Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 sierpnia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z dnia 14 lipca 2023 roku, odmówił A. W. prawa do emerytury pomostowej, ponieważ wnioskodawca nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat, przed dniem 1 stycznia 1999 roku ubezpieczony nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej oraz po dniu 31 grudnia 2008 roku wnioskodawca nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Zakład wydając decyzję nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 17.10.1985 r. do 30.11.2002 r. na stanowisku szlifierza, ponieważ pracodawca w świadectwie pracy z 10.01.2003 r. nie wskazał charakteru pracy zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. oraz nie podał stanowiska pracy zgodnie z wykazem, działem, pozycją i punktem zarządzenia resortowego (brak podstawy prawnej dotyczącej wykonywania prac w szczególnych warunkach).

(decyzja k. 17 akt ZUS 210300/0055885/2023-CEP)

Od powyższej decyzji wnioskodawca złożył odwołanie się w dniu 30 sierpnia 2023 roku uznając wymienioną decyzję za krzywdzącą, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie prawa do emerytury pomostowej. Odwołujący wskazał, iż wnosi o uznanie do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od 17 października 1985 roku do 30 listopada 2002 roku na stanowisku szlifierza w Zakładzie (...) Sp. z o.o. w W..

(odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 29 września 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, podnosząc argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie k. 6)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. W. urodził się w dniu (...).

( okoliczność bezsporna)

W okresie od 17 października 1985 roku do 30 listopada 2002 roku wnioskodawca zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pacy na stanowisku operatora obrabiarek i szlifierza w Zakładzie (...) Sp. z o.o. w W..

(świadectwo pracy k. 7 akt ZUS 210300/0055885/2023-CEP, akta osobowe wnioskodawcy)

W aktach osobowych odwołującego znajdują się przeszeregowania, w których jego stanowisko pracy określane było jako: tokarz- frezer, operator, operator obróbki skrawaniem.

(zaszeregowania – akta osobowe- załącznik do akt)

Wykonywał wyłącznie pracę szlifierza. Do jego obowiązków należało szlifowanie części do ciągników. Szlifował koło talerzowe, widełki itp. Kiedy miał angaż na stanowisko operatora obrabiarek skrawających to również pracował na szlifierce. Przy takim stanowisku mógł pracować na innych maszynach, ale tak się nie działo. Nie wykonywał pracy jako tokarz frezer. Nie obsługiwał tokarek i frezarek. Praca jako operatora czy operatora obróbki skrawaniem niczym się nie różniła. Po 2008 roku wnioskodawca nie wykonywał żadnej pracy w warunkach szczególnych.

(wyjaśnienia wnioskodawcy A. W. – okoliczność bezsporna)

Pracodawca wystawił wnioskodawcy świadectwo pracy w warunkach szczególnych, w którym zaświadczył, iż była on zatrudniony w okresie 15 listopada 1985 roku do 30 listopada 2002 roku, w pełnym wymiarze czasu pracy i wykonywał prace: szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne, na stanowisku szlifierza wymienionym w Dziale III poz. 78 pkt 4 wykazu A stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. MH i PM nr 1-3, poz, 1).

(świadectwo pracy w warunkach szczególnych k. 3 akt osobowych – załącznik do akt).

Wnioskodawca udokumentował bezspornie łączny staż ubezpieczeniowy w wymiarze 1 rok, 9 miesięcy i 27 dni okresów nieskładkowych, 36 lat, 1 miesiąca i 18 dni okresów składkowych, łącznie 37 lat, 11 miesięcy i 15 dni.

( okoliczność bezsporna)

Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd pominął wnioski dowodowe z zeznań świadków M. P. i H. K., zgłoszonych przez wnioskodawcę, na okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach, ponieważ dowody były nieistotne dla przyznania prawa do emerytury pomostowej bowiem praca opisana przez samego odwołującego dawała podstawę do uznania, iż nie jest to praca w warunkach szczególnych na stanowiskach wymienionych w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych oraz przeprowadzonej oceny dowodów, należy uznać, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W myśl art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2009 roku (t.j. Dz. U. z 2023 roku, poz. 164), prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

