawie art. 1 pkt 2 wyżej wymienionej ustawy doszło do uchylenia punktu 5 artykułu 4 ustawy o emeryturach pomostowych, a tym samym usunięto z ustawy o emeryturach pomostowych wymaganie dotyczące wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przed dniem 1 stycznia 1999 r. Dzięki tej zmianie prawo do emerytury pomostowej będą nabywały kolejne roczniki pracowników zatrudnionych przy pracach z ustawy o emeryturach pomostowych bez ryzyka, że nie nabędą prawa do wcześniejszego świadczenia tylko dlatego, że nie pracowały w określonych warunkach przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Jednocześnie w/w ustawą zmieniającą nie zmieniono tego, że za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych uważa się również osoby wykonujące przed dniem 1 stycznia 2009 r. prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 z późn. zm.). Ponieważ jednak jedną z przesłanek nabycia prawa do emerytury pomostowej jest to, aby pracownik wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych po 31 grudnia 2008 r., okresy pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przebyte przed 1 stycznia 2009 r. mogą być uwzględnione przy ustalaniu prawa do emerytury pomostowej tylko w przypadku takich pracowników, którzy po 31 grudnia 2008 r. wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

Innymi słowy przepis art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych do nabycia prawa do emerytury pomostowej wymaga łącznego spełnienia wszystkich wymienionych w nim przesłanek, a jedną z nich jest wymóg, aby pracownik także po 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych. Od 1 stycznia 2024 r. nie jest już natomiast wymagane, aby pracownik także przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Należy podkreślić, że jedynie łączne spełnienie wszystkich przesłanek uprawnia do uzyskania prawa do wskazanej emerytury. Przesłanki nabycia prawa do emerytury na podstawie przepisów o emeryturach pomostowych muszą być spełnione łącznie. Oznacza to, że brak choćby jednego z tych warunków powoduje niemożność nabycia uprawnień emerytalnych (por: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 kwietnia 2012 roku, III AUa 252/12, LEX nr 1164689).

W realiach badanej sprawie zaznaczyć należy, że jedyną sporną przesłanką, od której zależało ustalenie uprawnień ubezpieczonego do emerytury pomostowej była przesłanka z art. 4 ustawy pomostowej dotycząca posiadania przez odwołującego stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przypomnieć także należy, że pozwany organ rentowy w zaskarżonej decyzji stwierdził, że odwołujący posiada staż pracy wykonywanej w warunkach szczególnych w ilości 11 lat.

Mając na uwadze przyczyny odmowy zaliczenia ubezpieczonemu do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych spornego okresu zatrudnienia od 1.09.1987 r. do 31.12.2000 r. na podstawie złożonego przez ubezpieczonego świadectwa pracy z dnia 29.12.2000 r., w którym potwierdzono ww. okres zatrudnienia jako pracę w warunkach szczególnych z powołaniem się przez pracodawcę tylko na rozporządzenie z 7.02.1983 r. bez przywołania zarządzenia resortowego, Sąd Okręgowy zważył, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. W sytuacji, kiedy brak wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach nr 1 lub 2 do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 4 listopada 2008 r., III AUa 3113/08, Lex nr 552003). Takie też postępowanie należy prowadzić, kiedy organ rentowy zakwestionuje fakty wskazane w tego rodzaju świadectwie (por. wyrok SN z dnia 4 sierpnia 2009 r., I UK 77/09, Lex nr 558288). Przy ustalaniu długości wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ZUS uwzględnia tylko te okresy, wskazane w świadectwie pracy, w których praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Natomiast w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie tych okresów także w oparciu o inne dowody (tak SN w orzeczeniu z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84, LEX nr 14630). Przeprowadzenie innych dowodów przewidzianych na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego na okoliczność pracy w warunkach szczególnych dopuszczalne jest, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy a ZUS kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument ten nie może zostać sporządzony. Postępowanie przed sądem (na skutek odwołania od decyzji organu rentowego) nie podlega ograniczeniom dowodowym, co wynika wprost z art. 473 k.p.c., zatem każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, przy czym Sąd nie jest związany środkami dowodowymi dopuszczalnymi przed organami rentowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 r., II UKN 69/98, OSNP 2000/11/439).

