Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 kwietnia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. M., jako pracownik u płatnika składek P. (...) (...), nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu, od 21 września 2023 r.

W ocenie Oddziału ,podpisanie przez ubezpieczoną umowy o pracę, z w/w płatnikiem składek, na krótko przed niezdolnością do pracy z powodu choroby, przypadającej na okres ciąży, miało jedynie na celu uprawdopodobnienie nawiązania z ubezpieczoną stosunku pracy oraz świadczenia pracy na rzecz tego płatnika składek. Sam fakt podpisania umowy o pracę nie świadczy o faktycznym podjęciu i wykonywaniu pracy. Do ustalenia, że doszło do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy, nie jest bowiem wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, takich jak: zawarcie umowy o pracę, zgłoszenie do ubezpieczenia, a konieczne jest ustalenie, że strony mają zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy i to czyniły. Zdaniem Zakładu, nie bez znaczenia jest, również, fakt, iż ubezpieczona, z tytułu prowadzenia działalności, opłacała składki od podstawy zadeklarowanej w wysokości odpowiadającej wysokości 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, w konsekwencji wypłacane ubezpieczonej świadczenia w związku z chorobą i macierzyństwem byłyby niskie.

W ocenie Zakładu, na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, ubezpieczona nie wykonywała pracy w P. (...) (...), a została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jedynie w celu uzyskania pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania z wypłaty zasiłku chorobowego i macierzyńskiego. Wobec tego na podstawie art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy stwierdzić należało, że umowa o pracę między ubezpieczoną, a płatnikiem jako zawarta pozoru, jest nieważna, a zatem z tytułu zawartej umowy o pracę nie podlega ona ubezpieczeniom społecznym od 21 września 2023 r.

(decyzja – k. 69-73 verte akt ZUS)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji złożyła M. M. oraz płatnik składek. Skarżący, działając zgodnie z przesłankami przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. (tj. Dz. U. z 2024 r. poz. 497 z późn. zm) z uwzględnieniem komentarzy prawnych i orzecznictwa sądowego do przepisu art. 58 § 2 k.c. oraz art. 300 k.p., wnieśli o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uznanie, że M. M. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek – pracodawcy P. (...) (...) z/s w R. – w pełnym wymiarze czasu pracy z miesięcznym wynagrodzeniem w kwocie minimalnego wynagrodzenia tj. 3600,00 zł brutto ustaloną w zawartej przez strony umowie o pracę od dnia 21 września 2023 r.

(odwołanie ubezpieczonej – k. 3-8 akt VIII 1451/24, odwołanie płatnika składek – k. 3 - 8 akt VIII U 1452/24)

W odpowiedzi na oba odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji, a także o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

(odpowiedź na odwołanie ubezpieczonej – k. 9-11 verte akt VIII U 1451/24, odpowiedź na odwołanie płatnika składek – k. 9-11 verte akt VIII U 1452/24)

Zarządzeniem z dnia 27 czerwca 2024 r. zarządzono połączyć sprawę VIII U 1452/24 ze sprawą VIII U 1451/24, celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia oraz prowadzić dalej postępowanie pod sygnaturą akt VIII U 1451/24.

(zarządzenie – k. 14 akt VIII U 1452/24)

Na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. wnioskodawczyni i płatnik składek, poparli odwołania, natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołań.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):14:35-01:14:46 – k. 55)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W. C. i K. C. (1), od 1991 r. , prowadzą działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej , pod nazwą P. (...) (...). Przeważającym przedmiotem ich działalności gospodarczej jest działalność rachunkowo-księgowa, doradztwo podatkowe. Stałym miejscem wykonywania działalności gospodarczej jest R. (...) ul. (...).

(bezsporne, a nadto wydruk z (...) k. 25 akt VIII U 1451/24, zeznania W. C. na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:25-01:12:47 – koperta k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):19:26-00:32:04 – koperta k. 55, zeznania K. C. (2) na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:47-01:14:32 – koperta k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):32:04-00:44:49 – koperta k. 55)

Spółka zajmuje się rozliczaniem małych i średnich firm. Prowadzi ich księgowość. Od 2023 r. obsługuje ok. 150 firm.

(zeznania W. C. na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:25-01:12:47 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):19:26-00:32:04 – płyta CD k. 55, zeznania K. C. (2) na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:47-01:14:32 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):32:04-00:44:49 – płyta CD k. 55)

Dotychczas, wszystkie osoby zatrudnione u płatnika, najpierw pracowały jako osoby skierowane na staż z Powiatowego Urzędu Pracy . Po odejściu jednej z pracownic, w lutym 2023 r. , K. C. (1) zgłosił wakat w PUP. Przez 6 miesięcy przyszła jedna osoba, ale nie chciała pracować. Wspólnicy postanowili więc sami poszukać nowego pracownika.

(zeznania K. C. (2) na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:47-01:14:32 – koperta k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):32:04-00:44:49 – koperta k. 55)

M. M. urodziła się (...) Z wykształcenia jest technikiem rolnikiem.

(bezsporne, a nadto kwestionariusz osobowy – k. 2 akt osobowych wnioskodawczyni w kopercie k. 23 akt VIII U 1451/24 )

W okresie bezpośrednio poprzedzającym zatrudnienie u płatnika składek, skarżąca nie była nigdzie zatrudniona. Ostatnie zgłoszenie M. M. do ubezpieczeń społecznych jako pracownika miało miejsce w latach 2017-2020. Natomiast od 1 października 2021 r. ubezpieczona prowadzi działalność gospodarczą.

