Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z 12 maja 202 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 15 zx ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz. U. poz. 374 z późn. zm.) zobowiązał A. N. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego wypłaconego 3 czerwca 2020 roku, w kwocie 1.060,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie naliczonymi w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego liczonymi od 1 lipca 2020 roku do dnia zwrotu. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż zgodnie z obowiązującymi przepisami wniosek o świadczenie postojowe powinien być złożony przez zleceniodawcę. Wniosek złożony przez (...) spółkę z o.o. został odpisany przez odwołującego. Dodatkowo ustalono, iż nie doszło u płatnika do przestoju w związku z wystąpieniem (...)19. W związku z powyższym świadczenie wypłacono nienależnie (decyzja k.6-7 akt ZUS).

Odwołania od powyższej decyzji złożył wnioskodawca w dniu 16 czerwca 2021 roku podnosząc, iż od marca 2020 roku zakład, w którym był zatrudniony był zamknięty na dwa miesiące a pracodawca poinformował go, iż sam może złożyć wniosek o świadczenie postojowe. Do pracy wrócił dopiero na początku czerwca 2020 roku (odwołanie k. 3).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w uzasadnieniu decyzji (odpowiedź na odwołanie k.5).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca – A. N., obywatel Ukrainy, urodził się (...) (okoliczność niesporna, umowa k.3 akt ZUS).

Zatrudniony był w okresie od 30 grudnia 2019 roku do 29 grudnia 2020 roku w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w O. jako spawacz przy spawaniu konstrukcji stalowych (umowa k.3 akt ZUS).

W dniu 14 kwietnia 2020 roku odwołujący złożył wniosek (...) wniosek o przyznanie świadczenia postojowego w związku z przeciwdziałaniem skutkom (...)19 dla umów cywilnoprawnych w związku z zawarta ze spółką (...) umową zlecenia. Podał, iż z tytułu umowy uzyskiwał przychód w kwocie 1.060,50 zł oraz wskazał, że nastąpił przestój w wykonywaniu umowy w związku z (...)19 (wniosek k.1-2 akt ZUS).

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w O. w odpowiedzi na zapytanie organu rentowego wskazała, w dniu 20 kwietnia 2021 roku, iż w firmie nie było przestojów w związku z (...)19 (pismo k.4 akt ZUS).

Wnioskodawca otrzymał w związku z wykonywaniem umowy zlecenia od spółki (...) wynagrodzenia w kwotach 2.121, - zł brutto w miesiącach styczeń, luty marzec, maj i czerwiec 2020 roku. Nie otrzymał wynagrodzenia za kwiecień 2020 roku bowiem nie świadczył pracy w oparciu o umowę zlecenia (pismo k.30).

Brak pracy dla wnioskodawcy był skutkiem przestoju u kontrahenta spółki, u którego odwołujący wykonywał usługi (pismo k. 60).

Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd Okręgowy ostatecznie odstąpił od zamiaru przesłuchania prezesa spółki H. w charakterze świadka w związku z brakiem odpowiedzi na zapytanie sądu dotyczące danych kontrahenta spółki, u którego wystąpił przestój bowiem przeprowadzenie tych dowodów okazało się niemożliwe. Spółka nie udzielała odpowiedzi na zapytanie a wysyłane pisma doręczane były w trybie awiza. Jednocześnie nie pomogły także nałożone grzywny, a ostatecznie ustalono, iż prezes spółki, obywatelka Ukrainy najprawdopodobniej powróciła do Ukrainy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 15 zq ust. 1 pkt 2 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 2095) w brzmieniu obowiązującym w dniu złożenia wniosku o wypłatę świadczenia, osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło, zwane dalej "umową cywilnoprawną" - przysługuje świadczenie postojowe.

W ustępie 2 art. 15 zq w/w ustawy postanowiono, że świadczenie postojowe przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1) obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3) cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Stosownie do treści ustępu 3 art. 15 zq w/w ustawy, świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna.

Zgodnie z ustępem 5 w/w artykułu, osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli:

1) umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020 r.;

2) przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

Z kolei w przepisie art. 15 zs ust 1 cyt. ustawy postanowiono, że ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby, o której mowa w art. 15zq ust. 1, zwanej dalej "osobą uprawnioną", składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z ustępem 2 w/w artykułu, w przypadku osoby wykonującej umowę cywilnoprawną wniosek, o którym mowa w ust. 1, składany jest za pośrednictwem odpowiednio zleceniodawcy lub zamawiającego.

Badając odwołanie od zaskarżonej decyzji Sąd Okręgowy zważył, że celem wprowadzenia przepisu art. 15 zs ustawy z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych jest umożliwienie uzyskania pomocy publicznej dla osób najbardziej dotkniętych epidemią (a więc niestabilnością gospodarczą). Przypomnieć należy, że wprowadzenie przepisów ustawy z 2.03.2020 r. było skorelowane z działaniami R. Rzeczypospolitej Polskiej, polegającymi na zamykaniu kolejnych branż gospodarki najpierw z powodu zagrożenia epidemiologicznego, które zostało wprowadzone rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. poz. 433), a później z powodu stanu epidemii, który został wprowadzony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. poz. 491). Przepis ten ma niejako "ratować" osoby wymienione w ustawie przed bankructwem, co z jednej strony ma chronić ich zabezpieczenie socjalne, a z drugiej strony ochraniać gospodarkę przed zapaścią (por. wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z 2.09.2020 r., IV U 1195/20).

Ponadto – z uwagi na realia badanej sprawy - Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z przepisem art. 15 zsa ust. 1 w/w ustawy (który wszedł w życie 24 lipca 2020 r.), w przypadku odmowy złożenia wniosku przez zleceniodawcę w sposób wskazany w art. 15zs ust. 2, osoba uprawniona, która jest zleceniobiorcą, może złożyć wniosek o świadczenie postojowe do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd Okręgowy zważył także, że na mocy ustawy z 31.03.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 568 ze zm.) do w/w ustawy z 2 marca 2020 r. został dodany z dniem 31.03.2020 r. artykuł 15zx.

Zgodnie z treścią art. 15zx ust. 1 w/w ustawy, osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Z kolei w ustępie 2 tego artykułu postanowiono, że za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie:

1) przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;

2) wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona;

W ocenie Sądu Okręgowego w świetle całokształtu zgromadzonych w sprawie dowodów i odtworzonych na ich podstawie faktów – wnioskodawcy nie można postawić zarzuty świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego, a jest to warunek konieczny do tego, aby ZUS mógł skutecznie domagać się zwrotu świadczenia.

Innymi słowy nawet jeśli świadczenie byłoby nienależne, ale organ rentowy nie udowodniłby, iż wypłata dokonana była na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego, to nie mógłby domagać się jego zwrotu.

W tym kontekście warto wyjaśnić, że w judykaturze przyjmuje się, że świadome wprowadzenie w błąd organu rentowego może przybierać rozmaite formy, do których zalicza się nie tylko bezpośrednie podanie nieprawdy we wniosku o świadczenie lub jego złożenie w sytuacji nieuzasadniającej powstanie lub brak prawa do świadczeń, ale także przemilczenie lub zatajenie okoliczności o istotnym znaczeniu dla ustania lub utraty pobranych świadczeń (por. wyroki Sądu Najwyższego z 27 stycznia 2011 r., II UK 194/10, L., a także z 26 lipca 2017 r., I UK 287/16, L.).

Z ustaleń sądu wynika, iż wnioskodawca złożył wniosek bowiem w kwietniu 2020 roku jego zleceniodawca nie zaoferował mu pracy. Wiązało się, to z przestojem jaki miał miejsce u kontrahenta spółki, u którego prace wykonywał odwołujący. Jednocześnie spółka nie zaoferowała mu innej pracy i skutkiem tego zleceniobiorca pozostał bez pracy i środków do życia. Bez znaczenia pozostaje w tym wypadku okoliczność, iż u zleceniobiorcy nie miał miejsce przestój w związku z epidemią (...)19. Trudno bowiem postawić wnioskodawcy, obywatelowi Ukrainy, zarzut wprowadzenia w błąd organu rentowego. Z jego bowiem perspektywy nie miał pracy z uwagi na przestój związany z (...)19. Pośrednio można uznać, iż przestój u kontrahenta spółki jest przestojem u zleceniodawcy – jeśli ten nie oferuje pracownikom innej pracy. Nawet jeśli takie rozumienie przesłanki przestoju nie pokrywa się z definicją ustawową to takiej wiedzy nie mógł posiadać odwołujący.

Dla uznania świadomego wprowadzenia w błąd wymagany jest zamiar bezpośredni lub przynajmniej ewentualny. Mowa jest bowiem o świadomym wprowadzeniu w błąd.

W ocenie sądu organ rentowy takiego rodzaju winy obciążającej wnioskodawcę nie wykazał.

Podkreślić także należy, w nawiązaniu do argumentów organu rentowego, iż bez znaczenia pozostaje fakt, iż wnioskodawca sam podpisał wniosek, podczas gdy w oparciu o treść obowiązujących w tym czasie przepisów winien to zrobić zleceniobiorca. Wnioskodawca faktu tego nie ukrywał. Jeśli organ rentowy uważał to za okoliczność uniemożliwiającą wypłatę świadczenia mógł wezwać go do uzupełnienia wniosku lub odmówić wypłaty.

Co ważne, przepis ten – ograniczający możliwość złożenia wniosku przez zleceniobiorcę został zmieniony w lipcu 2020 roku.

Biorąc pod uwagę powyższe należało uznać odwołanie za uzasadnione i podlegające uwzględnieniu.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy, na postawie art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i nie zobowiązał wnioskodawcy do zwrotu pobranego świadczenia.