Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 czerwca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 oraz art. 31, 32 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2021 r., poz. 423 z późn. zm.) stwierdził, iż H. J. jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Odpowiedzialność za zadłużenie obejmuje majątek odrębny płatnika składek H. J. oraz majątek wspólny płatnika składek H. J. i jego współmałżonki E. J.. Zadłużenie wraz z należnymi odsetkami za zwłokę, naliczonymi na dzień wydania decyzji wynosi łącznie 213.539,98 zł, w tym:

1)  z tytułu:

składek na ubezpieczenie społeczne za okres od stycznia 2021 roku do lutego 2023 roku w kwocie 131.818,96 zł, odsetek za zwłokę: 22.176,00 zł, kosztów upomnienia: 87,20 zł, kosztów egzekucji: 631,54 zł;

2)  z tytułu:

składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od stycznia 2021 roku do lutego 2023 roku w kwocie 40.629,47 zł, odsetek za zwłokę: 6.949,00 zł, kosztów upomnienia: 87,20 zł, kosztów egzekucji: 604,34 zł;

3)  z tytułu:

składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od stycznia 2021 roku do lutego 2023 roku w kwocie 8.523,73 zł, odsetek za zwłokę: 1.341,00 zł, kosztów upomnienia: 87,20 zł, kosztów egzekucji: 604,34 zł;

/decyzja k 1-3 akt ZUS/

W dniu 18 lipca 2023 roku odwołanie od powyższej decyzji złożył H. J. i wniósł o zmianę decyzji poprzez ustalenie, że małżonka E. J. nie ponosi odpowiedzialności za zaległości składkowe określone decyzją. Jednocześnie wniósł o wykazanie przez ZUS w jaki sposób zostały rozliczone dokonywane przez niego wpłaty. Wskazał , że nie unika odpowiedzialności za zaległe składki, ale ciężar długu jest znaczny.

/odwołanie – k. 3-4/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 14 sierpnia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego w kwocie 10.800 zł, liczonymi od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W ocenie organu rentowego, był on uprawniony do wydania zaskarżonej decyzji, która w swojej treści jedynie określa należności skarżącego z tytułu nieopłaconych składek, po uwzględnieniu dokonanych już wpłat.

/odpowiedź na odwołanie – k. 6-9/

Pismem z dnia 27 lutego 2024 r. wnioskodawca cofnął odwołanie i wniósł o umorzenie postępowania oraz nieobciążanie do kosztami postępowania. Wskazał, że wniósł odwołanie z powodu niezrozumienia skomplikowanych przepisów i zawiłych wyliczeń. Jednocześnie podał, że zawarł z ZUS umowę ratalną, która spłaca. Wskazał, że obciążenie go kosztami tylko zwiększy jego zadłużenie, a utrzymują się z żoną ze skromnych środków, które zostają po odprowadzeniu kosztów utrzymania domu i spłacie rat.

/pismo k 68-69/.

Na rozprawie w dniu 26 marca 2024 roku odwołujący cofnął odwołanie i wniósł o nieobciążanie go kosztami zastępstwa procesowego, gdyż jest już na granicy i zasądzenie koszów może spowodować dodatkowe problemy. Pełnomocnik organu rentowego wyraził zgodę na cofnięcie odwołania i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości połowy minimalnej stawki tj. w kwocie 5400 zł.

H. J. oświadczył, że przy tak ograniczonych kosztach zgadza się na ich zapłacenie.

/oświadczenia odwołującego, oświadczenie pełnomocnika organu rentowego – e – protokół z dnia 26 marca 2024 roku – 00:00:47 – 00:04:50 k 91 i k 89-90/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Skarżący H. F. prowadził działalność gospodarczą i zatrudniał pracowników, w okresie 1995-2010 było to ponad 100 osób. Z żoną prowadzą oddzielne gospodarstwa domowe. Skarżący nadal prowadzi działalność gospodarczą, jego nieruchomości są obecnie zabezpieczone hipotekami przymusowymi na rzecz ZUS. Posiada zaległości z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych między innymi za okres od stycznia 2021 roku oraz lutego 2023 roku.

/bezsporne/

W dniu 20 grudnia 2023 roku doszło do zawarcia pomiędzy Zakładem Ubezpieczeń Społecznych Oddziałem w T. a H. J. umowy o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek.

