Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 kwietnia 2024 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 1 oraz art. 3a ust. 1 i 4, art. 6 pkt 1, art. 5a ust. 1, art. 7 ust. 1 pkt 1, art. 16 ust. 1 pkt 1, a także art. 8 ust. 1, 2 i 2a, art. 17 ust. 1, 2, 3 oraz art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2024 r., poz. 90późn. zm.), stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników A. C. w zakresie:

I.  ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego od 1 stycznia 2009 r. do 9 stycznia 2009 r., od 15 września 2011 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz od 28 kwietnia 2017 r. do 12 listopada 2023 r.,

II.  ubezpieczenia emerytalno-rentowego od 1 stycznia 2009 r. do 9 stycznia 2009 r., od 15 września 2011 r. do 31 grudnia 2015 r., od 28 kwietnia 2017 r. do 12 listopada 2023 r.

oraz ustanie obowiązku opłacania składek za w/w osobę od wymienionych dni.

W uzasadnieniu wyjaśniono, że stwierdzono ustanie ubezpieczenia społecznego rolników z mocy ustawy dla ubezpieczonej w w/w okresach. Decyzję wydano w oparciu o pozyskane informacje z ZUS w dniach 13 marca 2024 r. oraz 25 marca 2024 r., wykazujące nie ujawnione przez ubezpieczoną okresy zatrudnienia od 1 grudnia 2008 r. do 9 stycznia 2009 r., od 15 września 2009 r. do 31 grudnia 2015 r., a także okresy, w których ubezpieczona była uprawniona do pobierania renty rodzinnej. W związku z powyższym, w ocenie organu, brak jest podstaw do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników od 1 stycznia 2009 r. do 9 stycznia 2009 r., od 15 września 2011 r. do 31 grudnia 2015 r., a także od 28 kwietnia 2017 r. do 12 listopada 2023 r. Nadto organ wskazał, że zważywszy, że od dnia 6 kwietnia 2018 r. A. C. rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej to przyznanie prawa do renty rodzinnej od dnia 6 marca 2017 r., decyzją z dnia 27 kwietnia 2017 r. skutkuje przerwaniem ciągłości ubezpieczenia społecznego rolników i powoduje ustanie tego ubezpieczenia w okresie od dnia 28 kwietnia 2017 r. do 12 listopada 2023 r. Dodatkowo organ podkreślił, że ubezpieczona pismem z dnia 9 kwietnia 2024 r. została poinformowana o możliwości zapoznania się ze zgromadzonym materiałem dowodowym i zgłoszenia żądać w sprawie. Ubezpieczona nie skorzystała z tych uprawnień, natomiast w dniu 16 kwietnia 2024 r. złożyła prośbę o odstąpienie od wstecznego wyłączenia z ubezpieczenia społecznego rolników. Z analizy zgromadzonego materiału dowodowego oraz dokumentów znajdujących się w aktach ubezpieczeniowych A. C. wynika, że ubezpieczona nie dokonała obowiązku zgłoszenia zatrudnienia w okresach od 1 grudnia 2008 r. do 9 stycznia 2009 r., od 15 września 2009 r. do 31 grudnia 2015 r., a także prawa do renty rodzinnej w ZUS od 6 marca 2017 r. do 30 kwietnia 2018 r. oraz od 1 stycznia 2019 r. do 31 marca 2024 r. Organ zaznaczył, że ubezpieczenie zdrowotne ustało zarówno dla ubezpieczonej jak i członków rodziny: D. i P. C. w okresach od 1 grudnia 2008 r. do 31 grudnia 2008 r., od 1 października 2011 r. do 31 grudnia 2015 r., od 1 kwietnia 2017 r. do 30 kwietnia 2018 r. oraz od 1 stycznia 2019 r. do 30 listopada 2023 r.

