Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24.07.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku M. A. z dnia 1.07.2024 r. odmówił mu prawa do ustalenia emerytury z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zakład odmówił przyznania ubezpieczonemu emerytury, ponieważ z przedłożonych przez niego dowodów na dzień 31.12.2008 r. udokumentował 3 lata, 2 miesiące i 27 dni okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w okresie od 2.05.2005 r. do 31.12.2008 r.

ZUS wskazał, że z przedłożonej dokumentacji wynika, że w okresie zatrudnienia od 25.08.1980 r. do 04.06.1993 r. w Zakładach (...) zajmowane przez niego stanowisko - kontroler jakości – wykazane w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 30.07.1998 r. nie pokrywa się z wykazanym stanowiskiem na świadectwie pracy z 3.08.2000 r. tj. elektromonter, kontroler jakości. Ponadto jak wskazał organ rentowy, w świadectwie pracy z 3.08.2000 r. pracodawca nie podał rozporządzenia, jak również brak jest świadectwa pracy w szczególnych warunkach z tytułu zatrudnienia jako elektromonter. Wobec powyższego jak konkludował ZUS, brak jest podstaw prawnych do przyznania emerytury z uwzględnieniem rekompensaty.

(decyzja – k. nieponumerowane strony załączonych do sprawy plik II akt organu rentowego)

M. A. złożył odwołanie od w/w decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do rekompensaty. Ubezpieczony zarzucił dokonanie przez organ rentowy wadliwej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i przyjęcie, że w okresie od 25.08.1980 r. do 4.06.1993 r. w Zakładach (...) nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych, przez co wskazany okres nie zostały zaliczony do stażu pracy, co w bezpośredni sposób przełożyło się na błędne i zaniżone ustalenie wysokości należnej ubezpieczonemu emerytury. Ubezpieczony zarzucił także naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 21 ustawy z dnia 9 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych, poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że nie przysługuje mu rekompensata, pomimo spełnienia warunków do jej przyznania, to jest wykonywania pracy w szczególnych warunkach przez okres wynoszący co najmniej 15 lat

(odwołanie – k. 3-5)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając swe stanowisko wskazał, że ubezpieczony nie udowodnił piętnastoletniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

(odpowiedź na odwołanie – k. 6-6 verte)

Na rozprawie w dniu 17.09.2025 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(rozprawa z dnia 17.09.2025 r. e-protokół (...):19:10-00:20:50 – płyta CD – k. 78)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. A. urodził się w dniu (...) Ubezpieczony ukończył t. (...) i posiada wykształcenie w zawodzie technik elektromechanik i rozpoczynając pracę w Zakładach (...) posiadał uprawnienia (...). Uprawnienia te co kilka lat ubezpieczony musiał odnawiać.

(zeznania świadka A. J. na rozprawie w dniu 7.04.2025 r. e-protokół (...):15:40 – 00:18:05– płyta CD – k. 58, zeznania świadka R. S. na rozprawie w dniu 7.04.2025 r. e-protokół (...):24:11 – 00:25:49 – płyta CD – k. 58, dokumenty w aktach osobowych dot. zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładach (...) (koperta) – k.27)

W dniu 1.07.2024 r. wnioskodawca wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury wraz z rekompensatą.

(wniosek – k. 1-3 verte załączonych do sprawy plik II akt organu rentowego)

Wnioskodawca ma przyznaną i wypłacaną emeryturę od 1.07.2024 r., tj. od miesiąca, w którym złożono wniosek. Decyzją z dnia 7.01.2025 roku organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do ustalenia emerytury z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Do stażu pracy w warunkach szczególnych ZUS zaliczył wnioskodawcy okres zatrudnienia w (...) S.A. w okresie od 2.05.2005 r. do 31.12.2008 r. Łącznie 3 lata, 2 miesiące i 27 dni.

(decyzje – k. nieponumerowane strony załączonych do sprawy plik II akt organu rentowego)

Wnioskodawca zatrudniony był w Zakładach (...) w okresie od 25.08.1980 r. do 4.06.1993 r. w pełnym wymiarze czasu pracy.

(świadectwo pracy – k. 80, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 8-9 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, świadectwo pracy w aktach osobowych dot. zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładach (...) (koperta) – k.27, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 17.09.2025 r. e-protokół (...):05:35 – płyta CD – k. 78 w związku z rozprawą z dnia 13.01.2025 r. e-protokół (...):02:02-00:25:41 – płyta CD – k. 31 )

Za w/w okres zatrudnienia przedłożono świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wydane w dniu 30.07.1998 r. oraz wydane w dniu 28.08.2024 r., które potwierdzały, że wnioskodawca w okresie od
25.08.1980 r. do 4.06.1993 r. zatrudniony był w Zakładach (...) i w tym okresie wykonywał stale oraz w pełnym wymiarze czasu pracy prace o szczególnym charakterze: kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno – techniczny na wydziałach i oddziałach, w których jako podstawowe są prace wymienione w wykazie A, dziale XIV poz. 24 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12.08.1983 r., na którym są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytur i rent.

(świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych – k. 14 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 21 i w aktach osobowych dot. zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładach (...) (koperta) – k.27 )

W okresie wskazanego zatrudnienia od 27.10.1980 r. do 20.11.1980 r. wnioskodawca odbył zasadniczą służbę wojskową. Bezpośrednio przed powołaniem do odbycia zasadniczej służby wojskowej wnioskodawca zajmował się remontem (naprawą, demontażem pod napięciem) uszkodzonych transformatorów olejowych, które ważyły około 20-30 ton za pomocą specjalnych narzędzi o mocy od 2 do ca 63 (...) o napięciu 220 KV – wykonywał pracę elektromontera transformatorów. W zakładzie znajdowały się działy, które nosiły różne nazwy, np. nawijalnia, przeciągania miedzi. Praca ubezpieczonego była wykonywana na terenie hali produkcyjnej, w której panowała wysoka temperatura i hałas. Na terenie hali istniało pomieszczenie służące kontrolerom jakości do dokonywania pomiarów oraz pomieszczenie kontroli jakości, a do którego wstęp mieli tylko uprawnieni pracownicy. Tak naprawiony transformator podlegał sprawdzeniu: w stanie jałowym, stanie zwarcia, stanie prób napięciowych. Wnioskodawca podłączał wszystkie kable i zasilał transformator pod napięcie. Transformatory były transportowane do zakładu odpowiednimi samochodami ze względu na ich gabaryty.

Następnie po odbyciu zasadniczej służby wojskowej wnioskodawca ponowne podjął zatrudnienie w Zakładach (...). W 1981 r. został przeniesiony do działu kontroli i jakości produkcji, na stację prób. Zajmował się kontrolą międzyoperacyjną w trakcie remontów transformatorów (pomiar elementów, które następnie miały zostać zamontowane w transformatorze) oraz wykonywał ich próby napięciowe, w tym sprawdzał jakość miedzi, oporność cewek. Polegało to na podłączeniu kabli do odpowiednich zacisków, podawaniu napięcia i sprawdzaniu. Takie prace wnioskodawca wykonywał stale pod napięciem, w zespole dwuosobowym. Wnioskodawca pracował przez 8 godzin dziennie w systemie jednozmianowym. Niekiedy także w nadgodzinach. Ubezpieczony otrzymywał dodatek za prace szkodliwe. Wnioskodawca musiał sprawdzić czy dany transformator został dobrze złożony, sprawdzić czy są dobrze dokręcone śruby. Następnie sprawdzał poprawność jego działania, podłączał go do zasilania. Wnioskodawca legitymował się zaświadczeniem kwalifikacyjnym do wykonywania prac bez ograniczenia napięcia, eksploatacji pomiarów i konserwacji urządzeń elektromagnetycznych. W 1985 r. wnioskodawca uzyskał stopień technika energetyka III stopnia.

(dyplom – k. 70, dokumentacja zdjęciowa – k. 71-73, kopia książeczki wojskowej – k. 74, broszura informacyjna – k. 75, dokumenty w aktach osobowych dot. zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładach (...) (koperta) – k.27, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 17.09.2025 r. e-protokół (...):05:35 – płyta CD – k. 78 w związku z rozprawą z dnia 13.01.2025 r. e-protokół (...):02:02-00:25:41 – płyta CD – k. 31, zeznania świadka A. J. na rozprawie w dniu 7.04.2025 r. e- protokół (...):07:27-00:15:40 – płyta CD – k. 58, zeznania świadka R. S. na rozprawie w dniu 7.04.2025 r. e-protokół (...):18:34-00:24:11 – płyta CD – k. 58)

W 1987 r. wnioskodawca ukończył kurs dla konwojentów transportu pieniędzy. Może z dwa razy zdarzyło się, że wnioskodawca wykonał po godzinach pracy czynności związane z konwojowaniem pieniędzy, za które to nie otrzymał żadnego wynagrodzenia.

(dokumenty w aktach osobowych dot. zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładach (...) (koperta) – k.27, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 17.09.2025 r. e-protokół (...):15:37-00:18:46 – płyta CD – k. 78 w związku z rozprawą z dnia 13.01.2025 r. e-protokół (...):02:02-00:25:41 – płyta CD – k. 31 )

A. J. wykonywał taką samą pracę jak wnioskodawca. Z tego tytułu przeszedł na wcześniejszą emeryturę na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej.

(zeznania świadka A. J. na rozprawie w dniu 7.04.2025 r. e-protokół (...):07:27-00:15:40 – płyta CD – k. 58)

R. S. w związku z pracą w Zakładach (...) otrzymał świadectwo pracy w warunkach szczególnych.

(zeznania świadka R. S. na rozprawie w dniu 7.04.2025 r. e-protokół (...):24:11 – 00:25:49– płyta CD – k. 58)

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych dokumentów, jak również zeznań świadków: A. J., R. S. oraz ubezpieczonego.

Świadkowie pracowali wraz z ubezpieczonym w Zakładach (...) w okresie, kiedy ubezpieczony świadczył pracę. Spójnie opisali specyfikę pracy oraz rodzaj czynności realizowanych przez wnioskodawcę na stanowisku elektromontera transformatorów oraz kontrolera jakości. Relacja świadków w ww. zakresie koresponduje z dokumentami z akt osobowych wnioskodawcy, jak również z tym, co ubezpieczony zeznał, a poza tym oparta jest na obserwacjach, jakie świadkowie w codziennej pracy mogli poczynić z uwagi na pracę w tym samym miejscu, w którym pracował ubezpieczony. Jego zeznaniom Sąd również dał wiarę, biorąc uwagę, że są spójne wewnętrznie, a także ich treść pokrywa się z tym na co wskazują inne dowody zgromadzone w sprawie.

Dokumenty, na jakie Sąd wskazał, ustalając stan faktyczny, zgromadzone głównie w aktach osobowych, a w części w aktach prowadzonych przez organ rentowy, zostały ocenione jako wiarygodne. Sąd – biorąc pod uwagę zgodność ich treści z tym na co wskazali świadkowie i ubezpieczony – nie miał podstaw do dokonania innej oceny. Co prawda organ rentowy sygnalizował rozbieżności między świadectwami pracy i świadectwami wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jak również nie uwzględnił wynikającej ze świadectw wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, poświadczonej przez pracodawcę okoliczności wykonywania przez wnioskodawcę pracy w warunkach szczególnych, Sąd jednak oceny tej nie podzielił z powodów, jakie zostaną wskazane w dalszej części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy jest zasadne i podlega uwzględnieniu.

Regulacja dotycząca prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegał się wnioskodawca została wprowadzona do ustawy z dnia
19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (Dz.U.2024.0.1696). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób obliczenia określają art. 21 – 23 zamieszczone w Rozdziale III (...). Art. 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazany art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułuje dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej oraz 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 tej ustawy została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Do prawidłowej interpretacji tego przepisu konieczne jest jednak zastosowanie wykładni systemowej, która prowadzi do przepisu art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, zgodnie z którym rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego. Z kolei z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej wynika, że kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, za których były opłacane składki na ubezpieczanie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 roku. W tych okolicznościach warunek sformułowany w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na prace w warunkach szczególnych, obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Nabycie prawa do takiego tylko świadczenia stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty. Natomiast nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty (wyrok Sadu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 5 maja 2017r., III AUa 2047/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015r., III AUa 1070/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2017r., III AUa 529/16).

W rozpatrywanej sprawie nie zachodzi negatywna przesłanka przyznania wnioskodawcy prawa do rekompensaty. Ubezpieczony nie miał przyznanego prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na prace w warunkach szczególnych. Decyzją z dnia 24.07.2024 r. przyznano mu prawo do emerytury w kwocie zaliczkowej od 1.07.2024 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

W dalszej kolejności, celem ustalenia, czy ubezpieczonemu przysługuje prawo do rekompensaty należało zbadać spełnienie przesłanek pozytywnych, o których była mowa. Analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948r., które przed 1 stycznia 2009r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty będą uwzględnione tylko te okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) – zwane dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego , do którego należy się odwołać na podstawie art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazuje bowiem w § 2 ust. 1, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Zdaniem Sądu, wnioskodawca spełnił przesłanki pozytywne konieczne do tego, by uzyskać prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony nie nabył prawa do emerytury pomostowej. Ponadto legitymuje się okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, przypadającym przed 1 stycznia 2009 r., co potwierdza przeprowadzone postępowanie dowodowe – zeznania świadków i ubezpieczonego oraz dokumenty zgromadzone w aktach osobowych M. A.. Dokumentami, które Sąd uwzględnił, były świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, wystawione w dniu 30.07.1998 r. oraz w dniu 28.08.2024 r. Pracodawca potwierdził w nich, zgodnie ze stanem rzeczywistym, że wnioskodawca wykonywał prace w warunkach szczególnych w okresie od 25.08.1980 r. do 4.06.1993 r. W dokumentach tych wskazano, że ubezpieczony wykonywał prace na stanowisku kontroler jakości, ale – co podniósł organ rentowy – w świadectwie pracy dotyczącym tego okresu zatrudnienia wskazano, że wnioskodawca był elektromonterem, kontrolerem jakości. Sąd analizując ww. rozbieżności, dokonał szczegółowej analizy akt osobowych ubezpieczonego. Wynika z nich, że ubezpieczony gdy został zatrudniony pracował na hali, zajmował się remontem (naprawą, demontażem pod napięciem) uszkodzonych transformatorów olejowych, które ważyły około 20-30 ton za pomocą specjalnych narzędzi o mocy od 2 do ca 63 (...) o napięciu 220 KV. W 1981 r. wnioskodawca został przeniesiony do działu kontroli i jakości produkcji, na stację prób. Zajmował się kontrolą międzyoperacyjną w trakcie remontów transformatorów (pomiar elementów, które następnie miały zostać zamontowane w transformatorze) oraz wykonywał ich próby napięciowe, w tym sprawdzał jakość miedzi, oporność cewek. Zapis w świadectwie pracy o tym, że zajmował stanowisko elektromontera, choć poniekąd zgodny ze stanem rzeczywistym, nie jest precyzyjny. Pracodawca nie zaznaczył w nim, że wnioskodawca był elektromonterem transformatorów. Jak wynika z wiarygodnych zeznań świadków i ubezpieczonego oraz co potwierdzają dokumenty zgromadzone w aktach osobowych wnioskodawcy, ubezpieczony w spornym okresie zajmował się początkowo naprawą, remontem transformatorów, a następnie był kontrolerem jakości na stacji prób. Na taki stan rzeczy wskazują wprost zapisy w dokumentach z akt osobowych, to również podnieśli świadkowie i ubezpieczony. Praca ubezpieczonego jako kontrolera jakości polegała na sprawdzaniu, czy dany transformator został dobrze złożony, czy są dobrze dokręcone śruby. Następnie ubezpieczony sprawdzał poprawność działaniaa transformator, podłączał go do zasilania. Czynności te wykonywał stale pod napięciem. Rozpoczynając pracę w Zakładach (...) posiadał uprawnienia (...) (ze Stowarzyszenia Elektryków (...)). Nadto, legitymował się zaświadczeniem kwalifikacyjnym do wykonywania prac bez ograniczenia napięcia, eksploatacji pomiarów i konserwacji urządzeń elektromagnetycznych. W 1985 r. wnioskodawca uzyskał stopień technika energetyka III stopnia. Zeznania wskazanych w/w świadków zdaniem sądu uzupełniają i konkretyzują dokumentację pracowniczą ubezpieczonego. Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, Sąd uznał twierdzenia ubezpieczonego, iż został przeniesiony do działu kontroli i jakości produkcji, na stację prób w 1981 r. za wiarygodne. Zdaniem Sądu Okręgowego, okoliczność – przyznana przez wnioskodawcę iż w spornym okresie, może z dwa razy zdarzyło mu się, że wykonał czynności związane z konwojowaniem pieniędzy, nie wyklucza, w okolicznościach niniejszej sprawy, możliwości uznania, że w omawianym okresie wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Nie ma żadnych podstaw, aby nie dać wiary w tym względzie ubezpieczonemu, który następnie podał, że czynności te wykonał po godzinach pracy i nie otrzymał za nie żadnego wynagrodzenia. W ocenie sądu, taka jednorazowa okoliczność nie wpływała na ogólny czas jego pracy w Zakładach (...). Materiał dowodowy wykazał, że w spornym okresie wnioskodawca nie był oddelegowany do innych prac, nie było przestojów w zakładzie pracy, pracował w normatywnym wymiarze czasu pracy, a nawet miał nadgodziny, otrzymywał dodatek za pracę w warunkach szkodliwych.

