Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 września 2020 r. Nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., na podstawie w szczególności art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 18 ust. 1 i ust. 2, art. 20 ust. 1, art. 91 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r., poz.266), art. 81 ust. 1, ust. 5 i ust. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 20l9r., poz. 1510 ze zm.) określił miesięczną podstawę wymiaru składek za okres od lutego 2017 r. do czerwca 2018 r. na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zatrudnienia M. S. na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. W uzasadnieniu decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że płatnik składek (...) sp. z o.o. zawarł z M. S. umowę o pracę na okres od 23 grudnia 2015 r. do 23 grudnia 2020 r. na stanowisku specjalisty ds. sprzedaży, którą faktycznie wykonywał w okresie od 23 grudnia 2015 r. do 22 maja 2018 r. , przy czym w okresie tym wykonywał on jednocześnie umowy cywilnoprawne zawarte ze spółką (...) sp. z o.o. sp.k. tj. umowę o dzieło w okresach od 1 stycznia 2017 r. do 31 grudnia 2017 r. , od 1 stycznia 2018 r. do 31 stycznia 2018 r. , której przedmiotem było sprzątanie magazynu, umowy zlecenia w okresie od 1 lutego 2018 r. do 30 czerwca 2018 r. , której przedmiotem były drobne prace porządkowe oraz prace porządkowe. Praca wykonywana w ramach umów cywilnoprawnych była świadczona przez M. S. na rzecz płatnika składek będącego pracodawcą (...) sp. z o.o. , z którym ubezpieczony pozostawał w stosunku pracy. Organizacja pracy w powiązanych funkcjonalnie, miejscowo i osobowo spółkach była skonfigurowana tak, aby pracownik jednej spółki mógł wykonywać cześć prac w drugiej spółce na podstawie umowy cywilnoprawnej. Dzięki takiej organizacji pracy spółka (...) sp. z o.o. unikała ograniczeń związanych z pracą w godzinach nadliczbowych oraz obowiązku opłacania wyższej stawki wynagrodzenia za pracę w takich godzinach. Wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych zostało zastąpione wynagrodzeniem z umowy zlecenia. Praca świadczona w ramach umowy zlecenia była kontynuacją i uzupełnieniem stosunku pracy, czynności te cechowało podobieństwo.

/decyzja w aktach ZUS/

W dniu 4 listopada 2020 roku płatnik składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. złożył odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę poprzez umorzenie postępowania w sprawie na podstawie art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 105 k.p.a. i zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego się kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Zaskarżonym decyzjom zarzucono:

I.  sprzeczność istotnych ustaleń organu rentowego z treścią zebranego materiału

dowodowego wskutek naruszenia przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, a to art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 7 w zw. z art. 77 § 1 w zw. z art. 80 k.p.a. przez dokonanie oceny dowodów

a)  w sposób dowolny poprzez:

- uznanie, że prowadzenie działalności (...) sp. z o.o. realizowane było wspólnie z (...) sp. z o.o. sp.k. i (...) sp. z o.o., pomimo że podmioty te posiadają odrębną zdolność prawną, są odrębnymi podmiotami w obrocie, a ich działalność podejmowana w ramach określonych działań wzajemnych wynikała z potrzeb natury faktycznej i ekonomicznej,

- określenie przez Zakład w treści decyzji, że istniała „reguła polegająca na zawieraniu w pierwszej kolejności umów cywilnoprawnych, a następnie w jednej ze spółek umowy o pracę, a w drugiej umowy cywilnoprawnej", pomimo nieprzeprowadzenia jakichkolwiek czynności kontrolnych w toku postępowania kontrolnego, uzasadniających takie twierdzenie,

- przedstawienie procesu rekrutacji, zawarcia umowy i jej wykonania na podstawie protokołów przesłuchań „ubezpieczonych byłych pracowników spółek" bez określenia w treści decyzji i protokołu kontroli konkretnych środków dowodowych i odniesienia ich do treści przedmiotowej decyzji i objętych nią stosunków prawnych łączących płatnika z ubezpieczonym,

- uznanie, że oddzielenie czynności objętych umowami cywilnoprawnymi od czynności objętych umową o pracę stanowiło jedynie „papierowe przypisywanie" tej pracy spółkom zależnym, podczas gdy okoliczność ta stanowi jedynie dowolne przyjęcie organu nieznajdujące oparcia w materia dowodowym;

b)  w sposób niewszechstronny poprzez:

