Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 maja 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - I Oddział w Ł., po otrzymaniu nowych dowodów mających wpływ na wysokość kapitału początkowego, ponownie ustalił wysokość kapitału początkowego B. R. na dzień 1 stycznia 1999 r. ustalając jego wartość na kwotę 35 954,27 zł.

Do jej ustalenia organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 572,96 zł, okresy składkowe w wymiarze 6 lat, 9 miesięcy i 29 dni, tj. 81 miesięcy oraz okresy nieskładkowe w wymiarze 3 miesięcy i 16 dni tj. 3 miesiące.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 46,93%.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględniono okresów:

- od 1 lipca 1980 r. do 28 lutego 1982 r. ,

- od 1 maja 1982 r. do 31 grudnia 1990 r.

- od 28 lipca 1991 r. do 15 lipca 1992 r.

z uwagi na brak zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego.

/decyzja k.9 - 10 plik I akt ZUS/

Decyzją z dnia 6 maja 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - I Oddział w Ł., po uwzględnieniu dokumentów złożonych do odwołania do Sądu z dnia 9 marca 2022 r., przeliczył B. R. emeryturę od 1 października 2021 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. W treści decyzji wskazano, że do obliczenia emerytury przyjęto:

- kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 174 482,76 zł,

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 182 988,94 zł,

- średnie dalsze trwanie życia tj. 243,90 miesięcy.

Wyliczona emerytura wyniosła 1 465,65 zł. Okresowa emerytura wyniosła 336,33 zł. Łączna kwota emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej wyniosła 1 801,98 zł.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że do stażu pracy nie uwzględniono okresów:

- od 28 lipca 1991 r. do 15 lipca 1992 r. z powodu umorzonych składek z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej ,

- od 1 lipca 1980 r. do 28 lutego 1982 r.

- od 1 maja 1982 r. do 31 grudnia 1990 r. tj. współpracy przy prowadzeniu działalności, ponieważ płatnik składek H. R. nie zgłosił B. R. do ubezpieczenia społecznego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał jednocześnie, że przeliczył emeryturę w ten sposób, że do podstawy wymiaru emerytury zaliczono dochody z lat 1993 – 1994 , 1995 – 1996 oraz przyjęto okresy nieskładkowe za okres pracy od 15 maja 1995 r. do 13 marca 1996 r. Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że wypłata emerytury podlega zawieszeniu z uwagi na kontynuację zatrudnienia przez wnioskodawczynię.

/ decyzja k.12 – 14 plik I akt ZUS/

B. R. odwołała się od powyższych decyzji wskazując, że nie zgadza się z wyliczeniami organu rentowego. /odwołanie k.3 , odwołanie k.3 akt o sygn. VIII U 1314/22/

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie. /odpowiedź na odwołanie k.4 – 4 , odpowiedź na odwołanie k.4 – 4 akt o sygn. VIII U 1314/22/

Postanowieniem z dnia 11 lipca 2022 r. Sąd Okręgowy połączył sprawę o sygn. akt VIII U 1314/22 do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą o sygn. akt VIII U 1313/22. /postanowienie k.6 akt o sygn. VIII U 1314/22/

W piśmie procesowym z dnia 4 maja 2023 r. B. R. wskazała ,że wobec uwzględnienia przez organ rentowy okresu od 28 lipca 1991 r. do 15 lipca 1992 r. w decyzjach z dnia 19 grudnia 2022 r. oraz 21 grudnia 2022 r., wniosła o uwzględnienie przy wyliczeniu należnego jej świadczenia jedynie okresu pracy w Gospodarstwie (...) w L.. /pismo procesowe k.65/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. R. urodziła się (...) /okoliczność bezsporna/

W latach 1980 – 1990 wnioskodawczyni pomagała ojcu w prowadzonym przez niego Gospodarstwie (...) w L., które zajmowało się głównie hodowlą drobiu i uprawą owoców. W okresie tym wnioskodawczyni zamieszkiwała zarówno w gospodarstwie, jak i w Ł., przy czym jej obecność i czas jaki spędzała w gospodarstwie była uzależniona od ilości pracy w gospodarstwie. Pracę w gospodarstwie wnioskodawczyni łączyła ze studiowaniem w Akademii Rolniczej w P.. Płatnik składek H. R. nie zgłosił B. R. do ubezpieczenia społecznego w okresach od 1 lipca 1980 r. do 28 lutego 1982 r. oraz od 1 maja 1982 r. do 31 grudnia 1990 r.

/zeznania świadków: W. Z. min.00:04:37 – 00:15:16 rozprawy z dnia 15 czerwca 2023 r. , płyta CD k.83 , Z. B. min.00:04:57 - 00:12:03 , zeznania wnioskodawczyni min.00:14:53 – 00:19:05 rozprawy z dnia 25 lipca 2023 r. , płyta CD k.95/

Decyzją z dnia 19 grudnia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - I Oddział w Ł. ponownie ustalił wysokość kapitału początkowego B. R. na dzień 1 stycznia 1999 r. ustalając jego wartość na kwotę 39 411,13 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 584,56 zł, okresy składkowe w wymiarze 7 lat, 9 miesięcy i 17 dni, tj. 93 miesiące oraz okresy nieskładkowe w wymiarze 3 miesięcy i 16 dni tj. 3 miesiące. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 47,88 %.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał ,że do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględniono okresów:

- od 1 lipca 1980 r. do 28 lutego 1982 r. ,

- od 1 maja 1982 r. do 31 grudnia 1990 r.

z uwagi na brak zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego.

/decyzja k.5 - 6 plik II akt ZUS/

Decyzją z dnia 21 grudnia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - I Oddział w Ł. przeliczył B. R. emeryturę od 1 października 2021 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

W treści decyzji wskazano, że do obliczenia emerytury przyjęto:

- kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 92 451,54 zł,

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 200 582,69 zł ,

- kwotę środków zewidencjonowanych na subkoncie z uwzględnieniem ich waloryzacji w wysokości 82 031,22 zł ,

- średnie dalsze trwanie życia tj. 243,90 miesięcy.

Wyliczona emerytura wyniosła 1 537,78 zł. Okresowa emerytura wyniosła 336,33 zł. Łączna kwota emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej wyniosła 1 874,11 zł

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że do stażu pracy uwzględniono okres od 28 lipca 1991 r. do 15 lipca 1992 r. Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał ,że wypłata emerytury podlega zawieszeniu z uwagi na kontynuację zatrudnienia przez wnioskodawczynię.

/ decyzja k.8 – 10 plik II akt ZUS/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych wnioskodawczyni, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron, jak również na podstawie zeznań świadków oraz przesłuchania wnioskodawczyni. Zebrany w sprawie materiał dowodowy jest wystarczający do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 477 ¹³ k.p.c. zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie decyzji uwzględniającej w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części.

W sytuacji, gdy organ rentowy uwzględni żądanie strony, należy uznać, że postępowanie sądowe staje się w stosownym zakresie zbędne, toteż nie ma przesłanek do jego dalszego prowadzenia (w tej części, której dotyczy pozytywna dla strony decyzja).

Wobec tego, że w toku procesu zostały wydane decyzje (z dnia 19 grudnia 2022 r. dotycząca kapitału początkowego oraz z dnia 21 grudnia 2022 r. o przeliczeniu emerytury) , które uwzględniły stanowisko wnioskodawczyni co do kwestii zaliczenia jej okresu od 28 lipca 1991 r. do 15 lipca 1992 r., Sąd umorzył postępowanie w zakresie ustalenia wysokości kapitału początkowego B. R. określonego decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – I Oddziału w Ł. z dnia 19 grudnia 2022 roku znak oraz umorzył postępowanie w zakresie ustalenia wysokości emerytury B. R. określonej decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – I Oddziału w Ł. z dnia 21 grudnia 2022 roku, o czym orzekł w punkcie 1 i 2 sentencji wyroku.

W pozostałym zakresie odwołanie podlegało oddaleniu.

Ostatecznie kwestia sporna w przedmiotowej sprawie sprowadzała się do ustalenia czy przy ustalaniu wartości kapitału początkowego zasadnym jest uwzględnienie okresu pracy wnioskodawczyni w gospodarstwie rolnym jej ojca od 1 lipca 1980 r. do 28 lutego 1982 r. oraz od 1 maja 1982 r. do 31 grudnia 1990 r.

Nie ulegało przy tym wątpliwości, że wartość kapitału początkowego wnioskodawczyni przekłada się bezpośrednio na wysokość należnego jej świadczenia emerytalnego.

Wnioskodawczyni B. R. urodziła się (...), a zatem jej emerytura musiała zostać ustalona w oparciu zasady określone w art.26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U z 2023 r. , poz.1251)

W myśl wskazanego przepisu emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art.25 (podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art.24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art.173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art.40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust.1a i 1b oraz art.185) przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust.5 i art.183.

Zgodnie zaś z treścią art. 173 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych , dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (ust.2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (ust.3).

Zgodnie art. 174 ust. 1 cytowanej ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Zgodnie z art. 174 ust. 2 wskazanej ustawy przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Przy ustalaniu kapitału początkowego do okresów, o których mowa w art. 7 pkt 5 stosuje się art. 53 ust. 1 pkt 2 (ust. 2a).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (ust.3).

Z cytowanego wyżej przepisu art. 174 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej wprost wynika, że przy ustalaniu kapitału początkowego, nie uwzględnia się okresów rolniczych. Okresy pracy w gospodarstwie rolnym nie zostały bowiem wymienione ani w art. 6, ani też w art. 7 ustawy emerytalnej, do których to przepisów wprost odwołuje się art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej. Z powyższego wynika, że do wysokości kapitału początkowego w ogóle nie uwzględnia się okresów pracy w gospodarstwie rolnym, ponieważ ustawodawca nie przewidział w art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej takiej możliwości ( zob. wyrok SN z 11.01.2005r., I UK 135/04, OSNP 2005/14/217; a także Komentarz do art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Bartosz Suchacki, ABC 2009).

Dodać należy, że katalog z art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej ma charakter zamknięty w tym sensie, że okresy w nim nieprzewidziane nie mogą zostać uwzględnione (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11.03.2005 r., III AUa 1380/04, OSA 2006/6/20; por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 6.12.2016r. III AUa 274/16).

Brak jest tym samym podstawy prawnej, która uzasadniałaby żądanie wnioskodawczyni w zakresie uwzględnienia okresu pracy w gospodarstwie rolnym przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego, a w rezultacie przy ustalaniu wysokości emerytury.

W konsekwencji ustawowego sposobu ustalania wysokości kapitału początkowego bez znaczenia pozostaje praca w gospodarstwie rolnym, jak również kwestia opłacania składek za ten okres, co czyni zarzut skarżącej w analizowanym zakresie w całości chybionym.

W tym miejscu podkreślić należy, że pominięcie okresów pracy w gospodarstwie rolnym przy ustalaniu kapitału początkowego ma swoje uzasadnienie w tym, że podstawą ustalania świadczenia emerytalnego po spełnieniu warunków do jego uzyskania są składki zgromadzone na kontach emerytalnych w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Składki gromadzone w innych instytucjach ubezpieczeniowych, takich jak Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, nie zasilają Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zatem nie mogą wchodzić także do kapitału początkowego.

Tym samym mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie 3 sentencji wyroku.

SSO Paulina Kuźma

S.B.