(bezsporne, a nadto pismo US-7 – k. 2 akt ZUS, zaświadczenie – k. 4 akt ZUS)

Od 1 kwietnia 2023 r. odwołująca była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jako prowadząca działalność gospodarczą dla której podstawę wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 30 % minimalnego wynagrodzenia.

(bezsporne, a nadto zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):10:08-01:12:25 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):05:36-00:19:26 – płyta CD k. 55)

Przedmiotem działalności ubezpieczonej jest przygotowywanie i dostarczanie żywności dla odbiorców zewnętrznych, restauracje i inne placówki gastronomiczne, produkcja pieczywa, produkcja świeżych wyrobów ciastkarskich i ciasteczek. Przy prowadzonej działalności ubezpieczona zgłasza do ubezpieczeń 2 osoby jako pomoce kuchenne. P. cały – sporny okres, objęty zaskrzona decyzją, wnioskodawczyni nie rezygnuje z zatrudnienia – 2 pracownic. Są one czynne przez cały okres, objęty - zaskarżoną decyzją .

(bezsporne, a nadto zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):10:08-01:12:25 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):05:36-00:19:26 – płyta CD k. 55)

W restauracji ubezpieczonej odbywają się imprezy okolicznościowe. Lokal świadczy także usługi cateringu i pieczenia tortów, ciast, pączków i innych wypieków na zamówienie. Restauracja jest czynna od wtorku do czwartku w godzinach 11:00 do 21:00, w piątek i sobotę w godzinach od 11:00 do 23:00 oraz w niedzielę w godzinach od 10:00 do 21:00.

(bezsporne)

W. C. i K. C. (1) znali M. M. - prywatnie

(zeznania K. C. (2) na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:47-01:14:32 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):32:04-00:44:49 – płyta CD k. 55)

M. M. była i jest klientką, na rzecz której płatnik składek świadczy usługi. . M. M., jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, udzieliła pełnomocnictwa jednemu ze wspólników P. (...) (...) do załatwiania spraw za pośrednictwem Platformy Usług (...) ( (...))

(bezsporne)

Ciąża ubezpieczonej została stwierdzona na wizycie lekarskiej w dniu 12 lipca 2023 r. (karta ciąży – koperta k. 57 akt VIII U 1451/22)

Z przedłożonego orzeczenia lekarskiego z dnia 22 września 2023 r. wynikało, że ubezpieczona była zdolna do podjęcia pracy.

(orzeczenie lekarskie – k. 26 akt ZUS, k. 3 akt osobowych wnioskodawczyni w kopercie k. 23 akt VIII U 1451/24)

W dniu 21 września 2023 r. pomiędzy Przedsiębiorstwem (...) reprezentowanym przez K. C. (2) a M. M. została zawarta umowa, nazwana umową o pracę, na czas określony do 31 maja 2026 r., na mocy której ubezpieczona została zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pracownik biurowy, za wynagrodzeniem 3600,00 zł miesięcznie. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano: R. (...), ul. (...). Termin rozpoczęcia - pracy - wskazano: 21 września 2023 r.

(umowa o pracę na czas określony – k. 23 akt ZUS. K. 17-17 verte akt osobowych wnioskodawczyni w kopercie k. 23 akt VIII U 1451/24)

Płatnik składek zgłosił ubezpieczoną, jako pracownika, do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 21 września 2023 r.

(zgłoszenie – k. 64 akt ZUS)

W dniach 21 i 22 września 2023 r. ubezpieczona odbyła szkolenie BHP-instruktaż ogólny i stanowiskowy.

(karta szkolenia wstępnego – k. 25 akt ZUS, k. 16 akt osobowych wnioskodawczyni w kopercie k. 23 akt VIII U 1451/24)

Do zadań skarżącej miały należeć proste czynności takie jak układanie faktur, pisanie wiadomości e-mail oraz odbieranie telefonów. Wnioskodawczyni segregowała np. faktury i, uporządkowane datami, przekazywała na biurko osoby, która je wpisywała do systemu. Odwołująca wykonywała polecenia W. C. i koleżanki z biurka obok – J. N.. J. N. , również, nadzorowała czynności, wykonywane przez ubezpieczoną.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):10:08-01:12:25 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):05:36-00:19:26 – płyta CD k. 55¸zeznania W. C. na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:25-01:12:47 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):19:26-00:32:04 – płyta CD k. 55, zeznania K. C. (2) na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:47-01:14:32 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):32:04-00:44:49 – koperta k. 55, zeznania świadka J. N. na rozprawie z dnia na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):47:08-00:53:40 – płyta CD k. 55, zeznania I. D. (1) na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):53:40-00:57:45 – płyta CD k. 55, zeznania świadka D. N. na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):00:43 - 01:07:23 – płyta CD k. 55)