- nieuzasadnione pominięcie zeznań pracowników i osób wykonujących czynności na podstawie umów cywilnoprawnych, ujętych w protokole kontroli, stojących w sprzeczności z zeznaniami przyjętymi za podstaw ustalonego w decyzji stanu faktycznego;

II.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy tj.:

a)  naruszenie art. 91 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego niezastosowanie i nieodniesienie się przez Inspektora kontroli Zakładu do złożonych przez płatnika składek zastrzeżeń oraz nieprzeprowadzenie uzupełniających czynności kontrolnych, zakresie w jakim płatnik składek wykazał, że czynności powierzane płatnikowi składek przez inne spółki lub czynności powierzane przez płatnika innym spółkom wykonywane w ramach umów cywilnoprawnych są w pełni uzasadnione charakterem i skalą prowadzonej działalności, w szczególności nieodniesienie się do dowodów z dokumentów - umów zawartych w reżimie prawa zamówień publicznych i specyfiki wykonywania określonych czynności w zakresie realizacji takiej umowy przez kontrahentów płatnika;

III.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

a)  naruszenie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego błędną wykładnię skutkującą przyjęciem, że ubezpieczony objęty jest definicją pracownika wyrażoną w ustawie systemowej.

/odwołanie k. 3-10/

W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 3 grudnia 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych powołując się na argumenty, jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k. 11-13 odwrót/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

Odwołujący się płatnik składek (...) sp. z o.o. prowadzi na podstawie wpisu do KRS działalność gospodarczą m.in. w następujących zakresach: wykonywanie instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych; sprzedaż hurtowa niewyspecjalizowana; działalność w zakresie specjalistycznego projektowania; działalność w zakresie inżynierii i związane z nią doradztwo techniczne. Siedziba płatnika mieściła się pod adresem W. ul. (...). Aktualny adres siedziby to (...) (...)-(...) P.. Organem uprawnionym do reprezentacji płatnika jest jednoosobowy zarząd a funkcję Prezesa Zarządu sprawował M. P., który posiada 95% udziałów w spółce.

(...) sp. z o.o. jest powiązana funkcjonalnie, osobowo i kapitałowo ze spółkami: (...) sp. z o.o. sp. k. oraz (...) sp. z o.o.

/bezsporne, protokół kontroli w aktach kontroli ZUS na płycie CD (koperta) k. 36/

Na podstawie aktu notarialnego z 10.05.2013 roku powołano (...) sp. z o.o. sp. k., której wspólnikiem jest płatnik składek pełniący funkcję komplementariusza oraz M. P. będący komandytariuszem. Organem uprawnionym do reprezentacji w/w spółki komandytowej jest M. P. pełniący funkcję Prezesa Zarządu Sp. z o.o. (...) z w/w aktem notarialnym wspólnicy uczestniczą w zyskach spółki komandytowej w następujący sposób: 1% odwołujący się płatnik składek, 99% M. P.. Spółka komandytowa prowadzi działalność m.in. w następujących zakresach: wykonywanie instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych, sprzedaż hurtowa niewyspecjalizowana, działalność w zakresie specjalistycznego projektowania, działalność w zakresie inżynierii i związane z nią doradztwo. (...) spółki komandytowej mieści się pod tym samym adresem co siedziba odwołującego się płatnika składek.

/bezsporne, protokół kontroli w aktach kontroli ZUS na płycie CD (koperta) k. 36/

Na podstawie aktu notarialnego z 12.07.2013 r. powołano (...) sp. z o.o., która prowadzi działalność m.in. w następujących zakresach: wykonywanie instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych, sprzedaż hurtowa niewyspecjalizowana. Siedziba tej spółki także mieści się pod tym samym adresem co siedziba odwołującego się płatnika składek. Organem uprawnionym do reprezentacji w/w spółki jest jednoosobowy zarząd a funkcję Prezesa Zarządu sprawował M. P., który posiada 95% udziałów w tej spółce.

/bezsporne, protokół kontroli w aktach kontroli ZUS na płycie CD (koperta) k. 36/

(...) sp. z o.o. sp. k. uzyskała następujące obroty ze sprzedaży: w 2016 r. – 22.600.828,95 zł, w 2017 r. – 35.712.865,00 zł, w 2018 r. 187.477.676,24 zł.

