Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 lipca 2024 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 17 lipca 2024 r. odmówił M. I. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W uzasadnieniu organ wyjaśnił, że z danych zapisanych na indywidualnym koncie ubezpieczeniowym od 1 stycznia 1999 r. wynika, że ubezpieczona nie posiada okresów ubezpieczenia w (...) Jest tylko zapis o zarejestrowaniu w (...) Ł. w okresie od 8 lutego 2011 r. do 25 sierpnia 2015 r. jako osoba bezrobotna, nie pobierająca zasiłku dla bezrobotnych. Warunkiem uwzględnienia okresów zagranicznych przy ustalaniu uprawnień do renty jest zgodnie z art. 57 ust. 1 rozporządzanie (...) okres minimum 12 miesięcy podlegania ubezpieczeniu w (...) M. I. nie spełnia powyższego warunku. Z danych wygenerowanych z systemu informatycznego (...) wynika, że od 1 stycznia 1999 r. wnioskodawczyni nie była zgłoszona do ubezpieczeń rentowych i emerytalnego przez żadnego płatnika w (...) W związku z powyższym wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy został załatwiony decyzją odmowną.

(decyzja - k. 220 akt ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła M. I., uznając ją za krzywdzącą. Skarżąca wskazała na swoją ciężką sytuację życiową i zły stan zdrowia.

(odwołanie - k. 3-4 verte)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie - k. 13-14)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

M. I. urodziła się w dniu (...) w miejscowości G. na obecnym terytorium (...).

(bezsporne)

Wnioskodawczyni od dnia 9 lipca 2009 r. ma nadane obywatelstwo polskie oraz na stałe zamieszkuje na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.

(bezsporne, a nadto zaświadczenie o obywatelstwie - k. 25 akt ZUS)

Decyzją z dnia 18 sierpnia 2021 r. organ rentowy odmówił odwołującej prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji wyjaśnił, że wnioskodawczyni nie udowodniła żadnych okresów ubezpieczenia w (...) Nie jest zatem osobą ubezpieczoną w myśl przepisów ustawy emerytalnej.

(decyzja z dnia 18 sierpnia 2021 r. - k. 20 akt ZUS)

Wyrokiem z dnia 28 stycznia 2022 r. w spawie o sygn. akt VIII U 2273/21 Sąd Okręgowy w Łodzi, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie wnioskodawczyni do w/w decyzji. W toku trwania postepowania przed Sądem Okręgowym w Łodzi odwołująca przyznała, że nie posiada statusu repatrianta. Wyrokiem z dnia 1 września 2022 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie o sygn. akt III AUa 249/22 oddalił apelację wnioskodawczyni od w/w wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi.

(wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi, VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 stycznia 2022 r., sygn. akt VIII U 2273/21 wraz z uzasadnieniem - k. 54-60 verte akt ZUS, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi, III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 września 2022 r. - k. 110 akt ZUS)

Ubezpieczona nie nabyła również prawa do emerytury łotewskiej z powodu braku wymaganego okresu ubezpieczenia i nieosiągnięcia wieku emerytalnego 65 lat (decyzja łotewskiego organu rentowego z dnia 20 stycznia 2022 r.). Staż na Łotwie wynosi 26 lat, 7 miesięcy i 27 dni potwierdzenia okresów łotewskich.

(pismo procesowe organu rentowego z dnia 30 września 2024 r. - k. 68, decyzja łotewskiego organu rentowego w sprawie emerytury wnioskodawczyni wraz z potwierdzeniem okresów łotewskich - k. 79-85 verte)

W dniu 29 stycznia 2024 r. skarżąca złożyła w organie rentowym wniosek o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

(wniosek o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji - k. 155-156 verte)

Odwołująca cierpi na ropowicę i martwicę stopy prawej, ropowicę podudzia prawego, zespół stopy cukrzycowej, nadciśnienie tętnicze i cukrzycę insulinozależną z powikłaniami w zakresie krążenia, martwicą stopy prawej i zespołem stopy cukrzycowej.

