Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 05.04.2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. stwierdził, że z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej miesięczne podstawy wymiaru składek M. O. wynoszą:

- na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) oraz dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za:

styczeń 2024 r. – 4694,40 zł;

luty 2024 r. – 4694,40 zł.

- na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy za:

styczeń 2024 r. – 4694,40 zł;

luty 2024 r. – 4694,40 zł.

ZUS stwierdził, że M. O. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 stycznia 2024 r. nie spełnia wymogów uprawniających do ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zgodnie z art. 18 c ust. 1-4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. w oparciu o dochód uzyskany z prowadzonej działalności w poprzednim roku kalendarzowym tzw. Mały (...), a także stwierdził, że w roku kalendarzowym 2024 obowiązuje ubezpieczonego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w zadeklarowanej kwocie, która nie może być jednak niższa niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek.

(decyzja – k. 7-9 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji złożył M. O. wnosząc o jej zmianę poprzez stwierdzenie, że przysługuje mu w okresie objętym zaskarżoną decyzją Mały (...).

(odwołanie – k. 3)

Odwołanie od decyzji złożył także (...) (...) wnosząc o jej zmianę poprzez stwierdzenie, że dla ubezpieczonego, przedsiębiorcy jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne od 1 stycznia 2024 r. powinna być ustalona na podstawie art. 18c ust. 1 -4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Decyzji zarzucono:

1. naruszenie art. 18c ust. 1 - 4 ustawy systemowej w związku z art. 18c ust. 9 oraz art. 36 ust. 14a ustawy systemowej poprzez niezastosowanie, a także naruszenie art. 18 ust. 8 ustawy systemowej poprzez błędne zastosowanie polegające na wydaniu decyzji stwierdzającej, że obowiązującą przedsiębiorcę podstawą wymiaru składek za okres styczeń - luty 2024 r. jest kwota 4.694,40 zł, pomimo iż przedsiębiorca spełnił warunki określone wart. 18c ustawy systemowej - organ przyjął, iż dla obliczenia ostatnich 60 miesięcy prowadzenia działalności uwzględnia się okres od stycznia 2019 r. do grudnia 2023 r., co doprowadziło ZUS do błędnego wniosku, że przedsiębiorca zgłaszający się do korzystania z preferencji składkowej (nazywanej dalej jako: (...), „MZ+”) od 1 stycznia 2024 r. nie ma do niej prawa i powinien opłacać składki w standardowej wysokości;

2. naruszenie art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez wadliwą wykładnię polegającą na przyjęciu, iż przy weryfikacji przesłanki negatywnej uniemożliwiającej przedsiębiorcy skorzystanie z preferencji składkowej na podstawie w art. 18c ust. 1-4 ustawy systemowej w postaci okresu 60 miesięcy kalendarzowych (w trakcie których można skorzystać z 36 miesięcy Małego (...)) uwzględnia się okres 60 miesięcy przed pierwszym miesiącem, od którego przedsiębiorca zgłosił się do MZ+, czyli okres od stycznia 2019 r. do grudnia 2023 r., podczas gdy przy ocenie wystąpienia przesłanki negatywnej uniemożliwiającej przedsiębiorcy skorzystanie z prawa do preferencji składkowej w postaci okresu 60 miesięcy kalendarzowych (w trakcie których można skorzystać z 36 miesięcy MZ+) uwzględnia się okres 60 miesięcy łącznie z pierwszym miesiącem, od którego przedsiębiorca zgłosił się do preferencji składkowej, czyli jeżeli przedsiębiorca dokonał zgłoszenia do MZ+ za okres od stycznia 2024 r., to przy ocenie, czy korzystał w ostatnich 60 miesiącach z 36 miesięcy MZ+ winno się brać pod uwagę, czy w miesiącu styczniu 2024 r. mamy do czynienia z 60-tym miesiącem ograniczającym korzystanie z MZ+. czy też z pierwszym miesiącem po 60- miesięcznym cyklu ograniczającym korzystanie z Małego (...).

(odwołanie – k. 3-13 verte w aktach o sygn. VIII U 1259/24 załączonych do sprawy)

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji. Jednocześnie Zakład wniósł o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odpowiedź na odwołania – k. 5-6 verte, k. 26-27 w aktach o sygn. VIII U 1259/24 załączonych do sprawy)

Postanowieniem z dnia 29.05.2024 r. sąd połączył sprawę o sygn. akt VIII U 1259/24 ze sprawą o sygn. VIII U 1258/24 do łącznego rozpoznania w trybie art. 219 k.p.c.

(postanowienie – k. 29 w aktach o sygn. VIII U 1259/24 załączonych do sprawy)

Na rozprawie w dniu 18.08.2024 r. odwołujący poparli wniesione odwołania, a pełnomocnik ZUS wniósł o ich oddalenie.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 19.08.2024 r. e-protokół (...):00:27 – 00:09:36 – płyta CD – k. 23)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. O. od 01.10.1993 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) ”W.” Biuro Usług (...). Przedmiotem przeważającej działalności gospodarczej jest działalność rachunkowo- księgowa; doradztwo podatkowe.

(wypis z (...) k. 4-4 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Od 1 stycznia 2019 r. do 31 grudnia 2021 r. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej ubezpieczony zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z kodem tytułu ubezpieczenia właściwym dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, o której mowa w art. 18 c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych tj. osoby, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest w okresie od 1 stycznia 2019 r. do 31 stycznia 2020 r. od przychodu tzw. "mały ZUS", a od 1 lutego 2020 r. od dochodu tzw. "mały ZUS plus" (tj.0590). Zgłoszenie przekazano w obowiązującym terminie tj. 7 stycznia 2019 r.

(bezsporne)

Od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r. ubezpieczony zgłosił się jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych niemająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, z kodem tytułu ubezpieczenia 0510.

(bezsporne)

W dniu 26 stycznia 2024 r. ubezpieczony przekazał zgłoszenie do ubezpieczeń od 1 stycznia 2024 r. ponownie z kodem tytułu ubezpieczenia - 0590 00 tj. właściwym dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od dochodu. Następnie 31 stycznia 2024 r. ubezpieczony przekazał z tym samym kodem tytułu ubezpieczenia zgłoszenie korekty danych osoby ubezpieczonej w zakresie zmiany danych adresowych. Z uwagi na brak prawa do ulgi "mały ZUS plus" ZUS anulował dokumenty.

(bezsporne)

Pismem z dnia 28 lutego 2024 r. ubezpieczony wystąpił do ZUS o wydanie decyzji na podstawie art. 83 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w sprawie deklarowania w 2024 r. podstaw wymiaru składek w wysokości określonej w art. 18 c ust. 1-4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Postępowanie zostało zakończone, o czym organ rentowy powiadomił ubezpieczonego pismem z dnia 20 marca 2024 r. Korespondencję w tym przedmiocie ubezpieczony odebrał w dniu 22 marca 2024 r.

(bezsporne)

W dniu 05.04.2024 roku Zakład wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja – k. 7-9 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Pismem z dnia 18.04.2024 r. (...) (...) Oddział Terenowy w P. zawiadomił Zakład o wstąpieniu do przedmiotowego postępowania.

(zawiadomienie – k. 10-13 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS. W tym miejscu wskazania wymaga, że stan faktyczny w sprawie okazał się w istocie niesporny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania zasługują na uwzględnienie.

Na wstępie przypomnienia wymaga, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 497, dalej: ustawa systemowa), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Według art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Z kolei na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W myśl art. 18 ust. 8 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 i 5a, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Zgodnie zaś z art. 18c ust. 1 ustawy systemowej – w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2019 r. do dnia 31 stycznia 2020 r. – najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, których roczny przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył trzydziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku, uzależniona jest od tego przychodu. Jednocześnie najniższa podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku (ust. 2).

Zgodnie zaś z art. 18c ust. 1 ustawy systemowej – w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2019 r. do dnia 31 stycznia 2020 r. – najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, których roczny przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył trzydziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku, uzależniona jest od tego przychodu. Jednocześnie najniższa podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku (ust. 2).

Warto zauważyć, że powyższa regulacja została wprowadzona ustawą z dnia 30 lipca 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą na mniejszą skalę (Dz. U. poz. 1577). Tym samym od stycznia 2019 r. wprowadzona została możliwość skorzystania z preferencji składkowej tzw. Mały ZUS. Co istotne, został on zmodyfikowany ustawą z dnia 19 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. poz. 2550). Zmodyfikowany Mały ZUS wszedł w życie 1 lutego 2020 r. i powszechnie nazywany jest Małym (...).

Stosownie do art. 18c ust. 1 ustawy systemowej – w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lutego 2020 r. – podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120 000 złotych, uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej "dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej", uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym.

Jak wynika z ust. 2 w/w przepisu podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku.