(...) sp. z o.o. osiągnęła zaś następujące obroty ze sprzedaży: w 2016 r. 280.301,83 zł, w 2017 r. 744.260,96 zł, w 2018 r. 2.206.235,65 zł, których odbiorcą była wyłącznie spółka komandytowa.

Natomiast (...) sp. z o.o. osiągnęła następujące obroty ze sprzedaży: w 2017 r. 128.373,03 zł, w 2018 r. 1.452.166,40 zł, a głównym odbiorcą była spółka komandytowa (95% przychodów).

/protokół kontroli w aktach kontroli ZUS na płycie CD (koperta) k. 36/

Ww. spółki nie zawarły formalnej umowy o współpracy, rozliczają się wzajemnie za wykonane usługi.

Do przetargów w ramach zamówień publicznych ogłaszanych na wykonanie instalacji solarnych lub fotowoltaicznych przystępuje spółka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa. Koszt tych instalacji jest częściowo dofinansowany przez gminę dla jej mieszkańców, a częściowo jest pokrywany przez właścicieli.

Pozyskanie kontraktu i jego wykonanie odbywało się w następujący sposób:

-

spółka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa składała ofertę w postępowaniu o udzielenie zmówienia na podstawie przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych,

-

po otwarciu ofert spółka ta organizowała wstępny skład osobowy, który miał wykonać zamówienie, sprowadzała materiały, zawierała wstępne porozumienie w przedmiocie wykonania dokumentacji projektowej,

-

następnie spółka ta powierzała płatnikowi składek lub (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wykonanie dokumentacji projektowej (lub technicznej), (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zapewniała osoby odpowiedzialne za przygotowanie dokumentacji technicznej do montażu instalacji fotowoltaicznej, które zatrudniała na umowę o dzieło przed rozstrzygnięciem przetargu - w rzeczonych umowach o dzieło nie było wskazane, ile ma być projektów instalacji, a jedynie był wskazany przedmiot świadczenia, kwota wynagrodzenia, czas trwania umowy,

-

w dalszej kolejności (po wyborze najkorzystniejszej oferty i po rozpoznaniu środków ochrony prawnej zgodnie z prawem zamówień publicznych) (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa zawierała umowę z zamawiającym, a potem przekazywała o tym informację płatnikowi składek,

-

montaż instalacji wykonywany jest przez pracowników płatnika składek lub pracowników spółki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,

-

audyt nieruchomości lub ankiety dotyczące potrzeb beneficjenta jest zlecany m.in. płatnikowi składek,

-

za rezultat wykonanych prac w ramach wykonanych instalacji odpowiedzialność przed inwestorem ponosiła spółka komandytowa,

-

dokumentacja powykonawcza sporządzona jest przez spółkę komandytową we własnym zakresie, lub zlecana jest spółce (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub płatnikowi.

Wiodącą spółką była (...) sp. z o.o. spółka komandytowa, która zawierała umowy inwestycyjne z kontrahentami. W spółce komandytowej wypłacana była dywidenda w wysokości 1% dla (...) sp. z o.o. oraz w wysokości 99% dla M. P..

/okoliczności niesporne/

W umowach zawartych przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością spółkę komandytową z jej kontrahentami każdorazowo zamieszczana była klauza zobowiązująca wykonawcę robót do ich realizacji zgodnie Polską Normą, aktami prawnymi oraz zasadami współczesnej wiedzy technicznej, natomiast całość projektu nadzorowali wyznaczeni koordynatorzy oraz wyznaczony kierownik budowy.

Każdy z realizowanych w ramach umów o dzieło projektów instalacji PV obejmował: podstawy opracowania projektu zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury PN, dane dotyczące obiektu, stan projektowany, obliczenia (w tym wymagana moc systemu PV, wymagana moc falownika, dane panelu PV, dobór przewodów oraz ich zabezpieczeń określenie minimalnej odległości pomiędzy rzędami paneli ze względu na zacienienie, obliczenia elementów ochrony odgromowej projektowanego generatora PV).

Zakres prac dotyczących wykonanie projektu instalacji korektorów słonecznych obejmował: dokumentację technologiczną instalacji solarnej składającej się z korektorów słonecznych, podgrzewacza pojemnościowego wody i pozostałych urządzeń składającej się z korektorów słonecznych, podłączenie instalacji ciepłej wody użytkowej z instalacją solarną oraz włączenie do istniejące instalacji zimnej wody.

/okoliczności niesporne/

(...) Sp. z o.o. Sp.k. jest spółką odpowiedzialną za uzyskiwanie przetargów publicznych, bierze udział w postępowaniach, jest stroną umów. Spółki (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z.o.o. zajmują się obsługą organizacyjną, projektowaniem, wykonywaniem dokumentacji, montażem z podkreśleniem, że to (...) Sp. z.o.o. odpowiedzialna jest za montaż.

/pisemne zeznania przedstawiciela wnioskodawcy M. P. k.112 – 112 odwrót, pisemne zeznania świadka R. G. k.113 – 113 odwrót , pisemne zeznania świadka K. W. k.106 – 110 , pisemne zeznania świadka M. K. k.102 – 105/

Spółki (...) Sp. z o.o. Sp.k., Spółki (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z.o.o. pomimo braku pisemnych umów o wzajemnej współpracy w ramach powadzonych działalności realizują wspólne zadania związane z usługami montażu i serwisu instalacji fotowoltaicznych , instalacji solarnych i pomp ciepła.

/pisemne zeznania świadka M. K. k.102 – 105/

(...) Sp. z o.o. Sp.k. jest spółką nastawioną na realizację umów na dostawę i montaż lub roboty budowlane instalacji odnawialnych źródeł energii. Zarówno spółka (...) Sp. z o.o. Sp.k, jak i (...) Sp. z o.o. mają siedzibę pod jednym adresem. Zakres obowiązków zainteresowanych w zawartych umowach cywilnoprawnych obejmował krótki opis czynności do wykonania, nie zaś dokładne określenie przedmiotu umów. Mogło się zdarzyć, że zakresy zadań w spółkach pokrywały się. Pracownicy dobierani byli w taki sposób i do takich czynności, że wiedzieli co mają robić, lub wynikało to ze wskazówek udzielanych przez właściwą osobę z ramienia spółki. Poszczególne czynności miały być wykonane zgodnie z wytycznymi technicznymi czy sztuką budowlaną.

/pisemne zeznania przedstawiciela wnioskodawcy M. P. k.112 – 112 odwrót/

Praktyka odwołującego się płatnika składek związana z zatrudnianiem pracowników w w/w spółkach polegała na tym, że płatnik najpierw zawierał umowy cywilnoprawne nazwane umową o dzieło, a następnie w jednej ze spółek zawierano umowę o pracę, a w drugiej umowy o dzieło lub zlecenia, na podstawie których dokonywano zgłoszeń do ubezpieczenia zdrowotnego. Często było też tak, że umowa o pracę i umowa cywilnoprawne były zawierane tego samego dnia z daną osobą lub w niedługim okresie po zawarciu umowy o pracę, a po rozwiązaniu umów o pracę umowy cywilnoprawne nie były realizowane. Osoby, z którymi płatnik zawarł umowy cywilnoprawne wykonywały na ich podstawie podobne lub takie same prace, jak na umowę o pracę. Płatnicy w ewidencjach pracy zleceniobiorców nie wskazywali dni, w których zleceniobiorcy świadczyli pracę tylko liczbę godzin przepracowanych w poszczególnych miesiącach. Zawierane z zainteresowanymi umowy cywilnoprawne zawierały jedynie ogólne wskazania odnośnie rodzaju wykonywanych prac, nie doprecyzowywały ilości wykonanych instalacji, przeglądów czy projektów oraz miejsca na terenie jakiej gminy czy powiatu będzie świadczona praca. Umowy o pracę oraz umowy cywilnoprawne zawierano w różnych spółkach naprzemiennie. Żadna spółka nie wykazywała nadgodzin. Listy obecności zawierały tylko podpis, że w danym dniu osoba świadczyła pracę, a nie było wskazanych godzin od – do. Czynności w ramach umów cywilnoprawnych stanowiły kolejne etapy inwestycji prowadzonej przez (...) sp z o. o. sp. komandytową, która odpowiadała za rezultat prac przed inwestorem. Zawieranie umów o pracę w jednej ze spółek oraz zawieranie umów cywilnoprawnych w pozostałych spółkach skutkowało deklarowaniem niższych składek do ZUS oraz uniknięciem konieczności ewidencjonowania i kontrolowania ilości przepracowanych nadgodzin. Wynagrodzenia z tytułu realizacji umów cywilnoprawnych nie były dodatkowym, lecz głównym źródłem zarobkowania. Wynagrodzenia uzyskiwane z tytułu zawartych umów o pracę kształtowały się na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę, podczas gdy z tytułu wykonywanej w tym samym czasie umowy cywilnoprawnej wynagrodzenie było kilkukrotnie wyższe.

/pisemne zeznania świadka K. W. k.106 – 110, pisemne zeznania świadka M. K. k.102 – 105/

(...) Sp. z o.o. zatrudniała głównie pracowników na stanowisku specjalista ds. sprzedaży. Pod koniec 2018 r. zaczęła zatrudniać pracowników na stanowisku monter instalator. Spółka komandytowa zatrudniała specjalistów ds. sprzedaży, kierowników ds. inwestycji, dyrektorów ds. sprzedaży, przedstawicieli handlowych, ale też i monterów, (...) Sp. z o.o. zatrudniała głównie pracowników na stanowisku montera. Od stycznia
2019 r. monterzy zatrudnieni w Spółce (...) Sp. z o.o. zostali wyrejestrowani ubezpieczeń i zatrudnieni w (...) Sp. z o.o.

/pisemne zeznania świadka K. W. k.106 – 110/

Monterzy instalacji fotowoltaicznych zajmowali się montażem paneli fotowoltaicznych na rzecz (...) Sp. z o.o. , (...) Sp. z o.o. sp.k. oraz (...) Sp. z o.o. w miejscach wskazanych przez pracodawcę/zleceniodawcę , od godzin porannych do godzin popołudniowych , z wykorzystaniem dostarczonych przez niego narzędzi.

/zeznania świadka D. W. k.139 – 140/

M. S. w okresie od 23 grudnia 2015 r. do 22 maja 2018 r. był zatrudniony w (...) Sp. z o.o. i z tego tytułu był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. M. S. w okresie tym wykonywał jednocześnie umowy cywilnoprawne zawarte ze spółką (...) sp. z o.o. sp.k. tj. umowę o dzieło w okresach od 1 stycznia 2017 r. do 31 grudnia 2017 r. , od 1 stycznia 2018 r. do 31 stycznia 2018 r., której przedmiotem było sprzątanie magazynu, umowy zlecenia w okresie od 1 lutego 2018 r. do 30 czerwca 2018 r. , której przedmiotem były drobne prace porządkowe oraz prace porządkowe.

/okoliczności niesporne/

Sąd pominął dowód z zeznań M. S., gdyż mimo prawidłowego wezwania nie stawił się na rozprawie w celu złożenia zeznań i nie wnosił o przesłuchanie w formie pisemnej, tym samym pozbawiając się możliwości dochodzenia swoich racji przed Sądem.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Spór w sprawie sprowadził się do ustalenia, czy ubezpieczony M. S. wykonując umowy cywilnoprawne zawarte z F. group sp. z o.o. sp. k. faktycznie wykonywał pracę na rzecz podmiotu z którym zawarł umowy o pracę tj. (...) sp. z o.o. oraz do ustalenia wysokości podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zatrudnienia umowy o pracę w tym okresie.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2022 r., poz. 1009, dalej: ustawy systemowej) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4.

Zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Art. 18 ust. 1 i 3 wskazanej ustawy stanowi, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1-3, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z ust. 1, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

W świetle art. 9 ust. 1 ustawy systemowej osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3, 7b, 10, 20 i 21, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, otrzymywania stypendium doktoranckiego, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego albo wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie. Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a.

Zgodnie art. 4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej użyte w ustawie określenia oznaczają: płatnik składek – pracodawca – w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, w tym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym albo pobierania zasiłku macierzyńskiego, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca Zakład. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia należy do płatnika składek (art. 36 ust. 2). Płatnik składek przekazuje do Zakładu imienne raporty miesięczne, po upływie każdego miesiąca kalendarzowego, w terminie ustalonym dla rozliczania składek (art. 41 ust. 1).

W myśl art. 734 § 1 k.c. przez umowę zlecenia, przyjmujący zlecenie, zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.

W myśl art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 roku, poz. 1285), obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a i c-i, powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych.

Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, d-i i pkt 3 i 11, stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z zastrzeżeniem ust. 5, 6 i 10.