(karta informacyjna z (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej (...) Szpitala (...) w Ł. - k. 101-101 verte)

Orzeczeniem z dnia 3 czerwca 2024 r. Lekarz Orzecznik ZUS uznał odwołującą za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji do 30 listopada 2025 r. Jako datę powstania niezdolności wskazano 11 września 2023 r.

(orzeczenie - k. 161 akt ZUS)

W oparciu o w/w orzeczenie decyzją z dnia 22 lipca 2024 r. organ rentowy przyznał skarżącej prawo do świadczenia uzupełniającego na okres od 1 stycznia 2024 r. do 30 listopada 2025 r.

(decyzja z dnia 22 lipca 2024 r. - k. 170-171 verte akt ZUS)

W dniu 17 lipca 2024 r. odwołująca złożyła w organie rentowym wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

(wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy - k. 174-179 akt ZUS)

Zaskarżoną decyzją z dnia 30 lipca 2024 r. organ rentowy odmówił wnioskodawczyni prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

(decyzja z dnia 30 lipca 2024 r. - k. 220 akt ZUS)

Z danych zapisanych na indywidualnym koncie ubezpieczeniowym od 1 stycznia 1999 r. wynika, że odwołująca nie posiada okresów ubezpieczenia w (...) Jest tylko zapis o zarejestrowaniu skarżącej w (...) Ł. w okresie od 8 lutego 2011 r. do 25 sierpnia 2015 r. jako osoby bezrobotnej, nie pobierającej zasiłku dla bezrobotnych.

(bezsporne)

Zakład przekazał do łotewskiej instytucji ubezpieczonej wniosek odwołującej o prawo do renty z w/w instytucji, o czym wnioskodawczyni została poinformowana pismem z dnia 30 lipca 2024 r. Do w/w wniosku Zakład dołączył formularz opinii lekarskiej.

(pismo organu rentowego z dnia 30 lipca 2024 r.- k. 224 akt ZUS, pismo procesowe organu rentowego z dnia 30 września 2024 r. - k. 68, szczegółowy formularz opinii lekarskiej - k. 71-78)

W dniu 30 września 2024 r. organ rentowy przekazał do łotewskiej instytucji ubezpieczonej skargę odwołującej na działanie tej instytucji.

(skarga wnioskodawczyni - k. 47-47 verte, pismo procesowe organu rentowego z dnia 30 września 2024 r. - k. 68, potwierdzenie przesłania skargi - k. 69)

Jak wynika z przedłożonej przez skarżącą w toku trwania przedmiotowego postępowania decyzji z dnia 21 stycznia 2025 r. łotewski organ rentowy przyznał jej prawo do renty inwalidzkiej II grupy. Renta została przyznana od 17 stycznia 2024 r. do 28 listopada 2025 r.

(decyzja łotewskiej instytucji ubezpieczonej o przyznaniu renty inwalidzkiej wraz z tłumaczeniem - k. 102-103 verte)

Łotwa i Polska są państwami członkowskimi Unii Europejskiej.

(bezsporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w załączonych do akt sprawy aktach ZUS. Zebrany materiał dowodowy nie nasuwa wątpliwości i pozwala tym samym na wydanie rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Należy w tym miejscu podkreślić z całą stanowczością, iż stan faktyczny był między stronami – w zakresie koniecznym dla rozstrzygnięcia sprawy – w całości bezsporny, natomiast strony wywodziły z niego odmienne skutki prawne, ta zaś kwestia należy do oceny prawnej zebranego w sprawie materiału dowodowego, czego Sąd Okręgowy dokona poniżej w ramach rozważań prawnych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie M. I. nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie zauważenia wymaga, że zgodnie z treścią art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1631 z późn. zm., dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełni łącznie następujące warunki:

1.  jest niezdolny do pracy;

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3.  niezdolność do pracy powstała w wymienionych okresach składkowych lub nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

4.  nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania

W myśl art. 57 ust. 2 warunku, o którym mowa w przepisie ust. 1 pkt 3 art. 57, nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Ponadto, w myśl art. 57a warunek określony w art. 57 ust. 1 pkt 2 nie jest wymagany od ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.

