Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 kwietnia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - I Oddział w Ł., na podstawie art. 24, 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 4 stycznia 2024 r. odmówił A. P. przyznania emerytury od 3 grudnia 2021r.

W uzasadnieniu podniesiono, iż zgodnie z powołanymi na wstępie przepisami, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat dla kobiet 65 lat dla mężczyzn; podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składki i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego, zaś zgodnie z art. 17 w zw. z art. 19 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw osoby nie mające ustalonego prawa do emerytury, a mające na dzień 1 października 2017 r. ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia:

- do dnia osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego (łącznie z tym dniem)

- na okres przypadający po dniu osiągniecia podwyższonego wieku emerytalnego

- na stałe w związku z orzeczoną niezdolnością do pracy na trwałe

o ile osoby te nie ukończyły podwyższonego wieku emerytalnego przed 1 października 2017r. zachowują prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy do dnia osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego, chyba że prawo do renty ustanie przed tym dniem z innych przyczyn, np. zostanie złożony wniosek o emeryturę.

Zakład odmówił przyznania emerytury od dnia 3 grudnia 2021r. z powszechnego wieku emerytalnego, ponieważ orzeczeniem z dnia 30 maja 2014 r. Lekarz Orzecznik ZUS orzekł , że A. P. jest trwale częściowo niezdolny do pracy - decyzja ZUS z dnia 20 czerwca 2014 r.

Wobec powyższego A. P. zachował prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy do dnia osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego, który w jego przypadku wynosił 67 lat tj .3 grudnia 2023 r. i w związku z tym, iż do dnia 3 grudnia 2023 r. ubezpieczony nie złożył wniosku o przyznanie prawa do emerytury, decyzją z dnia 4 grudnia 2023 r. przyznano wnioskodawcy prawo do emerytury z urzędu od 3 grudnia 2023 r. na podstawie art.24a ustawy emerytalnej

/decyzja k. 182 akt emerytalnych ZUS/

A. P. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika - adwokata złożył odwołanie od powyższej decyzji w całości, domagając się jej zmiany i przyznania prawa do emerytury od dnia 3 grudnia 2021 r., tj od osiągnięcia wieku emerytalnego, nadto zasądzenia od organu na rzecz odwołującego kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od daty uprawomocnienia się orzeczenia zasądzającego koszty do dnia zapłaty.

W uzasadnienia wskazanego stanowiska podniesiono, iż ubezpieczony nie został w ogóle - wbrew wymogowi wynikającemu art. 19 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw - nie został poinformowany, iż mimo obniżenia przez ustawodawcę wieku emerytalnego nie nabędzie on z urzędu emerytury w wieku 65 lat i konieczności złożenia wniosku o przyznanie emerytury. Tym samym - w ocenie skarżącego - organ bezzasadnie pozbawił go prawa do emerytury od dnia 3 grudnia 2021 r. a odwołujący na skutek nieprawidłowego pouczenia wprowadzającego w błąd został również pozbawiony możliwości złożenia wniosku o przyznanie prawa do emerytury począwszy od dnia 3 grudnia 2021 r.

/odwołanie k. 3-7/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. /odpowiedź na odwołanie k. 10-11/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca A. P. urodził się (...) /bezsporne/

Od 1 maja 2014 r. był uprawniony do renty z tytułu częściowej niezdolności na stałe, ustalonej decyzją z dnia 20 czerwca 2014 r. /decyzja k. 108 akt rentowych/

Z uwagi na pogorszenie stanu zdrowia organ rentowy decyzją z 1 lipca 2015 r. ustalił ubezpieczonemu prawo do okresowej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 1 maja 2015 r. do 30 czerwca 2017 r. /decyzja k. 113 akt rentowych/

Decyzją z 1 sierpnia 2017 r. organ rentowy ponownie ustalił ubezpieczonemu prawo do okresowej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 1 lipca 2017 r. do 30 czerwca 2021 r. /decyzja k. 122 akt rentowych/

Ustawą z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 38) w art. 1 ust. 5 ustawodawca obniżył powszechny wiek emerytalny do 65 lat w przypadku mężczyzn i 60 lat w przypadku kobiet. Ustawa weszła w życie 1 października 2017 r. /bezsporne/

W treści pouczenia załączonego do ostatniej decyzji doręczonej wnioskodawcy w przedmiocie prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na stałe, przed ukończeniem przez ww. 65 lat życia tj. decyzji z dnia 23.09.2021 r. w punkcie III 2 wskazano iż „prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, przysługującej na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS ustaje z dniem, od którego została z urzędu przyznana emerytura. Emeryturę tę przyznaje się od dnia osiągnięcia przez rencistę pobierającego rentę z tytułu niezdolności do pracy przyznaną na podstawie na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z FUS oraz przepisów wcześniejszych - z wyłączeniem osób, które nie udowodniły jakiegokolwiek stażu ubezpieczeniowego lub mających ustalone prawo do emerytury - powszechnego wieku emerytalnego, a w przypadku renty, której wypłata była zawieszona - na wniosek o wznowienie wypłaty renty - od dnia, od którego przysługiwałaby wypłata świadczenia. /decyzja z dnia 23.09.2021 r. z pouczeniem k. 133-134 v akt rentowych/

Wnioskodawca nie był pouczony o zasadach przyznania emerytury w wieku obniżonym tj. obecnie obowiązującym wieku emerytalnym i konieczności złożenia wniosku celem nabycia uprawnień emerytalnych po ukończeniu 65 a przed ukończeniem 67 roku życia tj. w trybie art.19 ust. 1 pkt 4 ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw. /bezsporne/

Decyzją z dnia 4 grudnia 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - I Oddział w Ł. na podstawie art. 24a ustawy emerytalnej przyznał z urzędu A. P. emeryturę od dnia 3 grudnia 2023 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego - tu 67 lat. W związku z powyższym uznał, iż od dnia 3 grudnia 2023 r. ustało prawo ubezpieczonego do renty z tytułu niezdolności do pracy. /decyzja k. 136 -138 akt emerytalnych ZUS/

W dniu 8 stycznia 2024 r. wnioskodawca odwołał się od powyższej wskazując, iż domaga się przyznania emerytury w miejsce pobieranej renty od dnia 3 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Łodzi VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 18 marca 2024 r. sygn. akt. VIII U 254/24 oddalił odwołanie od zaskarżonej decyzji, a także przekazał organowi rentowemu do rozpoznania wniosek ubezpieczonego o przyznanie emerytury z urzędu w miejsce pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy od 3 grudnia 2021 r. /bezsporne, odwołanie k. 156-159 wyrok z 18.03.2024 r. z uzasadnieniem k. 176-179 akt ZUS/

W tym stanie rzeczy wydano zaskarżoną decyzję. /bezsporne/

Hipotetycznie wyliczona wysokość emerytury A. P., przy przyjęciu, iż uzyskałby do niej prawo od osiągnięcia 65 roku życia, na dzień 3 grudnia 2021 r. wyniosłaby 2807,28 zł.

Kwota wyrównania stanowiąca różnicę między sumą kwot emerytur, jakie przysługiwałby ubezpieczonemu w okresie od 3 grudnia 2021 r. do 3 grudnia 2023 r. z uwzględnieniem ich waloryzacji, a sumą kwot wypłaconych w tym okresie z tytułu renty wyniosłaby 36.976,60 zł oraz 544,12 zł wyrównania kolejnego dodatkowego rocznego świadczenia za wrzesień 2024 r.

Wysokość emerytury obliczonej przy założeniu, iż ubezpieczony uzyskałby do niej prawo od osiągnięcia 65 roku życia na dzień 3.12.2023 r. wyniosłaby 3448,35 zł, podczas gdy wysokość obecnie pobieranego przez Wnioskodawcę świadczenia emerytalnego na tę datę wynosiła 3751,85 zł.

Kwota potrącenia (kwota nadwyżki, jaka byłaby w takim przypadku wypłacona ubezpieczonemu od 3.12.2023 r. do końca lutego 2025 r., w związku z pobieraniem wyższego świadczenia emerytalnego ustalonego dla A. P. w wieku 67 lat nad kwotą hipotetycznej emerytury ustalonej w wieku 65 lat) wyniosła 7.953,98 zł oraz 103,79 zł potrącenia dodatkowego świadczenia rocznego za sierpień 2022 r. oraz 548,35 zł potrącenia kolejnego dodatkowego świadczenia rocznego za wrzesień 2023 r.

/bezsporne wyliczenie hipotetyczne k. 41/

Stan faktyczny w niniejszej sprawie był bezsporny, a Sąd ustalił powyższe fakty w oparciu o powołane dokumenty nadto wyliczenie hipotetyczne, którego strona powodowa nie kwestionowała.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn.

Zgodnie z art. 24a ust. 1 ustawy emerytalnej emeryturę, o której mowa w art. 24, przyznaje się z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek uprawniający do tej emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Natomiast zgodnie z ust. 2 w/w przepisu emeryturę przyznaje się od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury, a w przypadku gdy wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy była wstrzymana - od dnia, od którego podjęto jej wypłatę.

Przy tym przepis art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej uzyskał obowiązujące brzmienie z dniem 1 października 2017 r. w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r. poz. 38)

W myśl art. 17 ustawy zmieniającej przepisy tej ustawy nie naruszają praw i obowiązków osób, które nabyły prawo do świadczeń określonych w przepisach zmienianych niniejszą ustawą.

Zgodnie zaś z art. 19 ust. 1 pkt 4 ustawy zmieniającej Zakład Ubezpieczeń Społecznych powiadamia osoby, które w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy mają ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, przyznanej na okres do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego określonego dla danej osoby zgodnie z przepisami obowiązującymi w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie niniejszej ustawy lub na okres przypadający po dniu osiągnięcia tego wieku, a które nie mają ustalonego prawa do emerytury - o zachowaniu prawa do świadczenia do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego określonego dla danej osoby zgodnie z przepisami obowiązującymi w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie niniejszej ustawy, chyba że prawo do tych świadczeń ustanie przed tym dniem, oraz o obowiązujących od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy warunkach nabywania prawa do emerytury i możliwości zgłoszenia wniosku o emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Przedkładając powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej należy wskazać, iż obniżenie wieku emerytalnego dawało możliwość przejścia wnioskodawcy na emeryturę w dniu 3 grudnia 2021 r. Ubezpieczony miał jednak przyznane prawo do renty z powodu całkowitej niezdolności do pracy najpierw od 1 maja 2015 r. do 30 czerwca 2017 r., a następnie od 1 lipca 2017 r. do 30 czerwca 2021 r.

Z treści przytoczonych przepisów ustawy zmieniającej wynika, iż ubezpieczony, jako osoba mająca przyznane prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, zachował prawo do tego świadczenia do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego określonego dla niego zgodnie z przepisami obowiązującymi w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie ustawy zmieniającej, tj. 67 roku życia. Wnioskodawca - co bezsporne - do dnia złożenia odwołania od decyzji z 4 grudnia 2023 r. przyznającej mu emeryturę w wieku podwyższonym, tj od dnia 3 grudnia 2023 r, nie złożył wniosku o przyznanie emerytury na warunkach określonych w znowelizowanej ustawie. W takiej sytuacji organ rentowy nie miał uprawnień do wydania decyzji, którą przyznawałby ubezpieczonemu emeryturę w wieku obniżonym.

W odwołaniu pełnomocnik wnioskodawcy domaga się jednak zmiany zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury od dnia 3 grudnia 2021 r., a nie – jak uczynił to organ rentowy – od 3 grudnia 2023 r. z uwagi na brak pouczenia wnioskodawcy przez ZUS o możliwości wystąpienia z wnioskiem o emeryturę w wieku obniżonym.

Nie należy pomijać, iż z norm gwarancyjnych, zawartych w wyżej wymienionych przepisach, wynikał obowiązek organu rentowego powiadomienia osób, takich jak skarżący o zachowaniu prawa do świadczenia do dnia osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego oraz o możliwości złożenia wniosku o przyznanie emerytury w wieku określonym w ustawie zmieniającej. (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 17 października 2018 r., III AUa 801/18)

Jeżeli więc ubezpieczony chciał uzyskać emeryturę w wieku obniżonym, to powinien złożyć w tym przedmiocie wniosek, o czym właśnie miał obowiązek pouczyć organ rentowy (wyrok SA w Łodzi z dnia 8 sierpnia 2019 r., III AUa 1116/18, LEX nr 2713556, wyrok SN z dnia 2 sierpnia 2023 r., (...) 61/22).

W odniesieniu do pouczenia ubezpieczonego o okolicznościach powodujących utratę lub istnienie prawa do świadczenia - co jest już ugruntowane w orzecznictwie (por np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach III AUa 2358/15, z dnia 5 stycznia 2017 r. LEX nr 2249948 wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2008 roku, sygn. akt I UK 394/07, LEX nr 494135, Wyrok SN z dnia 14 marca 2006 roku, sygn. akt I UK 161/05, wyrok SN z dnia 3 lutego 2016r. I UK 63/15, wyrok SA w Białymstoku z dni 14 lutego 2019 r. III AUa 871/18, LEX 2624090) wskazać należy, iż wystarczające jest przytoczenie przepisów określających te okoliczności, które musi być na tyle zrozumiałe, aby pobierający świadczenie mógł je odnieść do własnej sytuacji.

Abstrakcyjne i ogólne pouczenie ubezpieczonego wyłącznie o nowych przepisach, bez przytoczenia ich treści sprawia, że nie powoduje to ujemnych skutków dla świadczeniobiorcy, choćby nawet z innych źródeł mógł powziąć wiadomość o tych okolicznościach.

W konsekwencji nałożonego na organ obowiązku pouczenia, nie wystarczy bowiem, aby emeryt lub rencista, mógł z własnej inicjatywy dowiedzieć się o zasadach decydujących o przyznaniu prawa do świadczeń. Zatem, opublikowanie znowelizowanych przepisów w Dzienniku Ustaw lub wydrukowanie w prasie codziennej, nie spełnia wymagania ustanowionego przepisami co do pouczenia go o tych okolicznościach. Tym samym, pouczenie musi być w pełni zrozumiałe, konkretne i uprzednie w stosunku do sytuacji, jaką obejmuje.

Jak zostało bezspornie ustalone organ rentowy nie powiadomił wnioskodawcy o jego uprawnieniu do zachowania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy do dnia osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego, nie pouczono też odwołującego o prawie złożenia wniosku o emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 65 lat na mężczyzn (zgodnie z wymogiem wynikającym z art. 19 ust. 1 pkt 4 ustawy zmieniającej).

Należy zgodzić się ze skarżącym, że brak pouczenia skutkuje w tym przypadku uznaniem braku świadomości tych uprawnień przez ubezpieczonego, czego negatywnych konsekwencji wobec zaniedbania organu rentowego nie powinien ponosić ubezpieczony.

W konsekwencji uznać należy, iż złożony w dniu 8 stycznia 2024 r. (wraz z odwołaniem od decyzji z dnia 4 grudnia 2023 r.) wniosek o przyznanie emerytury w wieku obniżonym tj. obecnie powszechnym wieku emerytalnym 65 lat dla mężczyzn tj. żądanie wnioskodawcy przyznania mu świadczenia od dnia 3 grudnia 2021 r. musi zostać rozpoznane pozytywnie.

Sąd ma przy tym na uwadze, że uzyskując prawo do emerytury w wieku 65 lat, wnioskodawca otrzyma wraz z wyżej wskazanym wyrównaniem świadczenie niższe niż dotychczas pobierane. Nie można tu jednak mówić o jakimkolwiek pokrzywdzeniu ubezpieczonego, skoro już z założenia ustawodawcy zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw, przepisy tej ustawy nie naruszają praw i obowiązków osób, które nabyły prawo do świadczeń określonych w przepisach zmienianych niniejszą ustawą, a wybór świadczenia jakie miało być wypłacane ubezpieczonym albo renty na niezmienionych zasadach do podwyższonego wieku emerytalnego albo emerytury w zmniejszonym wieku emerytalnym zastrzeżony został dla ubezpieczonych.

Ustawodawca miał na uwadze konsekwencje obniżenia wieku emerytalnego w odniesieniu do emerytury przyznawanej z urzędu w miejsce dotychczasowej renty i właśnie dlatego wprowadził przepisy regulujące sytuacje, w jakiej mogą znaleźć się ubezpieczeni. To od oceny wnioskodawcy zależało czy woli dużej pobierać niższe świadczenie rentowe a potem wyższą emeryturę czy też krócej rentę a potem w wieku obniżonym mniejsze świadczenie emerytalne. Z wyborem wnioskodawcy świadczeń w jego ocenie korzystniejszych w tym stanie rzeczy nie można polemizować.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał A. P. prawo do emerytury od 3.12.2021 r.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2023 poz. 1964). O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

SSO Paulina Kuźma