Zgodnie z art. 85 ust. 1 ww. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych za osobę pozostającą w stosunku pracy, w stosunku służbowym albo odbywającą służbę zastępczą składkę jako płatnik oblicza, pobiera z dochodu ubezpieczonego i odprowadza pracodawca (…). W myśl art. 74 ust. 1 ww. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych za środków publicznych do ubezpieczenia zdrowotnego osób objętych ubezpieczeniami społecznymi stosuje się przepisy dotyczące zasad, trybu i terminu zgłaszania do ubezpieczeń społecznych oraz wyrejestrowania z tych ubezpieczeń. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru składki. Składka jest miesięczna i niepodzielna (art. 79 ust. 1 i 2). Do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników, osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób (art. 81 ust. 1).

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy stał na stanowisku, że praca wykonywana przez ubezpieczonego w ramach umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. sp. komandytowa świadczona była na rzecz płatnika składek będącego pracodawcą, z którym zleceniobiorca/wykonawca pozostawał w stosunku pracy, czyli (...) sp. z o.o.

Organ rentowy stwierdził, że w niniejszej sprawie wystąpiła sytuacja objęta art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, a w związku z tym pracownik - zleceniobiorca podlega ubezpieczeniu społecznemu, jako pracownik a nie zleceniobiorca. W konsekwencji obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym pracownik zostaje objęty tylko z tytułu stosunku pracy. W rezultacie ubezpieczony nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu umowy zlecenia, a podstawa wymiaru składek z tytuły tej umowy zlecenia jest zerowa. Praca ubezpieczonego w ramach zawartych umów cywilnoprawnych z F. group sp. z o.o. sp. k. świadczona była na rzecz podmiotu z którym zainteresowany zawarł umowę o pracę tj. F. group sp. z o.o. (...) słowy przychód, jaki uzyskiwał ubezpieczony z tytułu wykonywania umów cywilnoprawnych powinien być uwzględniony w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.

Weryfikacja wskazanego stanowiska organu rentowego wymaga prawidłowej interpretacji powoływanego już przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej.

W judykaturze prezentowane jest jednolite stanowisko, zgodnie z którym art. 8 ust. 2a ustawy systemowej rozszerza pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy. Rozszerzenie dotyczy sytuacji, gdy praca wykonywana jest na podstawie jednej z wymienionych w tym przepisie umów prawa cywilnego przez osobę, która umowę taka zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub gdy praca jest wykonywana na podstawie umowy prawa cywilnego zawartej z osobą trzecią, ale praca jest wykonywana na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Pojęcie pracownika w rozumieniu powyższego unormowania ma szerszy zakres znaczeniowy niż pojęcie pracownika w rozumieniu przepisów prawa pracy (art. 2 k.p. i art. 22 § 1 k.p.) i obejmuje również osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych w sytuacji, gdy umowę tę zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach tej umowy wykonują pracę na rzecz tego pracodawcy, choćby umowa cywilnoprawna została zawarta z osobą trzecią. Objęcie definicją pracownika, dla potrzeb prawa ubezpieczeń społecznych, nie tylko pracowników w znaczeniu, jakie temu pojęciu, nadają przepisy kodeksu pracy, ale także osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (agentów, zleceniobiorców, wykonawców dzieła) oznacza jednoczesne, rozszerzenie pracowniczego tytułu obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, co wpływa na sposób ustalania podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie.

Hipotezą normy prawnej wynikającej z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej objęte są dwa rodzaje relacji pomiędzy zainteresowanymi podmiotami. Pierwszą jest sytuacja, gdy oba stosunki (pracowniczy i cywilnoprawny) dotyczą tych samych podmiotów jednocześnie występujących wobec siebie w roli pracodawcy – zleceniodawcy i pracownika – zleceniobiorcy, drugą zaś sytuacja, gdy na istniejący stosunek pracy „nakłada się” na stosunek cywilnoprawny między pracownikiem i osobą trzecią, na podstawie którego pracownik wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, w ramach łączącej pracodawcę z osobą trzecią (zleceniodawcą) umownej więzi prawnej. W tym ostatnim przypadku, pracodawca jest rzeczywistym beneficjentem pracy świadczonej przez pracownika – zleceniobiorcę, bez względu na to, czy w trakcie jej wykonywania pracownik pozostawał pod faktycznym kierownictwem pracodawcy i czy korzystał z jego majątku. Z regulacją art. 8 ust. 2a ustawy systemowej koresponduje unormowanie art. 18 i art. 20 ust. 1 tej ustawy dotyczące problematyki podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Skoro w sytuacjach, do których odnosi się art. 8 ust. 2a ustawy systemowej mamy do czynienia z jednym, szeroko ujętym pracowniczym tytułem obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, to konsekwentnie w art. 20 ust. 1 tej ustawy nakazano w stosunku do tych ubezpieczonych uwzględnienie w podstawie wymiaru składek również przychodu z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Zatem w przypadku pracowników, o których mowa w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi łączny przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oraz umów cywilnoprawnych. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy systemowej, na płatniku (na pracodawcy) spoczywa obowiązek obliczania, rozliczania i przekazywania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W odniesieniu do pracowników w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, płatnikiem jest pracodawca, a przychód z tytułu umowy cywilnoprawnej jedynie uwzględnia się w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy. Pracodawca, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku pracy, powinien więc zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy. Taki sam sposób postępowania dotyczy także sytuacji, gdy umowa cywilnoprawna została zawarta z innym podmiotem (osobą trzecią) lecz praca, w jej ramach, jest wykonywana na rzecz pracodawcy, gdyż obowiązki płatnika powinny obciążać podmiot, na rzecz którego praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona i który w związku z tym uzyskuje jej rezultaty, unikając obciążeń i obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy.