Zgodnie z dyspozycją art. 58 ust. 1 warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony,
gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1) 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat .

Jak stanowi ustęp drugi wskazanego powyżej przepisu okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty rodzinnej oraz okresów pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (ust. 4 w/w przepisu).

Wskazane w cyt. przepisie art. 57 warunki muszą być spełnione kumulatywnie. Brak choćby jednego z nich powoduje brak prawa do świadczenia.

Zgodnie zaś z art. 8 ustawy o emeryturach i rentach FUS przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz przy obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli tak stanowią umowy międzynarodowe.

W myśl art. 18 ust. 1 cytowanej ustawy podstawę wymiaru emerytury lub renty dla osób posiadających okresy ubezpieczenia za granicą, o których mowa w art. 8, ustala się na zasadach określonych w art. 15-17. Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, nie uwzględnia się lat kalendarzowych, w których ubezpieczony przez cały rok pozostawał w ubezpieczeniu za granicą (ust. 2). Jeżeli w ciągu 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, zainteresowany nie był ubezpieczony w Polsce, podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany przystąpił po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą (ust. 3).

Od dnia 1 maja 2004 r., to jest od daty wejścia Polski do Unii Europejskiej, został zachowany własny, dotychczas funkcjonujący w Polsce system zabezpieczenia społecznego, który jednak musi uwzględniać wspólnotowe regulacje w tym zakresie.

Podkreślić należy, że w niniejszym postępowaniu wnioskodawczyni M. I. domagała się przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy z polskiego systemu zabezpieczenia społecznego, w sytuacji, gdy we wniosku o przedmiotowe świadczenie wskazała jedynie okresy ubezpieczenia na terytorium (...).

Rozstrzygnięcie sporu wymagało uwzględnienia regulacji unijnych zawartych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącym wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE. L 284 z 2009r., s. 1, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. (Dz. Urz. UE L. z 2004r. 166.1 z późn. zm).

W świetle tych regulacji koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich Unii Europejskiej opiera się na zasadzie, że osoby przemieszczające się na terytorium Unii Europejskiej podlegają systemowi zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa członkowskiego (art. 11 rozporządzenia nr 883/2004).

W myśl art. 13 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004 osoba, która normalnie wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich, podlega:

a.  ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim lub

b.  jeżeli nie wykonuje znacznej części pracy w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania: i) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, jeżeli jest zatrudniona przez jedno przedsiębiorstwo lub jednego pracodawcę; lub (ii) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstw lub pracodawców, jeżeli jest zatrudniona przez co najmniej dwa przedsiębiorstwa lub co najmniej dwóch pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się tylko w jednym państwie członkowskim; lub ( (...)) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, innego niż państwo członkowskie jej zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się w dwóch państwach członkowskich, z których jedno jest państwem członkowskim jej zamieszkania; lub (iv) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, a co najmniej dwa z tych przedsiębiorstw lub dwóch z tych pracodawców mają siedzibę lub miejsce wykonywania działalności w różnych państwach członkowskich innych niż państwo członkowskie miejsca zamieszkania.

Zgodnie z art. 13 ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004 osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną, zgodnie z przepisami ust. 1.

Art. 87 ust. 2 obowiązującego od dnia 1 maja 2010 r. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr (...) z dnia 29.04.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. (...) z 2004r.) stanowi też, że każdy okres ubezpieczenia, jak również w odpowiednim przypadku, każdy okres zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania, ukończony zgodnie z ustawodawstwem Państw Członkowskich przed datą wejścia w życie niniejszego rozporządzenia w zainteresowanym Państwie Członkowskim jest uwzględniany dla celów ustalenia praw nabywanych na podstawie przepisów niniejszego rozporządzenia.