Należy w tym miejscu zauważyć, że przywołane powyżej rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Co jednak istotne, świadectwo pracy nie tworzy praw podmiotowych, ani ich nie pozbawia, nie ma też cech wyłączności w zakresie dowodowym w postępowaniu o realizację tych praw oraz że świadectwo pracy traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny, który stanowi dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 k.p.c.). W ten sposób wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w dniu 25 listopada 1997 r. (sygnatura akt: III AUa 897/97, apel. W - wa 1998/1/4), a także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 lipca 2009 r . (sygnatura akt II PK 1/09, LEX nr 533086).

W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym, brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne (tak orzekł - Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869).

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego (por. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r., III AUa 41/16 LEX nr 2151525).

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 u.e.r.f.u.s. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152 z dnia 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10, LEX nr 950426)

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (tak: SA w Ł. w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050).

Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 maja 2016 r., III AUa 101/16, LEX nr 2107442).

Przy czym, należy pamiętać, iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych, stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozostawiał wątpliwości, co do tego, że w spornym okresie zatrudnienia wnioskodawca wykonywał pracę na rzecz Zakładów (...) i praca ta faktycznie może zostać zaliczona w poczet szczególnego stażu pracy.

W ocenie Sądu, ubezpieczony będąc zatrudniony jako elektromonter, a następnie kontroler jakości w wymiarze pełnego czasu pracy wykonywał prace wymienione w dziale II wykazu A (w energetyce) stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z
7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zgodnie z którym do prac w szczególnych warunkach ustawodawca zaliczył prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych oraz prace polegające na kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A dziale XIV poz.24 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Pracami podstawowymi w zakładzie trudniącym się naprawą transformatorów były bowiem bez wątpienia prace, które można zaklasyfikować jako prace przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, a więc prace, o których mowa w dziale II wykazu A (w energetyce) stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. zgodnie z którym do prac w szczególnych warunkach ustawodawca zaliczył prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych - choćby z uwagi na fakt, że kontrolowane transformatory były poddawane próbom wysokonapięciowym.

Nie ulega wątpliwości, iż w toku postępowania ubezpieczonemu udało się wykazać, iż prace, które wykonywał w trakcie zatrudnienia w Zakładach (...) stanowiły montaż, remont i eksploatację urządzeń elektroenergetycznych wysokiego napięcia. Sąd nie miał również wątpliwości, iż ubezpieczony wykonywał pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 25.08.1980 r. do 4.06.1993 r.

Ustalenia Sądu poczynione na podstawie powołanych dowodów, którym Sąd dał wiarę, wykazały także, że po powrocie do pracy z wojska (ubezpieczony został zwolniony z odbycia zasadniczej służby wojskowej 20.11.1980 r.), wnioskodawca zajmował się nadal tymi samymi zadaniami, które miał powierzone przed wojskiem (naprawą transformatorów). Ciągłość pracy przed służbą wojskową i po jej zakończeniu determinuje uwzględnienie okresu służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach, co też uczynił Sąd w niniejszej sprawie.

Podsumowując, na tle powyższego stwierdzić należało, że po uwzględnieniu spornego okresu zatrudnienia wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych, wnioskodawca niewątpliwie spełnia wymóg posiadania co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych razem z okresem uznanym już przez organ rentowy.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do ustalenia emerytury z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w pkt 2 sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. stosownie do treści § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn. Dz.U.2023.1964). Zaś zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek Sąd orzeka z urzędu.