Ubezpieczona korzystała z telefonu firmowego i komputera stacjonarnego. Wszyscy pracownicy w firmie - odbierali telefony. W praktyce funkcjonowania firmy płatnika, wszystkie pracownice segregowały dokumenty. Skarżąca nie miała skonfigurowanej poczty mailowej, korzystała z poczty firmowej, przeznaczonej dla wszystkich pracowników.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):10:08-01:12:25 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):05:36-00:19:26 – płyta CD k. 55, zeznania W. C. na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:25-01:12:47 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):19:26-00:32:04 – płyta CD k. 55)

Skarżąca miała wykonywać swoje obowiązki w siedzibie firmy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:30 do 15:30. Biuro rachunkowe jest zamknięte w weekendy.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):10:08-01:12:25 – koperta k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):05:36-00:19:26 – koperta k. 55, zeznania W. C. na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:25-01:12:47 – koperta k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):19:26-00:32:04 – koperta k. 55, zeznania I. D. (1) na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):53:40-00:57:45 – koperta k. 55, zeznania świadka D. N. na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):00:43-01:07:23 – koperta k. 55)

Skarżąca była upoważniona do podpisywania wystawionych faktur i korespondencji e - mail dotyczącej rozliczeń biura.

(wyjaśnienia W. C. w toku trwania postępowania wyjaśniającego – k. 20-22 akt ZUS, faktury – k. 33-59 akt ZUS, wiadomości e-mail – k. 60-61 akt ZUS)

Odwołująca otrzymywała wynagrodzenie w formie gotówkowej, a od wynagrodzenia odprowadzane były zaliczki na podatek dochodowy.

(wniosek o wypłatę wynagrodzenia do rąk własnych – k. 15 akt osobowych wnioskodawczyni w kopercie k. 23 akt VIII U 1451/24, listy płac – k. 30-32 akt ZUS, PIT-2 – k.14-15 akt osobowych wnioskodawczyni w kopercie k. 23 akt VIII U 1451/24)

U płatnika składek była prowadzona ewidencja czasu pracy w postaci list obecności. Od 21 września 2023 r. do 29 listopada 2023 r. podpis ubezpieczonej widnieje na w/w listach.

(listy obecności – k. 80-88 akt ZUS, k. 273 akt VIII U 1716/22, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):10:08-01:12:25 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):05:36-00:19:26 – płyta CD k. 55, zeznania W. C. na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:25-01:12:47 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):19:26-00:32:04 – koperta k. 55, zeznania świadka J. N. na rozprawie z dnia na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):47:08-00:53:40 – płyta CD k. 55, zeznania I. D. (1) na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):53:40-00:57:45 – płyta CD k. 55, zeznania świadka D. N. na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):00:43 - 01:07:23 – płyta CD k. 55)

Od 30 listopada 2023 r. ubezpieczona stała się niezdolna do pracy, z powodu choroby przypadającej na okres ciąży.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):10:08-01:12:25 – koperta k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):05:36-00:19:26 – koperta k. 55)

W spornym okresie, płatnik składek, zatrudniał, poza zaangażowaną ubezpieczoną, trzy pracownice.

(wykaz pracowników – k. 19 akt VIII U 1451/24, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):10:08-01:12:25 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):05:36 - 00:19:26 – płyta CD k. 55, zeznania W. C. na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:25-01:12:47 – koperta k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):19:26-00:32:04 – płyta CD k. 55, zeznania K. C. (2) na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:47-01:14:32 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):32:04-00:44:49 – płyta CD k. 55)

W okresie niezdolności wnioskodawczyni do pracy - obowiązki ubezpieczonej zostały przejęte przez pozostałych pracowników spółki.

(zeznania W. C. na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:25-01:12:47 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):19:26-00:32:04 – płyta CD k. 55, zeznania K. C. (2) na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:47-01:14:32 – płyta CD k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):32:04-00:44:49 – płyta CD k. 55)

W dniu 21 grudnia 2023 r. płatnik składek zatrudnił Z. S. na stanowisku młodszej księgowej w wymiarze ½ czasu pracy za wynagrodzeniem 4300,00 zł miesięcznie. Z. S. pracowała u płatnika składek do końca lutego 2024 r. Nikt nie został zatrudniony na jej miejsce.

(umowa o pracę na czas nieokreślony Z. S. – k. 66-66 verte akt ZUS, zeznania W. C. na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):12:25 - 01:12:47 – koperta k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):19:26-00:32:04 – koperta k. 55)

W dniu 9 stycznia 2024 r. M. M. urodziła syna.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):10:08-01:12:25 – koperta k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):05:36-00:19:26 – koperta k. 55)

W dniu 9 stycznia 2024 r. M. M. wystąpiła z wnioskiem o wypłatę zasiłku macierzyńskiego.

(bezsporne)

Obecnie ubezpieczona przebywa na urlopie macierzyńskim

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):10:08-01:12:25 – koperta k. 55 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 13 listopada 2024 r. e-protokół (...):05:36-00:19:26 – koperta k. 55)

Z przedłożonej księgi przychodów i rozchodów za 2023 r. wynika, że, w chwili zgłoszenia skarżącej, do ubezpieczeń społecznych, u płatnika składek nie nastąpił wzrost ilości dokumentów w księdze.