Generalna regulacja dotycząca sumowania okresów zatrudnienia lub ubezpieczenia została natomiast wyrażona w art. 6 rozporządzenia nr 883/2004. Stosownie do tego przepisu o ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, właściwa instytucja Państwa Członkowskiego, której ustawodawstwo uzależnia: - nabycie, zachowanie, przysługiwanie lub odzyskanie prawa do świadczeń, - objęcie przez ustawodawstwo, lub - dostęp do lub zwolnienie z ubezpieczenia obowiązkowego, fakultatywnego kontynuowanego lub dobrowolnego, od spełnienia okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania, bierze pod uwagę w niezbędnym zakresie okresy ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania spełnione na podstawie ustawodawstwa każdego innego Państwa Członkowskiego, tak jakby były to okresy spełnione na podstawie stosowanego przez nie ustawodawstwa. W rozporządzeniu wykonawczym nr 987/2009 kwestia ta została ujęta w art. 12, zgodnie z którym do celów stosowania art. 6 rozporządzenia podstawowego instytucja właściwa kontaktuje się z instytucjami państw członkowskich, których ustawodawstwu zainteresowany również podlegał, w celu ustalenia wszystkich okresów spełnionych zgodnie z ich ustawodawstwem (ust. 1). Odpowiednie okresy ubezpieczenia, pracy najemnej, pracy na własny rachunek lub zamieszkania spełnione zgodnie z ustawodawstwem danego państwa członkowskiego są dodawane do okresów spełnionych zgodnie z ustawodawstwem każdego innego państwa członkowskiego, o ile jest to konieczne do celów stosowania art. 6 rozporządzenia podstawowego nr 883/2004, pod warunkiem że okresy te nie pokrywają się (ust. 2). W przypadku, gdy okres ubezpieczenia lub zamieszkania spełniony zgodnie z obowiązkowym ubezpieczeniem na podstawie ustawodawstwa państwa członkowskiego zbiega się z okresem ubezpieczenia spełnionym w ramach ubezpieczenia dobrowolnego lub kontynuowanego ubezpieczenia fakultatywnego, zgodnie z ustawodawstwem innego państwa członkowskiego, uwzględnia się jedynie okres spełniony w ramach ubezpieczenia obowiązkowego (ust. 3). W przypadku, gdy okres ubezpieczenia lub zamieszkania inny niż równorzędny z okresem ukończonym zgodnie z ustawodawstwem danego państwa członkowskiego zbiega się z okresem równorzędnym na podstawie ustawodawstwa innego państwa członkowskiego, uwzględnia się jedynie okres inny niż okres równorzędny (ust. 4). Każdy okres uznany za równorzędny na podstawie ustawodawstwa dwóch lub więcej państw członkowskich jest uwzględniany jedynie przez instytucję państwa członkowskiego, którego ustawodawstwu zainteresowany ostatnio obowiązkowo podlegał przed wspomnianym okresem. W przypadku, gdy zainteresowany nie podlegał obowiązkowo ustawodawstwu państwa członkowskiego przed wspomnianym okresem, okres ten jest uwzględniany przez instytucję państwa członkowskiego, którego ustawodawstwu zainteresowany obowiązkowo podlegał w pierwszej kolejności po wspomnianym okresie (ust. 5). W przypadku, w którym nie można w sposób dokładny określić ram czasowych, w których niektóre okresy ubezpieczenia lub zamieszkania zostały spełnione zgodnie z ustawodawstwem danego państwa członkowskiego, domniemywa się, że okresy te nie pokrywają się z okresami ubezpieczenia lub zamieszkania spełnionymi zgodnie z ustawodawstwem innego państwa członkowskiego; okresy te uwzględnia się - w przypadku, gdy może to być korzystne dla zainteresowanego - jedynie w zakresie, w jakim mogą one być rozsądnie uwzględnione (ust. 6). Definicja okresów ubezpieczenia oraz zamieszkania została zawarta w art. 1 lit. t rozporządzenia nr 883/2004. W myśl tego przepisu określenie „okres ubezpieczenia” oznacza okresy składkowe, okresy zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, tak jak je określa lub uznaje za okresy ubezpieczenia ustawodawstwo, w ramach którego zostały spełnione lub zostały uznane za spełnione, oraz wszelkie okresy traktowane, jako takie, o ile są uznane przez to ustawodawstwo za równorzędne z okresami ubezpieczenia. Litera „u” stanowi również o wszelkich okresach z nimi zrównanych, o ile są one uznane przez to ustawodawstwo za równorzędne z okresami zatrudnienia lub okresami pracy na własny rachunek. Art. 6 rozporządzenia 883/2004 określa generalną regułę sumowania okresów ubezpieczenia. Stąd w jego kontekście przepisami szczególnymi są art. 45 i 51 ust. 1 tego rozporządzenia.