/umowa o rozłożenie na raty należności z tytułu składek z dnia 20 grudnia 2023 roku – k 70-75/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów, na które przede wszystkim składała się dokumentacja znajdująca się w aktach organu rentowego i aktach sprawy, jak również na bezspornych okolicznościach na jakie wyjaśniał wnioskodawca. Autentyczność wymienionej dokumentacji i prawdziwość zeznań w żadnym zakresie nie była kwestionowała przez strony, a Sąd nie znalazł z urzędu podstaw, by podważyć jej wiarygodność.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Sąd uznał, iż cofnięcie odwołania w niniejszej sprawie nie jest sprzeczne z prawem, z zasadami współżycia społecznego, nie zmierza do obejścia prawa, ani nie narusza słusznego interesu ubezpieczonego, a zatem jest dopuszczalne ( art. 203 § 4 kpc i art. 469 kpc).

Mając na uwadze powyższe Sąd, na podstawie art. 355 kpc, orzekł jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. obciążając wnioskodawcę jedynie połową minimalnej kwoty kosztów zastępstwa procesowego.

Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z kolei § 3 w/w przepisu przewiduje, że do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

Przytoczone normy statuują dwie podstawowe zasady rozstrzygania o kosztach procesu: zasadę odpowiedzialności za wynik procesu oraz zasadę kosztów niezbędnych i celowych. Jednocześnie dla oceny, czy strona przegrała sprawę, obojętne jest, czy ponosi ona winę prowadzenia procesu oraz czy uległa ona co do istoty, czy tylko ze względu na przeszkody formalne (por. postanowienie SN z 9.10.1967 r., I CZ 81/67, niepubl.).

Wnioskodawca cofając odwołanie, bez zmiany decyzji przez ZUS, musi zostać potraktowany jako strona, która przegrała spór w całości. Zwrócić należy uwagę, że strona występując do sądu z konkretnymi roszczeniami winna liczyć się z ryzykiem poniesienia kosztów procesu w przypadku niekorzystnego rozstrzygnięcia wszczętego przez nią sporu. We własnym interesie, wyznaczonym ostrożnością procesową na wypadek przegranej, strona ta - jeszcze przed wydaniem rozstrzygnięcia - powinna zatem wykazać, że zachodzą szczególne okoliczności usprawiedliwiające nie obciążanie jej kosztami.

Skarżący, w ocenie Sądu Okręgowego, nie wykazał, że nie jest zasadne obciążenie go obowiązkiem zwrotu części kosztów zastępstwa procesowego stronie przeciwnej.

Możliwość odstępstwa od powyższej zasady wprowadza art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten pozostawia sądowi pewną swobodę w przyznawaniu zwrotu kosztów procesu, gdyby stosowanie zasady odpowiedzialności za wynik (art. 98 k.p.c.) nie dało się pogodzić z zasadami słuszności.

Przepis art. 102 k.p.c. znajduje zastosowanie "w wypadkach szczególnie uzasadnionych", które nie zostały ustawowo zdefiniowane, lecz są każdorazowo oceniane przez sąd orzekający na tle okoliczności konkretnej sprawy i podlegają swobodnej ocenie tego sądu. Do okoliczności tych zalicza się nie tylko sytuację majątkową i osobistą strony, powodującą, że obciążenie jej kosztami może pozostawać w kolizji z zasadami współżycia społecznego, lecz także okoliczności dotyczące charakteru sprawy i przebiegu procesu, między innymi precedensowy lub skomplikowany charakter rozpoznawanej sprawy, wymagający wiadomości specjalnych lub budzący wątpliwości, co do wykładni i stosowania przepisów prawa, albo subiektywne przekonanie powoda, co do zasadności zgłoszonego roszczenia, a także postawa stron w toku postępowania.

Czyli należy przyjąć, że art. 102 k.p.c. może być stosowany w zależności od konkretnego stanu faktycznego. Kodeks postępowania cywilnego nie definiuje bowiem pojęcia wypadków „szczególnie uzasadnionych”, wobec czego ich kwalifikacja należy do sądu orzekającego. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym posłużenie się przez ustawodawcę tym pojęciem powoduje, że sąd orzekający ma swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu (postanowienie SN z 24.10.2013 r., IV CZ 61/13, LEX nr 1389013), a rozstrzygnięcie na podstawie art. 102 k.p.c. jako mające charakter dyskrecjonalny, ogranicza kontrolę instancyjną w tym zakresie do sytuacji, gdy zastosowanie art. 102 k.p.c. nie zostało w ogóle uzasadnione, bądź nastąpiło z rażącym naruszeniem reguł przewidzianych w tym przepisie (postanowienie SN z 18.04.2013 r., III CZ 75/12, LEX nr 1353220).

Oparcie rozstrzygnięcia o kosztach procesu na jednej z uzupełniających zasad orzekania o kosztach, czyli m.in. art. 102 k.p.c., powinno być poprzedzone stwierdzeniem, że zaistniała w sprawie sytuacja wskazuje na celowość wyłączenia normy ogólnej, podyktowanego przewidzianymi w nich względami. Możliwość obciążenia strony przegrywającej jedynie częścią kosztów albo nieobciążenia jej w ogóle tymi kosztami uzależniona jest, stosownie do art. 102 k.p.c., od wyłonienia się w sprawie wypadków szczególnie uzasadnionych, wskazujących że ponoszenie kosztów pozostawało w sprzeczności z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Należą do nich okoliczności związane z przebiegiem sprawy - charakter zgłoszonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia, przedawnienie roszczenia oraz leżące poza procesem - sytuacja majątkowa i życiowa strony. Ocena, czy takie wypadki wystąpiły w konkretnej sprawie należy do sądu, który powinien dokonać jej w oparciu o całokształt okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego. Zgodnie z poglądem wyrażonym w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 20.01.2016 r. III AUz 90/15 (Legalis nr 1532921), szczególnie uzasadniony wypadek w rozumieniu art.102 k.p.c. to także sytuacja wystąpienia w sprawie niejednoznacznych ocen prawnych, niemożliwych do przewidzenia przez stronę na etapie zaistnienia sporu, a będących konsekwencją złożoności zagadnienia prawnego objętego postępowaniem sądowym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie I ACa 496/15 z 29.10.2015 r., Legalis nr 1435257).

Sąd Okręgowy wychodzi z założenia, iż zastosowanie art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i od oceny tego sądu zależy rozstrzygniecie, czy w rozpoznawanej sprawie występuje szczególnie uzasadniony wypadek, w rozumieniu tego przepisu, uzasadniający odstąpienie w całości lub w części od zasady obciążenia strony przegrywającej kosztami procesu. Ingerencja w to uprawnienie, w ramach rozpoznawania środka zaskarżenia na rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego, nie jest wprawdzie wyłączona, jednakże następuje jedynie w sytuacji stwierdzenia, że zastosowanie przez Sąd art. 102 k.p.c. nastąpiło z rażącym naruszeniem reguł przewidzianych w tym przepisie, a w szczególności, gdy dokonana przez Sąd ocena jest dowolna i oczywiście pozbawiona uzasadnionych podstaw.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższe oznacza, iż sądy mają swobodę przy rozstrzyganiu o zwrocie kosztów procesu, gdy stosowania zasady wyrażonej w art. 98 k.p.c. nie można pogodzić z zasadą słuszności.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w rozpoznawanej sprawie, nie zaszły żadne szczególne okoliczności, które uzasadniałyby nie obciążanie skarżącego przynajmniej częścią kosztów zastępstwa procesowego organu rentowego.

Należy podkreślić, że wnioskodawca od samego początku nie kwestionował swojego zadłużenia wobec ZUS, a jedynie wskazywał, że nie rozumie jak ono zostało wyliczone. Poza tym nadal prowadzi on działalność gospodarczą i posiada nieruchomości. Problem prawny w przedmiotowej sprawie nie był skomplikowany merytorycznie. Pomiędzy stronami zostały wymienione pisma procesowe, w których organ rentowy m.in. dokonał szczegółowego rozpisania każdej poczynionej przez odwołującego wpłaty wskazując, jak została ona zaliczona. Powyższe niewątpliwie wymagało od pełnomocnika organu dużego nakładu pracy. Mimo to pełnomocnik ZUS, uwzględniając zawartą między stronami umowę o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek oraz fakt, że odwołujący na dzień zamknięcia rozprawy spłacał wskazane tam kwoty, uznał, że może odstąpić od żądania stawki minimalnej i wniósł jedynie o zasądzenie połowy tej stawki. Co istotne, na ostatniej rozprawie, wnioskodawca zgodził się z takim żądaniem wskazując, że taką kwotę może zapłacić.

Powyższe, zdaniem Sądu, świadczy w sposób jednoznaczny, że przyznanie na wniosek pełnomocnika ZUS kosztów zastępstwa procesowego jedynie w wymiarze połowy stawki minimalnej, nie narusza zasad współżycia społecznego oraz nie godzi w podstawowe zasady słuszności i sprawiedliwości.

Mając na uwadze powyższe Sąd, na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 1935), zasądził od odwołującego na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. kwotę 5400 zł (połowę stawki minimalnej) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Zaś zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu.