Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z 29 września 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych - II Oddział w Ł. stwierdził, że M. Z.:

⚫

podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą

- od 1 stycznia 2021 r. do 27 września 2021 r.;

- od 3 września 2022 r. do 6 lutego 2023 r;

⚫

podlegała dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba prowadząca działalność gospodarczą

- od 1 stycznia 2021 r. do 27 września 2021 r.;

- od 4 września 2022 r. do 6 lutego 2023 r.;

⚫

nie podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym
i wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą

- od 28 września 2021 r. do 2 września 2022 r.;

- od 7 lutego 2023 r.

⚫

nie podlegała dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą

- od 28 września 2021 r. do 3 września 2022 r.;

- od 7 lutego 2023 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że za okres od 28 września 2021 r. do 26 września 2022 r. wnioskodawczyni uzyskała prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego, następnie w piśmie z dnia 31 sierpnia 2022 r. złożonym w organie rentowym zrezygnowała z dalszego korzystania z urlopu macierzyńskiego i otrzymywania zasiłku macierzyńskiego od dnia 3 września 2022 r., w związku z czym od wskazanego dnia ustało obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz dobrowolne ubezpieczenie chorobowe z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, zaś ponownie zgłosiła się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (złożyła odpowiedni wniosek) dopiero od dnia 4 września 2022 roku.

(decyzja w aktach ZUS)

M. Z. odwołała się od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości i zarzucając jej naruszenie:

1)  art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1, art. 14 ust. 1-1a w zw. z art. 9 ust. 1c ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędne ich zastosowanie i przyjęcie, iż moją wolą było skrócenie okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego do 2 września 2022 r. włącznie, podczas gdy wolą wnioskodawczyni było skrócenie jego pobierani do 3 września 2022 r. włącznie, co skutkowało błędnym objęciem jej obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi już od 3 września 2022 r. zamiast od 4 września 2022 r., a nade wszystko moją wolą było podleganie ubezpieczeniom społecznym (wszystkim czterem rodzajom od dnia następującego po zaprzestaniu pobierania zasiłku macierzyńskiego),

2)  art. 36 ust. 10, 13 i 14 w zw. z art. 48b ust. 1 ustawy systemowej poprzez ich niewłaściwe zastosowanie przez organ rentowy wskutek niewyrażenia zgody na zmianę daty rezygnacji z pobierania zasiłku macierzyńskiego, co w konsekwencji uniemożliwiło zmianę daty podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na okres od 4 września 2022 r.; ewentualnie, zaniechanie zmiany daty podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu na datę 3 września 2022 r.

Podnosząc powyższe zarzuty wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od 4 września 2022 r. (tak jak dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu), ewentualnie, stwierdzenie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 3 września 2022 r., a także o zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania według norm prawem przepisanych.

(odwołanie k. 3-6)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów postepowania według norm przepisanych, podnosząc m.in, że wniosek z 31 sierpnia 2022 r. w zakresie daty rezygnacji z pobierania zasiłku macierzyńskiego jest jednoznaczny w treści i wynika z niego, że skarżąca rezygnuje z zasiłku macierzyńskiego od 3 września 2022r., w związku z czym nie zamierzała korzystać z zasiłku macierzyńskiego do dnia 3 września 2022 roku i zrezygnować z niego dopiero od dnia 4 września 2022 r., zatem uwzględniając treść wniosku z 31 sierpnia 2022 r. nie może być mowy o błędzie co do daty rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego i daty objęcia ponownie ubezpieczeniem z tytułu działalności gospodarczej. W przypadku uznania, że wskazane daty nie budzą wątpliwości, objęcie ubezpieczeniem chorobowym następuje od daty wskazanej we wniosku. To, zdaniem ZUS posiada decydujące znaczenie i przesądza o momencie powstania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Dalej organ rentowy podniósł, że okres za jaki została opłacona składka nie przesądza o podlegania ubezpieczeniu, w tym dacie początkowej, gdy data ta wynika jednoznacznie z wniosku o objęcie ubezpieczeniem. W sytuacji braku błędu nie ma, zdaniem organu, także podstaw do uwzględnienia korekty dokumentu zgłoszenia do ubezpieczenia przez przyjęcie daty wcześniejszej 3 września 2022 roku.

(odpowiedź na odwołanie k. 10-10 odwrót)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. Z. od 21 czerwca 2019 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą Usługi Medyczne (...). (bezsporne, a nadto wydruk z (...) k. 7)

W okresie od 28 września 2021 r. do 26 września 2022 r. wnioskodawczyni była uprawniona do zasiłku macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego. (bezsporne, a nadto wniosek w dokumentach ZUS)

Pismem z dnia 26 października 2021 r., ZUS poinformował wnioskodawczynię, że za okres pobierania zasiłku chorobowego ustaje ubezpieczenie z tytułu działalności gospodarczej: emerytalne, rentowe, wypadkowe, dobrowolne chorobowe, a także, iż ponowne objęcie tym ubezpieczeniem po ustaniu zasiłku macierzyńskiego wymaga złożenia wniosku. (bezsporne)

W dniu 28 sierpnia 2022 r. skarżąca złożyła deklarację (...), w której wskazała dzień 4 września 2022 roku, jako datę powstania obowiązku ubezpieczeń obowiązkowych, jak również jako datę, od której wnosi o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. (deklaracja (...) w aktach ZUS)

W dniu 31 sierpnia 2022 r. wnioskodawczyni złożyła do ZUS pismo, w którym oświadczyła, że rezygnuje z otrzymywania zasiłku macierzyńskiego od 3 września 2022 r. (pismo, zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 23 kwietnia 2024 r. 00:06:24-00:18:48 – płyta CD k. 38)

W dniu 4 września 2022 roku została zgłoszona do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przez księgowego prowadzącego sprawy finansowe związane z jej działalnością.

Wnioskodawczyni opłaciła składkę na ubezpieczenia społeczne, w tym na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za wrzesień 2022 r. od 4 do 30 września 2022 roku.

Od 5 września 2022 r. stała się niezdolna do pracy.

(niesporne)

W dniu 24 listopada 2022 roku wnioskodawczyni złożyła w ZUS pismo, w którym wskazała, że w złożonym wniosku o skrócenie urlopu macierzyńskiego złożonym 31 sierpnia 2022 r. błędnie wskazała, że rezygnuje z urlopu macierzyńskiego od 3 września 2022 roku, podczas gdy jej wolą było wskazać, że przebywa na urlopie do 3 września 2022 r. włącznie. (pismo w aktach ZUS)

Pismem z dnia 2 grudnia 2022 roku organ rentowy zawiadomił ubezpieczoną, że zapoznał się z wnioskiem z 24 listopada 2022 roku i nie wyraził zgody na zmianę daty rezygnacji z urlopu rodzicielskiego do 3 września 2022 roku oraz okresu przyznanego zasiłku macierzyńskiego. (odpowiedź w aktach ZUS)

W dniu 1 września 2023 roku wnioskodawczyni złożyła wniosek o ustalenie okresów podlegania ubezpieczonym społecznym. (wniosek o wydanie decyzji w aktach ZUS)

Na skutek powyższego wniosku, organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję z 29 września 2023 roku. (decyzja w aktach ZUS)

Powyższe okoliczności okazały się w całości niesporne co do stanu faktycznego
i zostały ustalone na podstawie niekwestionowanych przez strony dokumentów zawartych
w aktach sprawy i załączonych aktach ZUS, a także w oparciu o wiarygodne zeznania wnioskodawczyni.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie nie jest zasadne i podlega oddaleniu.

Jak stanowi przepis art. 14 ust. 1 – 1b. ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 497) objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi albo chorobowym następuje od dnia wskazanego odpowiednio w zgłoszeniu, o którym mowa w art. 36 ust. 10 albo 14, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w Zakładzie, z zastrzeżeniem ust. 1a; objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego w zgłoszeniu tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4 albo 4b (a więc w terminie 7 dni); w przypadku wznowienia działalności gospodarczej przez osobę, która nie podlegała dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu przed dniem, od którego nastąpiło zawieszenie tej działalności, stosuje się przepisy ust. 1 i 1a.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było ustalenie czy możliwe jest dokonanie wstecznego objęcia wnioskodawczyni dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od dnia 3 września 2022 roku, zamiast od dnia 4 września 2022 roku – zgodnie z deklaracją złożoną
w dniu 31 sierpnia 2024 r.

W ocenie Sądu decyzja organu rentowego stwierdzająca, że w dniu 3 września 2022 r. wnioskodawczyni nie podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu była jednak prawidłowa.

Trzeba mieć na uwadze, iż skoro ubezpieczenie chorobowe w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność ma zawsze charakter dobrowolny, to samo wznowienie (albo kontynuowanie) tej działalności po ustaniu pobierania zasiłku macierzyńskiego powoduje stan, w którym ubezpieczenie chorobowe istniejące przed rozpoczęciem korzystania z zasiłku macierzyńskiego nie reaktywuje się automatycznie. Z tej przyczyny osoba prowadząca pozarolniczą działalność musi każdorazowo decydować, czy (i w jakim zakresie) chce podlegać ubezpieczeniu chorobowemu, bo przepisy o systemie ubezpieczeń społecznych nie przewidują instytucji zawieszenia podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2022 r., I (...) 131/21, LEX nr 3509748)

Rozpoczęcie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność, która uprzednio została objęta dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym, powoduje ustanie ubezpieczenia chorobowego (art. 9 ust. 1c w związku z art. 14 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 11 ust. 2 u.s.u.s.). Skoro ubezpieczenie chorobowe w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność ma zawsze charakter dobrowolny, to samo wznowienie (albo kontynuowanie) tej działalności po ustaniu pobierania zasiłku macierzyńskiego powoduje stan, w którym ubezpieczenie chorobowe istniejące przed rozpoczęciem korzystania z zasiłku macierzyńskiego nie reaktywuje się automatycznie. Z tej przyczyny osoba prowadząca pozarolniczą działalność musi każdorazowo decydować, czy (i w jakim zakresie) chce podlegać ubezpieczeniu chorobowemu, bo przepisy o systemie ubezpieczeń społecznych nie przewidują instytucji zawieszenia podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 20 października 2021 r., III USKP 66/21, OSNP 2022, nr 9, poz. 92)

Wprawdzie podjęcie działań w celu odzyskania ochrony ubezpieczeniowej przez osobę prowadzącą działalność pozarolniczą po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego -
w połączeniu z brakiem pouczenia ze strony organu rentowego - przemawia za uwzględnieniem wniosku o wyrażenie zgody na opłacenie po terminie składki z tytułu dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, a następnie - dopiero w konsekwencji opłacenia składki - na objęcie ubezpieczeniem (art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 z późn. zm. w brzmieniu sprzed 1 stycznia 2022 r.) (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 20 października 2021 r., III USKP 66/21, OSNP 2022, nr 9, poz. 92), to jednak wnioskodawczyni takiego wniosku nie zgłosiła, a nadto pismem z dnia 26 października 2021 r., ZUS poinformował ją, że za okres pobierania zasiłku chorobowego ustaje ubezpieczenie z tytułu działalności gospodarczej: emerytalne, rentowe, wypadkowe, dobrowolne chorobowe, a także, iż ponowne objęcie tym ubezpieczeniem po ustaniu zasiłku macierzyńskiego wymaga złożenia wniosku.

M. Z. była więc w sposób prawidłowy poinformowana przez organ rentowy o tym, że po ustaniu zasiłku macierzyńskiego, aby nadal podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, musi ona złożyć stosowną deklarację w wymaganym terminie.

Nie można było więc wstecznie uznać, że wnioskodawczyni podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Z wnioskiem o zmianę daty początkowej podlegania ubezpieczeniom społecznym z 4 września 2022 roku na 3 września 2022 roku wnioskodawczyni wystąpiła dopiero w dniu 24 listopada 2022 roku, a więc znacznie po upływie 7 dni od dnia, w którym wnioskodawczyni chciałaby zostać objęta dobrowolnym ubezpieczeniem (3 września 2022 r.).

Trzeba też wskazać, że wnioskodawczyni opłaciła składkę na ubezpieczenia społeczne, w tym na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za wrzesień 2022 r. jedynie od 4 do 30 września 2022 roku – za dzień 3 września 2022 roku składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie była więc opłacona.

Podkreślić należy, że od wnioskodawczyni jako przedsiębiorcy – z uwagi na zawodowy charakter prowadzonej przez nią działalności wymagany jest zwiększony stopień staranności. Wnioskodawczyni jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, powinien działać w pełni profesjonalnie.

W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że działalność gospodarcza jest aktywnością profesjonalną, a ryzyko związane z jej realizacją ciąży na płatniku, który jako osoba prowadząca i monitorująca działalność gospodarczą, ponosi odpowiedzialność za nieprawidłowości przy składaniu deklaracji dotyczących podlegania ubezpieczeniom.

W świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego należyta staranność wymagana przy uwzględnieniu zawodowego charakteru prowadzonej działalności, uzasadnia zwiększone oczekiwania co do umiejętności, wiedzy, skrupulatności i rzetelności, zapobiegliwości
i zdolności przewidywania. Obejmuje także znajomość obowiązującego prawa oraz następstw z niego wynikających w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 17 sierpnia 1993 roku, III CRN 77/93, OSNC 1994/3/69)

Wskazać przy tym należy, że immanentną cechą prowadzenia działalności gospodarczej jest jej zawodowy charakter, co pozwala odróżnić czynności przedsiębiorcy od czynności osoby fizycznej. Przy ocenie działań ubezpieczonej jako przedsiębiorcy poziom kontroli winien być odniesiony do poziomu należytej i wymaganej staranności jaki towarzyszy profesjonalistom. To właśnie w interesie prawnym ubezpieczonej było terminowe zgłoszenie się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 2 grudnia 2021 r., III AUa 197/20, LEX nr 3314630)

W konsekwencji przyjąć należy, że decyzja ZUS stwierdzająca m.in., że M. Z. nie podlegała dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą od 28 września 2021 r. do 3 września 2022 r. jest prawidłowa.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako niezasadne.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 poz. 1935). O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

SSO Paulina Kuźma