Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 maja 2017 roku, po rozpatrzeniu wniosku z dnia 27 kwietnia 2017 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił K. D. prawa do wypłaty rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że do uznania pracy w warunkach szczególnych wymagane jest posiadanie dokumentów, które to potwierdzają wystawionych przez pracodawcę. Żaden inny podmiot nie jest do tego uprawniony (decyzja k. 18 akt ZUS).

W dniu 6 lipca 2017 roku odwołanie od decyzji złożyła wnioskodawczyni podnosząc, że do pracy w szczególnych warunkach organ rentowy nie zaliczył jej okresu pracy od 24 maja 2001 roku do 31 marca 2003 roku w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. (odwołanie k.2)

Odpowiadając na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie przytaczając argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Ponadto organ rentowy wskazał, że na podstawie znajdujących się w aktach sprawy dokumentów wnioskodawczyni udowodniła, że wykonywała pracę w warunkach szczególnych w okresach od 22 XII 1986 roku do 15 VIII 1987 roku, od 7 IX 1987 roku do 11 X 1998 roku, od 22 XI 1998 roku do 31 I 2001 roku – łącznie 13 lat, 2 miesiące i 27 dni (odpowiedź na odwołanie k.4)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. D. urodziła się w dniu (...) (okoliczność bezsporna).

W dniu 22 grudnia 2009 roku wnioskodawczyni złożyła wniosek o emeryturę (wniosek k.1 – 5 akt ZUS).

Decyzją z dnia 8 stycznia 2010 roku organ rentowy dmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury z uwagi na to, że nie udowodniła 15 lat pracy w warunkach szczególnych (decyzja k.23-24 akt ZUS).

Ponowny wniosek o emeryturę odwołująca złożyła 24 września 2015 roku (wniosek k.1-3 akt ZUS).

Decyzją z dnia 19 października 2015 roku organ rentowy przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury od 17 października 2015 roku czyli od osiągnięcia wieku emerytalnego (decyzja k.8 akt ZUS).

Jednocześnie decyzją z dnia 16 listopada 2015 roku odmówiono ubezpieczonej prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych ponieważ na wymagane 15 lat pracy w warunkach szczególnych udowodniła jedynie 13 lat, 2 miesiące i 27 dni (decycja k.13 akt ZUS).

Wnioskodawczyni nie odwołała się od tej decyzji (okoliczność bezsporna).

Ponowny wniosek o rekompensatę złożyła 27 kwietnia 2017 roku (wniosek k.16 akt ZUS).

Od dnia 24 maja 2001 roku do 31 marca 2003 roku ubezpieczona była zatrudniona w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w D., w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku tkacza. W świadectwie pracy wydanym przez zakład pracy w punkcie 8 wpisano, iż w okresie od 24 maja 2001 roku do 31 marca 2003 roku wykonywała prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze na stanowisku tkacza, wymienionym w wykazie A, dziale VII pkt. 4 załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 II 1983 roku (świadectwo pracy i umowy o pracę - akta osobowe k.62).

W okresie od 4 do 11 października 2002 roku wnioskodawczyni korzystała z urlopu bezpłatnego (świadectwo pracy, akta osobowe k.62).

W spółce (...) wnioskodawczyni była zatrudniona wyłącznie na stanowisku tkacza. Spółka miała profil włókienniczy. Pracowała na krosnach rapierowych. Chodziła do pracy na 3 zmiany. Zakładała wątek, wciągała nici, sprawdzała czy nie ma błędów, czy maszyna dobrze pracuje. Obsługiwała 12 maszyn. Miała również pomocnika. Nie była oddelegowywana do innych czynności (przesłuchanie wnioskodawczyni K. D. e-protokół z 12 VII 2018 roku 00:03:05 w zw. z e-protokołem z 7 XII 2017 roku 00:01:20, zeznania świadka U. C. e-protokół z 12 VII 2018 roku 00:12:19).

Na hali było chyba około 100 krosien (przesłuchanie wnioskodawczyni K. D. e-protokół z 12 VII 2018 roku 00:03:05 w zw. z e-protokołem z 7 XII 2017 roku 00:05:03, zeznania świadka U. C. e-protokół z 12 VII 2018 roku 00:12:19).

Przy ustalaniu stanu faktycznego sąd oddalił wniosek ubezpieczonej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka I. D. na okoliczność zatrudnienia w spółce na tkalni, ponieważ ten fakt nie był sporny między stronami, natomiast dowody dopuszczane są jedynie na okoliczności sporne i istotne dla rozstrzygnięcia sporu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy K. D. przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Stosownie do art. 2 pkt. 5 i art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2017 r. poz. 664) rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego ( tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15 – LEX 2044406).

Zgodnie z art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Artykuł 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W literaturze podkreśla się, że wykładnia przepisu art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych nie może prowadzić do absurdalnego wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym również należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998 roku.

Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art.32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX).

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołująca się nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2016.887 – j.t. ze zm.), za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei art. 32 ust.4 ustawy emerytalnej stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 ze zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Podkreślić należy, iż organ rentowy uznał, iż wnioskodawczyni wykazała, że wykonywała pracę w warunkach szczególnych w okresach: od 22 XII 1986 roku do 15 VIII 1987 roku, od 7 IX 1987 roku do 11 X 1998 roku, od 22 XI 1998 roku do 31 I 2001 roku – łącznie 13 lat, 2 miesiące i 27 dni.

W niniejszym postępowaniu ubezpieczona domagała się ustalenia, że taką pracę wykonywała także w okresie zatrudnienia w spółce (...) od 24 maja 2001 roku do 31 marca 2003 roku ( 1 roku, 10 miesięcy i 8 dni ), stale i w pełnym wymiarze czasu, na stanowisku tkacza.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Analiza treści wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że do prac w warunkach szczególnych należą wymienione w dziale VII pod poz. 4 „Prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych”.

Jednocześnie praca tkacza została wymieniona w wykazie A dział VII (w przemyśle lekkim) poz. 4 (prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych) pkt 7 rozporządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. (Dz. Urz. MG Nr 4, poz. 7).

Natomiast w rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia. W myśl §21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 maja 1985 r., III UZP 5/85 wyjaśnił, że w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe dopuszczalne jest przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy. Pogląd ten został rozwinięty w znowelizowanym art.473 k.p.c., który stanowi, że w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron. W postępowaniu przed tymi sądami okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń mogą być udowadniane wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi (por. wyr. SN z dnia 02.02.1996 r. II URN 3/95 OSNP 1996/16/239). Mając powyższe na uwadze podnoszony przez organ rentowy zarzut braku wykazania przez wnioskodawczynię wykonywania pracy w warunkach szkodliwych wobec nieprzedstawienia stosownego świadectwa nie mógł odnieść skutku.

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez ubezpieczoną w spornym okresie była wykonywana w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach, wszelkimi środkami dowodowymi, tj. na podstawie zeznań świadków, zeznań samej ubezpieczonej oraz dowodów z dokumentów przedłożonych w toku postępowania dowodowego. Z tych też przyczyn sąd dopuścił dowód z zeznań świadka, przesłuchania wnioskodawczyni oraz załączonych akt osobowych.

W ocenie Sądu Okręgowego analiza zgromadzonego materiału dowodowego daje podstawę do stwierdzenia, iż w spornym okresie zatrudnienia ubezpieczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę tkaczki. Pracowała na krosnach rapierowych. Zakładała wątek, wciągała nici, sprawdzała czy nie ma błędów, czy maszyna dobrze pracuje. Obsługiwała 12 maszyn.

Podkreślenia wymaga, iż fakt pracy wnioskodawczyni w waunkach szczególnych został potwierdzony nie tylko w świadectwie pracy w warunkach szczególnych, wydanym przez archiwum, do czego, jak słusznie podnosi organ rentowy, nie było upoważnione, ale także w świadetwie pracy wydanym przez pracodawcę.

Nadto zakres obowiązków wskazujący na wykonywanie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązków na stanowisku tkacza wynika także z zeznań ubezpieczonej potwierdzonych przez świadka.

W ocenie Sądu Okręgowego analiza zgromadzonego materiału dowodowego daje uzasadnioną podstawę do stwierdzenia, iż ubezpieczona, będąc zatrudniona w spółce (...) od 24 maja 2001 roku do 31 marca 2003 roku roku ( 1 rok, 10 miesięcy i 8 dni) , z wyłączeniem okresu urlopu bezpłatnego – od 4 do 11 października 2002 roku – 8 dni- wykonywała pracę tkaczki. Okres ten to łącznie 1 rok i 10 miesięcy pracy w warunkach szczególnych.

Co daje łącznie z okresem uznanym przez organ rentowy staż 15 lat i 27 dni pracy w warunkach szczególnych.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał K. D. od 1 kwietnia 2017 roku prawo do rekompensaty zwiększającej wysokość kapitału początkowego stanowiącego podstawę wyliczenia emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego wypożyczając akta rentowe.

31 VII 2018 roku.