Jeśli zatem osoba ubiegająca się o przyznanie polskiej emerytury lub renty ma okresy składkowe i nieskładkowe zbyt krótkie do nabycia uprawnień do tego świadczenia wówczas do polskich okresów ubezpieczenia dolicza się okresy ubezpieczenia przebyte we wszystkich innych państwach członkowskich.

Zgodnie z art. 50 ust. 1 rozporządzenia wszystkie instytucje właściwe określą uprawnienie do świadczeń na podstawie ustawodawstw Państw Członkowskich, którym podlegał zainteresowany, kiedy złożone zostanie podanie o przyznanie świadczenia, o ile zainteresowany w sposób wyraźny nie ubiega się o odroczenie przyznania świadczeń z tytułu starości na podstawie ustawodawstwa jednego lub więcej Państw Członkowskich.

Z kolei w myśl art. 57 ust. 1 Rozporządzenia Nr 883/2004 instytucja Państwa Członkowskiego nie jest zobowiązana do przyznania świadczeń z tytułu okresów ukończonych na podstawie stosowanego przez nią ustawodawstwa, które są uwzględniane w chwili realizacji ryzyka, jeżeli długość wspomnianych okresów jest mniejsza niż jeden rok oraz uwzględniając wyłącznie te okresy, żadne prawo do świadczeń nie zostało nabyte na podstawie tego ustawodawstwa. Do celów stosowania przepisów niniejszego artykułu określenie "okresy" oznacza wszystkie okresy ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania, które albo kwalifikują się do wspomnianego świadczenia, albo bezpośrednio je zwiększają.

Przepisy nie zobowiązują więc instytucji państwa członkowskiego do przyznania wnioskowanego świadczenia, wobec czego instytucja drugiego państwa członkowskiego, w którym warunki do świadczenia zostały spełnione uwzględnia te okresy tak jakby zostały przebyte na terenie jej kraju. Wynika to z tego, że w wyjątkowych przypadkach stosowanie ust. 1 cytowanego przepisu mogłoby doprowadzić do sytuacji, w której każda instytucja państwa członkowskiego byłaby zwolniona z wypłaty świadczeń z tytułu tych krótkich okresów. W związku z tym w ust. 3 art. 57 nakazuje się, aby świadczenia były wówczas przyznawane wyłącznie na podstawie ustawodawstwa ostatniego z tych państw, którego warunki są spełnione, tak jak gdyby wszystkie okresy ubezpieczenia, spełnione i brane pod uwagę zgodnie z przepisami art. 6 oraz 51 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 883/2004, zostały spełnione na podstawie ustawodawstwa tego państwa członkowskiego.

Stosownie zaś do art. 116 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Do wniosku w sprawie przyznania świadczeń – w myśl ust. 5 – powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości, określone w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, co oznacza że ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2001 r. sygn. II UKN 297/00, opubl. OSNP 2002/23/577).

W myśl ogólnych zasad postępowania cywilnego to na wnioskodawczyni M. I. spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jej roszczenie. Z treści art. 232 k.p.c. wynika, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Powyższego nie zmienia możliwość prowadzenia przez Sąd postępowania dowodowego z urzędu.