Przy czym należy nadmienić, że przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej stanowi o wykonywaniu pracy na rzecz pracodawcy, z którym dany ubezpieczony pozostaje w stosunku pracy, nie zaś o wykonywaniu pracy „na korzyść” tego pracodawcy, ani też „wyłącznie na rzecz” pracodawcy. Powyższe oznacza, że nie można wykluczyć zastosowania przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej w sytuacji, gdy pracodawca nie uzyskuje bezpośrednio korzyści z wykonywania przez ubezpieczonego pracy w ramach umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której, zgodnie z Kodeksem cywilnym, stosuje się przepisy, dotyczące zlecenia, ani też w sytuacji, gdy ubezpieczony pracę tę wykonuje zarówno na rzecz pracodawcy, jak i na rzecz podmiotu, z którym zawarł umowę agencyjną, umowę zlecenia lub zbliżoną rodzajowo umowę o świadczenie usług ^. Zastosowany, w treści tego przepisu, zwrot: „wykonuje pracę na rzecz pracodawcy” oznacza, iż praca ta świadczona jest w przebiegu realizacji stosunku prawnego łączącego owego pracodawcę ze zleceniodawcą tych pracowników. Praca wykonywana na rzecz swojego pracodawcy, to praca, którego rzeczywistym beneficjentem jest pracodawca, niezależnie od formalnej więzi łączącej pracownika z osobą trzecią. Oznacza to, że bez względu na rodzaj czynności, wykonywanych przez pracownika, wynikających z umowy, zawartej z osobą trzecią oraz niezależnie od rodzaju działalności prowadzonej przez pracodawcę i osobę trzecią wystarczającą przesłanką zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej jest korzystanie przez pracodawcę z wymiernych rezultatów pracy swojego pracownika, wynagradzanego przez osobę trzecią. Przez wykonywanie pracy na czyjąś rzecz należy rozumieć jej świadczenie w czyimś interesie.

Celem wprowadzenia art. 8 ust. 2a ustawy systemowej było po pierwsze ograniczenie korzystania przez pracodawców z umów cywilnoprawnych celem zatrudnienia własnych pracowników dla realizacji tych samych zadań, które wykonują oni w ramach łączącego strony stosunku pracy, by w ten sposób ominąć ograniczenia wynikające z ochronnych przepisów prawa pracy i uniknąć obciążeń z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne od tychże umów oraz po drugie – ochrona pracowników przed skutkami fluktuacji podmiotowej po stronie zatrudniających w trakcie procesu świadczenia pracy, polegającej na przekazywaniu pracowników przez macierzystego pracodawcę innym podmiotom (podwykonawcom), którzy zatrudniają tych pracowników w ramach umów cywilnoprawnych w ogóle nieobjętych obowiązkiem ubezpieczeń społecznych (umowa o dzieło) lub zwolnionych z tego obowiązku w zbiegu ze stosunkiem pracy.

Obie spółki (...) stanowią odrębne podmioty, niemniej jednak są powiązane osobowo, kapitałowo i organizacyjnie. Realizacja umowy z gminą (wykonanie instalacji fotowoltaicznych, solarnych) było przedsięwzięciem w które zaangażowane były ww. spółki powiązane kapitałowo i osobowo. Spółki te ściśle współpracują przy realizacji tych projektów. W ramach realizacji inwestycji instalacji fotowoltaicznych i solarnych na podstawie umów zawartych z gminami spółka (...) zajmuje się usługami księgowymi i zatrudnia monterów, spółka (...) realizuje projekty i sporządza dokumentację , a spółka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa zajmuje się pozyskaniem inwestycji (bierze udział w organizowanych przez gminy przetargach) i odpowiada za ich wykonanie. Zatem, po wygraniu przetargu, przy wykonaniu umowy każda z trzech ww. spółek realizuje określone i przypisane jej zadania. W jednym czasie realizowanych jest kilka inwestycji i ww. spółki korzystają wzajemnie ze swoich pracowników, dając im możliwość dodatkowego zarobku, co wprost wynika z zeznań świadka R. G.. Przy takiej organizacji, pomimo formalnego wyodrębnienia ww. spółek jako odrębnych podmiotów prawa gospodarczego, nie sposób przyjąć, by działania podejmowane w interesie zleceniodawcy nie były jednocześnie podejmowane w interesie pracodawcy.

Z ustaleń Sądu wynika, iż ubezpieczony M. S., w spornym okresie wykonywał umowy cywilnoprawne na rzecz F. group sp. z o.o. sp. k. , przy czym faktycznym beneficjentem jego pracy był podmiot z którym zawarł umowę o pracę tj. F. group sp. z o.o. (...) za pracę (zadania) ubezpieczonego zostało podzielone w sposób sztuczny pomiędzy pracodawcę i zleceniodawcę, różne podmioty i na różne podstawy zatrudnienia. Taki zabieg umożliwił płatnikowi składek skorzystanie instytucji zbiegu tytułów do ubezpieczenia. Powyższe okoliczności jednoznacznie wskazują na to, że ubezpieczony wykonywał pracę na rzecz własnego pracodawcy.

Co więcej, mimo braków przepływów finansowych między pracodawcą a zleceniodawcą (choć istnieją powiązania kapitałowe, osobowe, organizacyjne i w zakresie realizacji projektów), zakresy zadań trzech ww. spółek przy realizacji projektu powodują, że zleceniobiorca (pracownik) zatrudniony przez jedną ze spółek wykonuje zlecenie (prace) na rzecz drugiej.

Sąd podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 sierpnia 2021 roku, iż powiązania kapitałowe i osobowe między pracodawcą a zleceniodawcą zlecających w ramach umowy zlecenia zawartej z pracownikiem tego pracodawcy wykonywanie czynności, które mogą być potraktowane jako wykonywanie umowy na rzecz pracodawcy prowadzi do wniosku, że powiązania tego rodzaju nie są bez znaczenia dla oceny konkretnego stanu faktycznego. Im silniejsze powiązania kapitałowe, organizacyjne, ekonomiczne i personale między pracodawcą a osobą trzecią zlecającą jego pracownikom wykonywanie umowy cywilnoprawnej tym łatwiej ustalić, że praca była wykonywana na rzecz własnego pracodawcy. W niniejszej sprawie istotne powiązania kapitałowe i osobowe pomiędzy pracodawcą a zleceniodawcą oraz fakty realizacji umów (o pracę i zlecenia) w ramach wykonania jednego projektu (inwestycji) instalacji fotowoltaicznych przemawia za uznaniem, że ubezpieczeni świadczyli pracę w ramach umów cywilnoprawnych na rzecz własnych pracodawców. Spółki te miały wspólny cel gospodarczy – wykonanie umowy na realizację instalacji fotowoltaicznych.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe w sposób jednoznaczny wykazało, że zawarcie umów cywilnoprawnych przez ubezpieczonego posłużyło uzyskaniu formalnego innego tytułu do ubezpieczeń, mimo nadal faktycznie realizowanego zobowiązania pracowniczego. Ubezpieczony wykonując umowy cywilnoprawne de facto świadczył pracę na rzecz własnego pracodawcy, co winno skutkować dodatkowo uiszczeniem składek od osiągniętego w ten sposób przychodu. Przy czym jak wyżej wskazano, wysokość podstawy wymiaru składek nie była sporna.

Reasumując zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ustalająca wysokość podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne dla M. S. u płatnika składek (...) sp. z o.o. za okresy wskazane w decyzjach, odpowiadają prawu i na podstawie art. 477 ¹⁴§1 k.p.c. oddalił odwołanie.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku na podstawie art.98 k.p.c., zasądzając od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. kwotę 180 zł zgodnie z § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz.265 ze zm.).

S.B.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. płatnika