Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z 13 listopada 2024 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z 29 października 2024 r. przyznał J. P. emeryturę od 1 października 2024 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że przy wyliczaniu świadczenia nie uwzględniono rekompensaty do kapitału początkowego z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, gdyż w przedłożonym świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 25 października 2024 r. pracodawca nie określił stanowiska pracy wymienionego odpowiednio w wykazie, dziale, pozycji i punkcie resortowych aktów prawnych oraz czy praca w szczególnych warunkach była wykonywana stale na danym stanowisku.

Ponadto wskazano, że Zakład nie uznaje okresu pracy w szczególnych warunkach od
1 sierpnia 1994 r. do 31 grudnia 2008 r., gdyż ubezpieczony wykonywał pracę na stanowisku Kierownik Kontroli Jakości. W ocenie organu rentowego nie można uznać, aby pracownik zatrudniony na takich stanowiskach pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy stanowiskach robotniczych. Zdaniem organu rentowego, pracownicy wyższego szczebla kierowniczego mają wydzielone pomieszczenia do pracy, a ich zakres obowiązków daleko wykracza poza osobiste dozorowanie czy kontrolę robotniczych stanowisk pracy.

Zdaniem ZUS, po przedłożeniu prawidłowego świadectwa wykonywania pracy
w szczególnych warunkach, wnioskodawca ma udowodnione 8 lat i 6 miesięcy pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zatem nie spełnia warunku okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach. (decyzja z 13 listopada 2024 r. k. 10-12 akt emerytalnych ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji złożył J. P. nie zgadzając się
z zakwestionowaniem przez ZUS świadectwa pracy odnoszącego się do okresu od 1 sierpnia 1994 r. do 31 grudnia 2008 r., wskazując, że stanowisko kierownika stacji prób nie jest stanowiskiem zarządzania administracyjnego, a stricte technicznego i bezpośredniego. Odwołujący podniósł, że według standardów organizacyjno-technicznych fabryki transformatorów w Ż., kierownik stacji prób bierze bezpośredni udział przy przeprowadzaniu prób i pomiarów, jeśli nawet ich bezpośrednio nie wykonuje, to nadzoruje
z poziomu stacji prób. Ubezpieczony wskazał również, że z racji miejsca i charakteru pracy, jaką wykonywał, w całym okresie otrzymywał dodatek za pracę w warunkach szkodliwych (występowanie mgły olejowej) i niebezpiecznych (praca przy wysokim napięciu). (odwołanie k. 3-3v.)

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy podtrzymał swoje stanowisko wyrażone
w uzasadnieniu decyzji. (odpowiedź na odwołanie k. 5-5v.)

Na rozprawie w dniu 3 marca 2025 r. strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska. (końcowe stanowiska stron e-protokół rozprawy z 3 marca 2025 r. 00:11:58 – płyta CD k. 28)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. P. urodził się w dniu (...) W momencie zatrudnienia
w (...) S.A. wnioskodawca posiadał tytuł zawodowy technika elektryka. Od 2001 r. posiada tytuł zawodowy inżyniera na kierunku elektrotechnika. Ubezpieczony ukończył również studia podyplomowe w zakresie systemów zarządzania jakością według norm ISO. Ubezpieczony nie nabył prawa do emerytury pomostowej ani prawa do emerytury
w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. (bezsporne, a nadto kwestionariusz osobowy
w części A akt osobowych, dyplom, świadectwo i certyfikaty w części (...) akt osobowych)

W okresie od 3 stycznia 1986 r. do 31 lipca 2010 r. ubezpieczony był zatrudniony
w (...) S.A. w Ż., następnie na skutek zmiany pracodawcy w trybie art. 23 ¹ k.p. – od 1 listopada 2001 r. w EV Ż. Transformatory, która od 1 lipca 2006 r. działa pod firmą Fabryka (...) sp. z o.o. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach kolejno: brakarza w dziale kontroli jakości, kontrolera w dziale jakości, kierownika oddziału stacji prób transformatorów, kierownika działu kontroli jakości, głównego specjalisty – kierownika działu kontroli jakości oraz przedstawiciela kierownictwa ds. Zintegrowanego Systemu Zarządzenia Jakością, Środowiskiem i BHP. (świadectwo pracy
w części C akt osobowych)