Przekładając powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej wskazać należy, że wnioskodawczyni M. I., urodzona (...), z wnioskiem o rentę z tytułu niezdolności do pracy wystąpiła w dniu 17 lipca 2024 r., w którym wskazała jedynie okresy ubezpieczenia na terytorium (...). Z danych zapisanych na indywidualnym koncie ubezpieczeniowym ZUS od 1 stycznia 1999 r. jednoznacznie wynika, że ubezpieczona nie posiada okresów ubezpieczenia w (...) Jest tylko zapis o zarejestrowaniu jej w (...) Ł. w okresie od 8 lutego 2011 r. do 25 sierpnia 2015 r. jako osoby bezrobotnej, nie pobierająca zasiłku dla bezrobotnych. Od 1 stycznia 1999 r. wnioskodawczyni nie była zgłoszona do ubezpieczeń rentowych i emerytalnego przez żadnego płatnika w (...) Nie posiada również statusu repatrianta. W konsekwencji wskazania wymaga, że odwołująca nie legitymuje się okresem ubezpieczenia w Polsce w wymiarze co najmniej 1 roku.

Brak jest zatem jakichkolwiek podstaw prawnych do uwzględnienia w ustaleniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z polskiego systemu zabezpieczenia społecznego tylko i wyłącznie okresów ubezpieczenia za granicą, tj. przebytych na terytorium (...).

W świetle złożonej przez ubezpieczoną informacji dotyczącej przebiegu ubezpieczenia winna ona podlegać systemowi zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa członkowskiego, tj. (...). Wnioskodawczyni bowiem nie wykonywała nigdy pracy w państwie członkowskim, w którym obecnie ma miejsce zamieszkania, tj. w Polsce, a siedziba jej pracodawców znajdowała się tylko i wyłącznie w jednym państwie członkowskim, tj. na terenie (...).

Z uwagi na powyższe organ rentowy prawidłowo zwrócił się do łotewskiej instytucji ubezpieczeniowej z wnioskiem o rozpatrzenie uprawnień M. I. do renty inwalidzkiej. Jak zresztą wynika z przedłożonej przez ubezpieczoną decyzji z dnia 21 stycznia 2025 r., rentę tę otrzymała.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że nie jest możliwe w realiach niniejszej sprawy uwzględnienie roszczenia M. I. na innej podstawie, gdyż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie jest prawnie dopuszczalne stosowanie klauzul generalnych, którymi są w szczególności zasady współżycia społecznego. Zgodnie z poglądem judykatury „Do złagodzenia rygorów prawa ubezpieczeń społecznych nie stosuje się ani art. 5 k.c., ani art. 8 k.p., bo przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter przepisów prawa publicznego.” „W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych niedopuszczalne jest powoływanie się na zasady współżycia społecznego, jako że prawo ubezpieczeń społecznych, w odróżnieniu od przepisów prawa pracy (art. 300 k.p.), nie zawiera normy o charakterze takiej klauzuli generalnej, ani też normy zezwalającej na stosowanie w zakresie nieuregulowanym przepisów kodeksu cywilnego. ” (por. wyrok SN z dnia 16 czerwca 2011 r. sygn. akt III UK 214/10 opubl. LEX 1095955, wyrok SA w Katowicach z dnia 20 maja 2010 r., sygn. akt III AUa 3616/09, opubl. LEX nr 785483 wyrok SN z dnia 2 grudnia 2009 r., sygn. akt I UK 174/09, opubl. LEX nr 585709, wyrok NSA w W. z dnia 18 maja 2011 r., sygn. akt I OSK 124/11, opubl. LEX 990161, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 listopada 2008 r., sygn. akt III AUa 330/08)

Zawarte zaś w odwołaniu od decyzji z dnia 30 lipca 2024 r. oraz pismach procesowych skarżącej wnioski o rozpatrzenie możliwości wycofania jej kapitału emerytalnego z (...) czy też przekazanie jej sprawy do organizacji międzynarodowej z powodu naruszenia praw człowieka pozostają bez nadania im biegu, ponieważ sądy powszechne nie pośredniczą w przekazywaniu korespondencji skierowanej do innych organów. Jeżeli wnioskodawczyni podtrzymuje swoje wnioski w świetle niniejszego orzeczenia, może samodzielnie skierować pisma do organów, ewentualnie skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej.

Mając na względzie wszystkie powyżej wymienione okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, o czym orzekł, jak w sentencji wyroku.