Powyższe poglądy, choć wyrażone na tle powołanego rozporządzenia Rady Ministrów, odnieść należy w pełni również do przepisów normujących prawo do emerytury pomostowej, opartych na wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (obowiązującym w danym systemie czasu pracy i na danym stanowisku) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Ustalenie zatem jakie prace faktycznie wykonywał wnioskodawca, nie zaś nazwa zajmowanego stanowiska, przesądza o ewentualnym istnieniu przesłanek do przyznania dochodzonego świadczenia (por. wyrok SN z 21 kwietnia 2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004/22/392).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe, które wykazało, że odwołujący spełnił jedyną sporną przesłankę wykonywania pracy w szczególnych warunkach w ilości co najmniej 15 lat, albowiem zgromadzone dowody pozwoliły na jednoznaczne ustalenie, że w badanym okresie od 1.09.1987 r. do 31.12.2000 r. ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie pracę kierowcy karetki pogotowia ratunkowego, a zatem kierował samochodem uprzywilejowanym w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych.

Wynika to nie tylko ze złożonego do akt emerytalnych świadectwa pracy z 29.12.2000 r., ale także z koherentnych z nim zeznań świadków i samego wnioskodawcy. Zeznania świadków i wnioskodawcy okazały się szczere i w całości wiarygodne, albowiem wszyscy oni zgodnie zeznali, że powód przez w całym spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy karetki pogotowia, będącej pojazdem uprzywilejowanym w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych. Przyznali także szczerze, że poza sporadyczną pomocą przy reanimacji i przy przenoszeniu chorych, żadnych innych prac ubezpieczony nie wykonywał w tym czasie. Świadkowie w sposób spójny i logiczny opisali na czym konkretnie polegała praca ubezpieczonego na stanowisku kierowcy karetki pogotowia ratunkowego, zgodnie podając, że była to praca wykonywana w systemie zmianowym, gdzie jedna zmiana trwała 12 godzin. Świadkowie także wykonywali w badanym okresie pracę kierowcy karetki pogotowia ratunkowego i z racji własnych obowiązków służbowych znali ubezpieczonego i wiedzieli na czym konkretnie polegała jego praca. Zeznań świadków i wnioskodawcy pozwany nie podważył. W efekcie Sąd uznał, że zakwestionowane świadectwo pracy z 29.12.2000 r. zawiera adekwatne stanowisko pracy ubezpieczonego, tj. zgodne z rzeczywiście wykonywaną przez niego pracę w badanym okresie.

Postępowanie dowodowe wykazało zatem, że w badanym okresie od 1.09.1987 r. do 31.12.2000 r. odwołujący kierował pojazdem uprzywilejowanym w ruchu, tj. karetką pogotowia ratunkowego, a więc wykonywał pracę, o której mowa w pkt 9 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych (prace kierowców pojazdów uprzywilejowanych) oraz w dziale VIII poz. 2 (kierowcy samochodu uprzywilejowanego w ruchu) Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). a także w dziale VIII poz. 2 pkt 1 Wykazu A stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej (Dz.Urz. (...) z 1983r., Nr 8, poz. 40). Doliczając do tego okres pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uwzględniony przez ZUS, łącznie wynosi on znacznie ponad wymagany prawem staż co najmniej 15 lat takiej pracy.

Dokonując wyliczenia okresu zatrudnienia ubezpieczonego w warunkach szczególnych na potrzeby ustalenia uprawnień do emerytury pomostowej Sąd wziął jednocześnie pod uwagę, że z okresu tego należało wyłączyć te okresy, podczas których ubezpieczony korzystał ze zwolnień lekarskich, tj. wymienione w świadectwie pracy z 29.12.2000 r. okresy nieskładkowe: od 10.03.1992 r. do 18.03.1992 r., od 14.02.1993 r. do 21.02.1993 r., od 23.11.1993 r. do 27.11.1993 r., od 28.12.1994 r. do 30.12.1994 r., od 19.04.1997 r. do 10.05.1997 r. Stosownie bowiem do treści art. 12 ustawy o emeryturach pomostowych przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 4-11, nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Sąd odliczył zatem ze stażu pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych ww. okresy nieskładkowe, lecz odliczenie to nie miało żadnego wpływu na rozstrzygnięcie, bowiem sumując wykazany okres przez odwołującego ze stażem pracy w szczególnych warunkach uwzględnionym przez organ rentowy w ilości 11 lat, ubezpieczony udowodnił, że legitymuje się ponad 15 letnim okresem takiej pracy.

Reasumując, należy stwierdzić, że ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki prawa do emerytury pomostowej z art.4 ustawy o emeryturach pomostowych, a zatem dochodzone świadczenie mu przysługuje.

Zgodnie z art. 15 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych, prawo do emerytury pomostowej powstaje z dniem spełnienia warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Na mocy art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Z tych względów, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję, o czym orzekł, jak w sentencji wyroku.