(decyzja – k. 90-90 verte akt KRUS)

Odwołanie od w/w decyzji złożyła A. C., działając przez profesjonalnego pełnomocnika, zaskarżając ją w całości. Zaskarżonej decyzji zarzucono naruszenie:



art. 36 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach społecznych rolników w zw. z art. 83a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez wydanie decyzji o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników względem ubezpieczonej w sytuacji, gdy w sprawie nie doszło do ujawnienia się nowych faktów lub dowodów, które były znane organowi w toku postępowania toczącego się przed organem KRUS i które zostało zakończone decyzją Prezesa KRUS z dnia 12 kwietnia 2008 r. w przedmiocie spełnienia przez A. C. warunków do dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników po podjęciu działalności gospodarczej,

ewentualnie:



art. 36 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach społecznych rolników w zw. z art. 83a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez przekroczenie przez organ rentowy granicy (wyznaczonej na podstawie testu proporcjonalności) poza którą nowe dowody czy ujawnione okoliczności nie mogły spowodować faktycznego wzruszenie decyzji wydanej przez Prezesa KRUS z dnia 12 kwietnia 2008 r. w przedmiocie spełnienia przez A. C. warunków do dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników po podjęciu działalności gospodarczej i w konsekwencji wstecznego wykluczenia ubezpieczonej z ubezpieczenia społecznego rolników w okresach wskazanych w zaskarżonej niniejszym odwołaniem decyzji.

Mając na względzie powyższe wniesiono o zmianę zaskarżonej decyzji i stwierdzenie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przez A. C. w okresach wskazanych w decyzji z dnia 19 kwietnia 2024 r., w tym przede wszystkim stwierdzenie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od 6 kwietnia 2018 r. do 31 grudnia 2018 r. oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm określonych.

(odwołanie – k. 3-5)

W odpowiedzi na odwołanie, Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując stanowisko, jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 12-15)

Na rozprawie z dnia 14 października 2024 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie, natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 14 października 2024 r. e-protokół (...):21:02-00:24:41 – koperta k. 31)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W 2008 r. rodzice A. C. przepisali na nią gospodarstwo rolne.

(bezsporne, a nadto akt notarialny – k. 2 akt KRUS, zeznania ubezpieczonej na rozprawie z dnia 14 października 2024 r. e-protokół (...):05:54-00:21:02 – płyta k. 31)

Skarżąca od dnia 1 sierpnia 2008 r. do dnia 12 listopada 2023 r. podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy jako rolnik posiadający gospodarstwo rolne o pow. 10,51 ha fiz i 10,6755 ha przel.

(decyzja o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników z dnia 11 sierpnia 2008 r. – k. 19 akt KRUS)

Skarżąca w dniu 12 sierpnia 2008 r. odebrała osobiście decyzję z dnia 11 sierpnia 2008 r. o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników wydanej dla niej w związku z objęciem jej u.s.r. po ustaniu zatrudnienia. Decyzja zawierała pouczenie, z którego punktu 1. wynikało, iż ubezpieczona jako rolnik jest zobowiązana – nie czekając na wezwanie, w ciągu 14 dni – zgłaszać Kasie osoby stale pracujące w jego gospodarstwie, podlegającego z tego tytułu ubezpieczeniu oraz informować Kasę o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności np. podjęcie pracy lub pozarolniczej działalności gospodarczej rodzącej obowiązek podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu. Z kolei w punkcie 2. pouczenia wyjaśniono, iż rolnik lub domownik, który podlega ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej zgodnie z przepisami o zryczałtowanym podatku dochodowym lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu jeśli nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym.

(decyzja z dnia 11 sierpnia 2008 r. wraz z pouczeniem – k. 19-19 verte akt KRUS)

Małżonek A. M. C. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od 7 września 2008 r. do 31 grudnia 2008 r. w przerwie pomiędzy zatrudnieniem.

(decyzja o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników z dnia 6 lutego 2009 r. – k. 28 akt KRUS)

W dniu 13 lutego 2009 r. odwołująca odebrała osobiście adresowaną na nią decyzję z dnia 6 lutego 2009 r. o podleganiu jej męża M. C. u.s.r. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że M. C. został objęty ubezpieczeniem rolnym w przerwie pomiędzy zatrudnieniem. Nadto decyzja zawierała tożsame pouczenia, co w/w decyzja z dnia 11 sierpnia 2008 r.

(decyzja z dnia 6 lutego 2009 r. wraz z pouczeniem – k. 29-29 verte akt KRUS)

W pozostałym okresie mąż odwołującej pracował na etacie. Był zgłoszony do ZUS, ale pomagał ubezpieczonej w prowadzeniu gospodarstwa. M. C. zmarł w dniu 6 marca 2017 r. Po jego śmierci nie miał kto pracować w gospodarstwie. W związku z powyższym w 2018 r. ubezpieczona podpisała z sąsiadem umowę dzierżawy. Ubezpieczonej pozostały 3 ha, na których było uprawiane zboże. Skarżąca wynajmowała firmę, która się tym zajmowała. Natomiast od 2024 r. całość gospodarstwa została wydzierżawiona.

(akt zgonu M. C. – k. 7, zeznania ubezpieczonej na rozprawie z dnia 14 października 2024 r. e-protokół (...):05:54-00:21:02 – koperta k. 31)

Od dnia 6 kwietnia 2018 r. ubezpieczona prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą.

(wniosek o wpis do (...) k. 47 akt KRUS, PIT/B za 2018 r. – k. 10-10 verte, podsumowanie podatkowej księgi przychodów i rozchodów za 2018 r. – k. 11)

Decyzją z dnia 12 kwietnia 2018 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził spełnienie przez A. C. warunków do dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników po podjęciu pozarolniczej działalności gospodarczej i wynikający z powyższego obowiązek opłacania w podwójnej wysokości składki podstawowej na ubezpieczenie emerytalno-rentowego. W związku z powyższym organ wskazał, że na ubezpieczonej ciąży obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w podwójnej wysokości od miesiąca kwietnia 2018 r. Decyzja zawierała stosowne pouczenie o warunkach podlegania u.s.r. i obowiązku zgłoszenia m.in. podjęcia pracy.

(decyzja z dnia 12 kwietnia 2018 r. wraz z pouczeniem – k. 48-48 verte akt KRUS)

Ubezpieczona na przestrzeni lat 2009-2018 odbywała wizyty w P. Terenowej Kasy w Ł. w dniu 2 lutego 2009 r. – w celu weryfikacji podlegania u.s.r. przez jej męża w przerwach pomiędzy zatrudnieniem, 17 sierpnia 2011 r., 22 listopada 2011 r., 14 listopada 2016 r., 22 marca 2017 r. oraz 29 sierpnia 2017 r. – w celu uzyskania zaświadczenia o podleganiu u.s.r.

(protokół z dnia 2 lutego 2009 r. – k. 23 akt KRUS, pismo z dnia 17 sierpnia 2011 r. – k. 31 akt KRUS, wniosek z dnia 22 listopada 2011 r. – k. 34 akt KRUS, podanie z dnia 14 listopada 2016 r. – k. 37 akt KRUS, wniosek z dnia 22 marca 2017 r. – k. 39 akt KRUS, wniosek z dnia 29 sierpnia 2017 r. – k. 42 akt KRUS)

Decyzją z dnia 24 listopada 2023 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 1 oraz art. 3a ust. 1, art. 6 pkt 1, art. 7 ust. 1 pkt 1, art. 16 ust. 1 pkt 1, a także art. 8 ust. 1, 2 i 2a, art. 17 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2023 r., poz. 208 z późn. zm.), stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników A. C. w zakresie:

1.  ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego od 13 listopada 2023 r.

2.  ubezpieczenia emerytalno-rentowego od 13 listopada 2023 r.

oraz ustanie obowiązku opłacania składek za w/w osobę od wymienionych dni.

W uzasadnieniu wskazano, że ubezpieczenie społeczne rolników ustało w związku z podjęciem zatrudnienia na umowę o pracę. Decyzją wydano na podstawie przedłożonej w dniu 16 listopada umowy o pracę oraz złożonego oświadczenia.

(decyzja z 24 listopada 2023 r. – k. 64-64 verte akt KRUS)

Odwołująca nieprzerwanie od 2008 r. do 2023 r. opłacała składki do KRUS.

(bezsporne)

Rolniczy organ rentowy zwrócił się do ZUS-u o udostępnienie danych osobowych skarżącej.

(pismo z dnia 13 marca 2024 r. – k. 68-69 akt KRUS)

W dniach 13 marca 2024 r. i 25 marca 2024 r. do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wpłynęły pisma z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., z których wynika, iż A. C. w okresach wskazanych poniżej podlegała ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w ZUS:



od 1 grudnia 2008 r. do 9 stycznia 2009 r. – jako pracownik zgłoszony przez K. B.,



od 15 września 2011 r. do 31 grudnia 2015 r. – jako pracownik zgłoszony przez PPUH (...),



od 3 sierpnia 2015 r. do 31 sierpnia 2015 r. – jako osoba wykonująca umowę agencyjną, umowę zlecenia lub umowę o świadczenie usług, zgłoszone przez (...) Sp. z o.o., uzyskane wynagrodzenie 1.126,40 zł w miesiącu wrześniu 2015 r.,



od 6 marca 2017 r. do 30 kwietnia 2018 r. – jako osoba uprawniona i pobierająca rentę rodzinną z ZUS,



od 1 stycznia 2019 r. do nadal – jako pracownik zgłoszony przez S. (...) im. O. O. K.,



od 13 listopada 2023 r. do nadal – jako pracownik zgłoszony przez Zespół Szkolno - Przedszkolny nr (...) w W.,



od 13 listopada 2023 r. do nadal – działalność pozarolnicza gospodarcza.

(pismo z dnia 13 marca 2024 r. – k. 68-69 akt KRUS, pismo z dnia 25 marca 2024 r. – k. 80-81 akt KRUS)

Pismem z dnia 15 kwietnia 2024 r. KRUS zawiadomił ubezpieczoną o zebraniu materiału dowodowego w sprawie zasadności podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników począwszy od 1 grudnia 2008 r. Organ poinformował skarżącą, że ma prawo wypowiedzieć się, co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań w terminie 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia oraz że będzie wydana w powyższym zakresie decyzja.

(zawiadomienie z dnia 15 kwietnia 2024 r. – k. 85 KRUS)

Ubezpieczona nie skorzystała z w/w prawa. Natomiast pismem z dnia 16 kwietnia 2024 r. skarżąca złożyła prośbę do KRUS o odstąpienie od wstecznego wyłączenia z ubezpieczenia społecznego rolników.

(pismo z dnia 16 kwietnia 2024 r. – k. 89-89 verte KRUS)

W dniu 15 kwietnia 2024 r. KRUS otrzymał od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. pismo, w którym organ rentowy potwierdził, iż odwołującej przysługiwało prawo do renty rodzinnej po zmarłym mężu M. C. (w okresach od 6 marca 2017 r. do 30 kwietnia 2018 r. oraz od 1 stycznia 2019 r. do 31 marca 2024 r.) oraz synom P. C. (od 6 marca 2017 r. do 31 sierpnia 2020 r.) oraz D. C. (od 6 marca 2017 r. do 31 sierpnia 2025 r.).

(pismo z dnia 15 kwietnia 2024 r. – k. 87-87 verte KRUS)

W dniu 19 kwietnia 2024 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja – k. 90-90 verte akt KRUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy dokonał na podstawie powołanych dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach KRUS, których wiarygodność nie budzi wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Sąd uznał również za wiarygodne zeznania przesłuchanej w sprawie skarżącej. Zebrane dowody nie nasuwają wątpliwości i pozwalają tym samym na wydanie rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie przypomnienia wymaga, iż w myśl art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 90 z późn. zm., dalej: ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników), ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy:

1.  rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny,

2.  domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1

- jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim na wniosek obejmuje się innego rolnika lub domownika, jeżeli działalność rolnicza stanowi stałe źródło jego utrzymania, a także osobę, która będąc rolnikiem przeznaczyła grunty prowadzonego gospodarstwa rolnego do zalesienia na zasadach określonych w odrębnych przepisach (art. 7 ust. 2 w/w ustawy).

Z kolei stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 1 w/w ustawy, ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu podlega z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny.

Na wniosek powyższym ubezpieczeniom podlega rolnik podlegający ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu w pełnym zakresie, jeżeli złożono wniosek o objęcie go ubezpieczeniem emerytalno-rentowym (art. 16 ust. 2 pkt 1 cytowanej ustawy).

Natomiast jak jasno wskazują przepisy art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, ubezpieczeniom tym podlega rolnik, jeżeli nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty, albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Innymi słowy podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników ma charakter subsydiarny w stosunku do ubezpieczenia w ZUS. Zostały one zadekretowane w art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Z przepisów tych wynika, że wypadkowemu, chorobowemu, macierzyńskiemu, emerytalnemu i rentowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników nie podlegają osoby podlegające innemu ubezpieczeniu społecznemu. Reguła ta powoduje wykluczenie z mocy prawa z ubezpieczenia rolniczego w razie podjęcia aktywności skutkującej objęciem „innym ubezpieczeniem społecznym”.

Nadto jak wynika z art. 5a ust. 1 w/w ustawy rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności.

W myśl art. 39 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w razie zmiany stanu faktycznego lub stanu prawnego, na podstawie którego wydano decyzję o ustaleniu podlegania ubezpieczeniu, wydaje się nową decyzję w tej sprawie. Jeżeli jednak zmianie ulegnie jedynie wysokość miesięcznych składek, rolnikowi obowiązanemu do ich opłacania doręcza się informację w tej sprawie.

W świetle poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 czerwca 2016 r. w sprawie II UK 279/15, tytuł ubezpieczenia społecznego rolników (obowiązkowy i dobrowolny) powstaje z mocy ustawy (art. 7 oraz art. 16 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników), więc decyzje dotyczące objęcia określonym ubezpieczeniem społecznym mają charakter deklaratywny. Podkreśla się jednak, że ich wydanie wywołuje określony w nich skutek w czasie, co prowadzi do powstania gwarancyjnego stosunku prawnego, w trakcie którego podmiot decyzji staje się podmiotem praw i obowiązków w zakresie ubezpieczenia społecznego. Wątpliwości do co mocy wiążącej decyzji błędnie potwierdzającej fakt pozostawania przez jej podmiot w ubezpieczeniu zostały rozstrzygnięte na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych przez przyjęcie jako najwłaściwszego poglądu, że decyzje takie oddziałują do czasu jej uchylenia, które następuje ex nunc (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2005 r., III UK 28/05, OSNP 2005 Nr 23, poz. 380, z dnia 23 lutego 2010 r., II UK 187/09, OSNP 2011 nr 15-16, poz. 216 oraz glosę K. Ślebzaka do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 lutego 2005 r., III AUa 307/04, OSP 2005 Nr 10, poz. 122). W związku tym, że przytoczony pogląd został dodatkowo uzasadniony koniecznością poszanowania ogólnej zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa, wyrażonej w art. 8 k.p.a., odpowiednio stosowanej na podstawie art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w związku z art. 123, trafnie dostrzeżono w doktrynie, że nie może być transponowany na przypadki, w których osoba bezpodstawnie objęta ubezpieczeniem nie może powoływać się na tego rodzaju zaufanie. Chodzi o wypadki ujawnienia podstępnego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej w fazie obejmowania jej ubezpieczeniem. Prowadzi to do konkluzji, że błędna decyzja organu rentowego, wydana w takich okolicznościach, nie powoduje powstania gwarancyjnego stosunku ubezpieczenia społecznego (por. glosę J. Jankowiaka do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2005 r., III UK 28/05, OSP 2006 Nr 5, poz. 60 oraz także K. Ślebzaka do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 lutego 2005 r., III AUa 307/04). W takich wypadkach usunięcie skutków decyzji powinno nastąpić od chwili błędnego stwierdzenia istnienia tytułu ubezpieczenia, czyli ex tunc (Legalis nr 1471863).

Podkreślenia wymaga, że decyzje w sprawach „podlegania ubezpieczeniu oraz ustania ubezpieczenia” wydaje z urzędu lub na wniosek Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (art. 36 ust. 1 pkt 1 i art. 36 ust. 2 w związku z art. 2 ust. 2 oraz art. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników). Decyzje takie (jak wszystkie wydawane przez organy rentowe) mają przy tym charakter rozstrzygnięć deklaratoryjnych i są wydawane dla stwierdzenia w konkretnej sytuacji faktycznej, że albo osoba, która dotychczas nie była objęta tym ubezpieczeniem, spełniła określone ustawą wymagania prawne, które uzasadniają "objęcie" jej tym ubezpieczeniem (decyzja o podleganiu temu ubezpieczeniu), albo osoba dotychczas objęta tym ubezpieczeniem, przestała spełniać określone ustawą wymagania prawne, uzasadniające "objęcie" jej tym ubezpieczeniem, co prowadzi do ustania podlegania temu ubezpieczeniu. Oznacza to, że decyzja w sprawie stwierdzenia "ustania ubezpieczenia" nie musi być wydawana w wyniku wznowienia postępowania w sprawie zakończonej uprzednio wydaniem ostatecznej decyzji o "podleganiu ubezpieczeniu", jeżeli nie ma ona na celu ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia tej samej sprawy, a jest wydawana w wyniku wszczęcia nowego postępowania, w którym organ rentowy stwierdza, że osoba podlegająca dotychczas ubezpieczeniu następnie przestała spełniać wymagania ustawowe konieczne dla dalszego objęcia jej tym ubezpieczeniem. Zatajenie lub nieujawnienie okoliczności ustawowo istotnych i koniecznych do podlegania rolniczym ubezpieczeniom społecznym dyskwalifikuje zarzut naruszenia zasady „zaufania do organu i konstytucyjnej zasady proporcjonalności wyrażonej w art. 2 Konstytucji RP”, ponieważ zastosowanie takiej zasady wymaga wzajemności drugiej strony, tj. obywatela godnego zaufania, który zasługuje na takie konstytucyjne zaufanie wtedy, gdy nie zataja lub nie ukrywa informacji ważnych do oceny spornego prawa lub stosunku prawnego. Wyrażona w tej konstytucyjnej regulacji zasada demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej sprzeciwia się korzystaniu z bezpodstawnie ustalonego tytułu podlegania rolniczym ubezpieczeniom społecznym osoby, która zataja lub nie przekazuje rolniczemu organowi rentowemu istotnych informacji wymaganych do podlegania rolniczemu tytułowi ubezpieczeń społecznych, przeto takie zaniechanie rolnika lub domownika nie może korzystać z ustawowej ani konstytucyjnej ochrony prawnej, gdyż pozostawałoby to nie tylko w sprzeczności z przepisami i zasadami prawa ubezpieczeń społecznych, ale także w kolizji z konstytucyjnymi zasadami wyrażonymi w art. 2 oraz art. 32 Konstytucji RP (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 maja 2022 r., (...) 129/21).

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było podleganie przez A. C. ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu od 1 stycznia 2009 r. do 9 stycznia 2009 r., od 15 września 2011 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz od 28 kwietnia 2017 r. do 12 listopada 2023 r. oraz ubezpieczeniu emerytalno-rentowego od 1 stycznia 2009 r. do 9 stycznia 2009 r., od 15 września 2011 r. do 31 grudnia 2015 r., od 28 kwietnia 2017 r. do 12 listopada 2023 r.

Mając na względzie powyższe przede wszystkim zauważenia wymaga, iż rolniczy organ rentowy słusznie wskazywał, iż po uzyskaniu w dniu 13 marca 2024 r. i 25 marca 2024 r. informacji z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wskazujących na nieujawnione przez ubezpieczoną okresy zatrudnienia oraz okresy, w których ubezpieczona była uprawniona do pobierania renty rodzinnej organ był zobowiązany do zweryfikowania okresu podlegania przez skarżącą ubezpieczeniu społecznemu rolników, a następnie wydania zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z w/w informacjami pozyskanymi od organu rentowego ubezpieczona podlegała ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w ZUS w okresach od 1 grudnia 2008 r. do 9 stycznia 2009 r. – jako pracownik zgłoszony przez K. B., od 15 września 2011 r. do 31 grudnia 2015 r. – jako pracownik zgłoszony przez PPUH (...), od 3 sierpnia 2015 r. do 31 sierpnia 2015 r. – jako osoba wykonująca umowę agencyjną, umowę zlecenia lub umowę o świadczenie usług, zgłoszone przez (...) Sp. z o.o., od 6 marca 2017 r. do 30 kwietnia 2018 r. – jako osoba uprawniona i pobierająca rentę rodzinną z ZUS, od 1 stycznia 2019 r. – jako pracownik zgłoszony przez S. (...) im. O. O. K., od 13 listopada 2023 r. – jako pracownik zgłoszony przez Zespół Szkolno - Przedszkolny nr (...) w W. oraz od 13 listopada 2023 r. z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej.

Podkreślenia przy tym wymaga, że ubezpieczona na rozprawie w dniu 14 października 2024 r. potwierdziła okoliczności podnoszone przez KRUS dotyczące jej zatrudnienia, pobierania renty rodzinnej oraz podlegania ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym w ZUS.

W tym miejscu należy jednak zauważyć, że wbrew twierdzeniom strony odwołującej ze zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego nie wynika, aby skarżąca dokonała obowiązku zgłoszenia do KRUS zatrudnienia w okresach od 1 grudnia 2008 r. do 9 stycznia 2009 r., od 15 września 2009 r. do 31 grudnia 2015 r., a także prawa do renty rodzinnej w ZUS od 6 marca 2017 r. do 30 kwietnia 2018 r. oraz od 1 stycznia 2019 r. do 31 marca 2024 r.

Wskazania przy tym wymaga, że stosownie do treści art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Twierdzenia co do określonych okoliczności faktycznych muszą być udowodnione. Wskazać należy, iż nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie o sygn. akt I CKU 45/96 ( opubl. OSNC z 1997 r., z.6-7, poz. 76). Podobnie, w wyroku z dnia 7 października 1998 r. w sprawie o sygn. akt II UKN 244/98 (OSNAPiUS 1999, Nr 20, poz. 662), Sąd Najwyższy stwierdził nawet, że od dnia 1 lipca 1996 r. nastąpiło zniesienie zasady odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego, także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

W aktach KRUS nie znajdują się żadne dokumenty, które wskazywałyby aby ubezpieczona poinformowała rolniczy organ rentowy o zatrudnieniu czy o uzyskaniu prawa do renty rodzinnej. Co istotne, strona skarżąca nie wykazała również, aby KRUS posiadał wiedzę o śmierci męża odwołującej i o jej prawie do renty rodzinnej. Zaznaczenia wymaga, że mąż ubezpieczonej podlegał ubezpieczeniu rolników jedynie od 7 września 2009 r. do 31 grudnia 2008 r. Zatem rolniczy organ rentowy nie mógł mieć wiedzy o jego śmierci, skoro skarżącej po zmarłym mężu nie przysługiwały żadne świadczenia z KRUS do rozpatrzenia, których niezbędne jest przedłożenie aktu zgonu.

Nie można również tracić z pola widzenia, że wnioskodawczyni zostało kilkukrotnie prawidłowo pouczona przez rolniczy organ rentowy o obowiązku informowania Kasy bez uprzedniego wzywania o zmianie okoliczności dotyczących podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, jak również o warunkach, jakie musi spełnić, aby móc kontynuować podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników przy jednoczesnym prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej.

Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, iż rolniczy organ rentowy słusznie podniósł, iż dla A. C. ustało ubezpieczenie społeczne rolników w okresach od 1 stycznia 2009 r. do 9 stycznia 2009 r., od 15 września 2011 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz od 28 kwietnia 2017 r. do 12 listopada 2023 r., ponieważ ustały okoliczności warunkujące podleganie u.s.r. stosowanie do art. 7 ust. 1 i 16 ust. 1 oraz 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Ubezpieczona podlegając ubezpieczeniom społecznym w ZUS z tytułu zatrudnienia w okresach od 1 grudnia 2008 r. do 9 stycznia 2009 r., od 15 września 2009 r. do 31 grudnia 2015 r., a następnie od 28 kwietnia 2017 r. do 30 kwietnia 2018 r. jako osoba pobierająca rentę rodzinną w ZUS nie spełniała przesłanek do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników jako rolnik. Z kolei od dnia 6 kwietnia 2018 r. odwołująca nie spełniała przesłanek do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników jako osoba jednocześnie prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, ponieważ na dzień 6 kwietnia 2018 r. nie legitymowała się okresem co najmniej 3 lat podlegania u.s.r. z mocy ustawy. Przyznanie prawa do renty rodzinnej od dnia 6 marca 2017 r. skutkowało bowiem przerwaniem ciągłości ubezpieczenia społecznego rolników.

Polemika na tym etapie postępowania z prawidłową argumentacją prawną organu rentowego nie mogła zatem przynieść spodziewanego skutku. W konsekwencji decyzję organu rentowego z dnia 19 kwietnia 2024 r. należy uznać za prawidłową.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie wnioskodawczyni jako bezzasadne, o czym orzekł, jak w sentencji wyroku.