A zatem stosownie do powołanego przepisu, prawo do emerytury pomostowej może nabyć również osoba, która po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, jednakże w dniu wejścia w życie ustawy miała okres wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze z tym, że praca ta musi być pracą w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu nowych przepisów tj. art. 3 ust. 1 i 3 Ustawy o emeryturach pomostowych (zob. m.in. wyrok SA w Lublinie z 13.03.2014 r., III AUa 1531/13, LEX nr 1441422, wyrok SA w Katowicach z 27.02.2014 r., III AUa 1045/13, LEX 1439028, wyrok SA w Szczecinie z 14.01.2014 r. III AUa 577/13, LEX 1441543, wyrok SA w Białymstoku z 9.01.2014 r., III AUa 705/13, LEX 1415788, wyrok SN z 04.12.2013 r. II UK 159/13, LEX nr 1405231, wyrok SA w Gdańsku z 7.11.2013 r., III AUa 343/13, L.).

W przypadku, kiedy osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy ”szczególnej” według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do ”nowego” świadczenia tylko wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych (art. 3 ust. 1 ww. ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ww. ustawy) w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów. Zgodnie bowiem z art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, prawo do emerytury pomostowej przysługuje także osobie, która (pkt 1) choć po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust 1 i 3 ustawy, to (pkt 2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 oraz art. 5-12 ustawy oraz (pkt 3) po dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust 1 i 3 ustawy. Dodać jednak należy, że nie realizuje przesłanki określonej w art. 49 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych wykazanie okresów pracy, które nie są okresami pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych. Nie wystarczy zatem wykazanie wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, albowiem konieczne jest także, aby praca ta była pracą w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych (por. wyrok SA Szczecin z 14 stycznia 2014 r., III AUa 577/13, L.). Innymi słowy, brak jest podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być dziś tak kwalifikowany. Oznacza to, że wykonywanie przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, jest warunkiem koniecznym nabycia prawa do emerytury pomostowej (zob. wyrok SA w Łodzi z 2 lutego 2016 r., III AUa 523/15, L., wyrok SA w Łodzi z 26 kwietnia 2017 r., III AUa 606/16, L.).

Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy pomostowej, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Według ust. 3 cytowanego przepisu prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

W przedmiotowym stanie faktycznym nie budzi wątpliwości fakt, że wnioskodawca spełnia przesłanki ustawowe, co do daty urodzenia (po dniu 31 grudnia 1948 r.), wieku, lat okresów składkowych i nieskładkowych. Sporny pozostaje tylko okres pracy w warunkach szczególnych.

Przy czym, wobec bezspornego w sprawie (przyznanego przez samego wnioskodawcę) faktu, iż po 31 grudnia 2008 roku nie wykonywał on żadnej pracy w warunkach szczególnych – istotna była jedynie ocena charakteru pracy ubezpieczonego w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

Sąd nie badał zatem czy charakter pracy świadczonej przez wnioskodawcę dawałby podstawę do uznania, iż była to praca w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS bowiem takie ustalenie nie dałoby mu prawa do emerytury pomostowej.

Tylko zakwalifikowanie wykonywanych w spornym okresie czynności jako praca w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych pozwoliłaby przyznać mu prawo do tego świadczenia.

W punkcie 5 załącznika nr 1 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 164 z późn. zm.) wymienione zostały „prace bezpośrednio przy ręcznej obróbce wykańczającej odlewy: usuwanie elementów układu wlewowego, ścinanie, szlifowanie powierzchni odlewów oraz ich malowanie na gorąco.”

Tylko tego rodzaju prace szlifierskie mogą zostać uznane za prace w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

Z wyjaśnień samego wnioskodawcy wynika, iż takich prac nie wykonywał.

Jeszcze raz podkreślić należy, że art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych przewiduje nabycie prawa do emerytury pomostowej dla osoby, która spośród wymienionych warunków nabycia tego prawa nie spełnia tak jak ubezpieczony jednego z nich, a mianowicie nie pracuje w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze określonym w ustawie o emeryturach pomostowych po dniu 31 grudnia 2008 r. Osoba taka musi jednak mieć wypracowany staż pracy przed dniem 31 grudnia 2008 r. w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze, które za takie uznaje ustawa o emeryturach pomostowych (załączniki nr 1 i 2 do tej ustawy), a nie ustawa o emeryturach i rentach z FUS.

W tej sytuacji należy przyjąć, że ubezpieczony nie spełnił przesłanki określonej w art. 49 pkt 3 Ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ wykazane przez ubezpieczonego okresy pracy nie są okresami pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu Ustawy o emeryturach pomostowych.

Natomiast warunek legitymowania się na dzień 1 stycznia 1999 r. co najmniej 15-letnim stażem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych lub art. 32 i 33 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS jest warunkiem do uzyskania prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, tj. dla osoby, która po dniu 31 grudnia 2008 roku wykonywała pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 Ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych.

Podkreślić należy, że ubezpieczony po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał jako pracownik pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, co sam wprost przyznał, a zatem nie spełnia on warunku ustalenia prawa do emerytury pomostowej z art. 4 Ustawy o emeryturach pomostowych.

Nie jest też możliwe przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 49 Ustawy o emeryturach pomostowych, skoro prace wykonywane przez wnioskodawcę w obu badanych okresach nie były ani pracami w szczególnych warunkach ani w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 Ustawy o emeryturach pomostowych.

W załączniku nr 1 i 2 do Ustawy o emeryturach pomostowych do kategorii prac w szczególnych warunkach zaliczono 40 rodzajów prac, zaś do kategorii prac w szczególnym charakterze – 24 rodzaje prac. Oznacza to istotne ograniczenie zakresu podmiotowego prawa do wcześniejszego przejścia na emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w porównaniu z regulacją zawartą w art. 32 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS lub prac wynikających z wykazu A stanowiącego załącznik do cytowanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. (dz. U z 1983 r. nr 8, poz. 43 z późn. zm.)

Podkreślić należy, iż pominięcie przez ustawodawcę niektórych rodzajów prac w katalogach prac uprawniających do emerytury pomostowej z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa była już przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego np. w wyroku z dnia 25.11.2010 r. K 27/09 (publ. OTK- A 2010 z. 9, poz. 109), w którym stwierdził, że nie narusza konstytucyjnej zasady równości wobec prawa pominięcie w definicji prac w szczególnych warunkach zawartej w art. 3 ust. 1 i 2 oraz 3 Ustawy o emeryturach pomostowych oraz w załączniku nr 1 i 2 tej Ustawy min. czynników fizycznych i chemicznych, czy pracy w warunkach narażenia na zapylenie, promieniowanie jonizujące i działanie pól elektromagnetycznych. (por. wyrok TK z 3.03.2011 r., K.23/09, OTK 2011 z. 2, poz. 8 czy 16.03.2010 r., K. 17/09, OTK –A z 2010 r., z. 3, poz. 21).

Co istotne przepisy przewidujące prawo do emerytur pomostowych są przepisami szczególnymi, stanowiącymi wyjątek od przepisów dotyczących prawa do emerytury powszechnej, ich wykładnia rozszerzająca jest niedopuszczalna, podlegają one wykładni ścisłej.

W świetle wyroku Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2005 r., I UK 104/05 ( (...) z (...)), który Sąd Okręgowy w niniejszym składzie w pełni podziela, „przepisy prawa ubezpieczenia społecznego mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Tworzą system prawa ścisłego, zamkniętego. Nie mogą być interpretowane rozszerzająco, zwłaszcza przy zastosowaniu wykładni aksjologicznej.“

Wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu w toku działalności orzeczniczej, a to oznacza, że cech pracy o szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach nie mogą posiadać inne prace, chociażby zbliżone rodzajowo, których sposób wykonania i jakość mogły obniżyć się z wiekiem (zob. m.in.: wyrok SA w Szczecinie z 14.05.2015 r., wyrok SA w Szczecinie z 23.01.2014 r., III AUa 604/13, LEX nr 1441544, III AUa 715/14, LEX nr 1843148, wyrok NSA w W. z 19.12.2014 r., I OSK (...), LEX nr 1771927, wyrok SA w Białymstoku z 14.05.2014 r., III AUa 1850/13, LEX nr 1463774).

Z uwagi na powyższe nie są dopuszczalne żadne odstępstwa od treści przepisów cytowanej wyżej ustawy o emeryturach pomostowych.

Wnioskodawca nie może zatem nabyć prawa do emerytury pomostowej na podstawie cytowanych wyżej przepisów.

Mając na uwadze wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. oddalił odwołanie, jako niezasadne.