Podstawę wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, ubezpieczony ustala na dany rok kalendarzowy, mnożąc przeciętny miesięczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym, obliczony zgodnie z ust. 4, przez współczynnik 0,5. Otrzymany wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa (ust. 3).

W myśl ust. 4 w/w przepisu przeciętny miesięczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym jest obliczany według następującego wzoru:

roczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym
	× 30
liczba dni kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym

i jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa.

Zgodnie natomiast z art. 18c ust. 9 ustawy systemowej ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1, przekazuje informację o zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących tego ubezpieczonego w poprzednim roku kalendarzowym, o rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej i rocznym dochodzie z tej działalności uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania, oraz o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy w:

1.  imiennym raporcie miesięcznym albo

2.  w deklaracji rozliczeniowej – w przypadku, o którym mowa w art. 47 ust. 2

- składanych za styczeń danego roku kalendarzowego lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym.

W myśl art. 36 ust. 14a ustawy systemowej o zmianie w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 10, dotyczącej tytułu ubezpieczenia związanego ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, o którym mowa w art. 18c ust. 1 ubezpieczony zawiadamia Zakład przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane w terminie:

1)  do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany;

2)  7 dni od zaistnienia zmiany - w pozostałych przypadkach.

Podkreślenia przy tym wymaga, że zgodnie z art. 18c ust. 11 ustawy systemowej przepisy niniejszego artykułu nie mają zastosowania do osób, które lub do których:

1)  w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2023 r. poz. 1570, 1598 i 1852);

2)  spełniają warunki określone w art. 18a;

3)  w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych;

4)  w poprzednim roku kalendarzowym także prowadziły pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2-5;

5)  wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej;

6)  ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Do powyższych limitów wlicza się, jako pełny miesiąc, każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio ustalała podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.

Przedkładając powyższe rozważania prawne na grunt sprawy niniejszej należy zauważyć, że w przedmiotowej sprawie spór sprowadzał się do ustalenia, czy ubezpieczony, który korzystał z Małego (...) (wcześniej Małego ZUS) w latach 2019-2021, może ponownie skorzystać z Małego (...) w 2024 r. Tym samym w konsekwencji spór dotyczył wykładni art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej.

Tutejszy sąd podziela stanowisko odwołujących, że Mały (...) nie miał w zamyśle prawodawcy być jednorazową preferencją składkową. Intencją prawodawcy było, ażeby przedsiębiorcy mogli korzystać z niego w cyklicznych, pięcioletnich okresach. Maksymalny okres korzystania z Małego (...) wynosi 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych.

Przy tym Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim wyrażone w wyroku z dnia 27 czerwca 2024 r. w sprawie o sygn. akt VI U 147/24 (LEX 3741427), zgodnie z którym wykładnia celowościowa art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej prowadzić musi do wniosku, iż ustawodawca przewidział możliwość skorzystania z tzw. "małego ZUS+" w okresie każdych kolejnych okresów pięcioletnich. Do takiego wniosku prowadzi również analiza uzasadnienia projektu ustawy wprowadzającej zmiany art. 18c ustawy systemowej (…). Wskazano w nim, iż zmiana liczby z 60 na 59 uzasadniona jest umożliwieniem realizacji pierwotnych intencji projektodawców tego rozwiązania. Zgodnie bowiem z założeniami Małego (...), po korzystaniu z obniżonych składek na ubezpieczenia społeczne przez 36 miesięcy, następuje okres swoistej "karencji" o długości 24 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej (...). Do takiej interpretacji prowadzić musi również zastosowanie przewidzianej w art. 11 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U.2024.236) zasady przyjaznej interpretacji przepisów.

Skoro M. O. korzystał z preferencji w latach 2019-2021, czyli w sumie 36 miesięcy, a następnie w latach 2022, 2023 opłacał składki w standardowych wysokościach, to w ciągu 60 miesięcy zakończył się w/w pięcioletni cykl. W związku z powyższym od stycznia 2024 r. rozpoczął się okres kolejnych 60 miesięcy w trakcie których – wobec spełnienia pozostałych kryteriów – w/w przedsiębiorca ma prawo opłacać składki w wysokości wynikającej z art. 18 c ust. 1-4 ustawy systemowej.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję ZUS, stosownie do treści art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., o czym orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku.

W pkt 2 sentencji wyroku Sąd zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz (...) (...) (...) w P. kwotę 180 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.0.1935) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty. Zgodnie z art. 98 § 1 ^{( 1)} k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty.