Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8.05.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. ponownie ustalił dla G. B. kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 r. Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z kolejnych 10 lat kalendarzowych, tj. od 1.01.1987 r. do 31.12.1996 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 65,26 %. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 65,26 % przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną ww. ustawie (65,26 %. x 1 220,89 zł = 796,75 zł). Do obliczenia kapitału początkowego organ rentowy przyjął łącznie: 14 lat, 11 miesięcy, 2 dni, tj. 179 miesięcy okresów składkowych, 4 lata 6 miesięcy, 0 dni okresów nieskładkowych. Współczynnik proporcjonalny do - osiągniętego do 31.12.1998 r. – wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 60,30 %. Współczynnik ten służy do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł. Średnie dalsze trwanie życia - wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat - wynosi 209 miesięcy (komunikat Prezesa GUS z 25.03.1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn - M.P. Nr 12, poz.173). Kapitał początkowy został obliczony w następujący sposób:

293,01 zł x 60,30 % (współczynnik proporcjonalny) = 176,69 zł,

(179 miesięcy składkowych x 1,3%) : 12 x 796,75 zł = 154,49 zł,

(54 miesiące nieskładkowych x 0,7%) : 12 x 796,33 zł = 25,10 zł,

razem 356,28 zł

256,28 zł x 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 74 462,52 zł

Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 74 462,52 zł.

(decyzja w aktach ZUS k. 6-7)

Odwołanie od ww. decyzji złożył wnioskodawca, wnosząc o jej zmianę poprzez uwzględnienie przy wyliczeniu jej kapitału początkowego za 1990 r. kwoty 6 283 330,00 zł, podnosząc, że posiada świadectwo zatrudnienia za ten okres, z którego wynika, że zarabiał 650 000 zł miesięcznie, a poza tym później prowadził działalność gospodarczą, od której odprowadzał składki.

(odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie ZUS (...) Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko, jak w zaskarżonej decyzji, a dodatkowo podał, że uwzględniono okresy prowadzenia działalności gospodarczej skarżącego od 20 października 1990 roku oraz okres zatrudnienia w PZ (...) od 1 stycznia 1990 roku do 20 października 1990 roku. Za ten okres organ rentowy przyjął minimalne wynagrodzenie ze stosunku pracy, gdyż zakład pracy rozliczał się deklaracjami bezimiennymi. Tym samym za 1990 roku zostało przyjęte:

- 1 621 333,40 zł – wynagrodzenie ze stosunku pracy,

- 1 716 568 zł – na podstawie poświadczenia prowadzenia działalności gospodarczej

Co łącznie dało kwotę 3 337 901,40 zł.

Nadto ZUS podniósł, że zapis ze świadectwa pracy dotyczący wysokości zarobków, odnosi się wyłącznie do ostatnio zajmowanego stanowiska, a zatem nie może być przyjęte za cały okres zatrudnienia.

(odpowiedź na odwołanie k. 6)

Na ostatnim terminie rozprawy z 12.11.2024 r. wnioskodawca poparł odwołanie i zgodził się z hipotetycznym wyliczeniem organu rentowego, natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania

(e-prot. z 12.11.2024 r.: 00:00:40 - 00:01:30 k 37 i k 35)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca – G. B. urodził się (...)

(bezsporne)

Wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. w okresie od 1.06.1990 r. do 20.10.1990 r. na stanowisku magazyniera w pełnym wymiarze czasu pracy. Zgodnie ze świadectwem pracy z 19.10.1990 r. wnioskodawca na ostatnio zajmowanym stanowisku magazyniera otrzymywał wynagrodzenie 650.000 zł + premia.

(świadectwo pracy k 4)

Zgodnie z umową o pracę zawartą w dniu 1 stycznia 1990 roku z Przedsiębiorstwem (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł., skarżący został zatrudniony na stanowisku magazyniera, w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem 400.000 zł + premia.

(umowa o pracę k 13)

Zgodnie z hipotetycznym wyliczeniem kapitału początkowego wnioskodawca przy uwzględnieniu za okres od 1.01.1990 r. do 30.09.1990 r. zatrudnienia w ww. zakładzie pracy wynagrodzenia wynikającego z umowy o pracę i przyjęciu za ostatni miesiąc zatrudnienia tj. październik 1990 r. kwoty wynikającej ze świadectwa pracy, hipotetyczny wskaźnik wysokości podstawy wymiaru składek wyliczony z najkorzystniejszych dla wnioskodawcy 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 1.01.1987 r. do 31.12.1996 r. wyniósł 67,22 %, a hipotetyczna wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1.01.1999 r. wyniosła 75 589,03 zł i jest wyższa od wyliczonej w spornej decyzji

(bezsporne; hipotetyczne wyliczenie ZUS z załącznikami k. 23-30)

Powyższe ustalenia Sąd oparł o powołane dokumenty, których nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd nie znalazł z urzędu powodów by to czynić. Podstawą ustaleń są też hipotetyczne wyliczenia ZUS-u, z którymi zgodził się wnioskodawca i których nie kwestionował. Nie budzą one też żadnych zastrzeżeń Sądu co do ich matematycznej poprawności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie, skutkując zmianą zaskarżonej decyzji.

Stosownie do art. 173 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1251 ze zm.), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy na dzień wejścia w życie ustawy.

Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (ust. 2).

Zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Przepis ust. 2 art. 174 stanowi, że przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2, to jest w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

W myśl ust. 3 w/w przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w (...) kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Z kolei na postawie ust. 6 tego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 r., podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Zgodnie z § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz. 1412) zainteresowany zgłaszający wniosek o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy powinien dołączyć do wniosku dokumenty stwierdzające: 1) datę urodzenia; 2) okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość; 3) stan zdrowia, a także wywiad zawodowy sporządzony przez płatnika składek, jeżeli ubezpieczony pozostaje w zatrudnieniu - w przypadku gdy prawo do świadczenia jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy; 4) wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu i uposażenia, przyjmowanych do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń; 5) okoliczności niezbędne do ustalenia świadczeń przysługujących z zagranicznych instytucji ubezpieczeniowych, jeżeli umowy międzynarodowe, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, tak stanowią. W ust. 2 w/w paragrafu postanowiono, że dokumenty, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2 i 4, nie są wymagane, jeżeli konto ubezpieczonego zawiera dane pozwalające na ustalenie prawa i wysokości świadczenia. Z kolei w ust. 3 tego przepisu przewidziano, że dokumenty, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2, 4 i 5, nie są wymagane, jeżeli zostały złożone w organie rentowym dla celów ustalenia kapitału początkowego albo prawa lub wysokości świadczeń na podstawie ustawy lub odrębnych przepisów.

Zgodnie z § 21 ust. 1 w/w rozporządzenia, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument na podstawie, którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja z § 21 ust. 1 w/w rozporządzenia, stanowiąca odpowiednik obowiązującego do 23.11.2011 r. § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. nr 10, poz.49), wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak, aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego ( tak m.in. wyrok SN z 25.07.1997 r., (...) UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, wyroki: SA w Warszawie z 4.03.1997 r., III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, SA w Rzeszowie z 27.06.1995 r., III AUa 177/95, OSA 1996/10/32).

Do ustalania podstawy wymiaru świadczeń przyjmuje się zarobki objęte obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Oznacza to zatem, że przyjmuje się te składniki wynagrodzenia, które w rozumieniu przepisów o podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, obowiązujących w danym okresie, podlegały składce na to ubezpieczenie.

W n/n sprawie wnioskodawca żądał uwzględnienia do obliczenia kapitału początkowego kwot jego wynagrodzeń z 1990 r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Organ rentowy zakwestionował wskazywane przez niego zarobki wynikające ze świadectwa pracy podnosząc, że kwota tam wskazana dotyczy jedynie ostatniego zatrudnienia. W toku postępowania odwołujący złożył umowę o pracę, z której w sposób jasny wynikały jego zarobki i zgodził się na wyliczenie kapitału przy przyjęciu wynagrodzenia z umowy o pracę, a jedynie za ostatni miesiąc zatrudnienia wynagrodzenia ze świadectwa pracy. Tym samym Sąd uznał, że przyjęcie do wyliczenia kapitału początkowego zarobków wynikających z umowy o pracę oraz za ostatni miesiąc wynikającego ze świadectwa pracy, winno stanowić podstawę do obliczenia kapitału początkowego skarżącego. Powyższe oczywiście nie odzwierciedla w pełni wysokości zarobków odwołującego, gdyż w dokumentach wskazano również prawo do premii, jak również nie da się ustalić rzeczywistych zarobków wnioskodawcy, ale takie rozstrzygnięcie niewątpliwie jest korzystniejsze dla odwołującego niż przyjęcie minimalnych zarobków. Brak jest natomiast innej dokumentacji, która wskazywałaby na inną wysokość zarobków skarżącego.

Przy przyjęciu zatem zarobków wnioskodawcy za 1990 r. z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. za okres od 1.01.1990 r. do 30.09.1990 r. w wysokości 400.000 zł miesięcznie wynikającego z umowy o pracę oraz wynagrodzenia w kwocie 650 000 zł za ostatni miesiąc zatrudnienia tj. październik 1990 r., wynikającego ze świadectwa pracy, hipotetyczny wskaźnik wysokości podstawy wymiaru składek wyliczony z najkorzystniejszych dla wnioskodawcy 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 1.01.1987 r. do 31.12.1996 r. wyniósł 67,22 %, a hipotetyczna wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1.01.1999 r. wyniosła 75 589,03 zł i jest wyższa od wyliczonej w spornej decyzji.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ par. 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję, o czym orzekł jak w sentencji wyroku.