Fabryka transformatorów, w której był zatrudniony wnioskodawca składała się z trzech budynków. Jednym z budynków był budynek administracyjny, natomiast w dwóch pozostałych mieściły się hale produkcyjne. (zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 3 marca 2025 r. 00:02:08-00:11:58 – płyta CD k. 28)

Będąc zatrudnionym w u powyższych pracodawców, ubezpieczony początkowo pracował na stanowiskach brakarza i kontrolera jakości, na których czuwał nad jakością produkowanych transformatorów. Z dniem 1 sierpnia 1994 r. wnioskodawcy powierzono stanowisko kierownika oddziału kontroli stacji prób transformatorów (...). (angaż w części (...) akt osobowych)

Kontrola jakości obywała się zarówno przed wyrobem transformatora, jak i po jego wyprodukowaniu. Transformator był poddawany próbom wysokonapięciowym pod napięciem nawet do kilkuset tysięcy woltów. Wnioskodawca brał udział w tych próbach zarówno pracując na stanowiskach brakarza czy kontrolera, jak i na stanowisku kierownika. Będąc kierownikiem stacji prób, wnioskodawca miał bowiem obowiązek brania udziału w próbach. Kontrolerzy sterowali bowiem testowanymi urządzeniami, ale kierownik musiał być obecny przy czynnościach i podpisywać dokumenty dotyczące przeprowadzonej kontroli. (zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 3 marca 2025 r. 00:02:08-00:11:58 – płyta CD k. 28)

Będąc kierownikiem, wnioskodawca przeprowadzał szkolenia techniczne oraz stanowiskowe, układał grafiki podległych mu pracowników, a także wyrażał zgodę na udzielenie im urlopu; nie zajmował się on jednak sprawami typowo kadrowymi czy płacowymi. Wszystkie czynności były wykonywane przez ubezpieczonego w budynku, w którym znajdowała się hala produkcyjna, a nie w budynku administracyjnym. (zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 3 marca 2025 r. 00:02:08-00:11:58 – płyta CD k. 28)

Wnioskodawca otrzymywał dodatki za warunki szkodliwe oraz warunki niebezpieczne. Dodatek za warunki szkodliwe był wypłacany z uwagi na fakt, że produkowane w fabryce transformatory były wykonywane w oleju – w zakładzie występowała więc mgła olejowa. Dodatek za warunki niebezpieczne był z kolei przyznawany w związku z wysokim napięciem, jakiemu były poddawane transformatory w trakcie prób i związanym z tym niebezpieczeństwem. (karty wynagrodzeń k. 13-25, zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 3 marca 2025 r. 00:02:08-00:11:58 – płyta CD k. 28)

Pracodawca – Fabryka (...) w Ż. wystawił wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w którym wskazano, że w okresie od 3 stycznia 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. w wymiarze pełnego czasu pracy wykonywał prace polegające na kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., wykaz A, dział XIV, poz. 24 w związku z działem II w/w rozporządzenia na stanowisku: brakarz kontroli jakości od 3 stycznia 1986 r. do 31 stycznia 1993 r. (stanowisko tożsame ze stanowiskiem kontrolera w dziale kontroli jakości), kontrolera w dziale jakości od 1 lutego 1993 r. do 31 lipca 1994 r., a także kierownika kontroli jakości w Stacji P. Transformatorów od 1 sierpnia 1994 r. do 31 grudnia 2008 r. (świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach k. 9 akt emerytalnych ZUS)

Okresy: od 18 listopada 1994 r. do 21 listopada 1994 r., od 13 lutego 1995 r. do
16 lutego 1995 r., od 17 lutego 1999 r. do 21 lutego 1999 r., od 20 kwietnia 2004 r. do 21 kwietnia 2000 r. oraz od 9 kwietnia 2008 r. do 11 kwietnia 2008 r. były dla wnioskodawcy okresami nieskładkowymi. (świadectwo pracy w części C akt osobowych)

W okresie od 15 kwietnia 2010 r. do 14 lipca 2010 r. pracodawca zamierzał – zgodnie z art. 42 § 4 Kodeksu pracy powierzyć ubezpieczonemu pełnienie obowiązków: P.O. Kierownika Biura (...), jednak J. P. nie wyraził zgody na przeniesienie,
a w dniu 27 kwietnia 2010 r. złożył oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę. (pismo
z 14 kwietnia 2010 r. w części (...))

Poza wymienionymi spornymi powyżej okresami, wnioskodawca nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach. (bezsporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w aktach niniejszej sprawy,
w załączonych do akt sprawy aktach ZUS, dokumentacji osobowo-płacowej, jak również na podstawie osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań wnioskodawcy. Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę. Są one logiczne, spójne i korespondują ze sobą, a co istotne nie przeczą im dowody z dokumentów.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie jest zasadne i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Na wstępie należy przypomnieć, iż w myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 1696 z późn. zm., dalej: ustawa o emeryturach pomostowych), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, 1429 i 1672 oraz z 2024 r. poz. 834, 858 i 1243).

Stosownie do treści art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli przed 1 stycznia 2009 r. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przesłanka negatywna przyznania rekompensaty została natomiast zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W przedmiotowej sprawie bezsporne jest jednak to, że ubezpieczony nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z § 1 w/w rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

W świetle § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r., II UKN 39/00, Prok. i Prawo (...)).

W niniejszym postępowaniu, w ocenie organu rentowego skarżący nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych. W ocenie ZUS, cały okres zatrudnienia wnioskodawcy od
3 stycznia 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. nie może zostać uznany jako okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, gdyż w przedłożonym świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracodawca nie określił stanowiska pracy wymienionego odpowiednio w wykazie, dziale, pozycji i punkcie resortowych aktów prawnych oraz czy praca w szczególnych warunkach była wykonywana stale na tym stanowisku.

Niezależnie od tego, organ rentowy nie uznał jako pracy w szczególnych warunkach okresu od 1 sierpnia 1994 r. do 31 grudnia 2008 r. z tego powodu, że wnioskodawca pracował na stanowisku kierownika kontroli jakości, a nie na stanowisku robotniczym.

Z powyższym stanowiskiem nie zgodził się ubezpieczony. Jego zdaniem za okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach należy także uznać cały okres zatrudnienia
w fabryce transformatorów w Ż. (działającej pod różnymi firmami).

Należy w tym miejscu zauważyć, że przywołane powyżej rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Co jednak istotne, świadectwo pracy nie tworzy praw podmiotowych, ani ich nie pozbawia, nie ma też cech wyłączności w zakresie dowodowym w postępowaniu o realizację tych praw oraz że świadectwo pracy traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny, który stanowi dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 k.p.c.). W ten sposób wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w dniu 25 listopada 1997 r. (III AUa 897/97, apel. W-wa 1998/1/4), a także Sąd Najwyższy w wyroku z 16 lipca 2009 r . (II PK 1/09, LEX nr 533086).

W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011 nr 237 poz. 1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym, brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. (tak: Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869).

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz – o ile to jest możliwe – dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego (tak: Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 27 października 2016 r., III AUa 41/16 LEX nr 2151525).

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie czy praca wykonywana przez wnioskodawcę w spornym okresie była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach. Sąd ustalił te okoliczności dokonując analizy dokumentacji oraz dopuszczając dowody z zeznań i w konsekwencji ustalając, że wnioskodawca legitymuje się co najmniej piętnastoma latami pracy
w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd zważył, że w okresie od 3 stycznia 1986 r. do 31 lipca 2010 r. ubezpieczony był zatrudniony w fabryce transformatorów w Ż. (działającej pod różnymi firmami)
w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach kolejno: brakarza w dziale kontroli jakości, kontrolera w dziale jakości, kierownika oddziału stacji prób transformatorów, kierownika działu kontroli jakości, głównego specjalisty – kierownika działu kontroli jakości oraz przedstawiciela kierownictwa ds. Zintegrowanego Systemu Zarządzenia Jakością, Środowiskiem i BHP.

W ocenie Sądu, ubezpieczony w okresie od 3 stycznia 1986 r. do 31 grudnia 2008 r.
w wymiarze pełnego czasu pracy wykonywał prace polegające na kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach
i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze. Pracami podstawowymi na oddziale kontroli jakości fabryki transformatorów były bowiem bez wątpienia prace, które można zaklasyfikować jako prace przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, a więc prace, o których mowa w dziale II wykazu A – choćby z uwagi na fakt, że kontrolowane transformatory były poddawane próbach wysokonapięciowym nawet do kilkuset tysięcy woltów.

Będąc bowiem zatrudnionym w fabryce transformatorów w Ż. początkowo pracował na stanowiskach brakarza i kontrolera jakości, na których czuwał nad jakością produkowanych transformatorów – wykonywał on zatem bez wątpienia pracę polegającą na kontroli jakości produkowanych transformatorów. Z dniem 1 sierpnia 1994 r. wnioskodawcy powierzono natomiast stanowisko kierownika oddziału kontroli stacji prób transformatorów (...). Zaznaczyć przy tym należy, iż wnioskodawca brał udział w tych próbach zarówno pracując na stanowiskach brakarza czy kontrolera, jak i na stanowisku kierownika. Będąc kierownikiem stacji prób, wnioskodawca miał bowiem obowiązek brania udziału w próbach. Kontrolerzy sterowali bowiem testowanymi urządzeniami, ale kierownik musiał być obecny przy czynnościach i podpisywać dokumenty dotyczące przeprowadzonej kontroli.

Nie bez znaczenia dla oceny że wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach przez cały okres zatrudnienia, a w szczególności w okresie, gdy zajmował stanowisko kierownika działu jakości ma również to, że ubezpieczony otrzymywał dodatek za pracę w warunkach szkodliwych oraz dodatek za pracę w warunkach niebezpiecznych. Warto przy tym zwrócić uwagę, że dodatek ten był wypłacany ubezpieczonemu nawet w okresie, gdy nie wymagały już tego przepisy powszechnie obowiązujące.

W ocenie Sądu, przesłanką do odmowy przyznania wnioskodawcy prawa do rekompensaty nie może być przy tym to, że w okresie, gdy sprawował funkcję kierowniczą,
a więc pracę polegającą na dozorze inżynieryjno-technicznym (od 1 sierpnia 1994 r.), zajmował się on również czynnościami administracyjnymi takimi jak wypełnianie dokumentów dotyczących kontrolowanych urządzeń, akceptowanie urlopów podległych pracowników czy układanie ich czasu pracy. Wnioskodawca zajmował się bowiem czynnościami związanymi ściśle z czynnościami nadzorczymi i organizacją pracy podległych pracowników. Będąc kierownikiem, wnioskodawca co prawda wykonywał ww. czynności administracyjno-biurowe, jak również przeprowadzał szkolenia techniczne oraz stanowiskowe pracowników; nie zajmował się on jednak sprawami typowo kadrowymi czy płacowymi. Co więcej wszystkie powyższe czynności były wykonywane przez ubezpieczonego w budynku, w którym znajdowała się hala produkcyjna i gdzie występowały szkodliwe warunki, a nie w budynku administracyjnym.

W tym kontekście warto przypomnieć, że jak wskazuje się w orzecznictwie, osoba sprawująca dozór inżynieryjno-techniczny nie musi przez całą dniówkę roboczą przebywać przy stanowiskach produkcyjnych sprawując bezpośredni nadzór nad pracownikami, gdyż dozór ten obejmuje także czynności administracyjno-biurowe ściśle z owym procesem dozoru związane, a obciążenie organizmu pracownika czynnikami szkodliwymi ma w tym przypadku związek z odpowiedzialnością za błędy w procesie technologicznym. Warunkiem jest, aby owe czynności administracyjno-biurowe były ze sprawowanym dozorem powiązane „ściśle”. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 8 czerwca 2022 r., III AUa 41/21, LEX nr 3397889)

Intencją ustawodawcy było uznanie prac wykonywanych w warunkach szczególnych polegających na kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozoru inżynieryjno-technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, ale prace nad którymi wykonywana jest kontrola międzyoperacyjna nie muszą być pracami podstawowymi wymienionymi w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Powyższe wynika z faktu, że na wydziałach określonych terytorialnie, a nie organizacyjnie, na których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie istnieją szczególne warunki pracy z uwagi na szkodliwość tych warunków np. temperatura, immisje chemiczne, promieniowanie, zagrożenie życia lub zdrowia człowieka. Ustawodawca określając charakterystykę pracy jako kontrola międzyoperacyjna odnosił ją wprawdzie do kontroli nad pracami pracowników podległych służbowo, lecz nie praca pracowników podległych służbowo scharakteryzowana jako praca w warunkach szczególnych jest wyznacznikiem, ale czy praca polegająca na kontroli międzyoperacyjnej jest pracą
w warunkach szczególnych. Wyznacznikiem jest ustalenie, czy na wydziałach i oddziałach, gdzie wykonywana jest kontrola międzyoperacyjna wykonywane są jako podstawowe prace wymienione w wykazie, gdyż one generują szczególne, szkodliwe dla zdrowia warunki pracy na całym wydziale. Prace podstawowe wymienione w wykazie nie muszą natomiast być pracami, nad którymi sprawowany jest nadzór, lecz muszą być wykonywane na tym wydziale, aby kontrola międzyoperacyjna była uznana za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych.

(tak: wyrok Sądu Najwyższego z 27 października 2022 r., (...) 163/21, LEX nr 3546240)

Jeśli czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w pkt. 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 18 czerwca 2013 r., III AUa 1307/12, LEX nr 1327484)

Co więcej, należy wskazać, że nawet gdyby wnioskodawcy – jako kierownikowi jako kierownikowi działu kontroli jakości podlegały zarówno osoby wykonujące pracę w warunkach szczególnych, jak i nie wykonujące takiej pracy, to i tak pracę wnioskodawcy można uznać za pracę w szczególnych warunkach. Jak bowiem wskazuje się w orzecznictwie, objęcie nadzorem lub kontrolą o których mowa w pkt. 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia z 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze także innych niż wymienione w wykazie A prac nie wyłącza zakwalifikowania samego nadzoru lub kontroli jako pracy w szczególnych warunkach, jeżeli te inne (podlegające dozorowi lub kontroli) prace nie są na danym oddziale lub wydziale podstawowe. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2007 r., I UK 111/07, LEX nr 375689) Sprawowanie dozoru nad pracownikiem (czy kilkoma pracownikami), którzy
z pewnością nie pracują w warunkach szczególnych w połączeniu z dozorowaniem szeregu innych pracowników wykonujących tego rodzaju prace umożliwia uznanie, że dozorujący taką grupę pracowników pracuje w warunkach szczególnych. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 3 grudnia 2013 r., III AUa 618/13, LEX nr 1402832)

Podsumowując, na tle powyższego stwierdzić należało, że wnioskodawca spełnia wymóg posiadania co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, gdyż pracę w warunkach szczególnych wymienioną w punkcie 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) wykonywał w okresie od 3 stycznia 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. (z wyłączeniem okresów nieskładkowych od 18 listopada 1994 r. do 21 listopada 1994 r., od 13 lutego 1995 r. do 16 lutego 1995 r., od 17 lutego 1999 r. do 21 lutego 1999 r., od 20 kwietnia 2004 r. do 21 kwietnia 2000 r. oraz od 9 kwietnia 2008 r. do 11 kwietnia 2008 r.).

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał J. P. prawo do rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach od dnia 1 października 2024 r., tj. od początku miesiąca, w którym ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę – o czym Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

/sędzia Jacek Chrostek/