(księga przychodów i rozchodów za 2023 r. – k. 65 akt ZUS, k. 20-21 akt VIII U 1451/24)

W toku trwania postępowania wyjaśniającego, płatnik składek przedłożył dokumenty, z których wynika, iż, w toku trwania spornej umowy, ubezpieczona podpisała łącznie 27 faktur (we wrześniu 2023 r. – 3 sztuki, w październiku 2023 r. – 16 sztuk oraz w listopadzie 2023 r. – 8 sztuk). Ponadto, podpisała się swoim imieniem i nazwiskiem, pod dwiema wiadomościami e-mail (w październiku 2023 r.).

(faktury – k. 33-59 akt ZUS, wiadomości e-mail – k. 60-61 akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty zawarte w aktach sprawy, aktach organu rentowego, aktach osobowych M. M., a także, częściowo, w oparciu o zeznania wnioskodawczyni, płatnika składek i świadków: J. N., I. D. (2), D. N., w zakresie , w jakim posłużyły do poczynienia ustaleń.

Oceniając, zebrany w sprawie, materiał dowodowy, Sąd Okręgowego nie dał wiary zeznaniom wskazanym osobowym źródłom dowodowym, w części, w której wskazywali na realność zawartej pomiędzy ubezpieczoną i płatnikiem składek umowy o pracę oraz faktycznego świadczenia pracy przez wnioskodawczynię w reżimie stosunku pracy. W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego, brak jest podstaw do przyjęcia, iż stosunek prawnym , na podstawie zawartej umowy, faktycznie był realizowany, faktycznie był stosunkiem – pracy, o czym poniżej.

Odnosząc się, w pierwszej kolejności, do dokumentacji przedłożonej przez płatnika składek, w toku trwania postępowania wyjaśniającego, przed organem rentowym, wskazać należy, iż dokumentacja kadrowa potwierdza, jedynie, fakt formalnego jej sporządzenia, a nie jest dowodem faktycznego istnienia, pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem składek, stosunku pracy. W ocenie Sądu Okręgowego, załączona dokumentacja osobowa ubezpieczonej jest przejawem formalnego zadośćuczynienia obowiązkowi płatnika jako pracodawcy, natomiast nie przesądza o tym, że praca, na warunkach umowy o pracę, była, przez skarżącą, faktycznie realizowana . Tym bardziej, iż w toku postępowania wyjaśniającego, płatnik składek wskazywał, iż matka jednego ze wspólników – K. C. (2) była poważnie chora. Od października 2023 r. jej stan się wyraźnie pogorszył i była potrzebna osobista opieka nad chorą, co uniemożliwiało pracę wspólnika w firmie. Zauważenia jednak wymaga, iż sporna umowa, została zawarta z M. M. już we wrześniu 2023 r.

Ponadto wnioskodawczyni zeznała, że listy obecności były podpisywane przy wychodzeniu z pracy. W. C. podniosła, iż starała się, aby pracownicy wykonywali tą czynność raz dziennie. Podobnie zeznała J. N. – wskazując, iż raczej było to robione codziennie, a także D. N.. N., t już K. C. (1) wskazał, że listy były podpisywane w wolnej chwili, a I. D. (1) podkreśliła, iż miało to miejsce raz w tygodniu. W konsekwencji, należy stwierdzić, że , co prawda, płatnik składek prowadził ewidencję czasu pracy, jednak nie można uznać, iż była ona uzupełniania skrupulatnie.

W dalszej kolejności, podkreślenia wymaga, że ciąża ubezpieczonej została stwierdzona na wizycie lekarskiej w dniu 12 lipca 2023 r. Tym samym, skarżąca miała świadomość, że jest w ciąży. Mimo to, ponad dwóch miesiącach zdecydowała się podjąć zatrudnienie u płatnika składek. Dla Sądu nie są wiarygodne zeznania skarżącej, iż nie brała pod uwagę ciąży, bo w grudniu 2022 r. poroniła. Tym bardziej, iż w momencie podpisania spornej umowy o pracę wnioskodawczyni nie była w początkowym etapie ciąży, co jednoznacznie wynika z karty ciąży. Znamiennym jest, również, iż sporna umowa nie została poprzedzona żadnym okresem próbnym, w którym płatnik składek mógłby zweryfikować umiejętności ubezpieczonej. Mimo to umowa została podpisania na relatywnie długi okres, bo aż do 31 maja 2026 r.

Skarżąca zeznała, że ze względu na słabą kondycję swojej działalności gospodarczej, związanej z gastronomią, zmuszona była znaleźć nową pracę. Zauważenia, jednak, wymaga, że skarżąca nie zdecydowała się zawieszenie albo zakończenie prowadzenia działalności. W dalszym ciągu zatrudniała dwóch pracowników. Wątpliwości przy tym również budzi, że ubezpieczona miała jednocześnie prowadzić własną działalność gospodarczą i pracować w pełnym wymiarze czasu pracy u płatnika składek.

Należy również podkreślić, że strony znały się przed zawarciem spornej umowy. M. M. jako osoba prowadząca własną działalność gospodarczą udzieliła pełnomocnictwa do załatwiania spraw za pośrednictwem (...) jednemu ze wspólników P. (...) (...). Tym samym, strony spornej umowy, łączyły już wcześniej stosunki zawodowe.

Na marginesie warto zaznaczyć, że K. C. (1) zeznał, że zależało mu z żoną na zatrudnieniu pracownika zaufanego, ponieważ pracownicy pracują na danych wrażliwych. Jednocześnie jednak wskazał, że dotychczas wszyscy pracownicy podjęli pracę w spółce dzięki stażowi z PUP. Podnieść, zatem, należy, iż powyższe się wyklucza, ponieważ pracodawca nie ma wiedzy, kto zostanie skierowany na staż z urzędu pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego, musi zostać, także, zakwestionowana potrzeba zatrudnienia ubezpieczonej. Raz jeszcze należy podkreślić, iż w dniu zgłoszenia do ubezpieczeń skarżąca była już w ciąży.

Co więcej, z przedłożonego przez płatnika składek podsumowania księgi przychodów i rozchodów za 2023 r. wynika, że w chwili zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych skarżącej, u płatnika składek nie nastąpił wzrost ilości dokumentów w księdze. Tym samym nie odnotowano wzrostu zleceń czy większej liczby klientów. W konsekwencji nie można stwierdzić, że wystąpiła potrzeba zatrudnienia nowego pracownika ze względu na dużą ilość pracy.

Jednocześnie zauważenia wymaga, iż w czasie długotrwałej nieobecności wnioskodawczyni w pracy początkowo nikt w jej miejsce nie został zatrudniony. Jej obowiązki przejęły pozostałe pracownice. Co prawda w dniu 21 grudnia 2023 r. płatnik składek zatrudnił Z. S., jednak na inne stanowisko niż ubezpieczona (młodszej księgowej). Co również istotne, Z. S. została zatrudniona, jedynie, w wymiarze ½ etatu. Poza tym, już z końcem lutego 2024 r. w/w przestała świadczyć pracę, a na jej miejsce nie został zatrudniony nowy pracownik. Powyższe wskazuje na fakt, że dotychczas zatrudnione pracownice były w stanie – z powodzeniem – wykonywać obowiązki ubezpieczonej.

Przede wszystkim, podkreślić, jednak, należy, iż brak jest dowodów, na to, jakie konkretnie i kiedy czynności na rzecz płatnika wnioskodawczyni wykonywała. Do zadań skarżącej miało należeć m.in. układanie faktur, pisanie wiadomości e-mail oraz odbieranie telefonów. Skarżąca była upoważniona do podpisywania wystawionych faktur i korespondencji e - mail dotyczącej rozliczeń biura. Mimo to w toku trwania postępowania wyjaśniającego płatnik składek przedłożył dokumenty, z których wynika, iż w toku trwania spornej umowy ubezpieczona wystawiła jedynie 27 faktur (we wrześniu 2023 r. – 3 sztuki, w październiku 2023 r. – 16 sztuk oraz w listopadzie 2023 r. – 8 sztuk). Ponadto podpisała się swoim imieniem i nazwiskiem tylko pod dwiema wiadomościami e-mail (w październiku 2023 r.). Powyższe niewątpliwie nie uzasadnia zatrudnienia pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy. Tym bardziej, iż w toku trwania postępowania ustalono, iż telefony w biurze były odbierane przez każdego. Nie była to zatem czynność powierzona tylko odwołującej. Z zeznań świadków wynika jednoznacznie , że telefony były odbierane przez wszystkie pracownice, podobnie jak segregowanie dokumentów – wykonywały wszystkie pracownice, także , niekiedy – zamiast wnioskodawczyni ( zeznania świadka I. D. (2) 00:53:40 e-protokół rozprawy z dnia 13.11.2024r. k. 53 odwr. płyta CD k. 55)

Sąd Okręgowy nie neguje, przy tym, iż faktycznie płatnikowi składek mogło zależeć na zatrudnieniu nowego pracownika, który pomógłby przy najprostszych czynnościach związanych z obsługą biura rachunkowego. Sąd Okręgowy nie zaprzecza też, na co mogą wskazywać zeznania świadków, iż wnioskodawczyni wykonywała poszczególne czynności , w tym zakresie. Zauważenia, jednak, wymaga, iż owe czynności mógł wykonywać każdy. Jednocześnie, przede wszystkim, podniesienia wymaga, iż brak jest dowodów na to, by wnioskodawczyni , z tych czynności, przez płatnika była jakkolwiek rozliczana, by podlegała ona, w tym zakresie, jego bieżącemu kierownictwu, by ten wyznaczał jej, w tej materii, określone zadania do wykonania i by z nich i czasu, jaki na te czynności przeznaczyła, bezpośrednio ją rozliczał. Czynności, wykonywane przez ubezpieczoną były nadzorowane przez jedną z pracownic - J. N., co zeznała, zarówno, wnioskodawczyni, jak i świadek N., ale inne panie świadkowie. Nie można zatem stwierdzić, iż było to wykonywaniem pracy podporządkowanej w określonym miejscu i czasie. Tego właśnie w realiach niniejszego przypadku zabrakło. Czynności, wykonywane przez wnioskodawczynię, w żaden sposób, nie były, bowiem, przez płatnika, rozliczane.

Kwestionujący stanowisko organu rentowego, zawarte w zaskarżonej decyzji, strony skarżące, winny wskazać fakty, znajdujące oparcie w materialne dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych ze stanowiskiem zaprezentowanym w obu odwołaniach. W tym kontekście, podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 232 k.p.c. , strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu procesowym). Z kolei stosownie do art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu materialnym). W ocenie Sądu Okręgowego, zebrany w sprawie materiał dowodowy, nie daje podstaw do twierdzenia, że zawarta między płatnikiem, a ubezpieczonym umowa o pracę, była faktycznie realizowana, a między stronami doszło do faktycznego nawiązania stosunku pracy.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

Odwołanie jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 497), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym – podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Zgodnie z art. 9 ust. 4 w/w ustawy, osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 2, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W myśl art. 36 ust. 1 w/w ustawy, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Ustęp 2 stanowi, że obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracowników), należy do płatnika składek.

W myśl ustępu 11 w/w przepisu, każda osoba, w stosunku, do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1 przytoczonej ustawy, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1 (za pracowników), obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek.

Stosownie zaś do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2780) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Należy w tym miejscu wskazać, że organ rentowy ma prawo do badania a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz w wyroku z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, w którym stwierdził, iż:

„1. Na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

2. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia” (LEX nr 653664).

W niniejszej sprawie organ rentowy podważał skuteczność umowy o pracę zawartej między ubezpieczoną a płatnikiem składek w okresie od dnia 21 września 2023 r. wskazując na jej jedynie pozorny charakter.

O uznaniu stosunku, łączącego strony, za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Stosownie do treści art. 22 § 1 k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)).

Innymi słowy, podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 r. o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

Zgodnie natomiast z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 r. (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej, mającej na celu obejście ustawy, można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa w sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z 2 lipca 2008 roku, II UK 334/07).

W sytuacji, gdy wolą stron, zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (LEX nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Do ustalenia, że między stronami doszło do powstania stosunku pracy, nie jest, także, wystarczające spełnienie takich formalnych warunków zatrudnienia, takich jak przygotowanie zakresu obowiązków, odbycie szkolenia BHP, czy uzyskanie zaświadczenia lekarskiego o zdolności do pracy (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 20 września 2023 roku, I (...) 53/23, LEX nr 3609448).

Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (LEX nr 619658) wynika, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (LEX nr 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ww. ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja, skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym, nie można byłoby czynić odwołującej zarzutów, że zawarła umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Jednocześnie, należy mieć na względzie, że o pozorności umowy o pracę nie może bowiem jedynie świadczyć to, że została zawarta w czasie trwającej ciąży. Dążenie kobiety ciężarnej do uzyskania ochrony ubezpieczeniowej (bez ustalenia wynagrodzenia za pracę na nadmiernie rażąco wysokim poziomie) jest zachowaniem rozsądnym i uzasadnionym, zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia. Między innymi dlatego kobietom ciężarnym przysługuje ochrona przed odmową zatrudnienia z powodu ciąży a odmowa nawiązania stosunku pracy podyktowana taką przyczyną jest traktowana jako dyskryminacja ze względu na płeć (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 listopada 2021 roku, III USKP 82/21, OSNP 2022, nr 10, poz. 102)

Reasumując, w odniesieniu do umowy o pracę, pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 k.p.. Znaczenie ma faktyczne niewykonywanie pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi.

Jak zauważa się w orzecznictwie, pozorność umowy o pracę (art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p.) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. ( tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 3 listopada 2021 roku, III AUa 1713/21, LEX nr 3400641, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 grudnia 2022 roku, III AUa 1763/21, LEX nr 350170)

Ocena, czy praca jest wykonywana na podstawie łączącego strony stosunku pracy, zależy przy tym od okoliczności konkretnej sprawy dotyczących celu, do jakiego zmierzały strony oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy stałości świadczenia pracy na rzecz pracodawcy, w jasno określonym czasie pracy, a nie jedynie świadczenia pojedynczych czynności na jego rzecz, tak jak miałoby to miejsce np. w przypadku cywilnoprawnej umowy zlecenia, łączącej zleceniodawcę ze zleceniobiorcą.

Stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonywania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy na jego ryzyko oraz odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia oznacza, że pracownik ma obowiązek wykonywać pracę samodzielnie, osobiście i nie może samowolnie, bez zgody pracodawcy powierzyć pracy innej osobie. Wymóg osobistego świadczenia pracy wiąże się z osobistymi przymiotami pracownika takimi jak kwalifikacje, wiek, doświadczenie itp. Zasada ciągłości świadczenia pracy polega na tym, że pracownik ma obowiązek wykonać określone czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej go z pracodawcą. Nie chodzi tutaj zatem o sytuację jednorazowego wykonania pewnej czynności lub ich zespołu składającego się na określony rezultat. Właściwym przedmiotem umowy o pracę jest świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się i polegający na oddaniu swojej zdolności do pracy do dyspozycji innego podmiotu ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 1999 r. I PKN 451/99 OSNP 2001/10/337, M.Prawn. 2001/11/575).

Przy ocenie pozorności umowy o pracę, przesłankami istotnymi dla oceny ważności tej umowy są również: racjonalność zatrudnienia i potrzeba zatrudnienia pracownika ( tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 13 września 2022 roku, III AUa 273/22, LEX nr 3507514). Celem pracodawcy nie jest bowiem zatrudnienie pracownika dla samego zatrudnienia czy objęcia go ubezpieczeniami społecznymi, a zaspokojenie istniejącej po jego stronie rzeczywistej gospodarczej potrzeby zatrudnienia go w danym wymiarze czasu pracy.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne, należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy odwołująca się osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy), w wyznaczonym miejscu i czasie, w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy w reżimie art. 22 k.p. Dokonanie powyższego ustalenia miało, bowiem, znaczenie dla objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Przesądzenie rzeczywistego charakteru pracowniczego zatrudnienia wymaga zatem przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie czy miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę zainteresowaną obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze ( tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 24 marca 2021 roku, (...) 117/21, LEX nr: 3219877).

Przy tym bezwzględnie należy mieć na uwadze, że nawet krótkotrwałe świadczenie pracy przed skorzystaniem ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego nie jest wystarczającą przesłanką do stwierdzenia nieważności umowy o pracę w sytuacji, gdy zamiarem stron tej umowy było nawiązanie stosunku pracy, a zgodna wola stron znalazła odzwierciedlenie w faktycznej realizacji pracowniczego zatrudnienia, czyli wówczas, gdy został wdrożony proces świadczenia pracy, a pracodawca z tejże pracy korzystał ( tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 7 kwietnia 2021 roku, III AUa 38/18, LEX: 3244945).

Raz jeszcze należy podkreślić, iż zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet jeśli głównym powodem jest chęć uzyskania zasiłku macierzyńskiego bądź odpowiednio wysokiego zasiłku, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem, jeśli umowa faktycznie jest realizowana (por. wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi - VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 października 2022 r., VIII U 1950/21, LEX nr 3431805, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 czerwca 2022 r., III AUa 62/21, LEX nr 3397866).

Zdaniem Sądu, analiza, zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, prowadzi do wniosku, że ubezpieczona , w spornym okresie , objętym zaskarżoną decyzją, wykonywała pewne czynności , na rzecz płatnika składek, w prowadzonym przez niego biurze rachunkowym. Należało jednak zważyć, czy , przy uwzględnieniu całokształtu treści stosunku prawnego, realizowanego przez strony, czynności wykonywane przez ubezpieczoną były przez nią świadczone w ramach zatrudnienia pracowniczego.

O ile w świetle ustalonych faktów, nie budzi wątpliwości, że wykonywanie powierzonych wnioskodawczyni czynności mogło mieć osobisty charakter, o tyle wysoce wątpliwe jest stałe wykonywanie pracy w określonym wymiarze oraz występowanie głównego elementu konstrukcyjnego stosunku pracy, jakim jest pracownicze podporządkowanie w procesie świadczenia pracy. W ocenie Sądu w realiach badanej sprawy odtworzone fakty przeczą temu, że strony łączył realny stosunek pracy. Nie ma bowiem żadnych dowodów na to, że wnioskodawczyni wykonywała pracę stale w podporządkowaniu pracowniczym wobec płatnika w wyznaczonym przez niego miejscu i czasie.

Do zadań skarżącej miało należeć m.in. układanie faktur, pisanie wiadomości e-mail oraz odbieranie telefonów. Skarżąca była upoważniona do podpisywania wystawionych faktur i korespondencji e - mail dotyczącej rozliczeń biura. Mimo to w toku trwania postępowania wyjaśniającego płatnik składek przedłożył dokumenty, z których wynika, iż w toku trwania spornej umowy ubezpieczona wystawiła jedynie 27 faktur (we wrześniu 2023 r. – 3 sztuki, w październiku 2023 r. – 16 sztuk oraz w listopadzie 2023 r. – 8 sztuk). Ponadto podpisała się swoim imieniem i nazwiskiem tylko pod dwiema wiadomościami e-mail (w październiku 2023 r.). Powyższe niewątpliwie nie uzasadnia zatrudnienia pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy. Tym bardziej, iż w toku trwania postępowania ustalono, iż telefony w biurze były odbierane przez każdego pracownika. Podobnie – wszystkie pracownice, segregowały dokumenty, Nie była to, zatem, czynność powierzona tylko odwołującej. Znamiennym jest również, iż skarżąca przez cały czas, objęty zaskarżoną decyzją, prowadziła własną działalność gospodarczą, związaną z gastronomią. Nawet nie zrezygnowała z zatrudnienia 2 pracowników. Nie jest, zatem, możliwe, aby pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy, w biurze rachunkowym i jednocześnie prowadziła działalność, wymagająca tak dużego zaangażowania.

W dalszej kolejności, należy wskazać, iż kształt podporządkowania pracownika, może być różny, m.in. w zależności od pełnionej funkcji lub zajmowanego stanowiska. Najbardziej charakterystyczny aspekt podporządkowania określa natomiast art.100 k.p., wskazując na obowiązek pracownika stosowania się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy. Wszystkich pracowników zatrudnionych w podstawowym czasie pracy obowiązuje ta sama norma czasu pracy określona w art.129§1 k.p., a pracownicy są zobowiązani do wykonywania pracy określonego rodzaju, który powinien wynikać z umowy o pracę i są rozliczani z wykonania pracy pod kątem starannego działania.

W przedmiotowej sprawie, brak jest dowodów na rozliczanie ubezpieczonej z jakości, ilości a w szczególności z czasu i wymiaru wykonania zadań. Należy zauważyć, że tryb pracy ubezpieczonej nie był modyfikowany ani biorąc pod uwagę ilość i wyniki pracy dotychczas wykonanej ani czasem w jakim czynności wykonywała, a jest to istotne, albowiem zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu.

Co więcej, zgromadzone dowody nie przemawiają, by po stronie płatnika istniała rzeczywista gospodarcza i ekonomiczna potrzeba zatrudnienia wnioskodawczyni w pełnym wymiarze czasu pracy. W ocenie Sądu Okręgowego, po stronie pracodawcy brak było gospodarczej potrzeby zatrudnienia pracownika, w pełnym wymiarze czasu pracy, skoro pracodawca, zatrudnił nowego pracownika, dopiero od 21.12.2023r., w wymiarze jedynie ½ etatu, a już od 29 lutego 2024 r. ( po rozwiązaniu stosunku pracy z Z. S.) jest w stanie z powodzeniem prowadzić dotychczasową działalność, bez konieczności zatrudnienia nikogo, na miejsce przebywającej na urlopie macierzyńskim, wnioskodawczyni. Poza tym, podsumowanie księgi przychodów i rozchodów, imputuje uprawnioną tezę , iż w 2023 r. , u płatnika składek, nie wzrosła ilość - pracy.

W tym miejscu, należy zauważyć, że swoboda kontraktowa stron nie jest wartością absolutną. Strony mogą łączyć się dowolną więzią prawną, w tym umową o pracę, ale wybierając ten model zatrudnienia zobowiązane są przestrzegać jego cech charakterystycznych. Wybór przez strony formy zatrudnienia ma daleko idące konsekwencje. Połączenie się stron zobowiązaniem pracowniczym skutkuje koniecznością przestrzegania reguł określonych w Kodeksie pracy i innych aktach prawa pracy. O wykreowaniu stosunku pracy nie decyduje wyłącznie wola stron. Jest ona nieodzowna przy nawiązaniu zatrudnienia pracowniczego, jednak w sytuacji, gdy strony realizują więź prawną w oderwaniu od jej konstrukcyjnych cech, możliwe i konieczne jest zweryfikowanie charakteru prawnego zobowiązania. Zapatrywanie to wynika z przyjęcia założenia, że o rodzaju umowy decydują w pierwszej kolejności przepisy prawa.

Czynność prawna – jaką jest w realiach niniejszej sprawy umowa o pracę zawarta przez strony - jest sprzeczna z ustawą tzn. przepisem art. 22 § 1 k.p. w tym znaczeniu, że strony zawarły i realizowały w istocie inne zobowiązanie, którego przedmiotem było wykonywanie przez ubezpieczoną pewnych czynności na rzecz firmy płatnika składek, ale nie w reżimie stosunku pracy.

Jeszcze raz podnieść należy, że zawarcie umowy o pracę i jej realizacja, muszą odpowiadać w/w ustawowym kryteriom tej umowy, bowiem właśnie przez te kryteria jest definiowana istota umowy o pracę. Natomiast zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego i podleganie ubezpieczeniom są pochodne w stosunku do zawartej i realizowanej umowy. Bez umowy o pracę nie ma podstaw do ubezpieczenia. Zatem jeżeli umowa o pracę, mimo zgłoszenia do ubezpieczenia jest wykonywana w taki sposób, że nie realizuje ustawowych przesłanek, czyli nie realizuje się co do istoty, to nie można mówić o legalnym istnieniu umowy o pracę, a to oznacza że nie ma formalnoprawnych podstaw do objęcia ubezpieczeniem społecznym. Przy takim rozumieniu istoty umowy o pracę nie można więc legalnie wywodzić, że celem tego rodzaju umowy może być już tylko objęcie ubezpieczeniem społecznym. Ubezpieczenie społeczne, przysługuje nie tym podmiotom, które kreują doraźne podstawy faktyczno-prawne tylko po to, by przy znikomym nakładzie własnym na system ubezpieczenia społecznego pozyskać rażąco nadmierne korzyści, lecz tym podmiotom które dysponują realnym tytułem ubezpieczenia, w związku z którym systematycznie i sumiennie opłacają składki, czyli, w istocie, budują ten system, a nie tylko konsumują (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 listopada 2021 r. III AUa 332/21, LEX nr 3329720).

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych, wątpliwości organu rentowego, co do rzeczywistego celu i zamiaru stron nawiązujących ten stosunek prawny były uzasadnione, a zatem zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odpowiada prawu.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołania jako bezzasadne (pkt 1 sentencji wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., a wysokość wynagrodzenia pełnomocnika organu rentowego w odniesieniu zarówno do wnioskodawcy – płatnika, jak i M. M. ustalił zgodnie z §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2023 r., poz.1935). O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty, orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. (pkt 2 sentencji wyroku)