Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27.07.2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku M. N. z dnia 06.03.2023 r. odmówił mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W uzasadnieniu wskazano, że podstawę do wydania niniejszej decyzji stanowiło orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 29.06.2023 r, która orzekła, ze ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy. Z uwagi na fakt, że ubezpieczony nie spełnia łącznie wszystkich wymienionych warunków, organ rentowy stwierdził, że brak jest podstaw prawnych do przyznania świadczenia.

(decyzja – k. 34 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji złożył M. N.. W odwołaniu wskazał ,że nie zgadza się z decyzją. Cierpi na liczne schorzenia, które powodują, że faktycznie jest niezdolny do pracy. Jego stan zdrowia wymaga stałej kontroli lekarskiej i przyjmowania leków, nie rokuje poprawy. Wnioskodawca wniósł ponadto o przyznanie pełnomocnika z urzędu.

(odwołanie – k. 3-6)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 10-10 verte)

Postanowieniem z dnia 26.09.2023 r. sąd ustanowił dla wnioskodawcy pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego.

(postanowienie – k. 53)

W dniu 14.11.2023 roku (data prezentaty) pełnomocnik wnioskodawcy ustanowiony z urzędu wniósł pismo procesowe, w którym poparł w całości wszystkie dotychczas złożone wnioski dowodowe oraz twierdzenia ubezpieczonego zawarte w przedmiotowym odwołaniu oraz wniósł o jego uwzględnienie poprzez zmianę zaskarżonej decyzji.

(pismo – k. 84)

Na rozprawie w dniu 11.10.2024 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, wniósł o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, wskazując że koszty nie zostały uiszczone w żadnej części. Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 11.10.2024 r. e-protokół (...):21:46-00:28:06– płyta CD – k. 263)

W piśmie z dnia 14.10.2024 r (po zamknięciu rozprawy) pełnomocnik z urzędu wniósł o przyznanie kosztów pomocy prawnej świadczonej z urzędu w wysokości 6 – krotności opłaty minimalnej.

(pismo – k.264)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. N. urodził się w dniu (...) Ukończył liceum handlowe oraz studium policealne, jest technikiem handlowcem, pracował jako pracownik ochrony, kontroler biletów, wykonywał prace marketingowe.

(okoliczność bezsporna, umowa zlecenie, kwestionariusz – k. 58 dokumentacji orzeczniczej akt ZUS)

Wnioskodawca został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności do 31.01.2026 r.

(orzeczenie – k. 29)

Lekarz Orzecznik ZUS orzeczeniem z 26.05.2023 r. uznał, że wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy. Lekarz Orzecznik ZUS rozpoznał u odwołującego: nadciśnienie tętnicze ustabilizowane, nieistotną hemodynamicznie niedomykalność zastawki mitralnej I st., zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa z przewlekłym zespołem bólowym, bez cech zaostrzenia, bez objawów rozciągowych i lateralizacji, kamicę pęcherzyka żółciowego.

(orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS – k. 28-28 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego, opinia lekarska – k. 135-137 dokumentacji orzeczniczo - lekarskiej załączonej do sprawy)

Z uwagi na zgłoszony sprzeciw od w/w orzeczenia ubezpieczony został skierowany na badanie przez Komisję Lekarską ZUS, która orzeczeniem z dnia 29.06.2023 r. nie stwierdziła niezdolności do pracy. U skarżącego rozpoznano: nadciśnienie tętnicze stabilne, zmiany zwyrodnieniowo dyskopatyczne kręgosłupa z okresowym zespołem bólowym, kamicę pęcherzyka żółciowego, zaburzenia lekowe w wywiadzie.

( orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS – k. 31-31 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego, sprzeciw – k. 138-139, opinia lekarska – k. 140-142 dokumentacji orzeczniczo - lekarskiej załączonej do sprawy)

Na podstawie tego orzeczenia organ rentowy zaskarżoną decyzją odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

(decyzja – k. 34 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Z punktu widzenia chorób wewnętrznych u wnioskodawcy rozpoznano:

- nadciśnienie tętnicze chwiejne, dobrze kontrolowane lekami, bez powikłań ze strony serca;

- tachykardie zatokowo posturalną;

- refluks żołądkowo-przełykowy z nadżerkowym zapaleniem części nadwpustowej przełyku i okolicy odźwiernika żołądka, bez infekcji H.pylori;

- kamicę pęcherzyka żółciowego;

- zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa odcinka szyjnego i lędźwiowo- krzyżowego z objawowym zespołem bólowym o typie rwy kulszowej lewostronnej;

- zaburzenia somatyzacyjne.

Wnioskodawca od 2012 r leczy się z powodu chwiejnego nadciśnienia tętniczego, które jest dobrze kontrolowane lekami i nie powoduje powikłań ze strony serca. W badaniu angio-CT z 2019 r nie stwierdzono zmian (przewężeń) w tętnicach wieńcowych serca. W usg serca opisano łagodne powiększenie lewej komory serca z łagodną niedomykalnością mitralną, bez odcinkowych zaburzeń kurczliwości i z prawidłową frakcją wyrzutową lewej komory serca (EF 65%).

Perfuzja m. sercowego techniką (...) z lutego 2023 r nie wykazała utrwalonych zaburzeń perfuzji i została oceniona jako klinicznie i elektrokardiograficznie ujemna (EF 65%, po indukcji dipirydamolem niedokrwienie odcinka ściany przedniej obejmujące 3 % miokardium, bez zwapnień w tętnicach wieńcowych).

Badanie fizykalnym poza zatokową tachykardią posturalną nie stwierdzono objawów niewydolności serca takich jak obrzęki obwodowe, zastój w płucach czy powiększenie wątroby i śledziony. Tachykardia (przyśpieszenie czynności serca zwłaszcza w pozycji pionowej) może być skutecznie skorygowana zwiększeniem dawki aktualnie stosowanego beta blokera lub zmianą na inny preparat o takim mechanizmie działania. Nie powoduje to długotrwałej niezdolności do pracy i może być leczone w warunkach ambulatoryjnych.

U wnioskodawcy nie stwierdzono również klinicznych objawów upośledzenia sprawności wentylacyjnej płuc (obturacji tj. wydłużenia fazy wydechowej, świstów i furczeń) i niewydolności oddechowej takich jak tachypnone (przyspieszenie czynności oddechowej) czy sinica obwodowa.

Nadżerkowe zapalenie przełyku i żołądka nie skutkuje powikłaniami powodującymi długotrwałą niezdolność do pracy (stan odżywienia ponad dobry, (...) 29,7) i może być skutecznie leczone w warunkach ambulatoryjnych.

W obrazie chorobowym ubezpieczonego dominują objawy bólowe ze strony kręgosłupa, uzależnienie od leków p. bólowych i objawy nerwicowo- somatyzacyjne.

W świetle powyższego brak jest internistycznych przyczyn uzasadniających orzeczenie długotrwałej niezdolności do pracy w przypadku ubezpieczonego.

(pisemna opinia biegłego z zakresu chorób wewnętrznych – k. 68-72)

Z punktu widzenia neurologii u wnioskodawcy rozpoznano: przewlekły zespół bólowy odcinka szyjnego i lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa w przebiegu choroby zwyrodnieniowo-dyskopatycznej.

Wnioskodawca podał, że od paru lat występują u niego bóle całego kręgosłupa, mrowienie lewej stopy, „strzelanie” w szyi, kłopoty z pamięcią. Ma drętwienie twarzy po stronie prawej. Zażywa silne leki przeciwbólowe typu T.. Ostatnio schudł około 40 kg. Przy próbie odstawienia leków przeciwbólowych ma silne objawy odstawienia prowadzące do myśli samobójczych. Jest pod opieką psychologa i neurologa, leków psychiatrycznych nie połyka.

W wyniku badania wnioskodawcy (...) kręgosłupa LS z dnia 7.08.2024 opisane są zmiany zwyrodnieniowe i dyskopatyczne. Na poziomie L2/L3 występuje wypuklina dysku bez ucisku na korzenie nerwowe. Na poziomie L3/L4 także opisywana jest wypuklina dyskowa bez konfliktu korzeniowego. L4/L5 - przepuklina. Korzeń L4 przylega wtórnie do patologii dyskowej do worka oponowego. L5/S1 - korzeń nerwowy po stronie lewej L5 jest uciskany przez przepuklinę wtórnie do patologii dyskowej. Kanał kręgowy zwężony w stopniu umiarkowanym od L5 do S1.

W badaniu neurologicznym ubezpieczonego nie stwierdzono jednak znacznego stopnia naruszenia sprawności organizmu w przebiegu choroby zwyrodnieniowo-dyskopatycznej. Wnioskodawca ma orzeczony umiarkowany stopień niepełnosprawności z układu ruchu i z układu neurologicznego. Na rynku pracy jest osobną niepełnosprawną, ale zdolną do wykonywania pracy zarobkowej w myśl ustawy o rentach i emeryturach.

Wobec czego, nie stwierdzono długotrwałej niezdolności do wykonywania przez ubezpieczonego pracy zarobkowej w myśl ustawy o rentach i emeryturach.

(pisemna podstawowa opinia biegłego z zakresu neurologii – k. 89-91, pisemna uzupełniająca opinia biegłego z zakresu neurologii – k. 237)

W badaniu psychiatrycznym stwierdzono, że incydentalnie stwierdzane u wnioskodawcy zaburzenia nerwicowe, nie wynikają z rzeczywistych zaburzeń, a mają swoje źródło w uzależnieniu od środków bólowych. Wnioskodawca nie leczy się psychiatrycznie na stałe. Stan psychiczny nie jest poważny, skoro wnioskodawca nie potrzebuje takiej pomocy. Być może w przeszłości występowały u wnioskodawcy zaburzenia lękowe, zanim uzależnił się od środków przeciwbólowych, ale obecnie nie są to objawy lęku tylko objawy uzależnienia. Dolegliwości zgłaszane przez wnioskodawcę nie znajdują odzwierciedlenia w przedstawionej dokumentacji medycznej. Wnioskodawca nie zgłaszał żadnych objawów psychopatologicznych lub zespołów objawowych, a których rozpoznanie, analizę i ocenę w postępowaniu terapeutycznym można zakwalifikować jako myśli i tendencje samobójcze czy depresję. Wnioskodawca prezentuje postawę manipulacyjną manifestuje zaburzenia osobowości. Natomiast zażywane przez niego leki przeciwbólowe nie służą usuwaniu dolegliwości, ale w istocie podtrzymaniu uzależnienia. Biegły w opinii odnotował wszystkie zgłaszane dolegliwości.

Z punktu widzenia psychiatrii nie stwierdzono u wnioskodawcy długotrwałej niezdolności do wykonywania pracy zarobkowej w myśl ustawy emerytalnej. Jest zdolnydo wykonywania pracy zarobkowej w myśl ustawy o rentach i emeryturach .

(pisemna podstawowa opinia biegłego z zakresu psychiatrii – k. 120-123, pisemna uzupełniająca opinia biegłego z zakresu psychiatrii – k. 148-150, ustna uzupełniająca opinia z zakresu psychiatrii złożona na rozprawie w dniu 11.10.2024 r. e-protokół (...):02:23-00:06:07; 00:06:45-00:08:54; 00:11:07-00:15:49 – płyta CD – k. 263)

Wśród dokumentów zebranych w sprawie, które zostały uwzględnione przez Sąd, znalazły się przede wszystkim akta organu rentowego oraz dokumentacja medyczna ubezpieczonego która pozwoliła biegłym sądowym na ustalenie stanu jego zdrowia oraz występujących u niego schorzeń, momentu ich powstania oraz charakteru, a także wpływu tych schorzeń na zdolność do pracy zgodnej z kwalifikacjami. Sąd nie znalazł podstaw do nieuwzględnienia wskazanych dokumentów, ponieważ ich wiarygodność nie budziła wątpliwości i nie była negowana przez strony procesu. Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił również w oparciu opinie biegłych: internisty, neurologa, psychiatry (zarówno pisemne, jak i ustną uzupełniającą złożoną przez biegłego psychiatrę na rozprawie), uznając, że wskazane opinie stanowią w pełni wartościowy dowód w sprawie. Z tych też powodów, Sąd Okręgowy w pełni podzielił wnioski wynikające z opinii ów biegłych i oparł na nich ustalenia faktyczne.

W toku postępowania ubezpieczony kwestionował opinie biegłych: neurologa, psychiatry i wnosił o ustosunkowanie się przez tych biegłych do jego zarzutów. W tym celu Sąd dopuścił dowody z uzupełniających opinii biegłych, które zostały przez nich przygotowane. Biegli w sposób wyczerpujący odnieśli się do zastrzeżeń ubezpieczonego. Przy czym w zakreślonym terminie nie zgłosił zastrzeżeń do podstawowej opinii biegłego neurologa. Opinia uzupełniająca tego biegłego była związana jedynie z koniecznością ustosunkowania się do nowego wyniku badania.

Wskazać należy, że w postępowaniu sądowym ocena całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy, w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania pracy wymaga wiadomości specjalnych, a zatem dopuszczenia dowodu z opinii biegłego sądowego. W takiej sytuacji, sąd nie może orzekać wbrew opinii biegłych sądowych. Jednak w sprawach o rentę z tytułu niezdolności do pracy ostatecznie zawsze decyduje sąd, gdyż niezdolność do pracy, jako przesłanka renty, ma tu znaczenie prawne (art. 12 i 13 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), tak Sąd Najwyższy w wyroku z 3 września 2009 r. (sygn. III UK 30/09, LEX nr 537018).

Zdaniem sądu, opinie wskazanych biegłych zostały sporządzone zgodnie z wymaganiami fachowości i niezbędną wiedzę zawodową. Biegli szczegółowo i w sposób pełny określili schorzenia występujące u badanego oraz ocenili ich znaczenie z perspektywy własnej specjalizacji medycznej dla jego zdolności do pracy, odnosząc swą ocenę do kwalifikacji zawodowych.

Sąd w szczególności nie podzielił stanowiska skarżącego o konieczności uzupełnienia postępowania dowodowego poprzez dopuszczenie dowodu z kolejnej drugiej uzupełniającej opinii biegłego neurologa. Po złożeniu do akt przez odwołującego dokumentu w postaci wyniku badania (...) kręgosłupa LS z dnia 7.08.2024 r. oraz pisma (k. 226-228 verte) biegły w opinii uzupełniającej (k. 237) podtrzymał swoje stanowisko, wskazując, że sygnalizowany zapis, opisywany wynika tegoż badania nie wpłynął na wnioski orzecznicze zawarte w opinii podstawowej z dnia 24.11.2023 r. i tym samym na ocenę jego zdolności do pracy. Ponadto zgłaszanie przez skarżącego na rozprawie w dniu 11.10.2024 r. ponownie tych samych argumentów do zarzutów co w piśmie (k. 226-228 verte) do opinii biegłego neurologa należało uznać za spóźnione. Opinia podstawowa biegłego neurologa została skutecznie doręczona na adres kancelarii radcy prawnego reprezentującego wnioskodawcę, tym samym wnioskodawca miał możliwość zapoznania się z nią i stosownym pouczeniem na zgłaszanie ewentualnych pytań co do jej treści (zarządzenie – k. 92). Opinia uzupełniająca tego biegłego została sporządzona tylko dlatego, że wnioskodawca przedstawił wynik badania. Przy czym opinia uzupełniająca dotyczyła tylko biegłego neurologa, gdyż badanie dotyczyło kręgosłupa.

Tymczasem zgłoszone przez niego na rozprawie w dniu 11.10.2024 r. wątpliwości miały w ocenie sądu charakter polemiczny, nie związany z merytorycznymi wadami, czy niejasnościami opinii, tak opinii biegłego psychiatry, jak i neurologa. Wnioskodawca podnosił, że ci nie ustosunkowali się do wszystkich zadanych przez niego w piśmie (k. 226-228 verte) pytań. Opinia jest niepełna, jeżeli biegły nie udziela odpowiedzi na wszystkie postawione pytania, na które zgodnie z zakresem posiadanych wiadomości specjalnych i udostępnionym mu materiałem dowodowym powinien udzielić odpowiedzi, lub jeśli nie uwzględnia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia konkretnej kwestii okoliczności, bądź nie zawiera uzasadnienia wyrażonych w niej ocen i poglądów. Żadna z tychże sytuacji nie zachodziła w sprawie niniejszej. Biegli powołani w sprawie udzielili merytorycznej, logicznej i szczegółowej odpowiedzi na wszystkie postawione im przez sąd pytania, natomiast pytania ubezpieczonego takie jak, a dotyczące choćby aspektów poruszania się przez ubezpieczonego na rynku pracy, jego organizacji, czy praktycznych sposobów na radzenie sobie przez wnioskodawcę z występującymi zaburzeniami nerwicowymi, wahaniami nastroju nie mają wpływu na ocenę stanu jego zdrowia, a dodatkowo są wyrazem jedynie jego subiektywnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego. Aby podważyć wartość dowodową opinii biegłych, należy przedłożyć konkretne zastrzeżenia, które uniemożliwiałyby pozytywną ocenę tego dowodu z punktu widzenia logiki i doświadczenia życiowego (art. 232 k.p.c.). Zdaniem Sądu ubezpieczony nie przedstawił argumentów, z których wynikałoby, że wywody biegłych, a zwłaszcza neurologa, psychiatry są pozbawione podstaw metodologicznych lub oparte na błędnych przesłankach. 

Z tego też względu Sąd pominął pozostałe zgłoszone przez wnioskodawcę wnioski dowodowe, w tym o wydanie kolejnej opinii uzupełniającej przez biegłego neurologa, gdyż jest to zbędne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy i prowadziłoby jedynie do zwłoki w toczącym się postępowaniu.

Należy podkreślić, że w sprawie niniejszej biegły neurolog wydał dwie opinie pisemne. Jasno, wyczerpująco i zrozumiale wyjaśnił, że wnioskodawca co prawda jest osobą niepełnosprawną, ale zdolną do wykonywania pracy zarobkowej w myśl ustawy o rentach i emeryturach. Co jednak istotne i co sąd pragnie podkreślić, to że wnioskodawca jest osobą ubiegającą się o rentę i jest zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie powoduje, że jest niezdolny do pracy w rozumieniu art. 12 ustawy emerytalnej, a tym samym, że nabywa automatycznie prawa do renty bowiem o tym czy osoba ubiegająca się o rentę jest niezdolna do pracy i jaki jest stopień tej niezdolności decydują wyłącznie lekarze orzecznicy ZUS (lekarz orzecznik, a w przypadku sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika komisja lekarska). Wszystkie opinie biegłego są jasne, wyczerpujące, a ich wnioski ze sobą korespondują. W ocenie Sądu nie występują jakiekolwiek okoliczności, które wskazywałyby na wadliwość opinii biegłego neurologa. Z tych wszystkich względów Sąd nie uwzględnił także wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego neurochirurga.

Sąd nie znalazł żadnych uzasadnionych podstaw by uwzględnić wniosek strony powodowej o wyłączenie biegłej neurolog J. B. (wniosek o zmianę osoby biegłego). Podkreślenia wymaga, iż zgodnie z art. 281 § 1 kpc aż do ukończenia czynności biegłego strona może żądać jego wyłączenia z przyczyn, z jakich można żądać wyłączenia sędziego. Gdy strona zgłasza wniosek o wyłączenie biegłego po rozpoczęciu przez niego czynności, obowiązana jest uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała później lub że przedtem nie była jej znana. O wyłączeniu biegłego rozstrzyga sąd prowadzący sprawę po wysłuchaniu stron i biegłego. Od wysłuchania stron lub biegłego można odstąpić, gdyby miało to doprowadzić do nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Przyczyną wyłączenia sędziego, a zatem i biegłego, na podstawie art. 49 KPC jest możliwość istnienia wątpliwości co do jego bezstronności. Ocena czy dana okoliczność uzasadnia wątpliwości co do bezstronności konkretnego sędziego/biegłego, powinna być dokonywana z perspektywy postronnego obserwatora. Za okoliczność uzasadniającą wątpliwości co do bezstronności należy uznać rodzaj emocjonalnego zaangażowania biegłego w odniesieniu do strony postępowania sądowego bądź jej przedstawiciela. W judykaturze wskazuje się na przykłady relacji mogących ewentualnie uzasadniać wątpliwości co do bezstronności w konkretnej sprawie, a są to: przyjaźń, nienawiść, więź rodzinna, powiązania majątkowe, gospodarcze, jak również ujawniona niechęć lub sympatia do strony albo faworyzowanie jednej ze stron kosztem drugiej. Strona nie może składać wniosku o wyłączenie biegłego na tej podstawie, że opinia biegłego jest dla niej niekorzystna. Samo niezadowolenie strony z treści sporządzonej opinii nie stanowi okoliczności, która mogłaby rodzić obiektywnie uzasadnione wątpliwości co do bezstronności biegłego sądowego. /I ACa 342/14 - wyrok SA Łódź z dnia 02-10-2014/.Na gruncie przedmiotowej sprawy strona powodowa domagając się wyłączenia biegłego nie wskazała, na żadne tego rodzaju okoliczności. O braku bezstronności biegłego nie świadczy okoliczność, iż już wcześniej wydawała opinię dotyczącą ubezpieczonego. Nie ma przeszkód, aby biegły sporządził opinię w sprawie, pomimo, że wcześniej sporządził opinię w innej sprawie toczącej się między tymi samymi stronami. /wyrok SA w Warszawie z dnia 15.11.2017 r, VII ACa 1394/17/. W konsekwencji opinie tego biegłego mogły stanowić podstawę orzekania.

Strona odwołująca się wniosła także o dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego lekarza psychiatry podnosząc, iż w jej ocenie opinia ta jest niepełna, zawiera wewnętrzne sprzeczności.

Sąd pomijając wniosek pełnomocnika ubezpieczonego o przeprowadzenie dowodu z opinii kolejnego biegłego sądowego – innego psychiatry miał na względzie również poglądy orzecznictwa, które wskazuje jednoznacznie, że nie można przyjąć, by sąd zobowiązany był dopuścić dowód z opinii kolejnych biegłych w każdym przypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1974 roku, sygn. akt II CR 817/73, LEX nr 7404; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 1974 roku, sygn. akt II CR 5/74, LEX nr 7407; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2001 roku, sygn. akt II UKN 604/00, PPiPS 2003, nr 9, poz. 67). Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1974 roku, sygn. akt I CR 562/74, LEX nr 7607; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 1999 roku, sygn. akt I PKN 20/99, OSNAPiUS 2000, nr 22, poz. 807; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2001 roku, sygn. akt II CKN 639/99, LEX nr 53135). Przy czym potrzebą taką nie może być przeświadczenie strony, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla strony tezy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2001 roku, sygn. akt II UKN 446/00, OSNAPiUS 2003, nr 7, poz. 182).

Dla sprawy istotne jest to, że biegły wydał niewadliwe i merytorycznie prawidłowo uzasadnione opinie odpowiadając na pytania Sądu w sposób, który umożliwił rozstrzygnięcie sprawy.

Sąd nie jest natomiast zobowiązany do dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych w każdym przypadku, kiedy żąda tego strona postępowania. To sąd musi powziąć wątpliwości - czy to sam, czy na skutek stanowisk wyrażonych w toku postępowania przez strony - czy dotychczasowa opinia została sporządzona w sposób prawidłowy, a zatem czy wymaga wyjaśnień lub uzupełnienia, czy też ponowienia przez innych biegłych.

Zgłoszony przez pełnomocnika wnioskodawcy wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego psychiatry nie zasługiwał na uwzględnienie, gdyż w ocenie Sądu wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sporu okoliczności wymagające wiadomości specjalnych zostały już w sposób wyczerpujący wyjaśnione w dotychczas złożonych przez biegłego opiniach, nie wymagających dalszego uzupełnienia. Według Sądu, nie istniała potrzeba dopuszczenia opinii innych biegłych tej specjalizacji, dlatego też Sąd pominął powyższy wniosek dowodowy, jako zmierzający do zbędnego przedłużenia postępowania.

Wskazać również należy, że zgodnie z treścią art. 316 k.p.c. Sąd orzekał na podstawie stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy. W konsekwencji pisma złożone przez odwołującego i jego pełnomocnika z urzędu już po zamknięciu rozprawy, zgodnie z treścią przepisu art. 224 § 2 k.p.c., nie mogły zostać uwzględnione wobec tego, że nie stanowiły dowodów w tym przepisie wymienionych.

Ponadto Sąd pominął wniosek o przesłuchanie świadka, albowiem nie można zastępować opinii biegłego lekarza innymi środkami dowodowymi, w tym takimi jak zeznania świadków.

Należy przypomnieć, że w sprawach o rentę z tytułu niezdolności do pracy, Sąd ocenia kwestię niezdolności do pracy w oparciu o wiadomości specjalne zawarte w opiniach wydanych przez biegłych dysponujących wiedzą medyczną co do występujących schorzeń i ich wpływu na zdolność do wykonywanie pracy zarobkowej. Powyższy dowód w postępowaniu sądowym jest jedyną drogą pozyskania koniecznych do rozstrzygnięcia wiadomości specjalnych i nie może być zastąpiony inną czynnością dowodową (np. przesłuchaniem świadka lub eksperymentem sądowym bez udziału biegłego, dokumentacją medyczną pochodzącą od lekarzy prowadzących ani też orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS lub orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS), zaś sąd orzekający nie jest uprawniony do samodzielnego (bez oparcia się na opinii właściwych biegłych) ustalania okoliczności, dla których wyjaśnienia wymagane jest posiadanie wiadomości specjalnych (do których należy w szczególności wiedza z zakresu medycyny)/tak wyrok SA w Poznaniu z dnia 25 stycznia 2017 r. ,III AUa 552/16 LEX nr 2265713/.

Dowód, zatem w postaci zeznań świadka nie mógł w żaden sposób podważyć wydanych w niniejszej sprawie opinii.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Spornym w sprawie było czy stan zdrowia odwołującego uprawnia go do świadczenia objętego zaskarżoną decyzją.

Przechodząc do rozważań dotyczących zasadności odwołania, w pierwszej kolejności wskazać należy, że renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana ubezpieczonemu, który spełnia łącznie przesłanki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U.2023.0.1251, dalej jako ustawa emerytalna), a więc:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 okresy składkowe ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3–8 i pkt 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11, 12 i pkt 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15–17 oraz art. 7 pkt 1–3, pkt 5 lit. a, pkt 6 i 12, oraz w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

4) nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Pierwsza z przesłanek, a więc niezdolność do pracy, jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 stycznia 2004r., II UK 222/03).

Przepis art. 12 ustawy emerytalnej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy - całkowitą i częściową. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2000r., II UKN 134/00 i z dnia 7 września 1979r., II URN 111/79). Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy" należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, czyli jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2004r., I UK 28/04). Z kolei wyjaśnienie częściowej niezdolności do pracy i treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (czyli zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego) ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006r., I UK 103/06). Dopiero zatem zmiana zawodu w ramach posiadanych kwalifikacji i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu dają podstawę do przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2009r., II UK 106/09, z dnia 8 maja 2008r., I UK 356/07, z dnia 11 stycznia 2007r., II UK 156/06 i z dnia 25 listopada 1998r., II UKN 326/98). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2006 r. ( I PK 153/05) częściowej niezdolności do pracy, polegającej na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie wyklucza możliwość podjęcia przez ubezpieczonego pracy niżej kwalifikowanej. Ubezpieczony, który jest częściowo niezdolny do pracy może być jednocześnie z samej definicji zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w nieznacznym stopniu. Tak samo, gdy ubezpieczony wykonuje pracę, która nie jest zgodna z posiadanymi kwalifikacjami, a już na pewno, gdy jest pracą poniżej poziomu posiadanych kwalifikacji. Poziom posiadanych kwalifikacji, wyznacza zatem zakres pracy, do której można odnosić ocenę zdolności do pracy w rozumieniu art. 12 i 13 ustawy. Inaczej mówiąc, ochrona ubezpieczeniowa służy temu kto utracił zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, choćby w stopniu częściowej niezdolności do pracy. Należy zatem przy ocenie częściowej niezdolności do pracy, odnosić się do poziomu posiadanych kwalifikacji, przy czym w każdym przypadku należy zważyć posiadane wykształcenie oraz charakter dotychczasowego zatrudnienia ubezpieczonego i okres tego zatrudnienia. Nie sposób bowiem dokonać oceny posiadanych kwalifikacji, odnosząc się w sposób alternatywny z jednej strony do posiadanego wykształcenia, a z drugiej, do zatrudnienia wykonywanego przez ubezpieczonego. Aktualny jest również pogląd o konieczności ujmowania łącznie aspektu medycznego i ekonomicznego niezdolności do pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., sygn. akt II UKN 675/98).

W orzecznictwie przyjmuje się również (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 sierpnia 2003r., II UK 11/03 oraz z dnia 5 lipca 2005r., I UK 222/04), że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy dotychczas wykonywanej lub innej mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to brak prawa do tego świadczenia. Prawa tego nie można w szczególności wywodzić z przewidzianych w art. 13 ustawy emerytalnej przesłanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych, bowiem odnoszą się one tylko do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy. Są więc bez znaczenia, jeżeli aspekt biologiczny (medyczny) wskazuje na zachowanie zdolności do pracy. Obiektywna możliwość podjęcia dotychczasowego lub innego zatrudnienia, zgodnie z poziomem kwalifikacji, wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych może być brana pod uwagę tylko wówczas, gdy ubiegający się o rentę jest niezdolny do pracy z medycznego punktu widzenia, gdyż oba te aspekty muszą występować łącznie ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., sygn. akt II UKN 675/98). O niezdolności do pracy nie decyduje więc niemożność podjęcia innej pracy warunkowana wiekiem, poziomem wykształcenia i predyspozycjami psychofizycznymi, lecz koniunkcja niezdolności do pracy z niezdolnością do przekwalifikowania się do innego zawodu.

Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo - lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 lutego 2016 r., III AUa 1609/15).

Dodatkowego podkreślenia wymaga również i to, że postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia rentowego wszczynane w rezultacie odwołania wniesionego przez ubezpieczonego ma charakter odwoławczy. Jego przedmiotem jest więc ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Badanie owej zgodności z prawem i legalności decyzji oraz orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego oraz prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji. Mówiąc inaczej - o zasadności przyznania lub odmowy przyznania świadczenia decydują okoliczności istniejące w chwili ustalania do niego prawa. Postępowanie dowodowe przed sądem jest bowiem postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy, a biegli sądowi nie zastępują lekarza orzecznika ZUS, tylko zgodnie z posiadaną wiedzą specjalistyczną poddają ocenie merytorycznej trafność wydanego przez niego orzeczenia o zdolności wnioskodawcy do pracy lub jej braku (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 20 maja 2004 roku, II UK 395/03, OSNAPiUS 2005, Nr 3, poz. 43).

Badając w przedmiotowej sprawie istnienie spornej przesłanki warunkującej przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów: internisty, neurologa, psychiatry, związku z powyższym ocena stanu zdrowia wnioskodawcy nie ograniczyła się do oceny tylko jednego specjalisty. Ocena wskazanych opinii została już zaprezentowana w części obejmującej ocenę dowodów, dlatego w tym miejscu, odwołując się do niej tylko ogólnie, należy jeszcze raz wskazać, że opinie te są rzetelne oraz jasno i przekonująco uzasadnione, stanowiły więc podstawę wydanego w sprawie orzeczenia.

Biegli byli zgodni co do oceny stanu zdrowia wnioskodawcy, a w szczególności co do tego, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy w jakimkolwiek stopniu. Żaden z biegłych nie wskazał, aby stopień naruszenia sprawności organizmu ubezpieczonego, czy to z przyczyn psychiatrycznych, neurologicznych czy internistycznych uzasadniał orzeczenie chociażby częściowej niezdolności do pracy. Biegli odnieśli się do dokumentacji medycznej wnioskodawcy i dokładnie przeanalizowali ją oraz odnieśli się do twierdzeń ubezpieczonego. Biegli wskazali, na jakie schorzenia cierpi ubezpieczony jednak zgodnie stwierdzili, że nie powodują choćby częściowej niezdolności do pracy.

Treść opinii w/w biegłych, choć nie jest zgodna z oczekiwaniami odwołującego, nie znaczy to jednak, że zostały popełnione przez biegłych błędy odnośnie oceny stanu zdrowia bądź w zakresie argumentowania.

Konkludując, z zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentów oraz opinii biegłych sądowych wynika, że wnioskodawca nie spełnia ustawowych przesłanek niezbędnych do otrzymania świadczenia rentowego. Nie jest on osobą niezdolną do pracy w myśl art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ani częściowo, ani całkowicie. Komisja Lekarska ZUS uznała go za zdolnego do pracy. Postępowanie przeprowadzone przed Sądem Okręgowym potwierdziło trafność tego stanowiska, choć wykazało, że ubezpieczony jest osobą niepełnosprawną, nie czyni go to jednak osobą niezdolną do pracy.

Należy tylko przypomnieć, że pojęcie niepełnosprawności na gruncie ustawy z 27.08.1997 r. (Dz.U 2024 poz. 44 t.j.) o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie pokrywa się z pojęciem niezdolności do pracy w rozumieniu ustawy emerytalnej. W wyroku z dnia 20 sierpnia 2003 r. (II UK 386/02 OSNP 2004/12/213), Sad Najwyższy odnosząc się do obu pojęć wskazał, iż na gruncie obowiązującego prawa nie ma podstaw do ich utożsamiania. Różnice występują zarówno w płaszczyźnie definicyjnej (pojęcie niezdolności do pracy, zawarte w ustawie o emeryturach i rentach z FUS jest inne niż pojęcie niepełnosprawności, zawarte w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych), jak i w zakresie orzekania o każdym z tych stanów. Są one też przesłanką do przyznania innego rodzaju świadczeń (uprawnień). Niepełnosprawność sama przez się nie zawsze uniemożliwia świadczenie pracy. Bezpodstawne jest stanowisko jakoby podobne były przesłanki z jednej strony orzekania o niepełnosprawności, a z drugiej strony ustalania niezdolności do pracy jako jednego z warunków świadczeń rentowych z prawa ubezpieczenia społecznego. Niepełnosprawność jako przesłanka materialnoprawnych i proceduralnych mechanizmów rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz szczególnej ochrony zatrudnienia, stanowi odrębny przedmiot regulacji w obrębie prawa socjalnego (por. z 27 sierpnia 1997 r.). Odrębności tej nie usuwają, wynikające z art. 5 ustawy z 27 sierpnia 1997 r., normatywne ustalenia skutków w zakresie rehabilitacji w odniesieniu do orzeczeń lekarza orzecznika ZUS o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy. Z tego powodu osoby, w stosunku do których wydane zostały orzeczenia o niezdolności do pracy są traktowane na równi z osobami uzyskującymi specjalną ochronę prawa socjalnego z zakresu rehabilitacji i zatrudnienia w szczególnych warunkach. Nie ma natomiast podstawy prawnej stanowisko jakoby ustalenie warunków do świadczeń rehabilitacyjnych i szczególnego zatrudnienia powodowało równocześnie konsekwencje prawne w zakresie świadczeń przewidzianych ustawą emerytalno-rentową. /Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2004 r. II UK 68/04 LEX nr 979180/ .

Wnioskodawca jest zatem zdolny do wykonywania pracy zarobkowej w myśl ustawy o rentach i emeryturach . Pozostałe zaś przesłanki związane z prawem do świadczenia nie stanowiły natomiast przedmiotu sporu między stronami.

Reasumując brak jest podstaw do stwierdzenia niezdolności do pracy odwołującego się. W tym zakresie wszyscy biegli byli zgodni. Wobec tego nie zachodziły przesłanki do stwierdzenia wadliwości zaskarżonej decyzji oraz do jej zmiany. Mając na względzie powołane okoliczności, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie. Jak zauważa się w orzecznictwie, o nabyciu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy nie mogą przesądzać subiektywne odczucia osoby ubezpieczonej.[tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 21 kwietnia 2021 roku, III AUa 12/21, LEX nr 3259709]

Sąd rozpatrując odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych badał zasadność tej decyzji, oceniając stan rzeczy z chwili jej wydanie. Ewentualna zatem zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego po tej dacie nie mogła mieć wpływu na ocenę zasadności zaskarżonej decyzji. Zauważyć należy, że ewentualne pogorszenie stanu zdrowia wnioskodawcy i jego wpływ na zdolność do pracy może być przedmiotem kolejnego postępowania, które stosownym wnioskiem może zainicjować sam wnioskodawca.

O zwrocie kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu orzeczono na podstawie § 15 ust. 2 w zw. z § 4 ust 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. 2024 poz. 764), nie znajdując podstaw do przyznania kosztów ponad przyjętą wysokość minimalną.